V. Równowaga w gospodarce otwartej - krzywa BP.
Skutki polityki fiskalnej i pieniężnej w gospodarce otwartej

Spis treści:

1. Bilans płatniczy. Bilans obrotów bieżących i kapitałowych

2. Krzywa bilansu płatniczego. Czynniki wpływające na nachylenie i położenie krzywej BP

3. Równowaga w gospodarce otwartej oraz mechanizmy dochodzenia do równowagi

4. Efekty polityki pieniężnej w warunkach sztywnego i płynnego kursu walutowego

5. Efekty polityki fiskalnej w warunkach sztywnego i płynnego kursu walutowego

Słowa kluczowe: bilans płatniczy, krzywa BP, równowaga bilansu płatniczego, kurs walutowy, polityka fiskalna w gospodarce otwartej, polityka pieniężna w gospodarce otwartej

Bilans płatniczy jest zestawieniem wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między daną gospodarką a zagranicą (Samecki, 2006: 457). Wyróżniamy dwa główne składniki bilansu płatniczego: bilans obrotów kapitałowych (BK) oraz bilans obrotów bieżących (BB) (Kwiatkowski, 2006: 490):

(1)

Bilans obrotów kapitałowych to saldo napływów kapitałów do kraju związanych z zakupem aktywów krajowych przez podmioty zagraniczne oraz odpływów kapitałów z kraju związanych z zakupem aktywów zagranicznych przez podmioty krajowe (Kwiatkowski, 2006: 490). Główną pozycją bilansu obrotów bieżących jest bilans handlowy. Bilans handlowy to różnica między eksportem i importem towarów.

Przyjmujemy, że wielkość eksportu zależy od poziomu kursu waluty krajowej, poziomu cen dóbr krajowych oraz poziomu cen dóbr wytwarzanych za granicą (Kwiatkowski, 2006: 491). Kurs walutowy to cena waluty krajowej wyrażona w jednostkach waluty obcej. Należy zwrócić uwagę, iż tak zdefiniowany kurs walutowy jest odwrotnością kursu podawanego w kantorach wymiany walut i bankach. Eksport jest malejąca funkcją kursu waluty krajowej (e), tzn. wzrost kursu walutowego prowadzi do spadku eksportu, zaś spadek kursu walutowego prowadzi do wzrostu wielkości eksportu. Wzrost cen dóbr krajowych również prowadzi do spadku eksportu, gdyż towary produkowane w kraju i za granicą traktujemy jako dobra substytucyjne. Wzrost ceny danego dobra, będącego substytutem innego dobra, prowadzi do spadku popytu na to dobro i zwiększa popyt na dobro substytucyjne. Jeśli rosną ceny dóbr produkowanych za granicą, to przy założeniu ceteris paribus, towary produkowane w kraju stają się bardziej konkurencyjne wobec towarów produkowanych za granicą. A zatem, wzrost cen za granicą prowadzi do wzrostu eksportu, zaś spadek cen za granicą zmniejsza rozmiary eksportu.

Przyjmujemy, iż import zależy od poziomu kursu walutowego, cen dóbr krajowych, cen dóbr produkowanych za granicą oraz realnego dochodu narodowego (Kwiatkowski, 2006: 491). Import jest rosnąca funkcją kursu walutowego, tzn. wraz ze wzrostem (spadkiem) kursu waluty krajowej rosną (maleją) rozmiary importu. Wzrost cen dóbr krajowych prowadzi do wzrostu importu, gdyż towary produkowane za granicą stają się relatywnie tańsze. Natomiast wzrost cen dóbr wytwarzanych za granicą działa w przeciwnym kierunku niż wzrost cen krajowych. Jeśli rosną ceny za granicą, to maleje import, natomiast spadek cen za granicą zwiększa import. Import jest również rosnącą funkcją dochodu narodowego. Wraz ze wzrostem dochodu narodowego, rośnie zamożność obywateli i tym samym popyt na dobra i usługi wytwarzane za granicą. Ponadto rozwijająca się gospodarka potrzebuje większej ilości dóbr inwestycyjnych, które w pewnej części pochodzą z importu. A zatem, saldo bilansu obrotów bieżących zależy od następujących wielkości:

(2)

gdzie: e - kurs walutowy; P_k - poziom cen dóbr krajowych; P_z - poziom cen dóbr produkowanych za granicą; Y - dochód narodowy.

