Podstawy korektywy Mirosław Janiszewski

AKADEMIA MUZYCZNA W ŁODZI.

Mirosław Janiszewski.

Podstawy korektywy.

WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA-ŁÓDŹ 1994.

Fotografie wykonał Paueł Nowak.

Redaktor Teresą Stępień.

Redaktor techniczny Maria Jaworska-Kaspryk.

Korektor Zygmunt Stolarski.

Warszawa 1994.

ISBN 83-01-11479-7.

Wydawnictwo Naukowe PWN Sp.z o o.

Wydanie I Ark, druk.

11.

Druk ukończono w listopadzie 1994 rDruki oprawa: Drukarnia Wydawnictw Naukowych Sa.

Łódź, ul.

Żwirki 2.

Wstęp.

Wychowanie fizyczne jest pedagogiczną ingerencją w proces naturalnego rozwoju fizycznego, dlatego nauczyciel wychowania fizycznego powinien posiadać wiedzę teoretyczną i umiejętności praktyczne w zabresie posługiwania się różnego rodzaju metodami działań kompensacyjnych i korekcyjnych, mających szczególne znaczenie dla rozwoju młodego organizmu.

Kompensacja w tym ujęciu powinna być zespołem szerokich działań profilaktycznych uzupełniających system bodźców niezbędnych do prawidłowego rozwoju i uwzględniaj ących współczesny hipokinetyczny i sedentarny tryb życia.

Dlatego program kształcenia obejmuje przygotowanie przyszłego wychowawcy fizycznego i zdrowotnego do celowego wykorzystania ściśle określonych form aktywności ruchowej dla uzyskania efektów psychicznych i fizycznych przeciwdziałających obniżaniu się możliwości przystosowawczych organizmu i zapobiegających powstawaniu szereg schorzeń cywilizacyjnych.

Działania korekcyjne polegają na nauczaniu interwencji we wszystkich przypadkach odchyleń rozwojowych i dysfunkcji narządowych.

Działania te obejmują stosowanie odpowiednich zajęć aktywności ruchowej, poprawiających wydolność fizyczną, tolerancję wysiłkową, sprawność miejscową narządu ruchu-w formie specjalistycznych ćwiczeń korekcyjnych, elementów rekreacji ruchowej, ćwiczeń leczniczo-rehabilitacyjnych oraz odpowiednio zintensyfikowanego wypoczynku.

liczba osób niepełnosprawnych w naszym kraju przekroczyła cztery miliony, nie wliczając w to ludzi w wieku starszym, i wykazuje stałą tendencję wzrostową.

Wraz z postępuj ącym uprzemysłowieniem wzrasta liczba przewlekłych nieswoistych schorzeń układu oddechowego.

Stresy, napięcia psychiczne, niewłaściwy sposób odżywiania się, siedzący tryb życia, palenie papierosów przyczyniają się do gwałtownego zwiększania się liczby schorzeń układu krążenia, będących według statystyk główną przyczyną zgonów.

Otyłość, obciążenia statyczne w pracy zawodowej wpływają na szybsze pojawianie się zmian zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa.

Postęp techniczny, komunikacyjny niesie więcej wypadków, których następstwem jest olbrzymia liczba pacjentów z trwałymi pourazowymi dysfunkcjami narządu ruchu.

Postępy w zakresie medycyny pozwoliły na uratowanie życia wielu dzieciom z wadami wrodzonymi.

Dzieci te przez całe swoje życie wymagają stałego leczniczego usprawniania.

Podane fakty świadczą o tym, iż problem ludzi niepełnosprawnych nabiera olbrzymiej wagi społecznej i rozwiązanie go nie może spoczywać wyłącznie na służbie zdrowia.

Istnieje więc konieczność doskonalenia procesu rehabilitacji, jego organizacji w specjalistycznych ośrodkach oraz powiązania z innymi placówkami opieki społecznej.

Rozdział I

Rola korektywy u osób niepełnosprawnych.

W naszej populacji znajduje się pokaźna liczba dzieci i dorosłych niepełnosprawnych, różniących się od innych pod względem poziomu rozwoju Ozycznego, sprawności fizycznej, wzorców zachowania.

Wymagają oni różnych sposobów postępowania w celu uzyskania maksymalnej sprawności fizycznej i psychicznej.

Doświadczenie historyczne uczy, iż na przestrzeni dziejów postawy społeczne wobec inwalidów były w przeważającej części nieprzychylne.

W społeczeństwach pierwotnych dzieci niepełnosprawne najczęściej ginęły albo były porzucane jako nieprzydatne w stawianiu czoła twardym rygorom życia.

Nawet w cywilizowanych społeczeństwach starożytności, np.w Grecji, dzieci niepełnosprawne zabijano lub pozostawiano własnemu losowi, skazując je wcześnie na zagładę.

Podobny los spotykał osoby niepełnosprawne w starożytnym Rzymie.

W średniowieczu spotykano się ze społeczną akceptacją inwalidztwa, jednak większość postaw oparta była na przesądach i lęku.

