AJSCHYLOS ORESTEJA TRAGICZNA

1. AGAMEMNON:

Osoby:

Agamemnon

Klitaimestra

Aigistos

Kasandra

Herold

Strażnik

Chór starców argejskich

Orszak zbrojny Agamemnona; przyboczni kopijnicy Aigistora; służebne Klitaimestry; lud

Rzecz dzieje się w Argos.

• strażnik pewnej nocy zauważył jasną łunę (ognisty znak) która przynosiła wieść, że gród Priama został wzięty;

• przychodzi Klitaimestra w towarzystwie służebnych, aby złożyć ofiary dziękczynne; (Ifigenia - córka Agamemnona i Klitaimestry; Artemida oświadczyła poprzez Kalchasa, że nie wcześniej ześle flocie greckiej pomyślny wiatr, niż zostanie złożona w ofierze Ifigenia);

• rozmowa Klitaimestry z przewodnikiem chóru, na temat zdobycia Troi przez Arwigów;

• Herold obwieszcza powrót Agamemnona;

• przewodnik chóru pyta, co z Menelajem; Herold opowiada o gniewie Ateny, obrażonej na Greków za znieważenie jej świątyni w Troi oraz porwanie Kasandry sprzed jej ołtarza; na prośbę Ateny Posejdon rozpętał burzę, która zniszczyła okręty greckie wracające spod Troi; statek Agamemnona ocalał, zaś co się stało z Menelaosem nie wiadomo;

• wjeżdża wóz z Agamemnonem i Kasandrą;

• przywitanie Agamemnona przez Klitaimestrę; rozłożenie przez służebnice purpury przed Agamemnonem; Klitaimestra wita Kasandrę, zaprasza do domu, lecz kapłanka milczy, gardząc niewolniczym chlebem;

• Kasandra, obdarzona przez Apollina, ma wizję okropnych zbrodni z przeszłości i przyszłości; przewiduje również śmierć Agamemnona; wchodzi do pałacu; (Orestes - syn Agamemnona i Klitaimestry; pomścił śmierć Agamemnona, mordując Klitaimestrę i Aigistosa);

• Klitaimestra zabija Kasandrę i Agamemnona; usprawiedliwia się tym, że jej czyn był zapłatą za złożenie w ofierze ich córki Ifigenii;

• Aigistos, kochanek Klitaimestry, cieszy się z zabicia Agamemnona, bo twierdzi, że w ten sposób odpokutował za czyny ojca - króla Atreja, który wadził się ze swoim bratem Tyestem (ojcem Aigistosa) i poczęstował go na uczcie pojednawczej ciałem własnych dzieci;

• między Aigistosem a przewodnikiem chóru dochodzi do scysji, jednak Klitaimestra staje między przeciwnikami i rozdziela ich, twierdząc, że zbyt dużo krwi tu się dziś rozlało;

2. OFIARNICE :

Osoby:

Orestes

Pilades

Elektra

Klitaimestra

Aigistos

Piastunka

Sługa

Odźwierny

Chór służebnic domu Agamemnona; służba; lud

Rzecz dzieje się w Argos.

• na grób Agamemnona przychodzi jego syn, Orestes - składa pasmo swych włosów na grobie i prosi Zeusa o pomoc w pomszczeniu ojca;

• przy grobie zjawia się również córka, Elektra, która prosi przodownicę chóru, by powiedziała jej o co ma się modlić, składając ofiarę na grobie; modlitwa Elektry o powrót brata Orestesa i pomszczenie śmierci ojca;

• Elektra znajduje pasmo włosów Orestesa i następuje spotkanie rodzeństwa;

• Orestes opowiada o rozkazie Apollona, by pomścić śmierć ojca; z ich rozmowy można wywnioskować, że Orestes został wygnany z rodzinnego domu;

• modlitwa Orestesa i Elektry na grobie ojca; brat prosi o tron po ojcu, zaś siostra o dom i rodzinę, gdy Aigist zostanie zwyciężony;

• przodownica chóru opowiada Orestesowi o śnie jego matki: śniło się jej, że urodziła węża i karmiła go własną piersią, a on razem z mlekiem ssał czarną krew z otwartej rany;