Minus nad daną wielkością we wzorze (2) oznacza zależność różnokierunkową. Na przykład minus nad e, czyli kursem walutowym oznacza, że wzrost (spadek) kursu walutowego powoduje spadek (wzrost) salda bilansu obrotów bieżących. Plus nad daną wielkością we wzorze (2) oznacza, że między tą wielkością a bilansem płatniczym występuje zależność jednokierunkowa. Plus nad P_z oznacza, że wzrost (spadek) cen dóbr produkowanych za granicą powoduje wzrost (spadek) salda bilansu płatniczego.

Przyjmujemy, iż bilans obrotów kapitałowych jest rosnącą funkcją krajowej stopy procentowej i malejącą funkcją stopy oprocentowania za granicą. Wzrost krajowej stopy procentowej powoduje, że aktywa krajowe (np. obligacje) stają się bardziej atrakcyjne dla inwestorów zagranicznych. Z drugiej strony wzrost oprocentowania za granicą powoduje odpływ kapitałów z kraju.

Wszystkie w/w czynniki wpływające na saldo BB i BK, wpływają tym samym na saldo bilansu płatniczego. A zatem, bilans płatniczy jest funkcją następujących czynników:

(3)

gdzie: r_k - krajowa stopa procentowa; r_z - stopa procentowa za granicą.

Równowaga bilansu płatniczego zachodzi, gdy saldo bilansu płatniczego wynosi zero, czyli napływ dewiz do kraju z tytułu transakcji handlowych oraz zakupu aktywów krajowych przez podmioty zagraniczne jest równy odpływowi dewiz z kraju z tytułu transakcji handlowych i kapitałowych. Nadwyżka bilansu płatniczego ma miejsce, gdy saldo bilansu płatniczego przyjmuje wartości dodatnie. W tej sytuacji rosną rezerwy dewizowe kraju. Jeśli saldo bilansu płatniczego jest ujemne, to mamy do czynienia z deficytem bilansu płatniczego. Deficyt bilansu płatniczego oznacza, że z okresu na okres maleją rezerwy dewizowe kraju.

Należy wrócić na odmienne konsekwencje nierównowagi w bilansie płatniczym w systemie kursów sztywnych i systemie kursów płynnych. W systemie kursów płynnych kurs waluty krajowej ustala się na rynku walutowym w wyniku gry popytu i podaży danej waluty (Samecki, 2006: 452). W systemie kursów sztywnych kurs waluty krajowej jest ustalany przez państwo. Kurs walutowy w systemie kursów sztywnych niezmienny w dłuższym okresie (Samecki, 2006: 452).

W systemie kursów płynnych nadwyżka bądź deficyt w bilansie płatniczym ulega likwidacji poprzez samoczynną zmianę kursu walutowego. W sytuacji nadwyżki w bilansie płatniczym więcej dewiz napływa do kraju niż odpływa z kraju, co prowadzi do umocnienia waluty krajowej. Wzrost kursu waluty krajowej prowadzi do spadku eksportu i wzrostu importu, co redukuje nadwyżkę bilansu płatniczego. Kurs waluty krajowej będzie rósł dopóty, dopóki bilans płatniczy nie znajdzie się w równowadze. W przypadku deficytu bilansu płatniczego więcej dewiz odpływa z kraju niż do niego napływa, co prowadzi do osłabienia kursu waluty krajowej. Spadek kursu walutowego prowadzi do wzrostu eksportu i spadku importu. W ten sposób ujemne saldo bilansu płatniczego ulega stopniowej likwidacji. Kurs walutowy będzie malał aż do momentu, w którym bilans płatniczy znajdzie się w równowadze.