Ludzi ułomnych fizycznie czy psychicznie uważano za nawiedzonych przez szatana za grzeszne postępowanie ich samych lub rodziców.

W związku z tym traktowanie osób niepełnosprawnych było w przeważającym stopniu ostre i nieprzychylne.

Filozofia humanistyczna, jaka rozkwitła w epoce renesansu, niewątpliwie zmieniła nieżyczliwe postawy wobec inwalidów, a rewolucja przemysłowa kreowała przepisy legislacyjne dotyczące osób niepełnosprawnych.

W czasie pierwszej i drugiej wojny światowej pojawiła się olbrzymia liczba inwalidów wojennych, zmuszając władze państwowe do zajęcia się w skali społecznej problemem inwalidztwa.

Sukcesy w pracy z osobami niepełnosprawnymi zależą od zrozumienia ich specyficznych problemów.

Jest rzeczą charakterystyczną, że większość problemów inwalidztwa jest raczej natury psychologicznej niż somatycznej.

Niezależnie od stanu fizycznego, miejscowego i ogólnego, inwalidztwo stwarza szereg problemów psychologicznych.

Częstym objawem są stany lękowe dotyczące teraźniejszości i przyszłości.

Inwalidzi doświadczają często stanów frustracyjnych, odczuwają zagrożenie swego bezpieczeństwa.

Pojawia się niekiedy poczucie winy jako przekonanie, iż inwalidztwo jest karą za grzechy.

Problemy te są niezmiernie trudne do pokonania, a ich obecność często wpływa ujemnie na sam proces ruchowego usprawniania leczniczego.

Jednym z najważniejszych problemów rehabilitacji psychologicznej i społecznej jest przystosowanie inwalidy do życia w nowej sytuacji, a więc zmiany wzorów zachowania i zaakceptowania przez niego aktualnych warunków otoczenia.

Czynniki, jakie wpływają na ten proces, są następujące: Inteligencja.

Jej pooziom określa ilość i jakość wzorów zachowania i kontroli zachowania.

Lepsze rozumienie problemu pozwala na szybsze przyswajanie oraz modyfikację postaw i wzorów zachowania.

Wygląd zewnętrzny.

Jest on ważnym czynnikiem w procesie przystosowania ze względu na konieczność uwzględnienia takich cech, jak: budowa ciała, rysy twarzy, widoczne ułomności.

Najmniejsze nawet dewiacje cech somatycznych dotyczące takich cech, jak wzrost czy waga, powodują różnego rodzaju postawy zaczepne czy drwiące ze strony otoczenia.

Na przystosowanie inwalidy wpływa więc w znacznym stopniu wzajemna relacja postaw jego samego i społeczeństwa wobec danego schorzenia.

Temperament.

Wzory zachowania i przystosowanie uzależnione są od ogólnego poziomu procesów pobudzenia i hamowania w ośrodkowym układzie nerwowym.

Między postawami inwalidy a otoczeniem istnieje stała interakcja.

Społeczeństwo reaguj e w rozmaity sposób: wyśmiewaniem, ciekawością, nadmiernym współczuciem, manifestacyjną pomocą.

Ze względu na 10.

dysfunkcję i niemożność uczestniczenia w aktywności swoich współtowarzyszy inwalida często pozostaje na uboczu.

Jeśli inwalidztwo powstało w dzieciństwie, dziecko może przez pierwszy okres uczestniczyć w normalnym życiu, ponieważ aktywność zabawowa jest samoukierunkowana.

Może się bawić z rówieśnikami nie współdziałając w zabawie, wymyślając własne techniki adaptacyjne zabawy, na które równieśnicy specjalnie nie zwracają uwagi.

Pierwsze zmiawy postaw powodują rodzice, otaczając dziecko niepełnosprawne nadmierną opieką, czym wzbudzają u niego poczucie, inności W trakcie dorastania dziecko staje się bardziej świadome innych reakcji otoczenia wobec swojej osoby.

Coraz większa niezdolność uczestniczenia w zabawach z rówieśnikami izoluje je od nich.

Nie może zaspokoić potrzeb społecznych, takich jak sukces, uznanie, potrzeba przewodzenia.

Zagrożona zostaje wiara we własne siły, proces przystosowania jest utrudniony.

Następuje powolny proces zmian psychicznych inwalidy.

Istnieje także grupa ludzi, których inwalidztwo zaskoczyło nagle, na skutek choroby czy urazu, zmieniając gwałtownie tryb codziennego życia.

Bównież tutaj musi nastąpić proces przystosowania.

Jeśli dotychczasowa adaptacja psychiczna do różnych warunków była dobra, to osoba, którą zaskoczyło inwalidztwo, potrafi szybko wypracować właściwe rozwiązania problemów emocjonalnych wynikających z nowych okoliczności.

Osoby ogólnie nieprzystosowane będą się borykały z różnorodnymi trudnościami.