• Orestes postanawia, że razem z Piladesem („węzłem gościnnym z naszym domem związanym”) będą udawać wędrowców i tak przestąpią próg rodzinnego domu;

• Orestes zjawia się w domu rodzinnym - mówi, że przybył z Daulii, z folkidzkiej ziemi, i gdy szedł do Argos, zatrzymał go Strofios Fokidczyk i kazał przekazać rodzicom Orestesa, że ich syn nie żyje;

• piastunka Kilisso („Orestesowa piastunka”) wychodzi przywołać Aigisa, by ten sam usłyszał nowiny; przodownica chóru prosi ją, by ta przyprowadziła go samego, bez orszaku zbrojnego; Aigistos przychodzi i wchodzi do pałacu;

• sługa przynosi wiadomość, że Aigist został zabity;

• rozmowa Orestesa z matką - wyrzuca jej zbrodnie, których się dopuściła; chce ją zabić; wychodzi z pałacu;

• wstaje nowy dzień i odkrywa wnętrze pałacu: widać zwłoki Aigistosa i Klitaimestry;

• Orestes wyrusza „do śródziemna, do Loksjasowego przybytku, kędy wiecznie ogień czysty płonie, przed matki krwią się chroniąc, żebrząc oczyszczenia”;

3. EUMENIDY :

Osoby:

Apollon

Atena

Orestes

Cień Klitaimestry

Pytia

Chór Erynij

Chór procesyjny

Hermes; Sędziowie; Herold; Trębacz; Służba; Kapłanki Ateny; Pochodnionoścy; Uczestnicy i uczestniczki procesji; Lud ateński

Rzecz dzieje się początkowo w Delfach, potem w Atenach.

• modły Pytii przed świątynią Apollona w Delfach;

• we wnętrzu świątyni schronił się Orestes po zabójstwie matki i Aigistosa, goniace go Erynie usnęły, a on rozmawia z Apollonem, który rozkazuje Hermesowi, by ten był przewodnikiem Orestesa;

• Erynie budzą się, Apollon mierzy do nich z łuku; kłócą się, a rozsądzić ich ma sąd pod okiem Pallady (Ateny);

• świątynia się zamyka; pauza; na orchestrze ustawiają starożytny drewniany posąg Pallas-Ateny; akcja przenosi się do Aten; budynek w głębi oznacza teraz świątynię Pallady;

• Orestes zjawia się u Ateny z rozkazu Lokojasa i czeka u jej stóp na sprawiedliwy sąd;

• pojawiają się Erynie, które tropią Orestesa po jego śladach;

• zjawia się Atena, która najpierw rozmawia z przodownicą chóru, potem zaś zwraca się do Orestesa i obiecuje sprowadzić sędziów, którzy rozstrzygną jego sprawę;

• wchodzi Atena, zaś za nią herold, trębacz, sędziowie i służba; gromadzi się też lud;

• zaczyna się rozprawa sądowa, zjawia się Apollon; oskarżony odpowiada na pytania ( w tym momencie Klitaimestra, którą zabił Orestes, była już wolna od kary w podziemiu; Erynie nie ścigały jej, bo nie była jednej krwi z tym, kto padł z jej ręki);

• rozpoczyna się głosowanie; każdy z sędziów bierze jeden z przygotowanych kamyków i wrzuca go do jednej z dwu wystawionych przedtem urn - „skazującej” i „uwalniającej”;

• policzone głosy rozkładają się po równo; Atena kładzie swój kamyk na tablicy „uwalniający” i tym samym Orestes jest wolny od kary - odchodzi razem z Apollonem;

• Erynie są wściekłe - Atena próbuje je uspokoić; proponuje im, żeby zostały na tej ziemi i się nią opiekowały „niby dobry ogrodnik”; Erynie (noszące odtąd miano Eumenid) zgadzają się na tą propozycję;

• ze świątyni wychodzi grupa kapłanek niosących purpurowe płaszcze; odziewają się w nie Erynie - i cały orszak - na czele Atena, za nią sędziowie, potem reszta procesji, wreszcie chór w otoczeniu kapłanek i pochodnionośców - ruszają ku wyjściu;

4