W systemie kursów sztywnych nadwyżka bądź deficyt bilansu płatniczego wpływa na podaż pieniądza w danym kraju (Kwiatkowski, 2006: 500). Nadwyżka w bilansie płatniczym prowadzi do wzrostu podaży pieniądza, zaś deficyt w bilansie płatniczym prowadzi do spadku podaży pieniądza. Niespodziewane zmiany podaży pieniądza mogą powodować trudności w realizacji celów polityki gospodarczej. Bank centralny może przeciwdziałać wpływowi zmian w bilansie płatniczym na podaż pieniądza bank centralny może prowadzić politykę sterylizacji podaży pieniądza. Sterylizacja podaży pieniądza to działania banku centralnego mające na celu uniezależnienie ilości pieniądza krajowego od zmian zasobu waluty międzynarodowej lub innych aktywów banku (Barro, 1997: 479). Sterylizacja podaży pieniądza polega na sprzedaży (zakupie) papierów wartościowych przez bank centralny w sytuacji nadwyżki (deficytu) BP.

Przejdźmy teraz wyprowadzenia krzywej BP. Krzywa BP (krzywa bilansu płatniczego) jest zbiorem różnych kombinacji dochodu narodowego i krajowej stopy procentowej, przy których bilans płatniczy znajduje się w stanie równowagi. Przyjmujemy następującą funkcję bilansu obrotów bieżących (Kwiatkowski, 2006, 499):

(4)

gdzie: B₀ - autonomiczny składnik bilansu obrotów bieżących; w_e - współczynnik wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany realnego kursu walutowego; e - kurs walutowy;
- realny kurs walutowy; w_BB - współczynnik wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany dochodu narodowego.

Znaki w równaniu (4) są zgodne ze znakami określonymi w równaniu (2). Załóżmy, że funkcja bilansu obrotów kapitałowych jest postaci:

(5)

gdzie: w_BB - współczynnik wrażliwości bilansu obrotów kapitałowych na zmiany krajowej stopy procentowej (zakładamy, iż stopa oprocentowania za granicą jest wielkością egzogeniczną).

Podstawiając równania (4)-(5) do równania (1) i przyrównując do zera otrzymujemy równanie bilansu płatniczego w stanie równowagi:

(6)

Wszystkie wielkości w równaniu (6) oprócz dochodu (Y) oraz krajowej stopy procentowej (r_k) traktujemy jako stałe. Analogicznie jak w przypadku rynku towarowego i rynku pieniężnego, równowaga bilansu płatniczego zależy od poziomu dochodu i krajowej stopy procentowej. Po przekształceniach równania (6) otrzymujemy równanie krzywej BP:

(7)

Rys.1. Konstrukcja graficzna krzywej BP

`

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 494.

Konstrukcje graficzną krzywej BP przedstawiono na rysunku 1 (Kwiatkowski, 2006: 494). Ćwiartka II zawiera wykres funkcji bilansu obrotów kapitałowych, który jest rosnącą funkcją krajowej stopy procentowej. Dlatego też krzywa BK ma dodatnie nachylenie. Ćwiartka IV prezentuje krzywą bilansu obrotów bieżących. Jak już wspomniano powyżej, bilans obrotów bieżących maleje wraz ze wzrostem dochodu narodowego, stąd ujemne nachylenie krzywej BB. Ćwiartka III nie pełni przy konstrukcji graficznej krzywej BP żadnej funkcji. Jak wynika z rys. 1, przy stopie procentowej r₀ saldo bilansu obrotów kapitałowych wynosi zero, a zatem jeśli bilans płatniczy ma pozostać w stanie równowagi, saldo bilansu obrotów bieżących musi wynieść również zero. Zerowe saldo BB wystąpi przy dochodzie Y₀. W ten sposób wyznaczyliśmy współrzędne punktu A w I ćwiartce. Przy dochodzie Y₀ i stopie procentowej r₀ saldo bilansu płatniczego wyniesie zero, czyli bilans płatniczy będzie zrównoważony. Wzrost stopy procentowej do poziomu r₁ spowoduje wzrost salda bilansu obrotów kapitałowych. Pojawi się nadwyżka w bilansie obrotów kapitałowych odpowiadająca długości odcinka oznaczonego literą b, aby była zachowana równowaga w bilansie płatniczym deficyt bilansu obrotów bieżących musi, co do wartości bezwzględnej być równy nadwyżce bilansu obrotów kapitałowych, czyli musi wynieść (-b). Deficyt w tej wysokości zostanie osiągnięty przy dochodzie Y₁. W ten sposób wyznaczyliśmy współrzędne punktu B w I ćwiartce, w którym będzie zachodziła równowaga bilansu płatniczego. Łącząc punkty A i B otrzymujemy wykres krzywej BP. Wszystkie punkty na krzywej BP oznaczają równowagę bilansu płatniczego. Wszystkie punkty leżące na prawo od krzywej BP charakteryzują się deficytem bilansu płatniczego, zaś we wszystkich punktach leżących na lewo od krzywej BP mamy nadwyżkę w bilansie płatniczym.