Każda osoba, u której pojawiło się nabyte inwalidztwo, przechodzi okres emocjonalnych zaburzeń, związawychz koniecznością przyjęcia nowego stylu życia.

Pojawia się uzależnienie od pomocy innych osób.

Ten fakt oraz postawy rodziny i otoczenia powodują utratę wiary w siebie.

Początkową odpowiedzią na to jest lęk, cierpienie, rozpacz, litość nad samym sobą.

Z chwilą rozpoczęcia rehabilitacji odczucia te stopniowo zanikają, pacjent wchodzi w okres lepszego psychicznego przystosowania się w miarę nabywania nowych umiejętności ruchowych.

Bodzaj inwalidztwa i jego rozległość wydaje się nie mieć większego wpłyowu na proces przystosowania.

Analizy osobowości inwalidy nie Bykazały specyficznych cech związanych z poszczególnymi rodzajami upośledzenia.

Obserwacj e poszczególnych grup osób niepełnosprawnych.

doprowadziły niektórych autorów do wniosku, iż problemy, z jakimi borykają się inwalidzi, są analogiczne do tych, które spotyka się u ludzi zdrowych.

Niewątpliwie główną rolę w przystosowaniu odgrywają indywidualne cechy osobowości.

Jednostka o charakterze ekspansywnym prawdopodobnie w większym stopniu osiągnie pożądaną kompensację niż jednostka powolna, spokojna.

Środowisko, w jakim obraca się inwalida, odgrywa olbrzymią rolę w procesie przystosowania.

Osoba niepełnosprawna bowiem redukuje więzi społeczne ze środowiskiem, ogranicza w ten sposób korzyści, jakie może osiągnąć z kontaktów z otoczeniem.

Właściwa pomoc i zrozumienie przez społeczeństwo problemów inwalidy wpływa bardzo pozytywnie na proces przystosowania.

Nikt własnym wysiłkiem-bez udziału rodziny, przyjaciół, nauczycieli-nie osiągnie społecznie akceptowanych cech osobowości.

Nieodłączną częścią kompleksowej rehabitizacji jest ukierunkowanie aktywności człowieka niepełnosprawnego na te formy zajęć, które jest w stanie wykonywać i które mogą zastępować nieosiągalne z powodu inwalidztwa cele.

W ten sposób inwalida pokonuje lęk, wstyd, frustrację, społeczne niedostosowaniezmuszające go do szukania ucieczki w nieadekwatnych formach zachowania.

Przedstawione problemy inwalidztwa pozwolą na lepsze zrozumienie roli korektywy u osób niepełnosprawnych.

Jej funkcje można rozpatrywać w aspekcie leczniczym, pedagogiczna-psy chologicznym, estetycznym, społecznym i ekonomicznym.

Bola lecznicza.

Rekreacja ruchowa jest częścią programu leczniczego usprawnienia ruchowego pacjenta.

Jej program jest tak dobierany, aby występujące w nim ruchy pojedyncze, złożone czy całe szablony ruchowe były analogiczne do programu kinezyterapii.

w danym schorzeniu, usprawniając miejscowo chory narząd.

OTBZ.

pełniąc rolę gimnastyki kompensacyjnej w substytucyjnym rozwijaniu sprawności układów nie zaatakowanych chorobą.

Dobór obciążeń wysiłkowych uwzględnia tolerancję wysilkową i jest czynnikiem treningowym dla układu krążenia i oddechowego.

Rekreacja ruchowa zapobiega wtórnym zmianom towarzyszącym dysfunkcji(zapobiega przykurczom, zanikom mięśniowym).

Pozwala na utrzymanie właściwej biomechaniki narządu ruchu, wypracowuje hiperkompen.

..łzaeeeee.

sacyjnie większą ruchomość w stawach zdrowych oraz zwiększa siłę mięśniową w pozostałych odcinkach narządu ruchu.

Zapewnia w ten sposób lepszą funkcjonalność organizmu jako całości, wpływając na lepszą ekonomikę wysiłku, a tym samym mniejszy wydatek energetycznjwe wszystkich czynnościach dnia codziennego.

Czynnik ruchu, jaki zapewnia korektywa, jest ważnym stymulatorem wszystkich funkcji życiowych człowieka.

Wpływa na poprawę czynności wentylacyjnej układu oddechowego, sprawności pracy serca jako pompy, adaptacji krążenia obwodowego, podnosi poziom odporności nieswoistej, zapobiega biologicznym skutkom starzenia się.

Ruch ma szczególne znaczenie w przypadkach dysfunkcji u dzieci.

Zmniejsza hartuj ąc organizm, wyrabiaj ąe odporność na szkodliwe czynniki otoczenia, działając ogólnie lub miejscowo.

Wprawianie rekreacji ruchowej daje umiejętności lepszej kontroli stanu zdrowia, pogłębia nawyki właściwej pielęgnacji i higieny.

Program rekreacji ruchowej dla osób niepełnosprawnych w sposób ścisły i precyzyjny określa przeciwwskazania wykonywania pewnych ewolucji ruchowych w określonych schorzeniach.

W ten sposób rekreacja aplikuje ruch jako cenny środek leczniczj, nie posiadający żadnych objawów ubocznych, w przeciwieństwie do środków farmakologicznych.

Bola pedagogiczna-psychologiczna.

Pedagogiczny aspekt rekreacji ruchowej wynika z większej niż u zdrowych dzieci potrzeby stosowania jej u niepełnosprawnych ze względu na możliwości kształtowania pozytywnych cech osobowości.

U dzieci i młodzieży inwalidzkiej zaburzenia przystosowania.

Rekreacja ruchowa, szczególnie prowadzona zespołowo, normuje postępowanie w grupie, wpływa na kształtowanie się więzi społecznych.

Osoby dorosłe mają motywację do wykowywania ćwiczeń rehabilitacyjnych, ponieważ pragną szybkiego powrotu do zdrowia, do pracy.

U dzieci motywacja ta nie występuje i dlatego konieczne jest wprowadzenie metod kinezyterapeutycznych, które poprzez formę zabawy ruchowej-wprowadzenie dodatkowych elementów oddziaływania bodźców środowiska-podnoszą dyspozycję motywacyjną u dzieci do wykonywania ćwiczeń leczniczych oraz uatrakcyj maj ą kinezyterapię.

Zarówno osobom dorosłym, jak i dzieciom korektywa dostarcza uczucia przyjemności i zadowolenia.

Monotonia tradycyjnej kinezy terapii na sali gimnastycznej nie zawsze odpowiada zainteresowaniom ćwiczących.

Korektywa zawiera rozrywkowy i pobudzający charakter ruchu.

Wykorzystując dostępne środki i możliwości, stwarza warunki dające pełne zadowolenie uczestnikom.

Zadowolenie to pogłębia ciągła poprawa sprawności ruchowej i wydolności fizycznej, powiązana z uprawianą formą rekreacji.

Uczestnictwo w zajęciach jest dużym urozmaiceniem codziennego życia, szczególnie dla osób nie pracujących zawodowo.

Pojawiają się możliwości zmiany środowiska, nawiązania kontaktów towarzyskich czy koleżeńskich.

Ruch fizyczny stosowany w odpowiedniej formie jest również czynnikiem psychoterapeutycznym, który pozytywnie wpływa na zaburzenia nerwicowe, postawy lękowe czy depresyjne.

fioła estetyczna.

Korektywa, poza spełnianiem funkcji usprawniającej, kształci estetykę ruchu.

Stałe ćwiczenie odpowiednich ewolucji, dostosowanych do stopnia dysfunkcji, wyrabia płynność i harmonię ruchów zbliżoną do ogólnie przyjętych wzorców.

Wykształcone, wykonywane bezbłędnie czynności maskują dysfunkcję ruchową, zaspokajając potrzeby piękna i harmonii wykonywanego ruchu.

Umiejętności te, przenoszone na czynności dnia codziennego, zmniejszają znacznie dostrzegalność zewnętrznych oznak inwalidztwa.

Wola społeczna.

Większość trudności, z jakimi borykają się osoby niepełnosprawne w procesie przystosowania, związana jest z negatywnymi postawami wobec nich ze strony najbliższego otoczenia, pracodawców, kierowników szkół, nauczycieli itp.

Postawy te są złożone, wiążą się z pewnym napięciem emocjonalnym, obciążeniem psychicznym przejawiającym się w przykrych uczuciach lub antycypacji przykrych doświadczeń czy doznań.

Antycypacja przykrości wynika z doświadczeń własnych danej osoby lub ze stereotypowych opinii i przekonań przejętych od innych osób, a wynikających z rozpowszechnionych uprzedzeń wobec inwalidów.

Postawa negatywna, która wyraża się chęcią unikania inwalidów, ma dla nich bardzo rozległe i niekorzystne skutki.

Istnieją różne formy społecznego odtrącenia osób niepełnosprawnych, m.in.traktowanie ich jako jednostki mniej wartościowe, co wynika z obaw przed ewentualnymi trudnościami, jakie mogłyby być 14.

skutkiem akceptacji inwalidy jako ucznia, pracownika, współpracownika, towarzysza zabaw czy partnera życiowego.

Mechanizm powstawania tych negatywnych postaw jest podobny w różnych sytuacjach, a decydującym czynnikiem jest tu wystąpienie lub antycypacja ob ciążenia psychicznego.

Uprawianie rekreacji ruchowej przez osoby niepełnosprawne zmienia znacznie w sposób pozytywny te postawy.

Odgrywają tutaj rolę następujące mechanizmy.

Przede wszystkim następuje ciągły kontakt osób z otoczenia z inwalidą.

Wszelkiego rodzaju uczestnictwo w zajęciach rekreacyjnych daje okazję do bezpośredniego stykania się z osobami, które wyrobiły sobie negatywną postawę wobec inwalidztwa, co znosi częściowo izolację osoby niepełnosprawnej.