Przejdźmy do określenia czynników wpływających na nachylenie i położenie krzywej BP. Różniczkując równanie (7) względem krajowej stopy procentowej otrzymujemy współczynnik nachylenia krzywej BP:

(8)

gdzie: dY - przyrost dochodu narodowego; dr_k - przyrost krajowej stopy procentowej.

Z równania (8) wynika, że krzywa BP ma dodatnie nachylenie, gdyż oba współczynniki są dodatnio określone. Można to również uzasadnić w następujący sposób. Jeśli rośnie krajowa stopa procentowa, to rośnie saldo bilansu obrotów kapitałowych, aby była zachowana równowaga bilansu płatniczego, zmaleć musi saldo bilansu obrotów bieżących, co będzie możliwe przy wyższym poziomie dochodu narodowego. Reasumując, aby była zachowana równowaga BP, wyższej stopie procentowej musi odpowiadać wyższy poziom dochodu narodowego.

Jeśli wzrośnie współczynnik wrażliwości bilansu obrotów kapitałowych na zmiany krajowej stopy procentowej, to wzrośnie nachylenie krzywej BP, zaś krzywa BP stanie się bardziej płaska (gdyż rysujemy ją w odwróconym układzie współrzędnych - Y odkładamy na osi poziomej a r_k na osi pionowej). Jeśli wzrośnie współczynnik wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany dochodu narodowego, to zmaleje nachylenie krzywej BP, natomiast krzywa BP stanie się bardziej stroma.

Położenie krzywej BP zależy od poziomu cen dóbr krajowych, poziomu cen dóbr zagranicznych, kursu walutowego, autonomicznego składnika bilansu obrotów bieżących, współczynnika wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany realnego kursu walutowego oraz stopy procentowej za granicą. Wzrost kursu walutowego, cen dóbr krajowych, współczynnika wrażliwości obrotów bieżących na zmiany realnego kursu walutowego oraz stopy procentowej za granicą przesuwa krzywą BP równolegle w lewo, natomiast spadek każdej z osobna (lub wszystkich razem)z wymienionych wielkości przesunie krzywą BP równolegle w prawo. Wzrost autonomicznego składnika bilansu obrotów bieżących lub cen dóbr zagranicznych przesuwa krzywą BP równolegle w prawo, natomiast ich spadek przesunie krzywą BP równolegle w lewo. Graficzne analizy wpływu poszczególnych czynników na nachylenie i położenie krzywej BP uczestnicy e-kursu mogą przeprowadzić samodzielnie wykorzystując rysunek 1.

Rys. 2. Równowaga w gospodarce otwartej

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 498.

Równowaga w gospodarce otwartej zachodzi, gdy rynki towarowy, pieniężny oraz bilans płatniczy znajdują się jednocześnie w stanie równowagi. Jednoczesna równowaga na rynku towarowym i pieniężnym jest określana mianem równowagi wewnętrznej, natomiast równowaga bilansu płatniczego jest określana jako równowaga zewnętrzna. Ilustrację graficzną równowagi w gospodarce otwartej przedstawia rysunek 2. W punkcie przecięcia się krzywych IS, LM i BP występuje równowaga na rynku towarowym i pieniężnym oraz równowaga bilansu płatniczego. Jednoczesna równowaga wewnętrzna i zewnętrzna zachodzi tylko w punkcie E. Punkt A na rysunku 2 znajduje się na krzywej BP, czyli występuje w nim równowaga wewnętrzna oraz na prawo od krzywej IS (co oznacza nadwyżkę podaży na rynku towarowy) i na lewo od krzywej LM (co oznacza nadwyżkę podaży pieniądza nad popytem na pieniądz). W punkcie B mamy natomiast równowagę na rynku towarowym, nadwyżkę BP oraz nadwyżkę podaży na rynku pieniężnym. Mechanizmy dochodzenia do równowagi są takie same jak w gospodarce zamkniętej. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż zmiana sytuacji np. na rynku towarowym wpływa na sytuacje na tym rynku, jak również na rynku pieniężnym oraz powoduje zmiany w bilansie płatniczym. Ponadto trzeba zwrócić uwagę na fakt, iż nieco inaczej wyglądają procesy dostosowawcze w systemie kursów sztywnych niż w systemie kursów płynnych. W systemie kursów płynnych, jak już wspominaliśmy wcześniej, nierównowaga bilansu płatniczego jest likwidowana automatycznie poprzez zmianę kursu walutowego, natomiast w systemie kursów sztywnych nierównowaga w bilansie płatniczym wpływa na podaż pieniądza krajowego.