Następnie pojawiają się formy pozytywnych zachowań wobec inwalidy(współuczestniczenie w rozgrywkach, wymiana doświadczeń w zakresie sposobu uprawiania zajęć ruchowych, użytkowanie odpowiedniego sprzętu itp).

Końcowym etapem tego procesu jest zmiana przekonań odnoszących się do inwalidy.

Możność zaprezentowania przez pacjentów z różnymi dysfunkcjami umiejętności ruchowych w grze, posiadania formalnych uprawnień świadczących o wysokich kwalifikacjach w danej dziedzinie rekreacji(karta pływacka, karta pływacka specjalna patent żeglarza czy sternika jachtowego)podnosi znacznie autorytet i prestiż inwalidy wobec otoczenia.

Kształtują się w ten sposób pozytywne postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych, przejawiające się w życzliwości i sympatii dla nich, w akceptacji i chęci utrzymywania z nimi różnego rodzaju kontaktów społecznych oraz w pozytywnej ocenie ich cech.

Postawy te z kolei wpływają na postawy samych inwalidów.

Zmienia się obraz własnej osobowości, ocena własnej zdolności do pracy i możliwości, wzrasta poziom aspiracji życiowych.

Wola ekonomiczna.

Występują tutaj dwa czynniki: zwiększenie potencjału aktywności zawodowej inwalidy poprzez ogólne usprawnienie fizyczne oraz ekonomika samego usprawniania ruchowego.

Aktywna, twórcza postawa zawodowa jest jednym z najważniej*zych celów rozumianej powszechnie kompleksowej rehabilitacji.

Wyro wenie tej postawy nie zależy tylko od właściwego wyszkolenia zawodoBego inwalidy.

Wiadomo, iż warunkiem dobrej wydajności pracy osoby.

niepełnosprawnej jest uprzednie maksymalne usprawnienie fizyczne psychiczne i społeczne, w którym rekreacja ruchowa odgrywa bardzo ważną rolę.

Niezatrudnianie inwalidów spowodowałoby konieczność utrzymywania ich przez społeczeństwo, podobnie jak osób w wieku emerytalnym, dzieci i młodzieży nie pracującej.

Podejmowanie pracy zarobkowej znacznie odciąża państwo ze świadczeń remowych z funduszu ubezpieczenia społecznego, a w wielu przypadkach również ze świadczeń z funduszów opieki społecznej.

Podkreślić trzeba także odciążenie rodzin od utrzymywania inwalidów, którzy nie zarobkują i nie mają innych źródeł dochodu.

Nakłady pieniężne związane z organizacją korektywy dla osób niepełnosprawnych są niewielkie.

Większość zajęć odbywa się dzięki wykorzystaniu naturalnej bazy i nie wymaga drogiego, specjalistycznego sprzętu.

Rozdział II.

Analiza wybranych form aktywności ruchowej z punktu widzenia ich przydatności dla kompensacji i korektywy.

Zasady prowadzenia ćwiczeń rehabilitacyjnych Ruchowe ćwiczenia lecznicze-określane tako kinezyterapia - są integralną składową rehabilitacji leczniczej.

Behabilitacj a lecznicza jest to proces leczenia umożliwiający przyspieszenie naturalnej regeneracji oraz zmniejszający następstwa ustrojowe i psychiczne spowodowane przez chorobę.

Poprzez ściśle kontrolowane oddziaływanie na procesy regeneracyjne ustroju uzyskuje się zmniejszenie niepożądanych następstw fizycznych wywołanych przez chorobę.

Stała, systematyczna stymulacja funkcji organizmu nie dopuszcza do powstawania niekorzystnych zmian, które hamują możliwość pełnej regeneracji oraz utrudniają restytucję czynności uszkodzonych organów.

Rehabilitacja lecznicza jest ściśle związana z podstawową opieką zdrowotną i powinna znajdować się w centrum zainteresowania każdego lekarza praktyka.

Osiągnięcia medycyny naszych czasów pozwoliły na uratowanie życia wielu ludziom, ale z drugiej strony powiększyły znacznie liczbę osób niepełnosprawnycb, u których postępowanie usprawniaj ąee jest jednym z najważniejszych elementów prowadzenia chorego.

Ostateczna ocena rezultatów leczenia nie może być wyłącznie sprawą utrzymania pacjenta przy życiu, ale również oceną jego szeroko rozumianej sytuacji biologiczna-środowiskowej, a więc jego sposobu dalszego życia w społeczeństwie.

Proces terapeutyczny, który pozostawia u człowieka trwałe IV.

zmiany wewnątrzustrojowe powodujące niesprawność fizyczną i stan zależności społecznej, nie może być uważavy za pozytywny.

Planując leczenie pacjenta nie można poprzestawać jedynie na ratowaniu życia, ale należy wprowadzać już od samego początku te wszystkie działania usprawniania leczniczego, które w konsekwencji umożliwią pacjentowi powrót do czynnego, twórczego, samodzielnego bytu.

Reasumując należy powiedzieć, że podstawowym zadaniem ruchowych ćwiczeń leczniczo-rehabilitacyjnych jest doprowadzenie pacjenta do takiego etapu wyleczenia, który cechuje się nie tylko dobrą oceną kliniczną, ale pozwala również na pełny powrót zdolności do pracy zawodowej i samodzielności w życiu.

Istnieje jednak ogromna liczba schorzeń, które uniemożliwiają pełny powrót do czynnego życia, ponieważ doszło do znacznych uszkodzeń ustrojowych, np.ze strony narządu krążenia czy narządu oddechowego, zaburzeń czynności układu nerwowego, uszkodzeń narządu ruchu.

Tutaj ćwiczenia lecznicze odgrywają olbrzymią rolę w procesie tzw.rehabilitacji kompensacyjnej lub adaptacyjnej.

Rehabilitacja kompensacyjna polega na maksymalnym usprawnieniu naturalnych czynności zastępczych w organach, które nie zostały uszkodzone przez chorobę, a mogą w pewvym stopniu przejąć funkcję uszkodzonego narządu.

Jeżeli chory układ krążenia zmniejsza proces zaopatrzenia ustroju w tlen, to poprawa czynności układu oddechowego może ten proces zwiększyć, kończyna zdrowa może przejąć częściowo funkcje kończyny chorej, zwiększenie zakresu ruchomości kręgosłupa lędźwiowego i utrzymanie pełnej ruchomości stawu kolanowego mogą zastąpić częściowo funkcje usztywnionego stawu biodrowego.

Mamy tu do czynienia z wyzwoleniem naturalnych możliwości zastępczych, jakie istnieją u każdego człowieka.

Poprzez właściwą kontrolę tego procesu można uzyskać optymalny wynik sprawności ustroju.

Końcowy efekt jest tutaj oczywiście bardziej zróżnicowany indywidualnie, zależy bowiem nie tylko od stopnia dysfunkcji, ale również od osobowości pacjenta, jego motywacji, warunków bytowych, socjalnych i innych.

Podstawową cechą każdego ustroju jest ruch i wysiłek.

Odebranie człowiekowi jego naturalnej motoryki prowadzi do zmian wstecznych które przy współistnieniu z podstawowym procesem chorobowym.

utrudniają znacznie odzyskanie utraconej sprawności fizycznej.

Jak wyglądają te zmiany w poszczególnych układach, narządach i tkankachY.

Podstawy fizjologiczne korektywy.

Schorzenia układu nerwowego

Zmiany, które tutaj występują, można podzielić na dwie zasadnicze grupy.

Pierwsza grupa odnosi się do złożonych czynności człowieka, jakimi są: percepcja, mowa, pismo, czytanie, orientacja przestrzenna.

Druga zaś dotyczy zaburzeń ruchowych, takich jak: wadliwe stereoty-py ruchowe i wtórne zmiany ze strony układu kostna-mięśniowego.

Główne cele kinezyterapii u chorych ze schorzeniami centralnego układu nerwowego są następujące: 1.

Przyspieszenie procesów kompensacji.

Cel ten realizuje się poprzez wykorzystanie naturalnych mechanizmów zapewniających zastąpienie utraconych funkcji ruchowych.

Jednym z tych mechanizmów jest pobudzenie nie uszkodzonych części analizatora kinestetycznego ruchowego oraz pobudzenie mechanizmów nieswoi-tego układu siatkowego, który w pewnych warunkach może przejąć pobudzenie swoiste.

Wykorzystuje się również mechanizm wyrównywania ubytku poprzez inne analizatory, i tak np. poprawa funkcji percepcji wzrokowej może wpłynąć na poprawę koordynacji ruchu.

Istnienie symetrycznej pracy obu półkul mózgowych oraz szeregu połączeń między nimi a ośrodkami podkorowymi i rogami przednimi rdzenia pozwala na uruchomienie mechanizmów wyrównawczych z drugiej półkuli 2.

Zabezpieczenie przed wykształceniem wadliwych stereotypów ruchowych, związanych ze spaczonymi funkcjami uszkodzonej tkanki 0102 ZOWS.

Przeciwdziałanie powstawaniu wtórnych zmian ze strony ukła 4 umięśniowa-kostnego, jakimi są przykurcze, zniekształcenia czy odwapnienia.

Zmiany te zostaną szerzej omówione w dalszej części rozdziału.

W chwili obecnej nie ma ujednoliconej metodyki postępowania kinezyterapeutycznego u chorych ze schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego.

Istnieje szereg różnych metod prowadzenia ćwiczeń leczniczo-ruchowych, z których chciałbym przytoczyć następujące: Metoda B-.

B-obath Założenia tej metody opierają się na tym, iż głównym problemem niesprawności ruchowej w uszkodzeniach mózgu jest zaburzenie naturalnych odruchów postawy warunkuj ących orientację przestrzenną ruchów.