Współrzędne punktu E możemy wyznaczyć rozwiązując układ równań składający się z krzywej IS, krzywej LM oraz krzywej BP. Problematyka ta będzie podjęta na ćwiczeniach, dlatego ją pomijamy w tym miejscu.

Przy wyznaczaniu równowagi w gospodarce otwartej musimy wziąć pod uwagę zmodyfikowaną krzywą IS. Dlatego, że w gospodarce otwartej agregatowy popyt na dobra i usługi oprócz wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych oraz wydatków państwa obejmuje również bilans obrotów bieżących (a dokładniej bilans handlowy, który utożsamiamy w naszych rozważaniach z BB). A zatem, w równowadze na rynku towarowym:

(9)

Podstawiając równanie (4) do równania (9) po przekształceniach otrzymujemy równanie krzywej IS w gospodarce otwartej (Kwiatkowski, 2006, 499):

(10)

Różniczkując równanie (10) względem krajowej stopy procentowej otrzymujemy współczynnik nachylenia krzywej IS w gospodarce otwartej:

(11)

Z równania (11) wynika, że oprócz czynników omawianych w module 1, nachylenie krzywej IS zależy od współczynnika wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany dochodu. Im wyższa jest wartość w_BB, tym wyższe jest nachylenie krzywej IS, czyli jest ona bardziej stroma. A zatem, krzywa IS w gospodarce otwartej jest bardziej stroma niż w gospodarce zamkniętej.

Położenie krzywej IS w gospodarce otwartej zależy od wydatków autonomicznych, podatków autonomicznych, poziomu cen dóbr krajowych i zagranicznych, kursu walutowego, autonomicznego składnika bilansu obrotów bieżących oraz współczynnika wrażliwości bilansu obrotów bieżących na zmiany realnego kursu walutowego.

Przyjrzyjmy się skutkom ekspansywnej polityki pieniężnej w systemie kursów sztywnych. Ilustrację graficzną omawianego przypadku stanowi rysunek 3. Załóżmy, że początkowo gospodarka znajdowała się w stanie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej, czyli punkcie E. Bank centralny w celu poprawy koniunktury zdecydował się na zwiększenie podaży pieniądza. Wzrost podaży pieniądza przesuwa krzywą LM równolegle w prawo. Punkt przecięcia się krzywej LM₁ z krzywą IS (punkt A) to punkt równowagi wewnętrznej. Punkt A znajduje się na prawo od krzywej BP, co oznacza deficyt bilansu płatniczego. Deficyt bilansu płatniczego w systemie kursów sztywnych prowadzi do spadku podaży pieniądza krajowego (zakładamy, ze bank centralny nie zdecyduje się na przeprowadzenie sterylizacji podaży pieniądza ani nie zdewaluuje waluty krajowej). Spadek podaży pieniądza przesuwa krzywą LM w lewo. Podaż pieniądza będzie maleć dopóty gospodarka nie znajdzie się w stanie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej, czyli krzywa LM wróci do wyjściowego położenia LM₀. A zatem, ekspansywna polityka pieniężna w systemie kursów sztywnych jest nieefektywna. Nie wpływa ona na poziom dochodu narodowego. Również w sytuacji, gdy krzywa BP jest bardziej stroma niż krzywa LM, ekspansywna polityka pieniężna nie spowoduje zmiany dochodu narodowego i stopy procentowej w równowadze.