Autorka metody zakłada, że przez zmianę patologicznych wzorców postawy można wpłynąć na normalizację napięcia mięśniowego i zmniejszenia spasły czności.

W trakcie ćwiczeń stosowana jest naprzemiennie stymulacja i hamowanie, natomiast ruchy czynne wprowadza się przy pełnym rozluźnieniu i stałej kontroli poprawności ich wykonania.

Prowadzi się tutaj rozluźniające ćwiczenia mięśni szyi i karku oraz mięśni tułowia.

Wykorzystuje się również w ćwiczeniach mechanizm odruchu szyjnego, polegającego na zwracaniu głowy w stronę zdrowej kończyny górnej, co sprzyja wypieraniu wzorców zgięciowych przez wyprostne.

W trakcie pionizacji chorego zwraca się uwagę na zapobieganie globalnemu odruchowi zgięciowemukończyny górnej, jaki występuje przy nagb eh zmianach pozycji.

Metoda S.

Brunnsuom.

Metoda ta opiera się na założeniu, iż u chorych z przebytymi ogniskowymi schorzeniami mózgu powrót funkcji ruchowych polega na rozwoju i następnie zanikaniu typowych synergii ruchowych: zgięciowej i wyprostuej.

Podczas prowadzenia kinezyterapii wywołuje się ruch czynny za pomocą różnego rodzaju bodźców, uzyskując w ten sposób typowe synergie, jednocześnie doprowadzając do powstania ruchu czynnego.

Następnie poprzez łączenie elementów tego ruchu tworzy się nowe funkcje ruchowe.

Metoda Il.

Kabat.

Opiera się ona na założeniu, iż człowiek, który utracił funkcje ruchowe z powodu uszkodzenia czynności mózgu, może nauczyć się ich ponownie poprzez stopniowe ćwiczenie tych funkcji na wzór rozwijających się cech motorycznych dziecka.

W metodyce kinezyterapeutycznej stosuje się początkowo różnego rodzaju bodźce wywołujące powstawanie odruchów bezwarunkowych i warunkowych.

Następnie powtarza się czynności ruchowe w powiązaniu z etapami rozwoju ruchowego, jaki występuje w rozwoju osobniczym od odcinków proksymalnych do dystalnych, a więc ruchy głowy, szyi, kończyn 20.

górnych i dolnych.

Następnie odbywa się ćwiczenie naśladownictwa najczęściej spotykanych w życiu codziennym naturalnych wzorców ruchowych.

Mają one charakter złożonych, wielopłaszczyznowych ruchów, dla nauki których autor opracował szereg wzorców reedukacji ruchowej, opartej na pracy synergistycznych grup mięśniowych.

W stosowaniu łych wzorców zwraca się uwagę na przestrzeganie następujących zasad: a)kompletnego wydłużenia mięśni w pozycji wyjściowej wzorca, które jest pobudzeniem proprioreceptywnym mobilizującym komórki ruchowe: b)stosowania dużej liczby innych silnych bodźców proprioreceptywnych c)umiejętnego łączenia różnego stopnia oporu w zależności od fazy ruchu i siły danych grup mięśniowych: d)stosowania obrotowo-skręcających elementów ruchu.

Metoda M.

Bood.

Metoda ta opiera się na podobnych założeniach jak metoda Kabata.

Autor uwzględnia tutaj również rozwój układu wegetatywnego i somantycznego oraz ich wzajemne współdziałanie.

Celem ćwiczeń jest odzyskanie utraconej funkcji w sposób najbardziej naturalny, taki w jakim ona powstaje.

Hood dzieli mięśnie na mobilizujące(zginacze i przywodziciele)oraz stabilizujące(prostowniki i odwodziciele).

Zgodnie z sekwencjami rozwoju wyróżnione są cztery okresy: pierwszy-związany z aktywnością mięśni mobilizujących, cechujących się niskim poziomem pobudliwości, wrażliwych na każdy bodziec: drugi-związany z rozwojem mięśni stabilizujących, odznaczających się wysokim progiem pobudliwości, wrażliwych na bodźce długotrwale: w trzecim następuje rozwój funkcji mobilizujących bazujących na funkcjach stabilizujących: w okresie czwartym dochodzi do rozwoju funkcji mięśni mobilizujących z wyłączeniem funkcji stabilizatorów, a więc do rozwoju techniki ruchu.

Przedstawiony rozwój funkcji ruchowych jest podstawą do opracowania odpowiedniej metodyki ćwiczeń, uzależnionej od oceny stopnia czynnościowego poziomu sprawności ruchowej pacjenta z jednoczesnym wykorzystaniem odruchów ze strony układu wegetatywnego.

JMetoda Tempie-Fay.

Założenia tej metody oparte są na rozwoju filogenetycznym.

W technice ćwiczeń stosuje się odpowiednio niskie pozycje(leżenie przodem, pełzanie, raczkowanie, ćwiczenia w podporze).