W systemie kursów sztywnych z uwagi na oddziaływanie nierównowagi w bilansie płatniczym na podaż pieniądza krajowego restrykcyjna polityka pieniężna nie powoduje zmiany dochodu narodowego i stopy procentowej w równowadze.

Rys. 3. Skutki ekspansywnej polityki pieniężnej w systemie kursów sztywnych

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 505.

Rys. 4. Skutki ekspansywnej polityki pieniężnej w systemie kursów płynnych

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 508.

Przejdźmy do analizy wpływu ekspansywnej polityki pieniężnej na produkcję i krajową stopę procentową w systemie kursów płynnych. Zakładamy, iż początkowo gospodarka znajdowała się w punkcie E na rysunku 4. Przyjmujemy ponadto, że krzywa LM jest bardziej stroma niż krzywa BP. Ekspansywna polityka pieniężna przesuwa krzywą LM₀ do położenia LM₁. Punkt przecięcia krzywej LM₁ z krzywą IS₀ (punkt A) to punkt równowagi wewnętrznej. Punkt A znajduje się na lewo od krzywej BP, co oznacza, że w gospodarce pojawia się deficyt bilansu płatniczego. Deficyt BP w systemie kursów płynnych prowadzi do deprecjacji, czyli spadku kursu waluty krajowej. Spadek kursu waluty krajowej prowadzi do wzrostu eksportu i zmniejszenia importu, co prowadzi do wzrostu agregatowego popytu i dochodu narodowego. Działa tutaj tzw. efekt Marshalla-Lernera, który polega na tym, że spadek (wzrost) kursy walutowego prowadzi do wzrostu (spadku) agregatowego popytu na dobra i usługi (spadek kursu walutowego zwiększa saldo bilansu obrotów bieżących i agregatowy popyt, zaś wzrost kursu walutowego zmniejsza saldo BB i tym samym zmniejsza agregatowy popyt). Na skutek wzrostu agregatowego popytu wywołanego działaniem efektu Marshalla-Lernera krzywa IS przesuwa się równolegle w prawo do położenia IS₁. Spadek kursu walutowego powoduje również przesunięcie krzywej BP równolegle w prawo (do położenia BP₁). Nowym punktem równowagi wewnętrznej i zewnętrznej będzie punkt E'. A zatem, ekspansywna polityka pieniężna jest efektywna. Prowadzi ona do stosunkowo dużego przyrostu dochodu narodowego i spadku stopy procentowej. Również w sytuacji, gdy krzywa BP będzie bardziej stroma niż krzywa LM ekspansywna polityka pieniężna prowadzić będzie do wzrostu dochodu i spadku stopy procentowej. Skutkiem restrykcyjnej polityki pieniężnej w systemie kursów płynnych jest spadek dochodu narodowego i wzrost stopy procentowej (mechanizm wpływu restrykcyjnej polityki pieniężnej słuchacze e-kursu powinni prześledzić samodzielnie).

Rys. 5. Skutki ekspansywnej polityki fiskalnej w systemie kursów sztywnych

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 505.

Przejdźmy do analizy skutków polityki fiskalnej w systemie kursów sztywnych (ilustracje graficzną przedstawiono na rysunku 5). Początkowo, gospodarka znajdowała się w stanie równowagi (punkt E). W celu poprawy koniunktury gospodarczej rząd zdecydował się na zwiększenie wydatków. Wzrost wydatków przesuwa krzywą IS równolegle w prawo do położenia IS₁. W punkcie przecięcia się nowej krzywej IS z krzywą LM przejściowo ustala się stan równowagi wewnętrznej. Ponieważ punkt B znajduje się na lewo od krzywej BP to oznacza, że w gospodarce pojawiła się nadwyżka w bilansie płatniczym. Nadwyżka BP w systemie kursów sztywnych prowadzi do wzrostu podaży pieniądza krajowego (zakładamy, że bank centralny nie podejmuje żadnych działań zmierzających do sterylizacji powstałej nadwyżki ani tez nie rewaluuje kursu walutowego). Wzrost podaży pieniądza przesuwa krzywą LM do położenia LM₁. Dostosowania będą trwały tak długo, dopóki gospodarka nie znajdzie się w punkcie E', czyli nowym punkcie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Reasumując, ekspansywna polityka fiskalna w systemie kursów sztywnych jest efektywna, gdyż prowadzi do wzrostu dochodu narodowego. Jest ona wspomagana przez wzrost podaży pieniądza spowodowany nadwyżką BP. Ekspansywna polityka fiskalna prowadzi również do wzrostu stopy procentowej, a więc tak samo jak w gospodarce zamkniętej pojawia się efekt wypychania inwestycji sektora prywatnego. Ekspansywna polityka fiskalna w systemie kursów sztywnych jest tym bardziej skuteczna im bardziej płaska jest krzywa BP.

Skutkiem restrykcyjnej polityki fiskalnej w systemie kursów sztywnych jest spadek dochodu i spadek stopy procentowej. Spadek dochodu będzie tym silniejszy im bardziej płaska jest krzywa BP.

Rys. 6. Ekspansywna polityka fiskalna w systemie kursów płynnych

Źródło: Kwiatkowski, 2006: 507.

Przyjrzyjmy się skutkom ekspansywnej polityki fiskalnej w systemie kursów płynnych. Ilustracje graficzną omawianego przypadku stanowi rysunek 6. Zakładamy, iż w analizowanej gospodarce krzywa BP jest bardziej stroma niż krzywa LM (tzn. że w_BK < w_s). Ekspansywna polityka fiskalna polegająca na wzroście wydatków rządowych przesuwa krzywą IS₀ równolegle w prawo do położenia IS₁. Przejściowym punktem równowagi wewnętrznej staje się punkt C. Punkt C znajduje się na prawo od krzywej BP, a zatem w gospodarce pojawia się deficyt bilansu płatniczego. Deficyt BP w systemie kursów płynnych prowadzi do spadku kursu walutowego. Spadek kursu walutowego zwiększa agregatowy popyt, czyli mamy tutaj do czynienia z pozytywnym oddziaływaniem efektu Marshalla-Lernera. Wzrost agregatowego popytu przesuwa krzywą IS₁ do położenia IS₂. Spadek kursu walutowego przesuwa również krzywą BP₀ do położenia BP₁. Procesy dostosowawcze będą trwały do momentu, gdy gospodarka znajdzie się w punkcie E'. A zatem, ekspansywna polityka fiskalna w systemie kursów płynnych prowadzi do stosunkowo dużego wzrostu dochodu narodowego (dzięki pozytywnemu wpływowi efektu Marshalla-Lernera) oraz wzrostu stopy procentowej. Skuteczność ekspansywnej polityki fiskalnej w systemie kursów płynnych zależy od tego czy popyt na pieniądz jest bardziej czy mniej wrażliwy na zmiany krajowej stopy procentowej niż bilans obrotów kapitałowych. Ekspansywna polityka fiskalna jest bardziej skuteczna, gdy krzywa BP jest bardziej stroma niż krzywa LM.

Restrykcyjna polityka fiskalna w systemie kursów płynnych prowadzi do spadku dochodu i spadku stopy procentowej. Spadek dochodu będzie większy, gdy krzywa BP jest bardziej stroma niż krzywa LM.

Makroekonomia Zaawansowana

13

B

A

Y

BK

r_k

BB

0

-

+

0

-

+

BK

BB

b

-b

Y₀

Y₁

r₀

r₁

BP

E

IS

LM

BP

Y^E

r_k

r_kE

Y

A

B

E

IS

LM₀

BP

Y^E

r_k

Y

A

LM₁

Y^A

r_kE

r_kA

E'

E

IS₀

LM₀

BP₀

Y^E

r_k

Y

LM₁

Y^A

IS₁

Y^E'

BP₁

A

r_kE

r_kE'

r_kA

E'

E

IS₀

LM₀

BP

Y^E

r_k

Y

^B

LM₁

Y^A

IS₁

Y^E'

r_kE

r_kA

r_kE'

r_kE'

Y^E'

E'

E

IS₀

LM

BP₀

Y^E

r_k

IS₁

IS₂

BP₁

Y

r_kE

r_kC

Y^C

C

---