Pozycje te mają znaczenie jako czynnik ułatwiający wykonanie czynności ruchowych, niemożliwych do przeprowadzenia w innych pozycjach.

21.

Trudno byłoby tu przedstawić wiążącą i obiektywną ocenę celowości jakiejkolwiek z zaproponowanych metod.

Niemniej wynikają z nich pewne wspólne wskazania dla kinezyterapii chorych z uszkodzeniem mózgu, których należy przestrzegać z jednoczesną naczelną zasadą indywidualizacji w zależności od stanu pacjenta.

Wskazania te są następuj ące: 1)wczesna pionizacja pacjenta, 3)stosowanie w trakcie ćwiczeń jak największej liczby bodźców proprio-i eksteroreeeptywnych, 3)wykorzystanie w technice naturalnych wzorów ruchowych życia codziennego, 4)wykorzystanie przy wykonywaniu ćwiczeń naturalnych odruchów fizjologicznych i patologicznych, 5)dobieranie odpowiednich pozycji dla ułatwienia wykonania ruchu, 6)stosowanie dużej liczby ćwiczeń rozluźniających w celu zmniejszenia do minimum spastyki mięśniowej.

Schorzenia układu oddechowego

Bezczynność ruchowa powoduje szereg zmian w układzie oddechowym, z których najważniejszymi są: zmniejszenie maksymalnej wentylacji płuc, pogorszenie wysiłkowej adaptacji czynności układu oddechowego, zmniejszenie rezerw wentylacyjnych płuc, obniżenie pojemności dyfuzyjnej płuc oraz zmniejszenie objętości łożyska naczyniowego płuc.

Układ oddechowy pełni bardzo istotną rolę w procesie pokrywania zapotrzebowania tlenowego tkanek w czasie pracy Ozycznej, decydując tym samym o poziomie wydolności fizycznej.

Z tego też względu kinezyterapia oddechowa odgrywa istotną rolę nie tylko w przypadku chorobowych zmian w zakresie układu oddechowego, ale w każdym przypadku uruchamiania pacjenta po długotrwałej chorobie lub unieruchomienia po urazie.

Specyficzne problemy wynikające z prowadzenia ćwiczeń leczniczo-ruchowych u osób z przewlekłymi chorobami układu oddechowego zostaną omówione w rozdziale 111, a obecnie przedstawię najważZZ.

lis.

niejsze ćwiczenia oddechowe, które powinny być stosowane w rehabilitacji ruchowej niezależnie od rodzaju schorzenia.

Ćwiczenia przeponowe.

Przepona jest głównym mięśniem oddechowym, a jej ruchy w trakcie oddychania warunkują dostarczenie ok.

OO'%i całkowitej objętości powietrza przedostającego się do płuc dlatego też sprawna funkcja tego mięśnia jest nieodzownym warunkieiusprawnej wentylacji.

Ćwiczenie to przeprowadza się w ułożeniu na wznak z kończynami dolnymi zgiętymi w kolanach i biodrach, przez co uzyskuje się pełne rozluźnienie mięśni.

Pacjent wykonuje głęboki wdech przez nos, jednocześnie oporem nadbrzusza pokonuje opór wla-net ręki lub woreczka z piaskiem.

Wydech jest wydłużony głęboki, z wciągnięciem brzucha.

Oporowanie powinno być stopniowane, najlepiej ręką instruktora, ponieważ w miarę wykonywania ćwiczeń zwiększa się opór.

Ponadto można wykonywać ćwiczenia przeponowe poprzez zaciśnięcie taśmy nieelastycznej na szczycie wydechu.

Czyskujesię w ten sposób zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej podczas ucisku i w ten sposób kompensacyjne przejęcie oddychania przez przepo*.

Ćwiczenia oddychania dolnożebrowego.

Wpływa ono na poprawę wentylacji oddechowej poprzez zwiększenie rozszerzalności klatki piersiowej.

Można je wykonywać jako tzw.ćwiczenie wolne podczas leżenia na boku, uzyskując kompensacyjnie zwiększony ruch oddechowy żebrowy klatki po stronie przeciwnej.

Można również zastosować tutaj opór stopniowo zwiększony podczas wdechu ręką instruktora lub za pomocą woreczków z piaskiem czy bandaża.

Ćwiczenia oddychania przeponowego i dolnożebrowego skoordynowane z dynamicznymi ćwiczeniami kończyn górnych i dolnych.

Przyjętą tutaj ogólną zasadą jest wykonywanie tych ćwiczeń jako pomocniczych, rozciągających klatkę piersiową przy wdechu.

Ćwiczenia siły skurczu mięśni brzucha.

Mają one na celu poprawienie wydechu uwarunkowanego przede wszystkim pracą tych 0113801.

Ćwiczenia mięśni które nie biorą bezpośredniego udziału w oddychaniu, ale wpływają na jego przebieg*lub są zaangażowane jako mięśnie pomocnicze.

Należą tu ćwiczenia mięśni karku, szyi, obręczy barkowej oraz odcinka piersiowego mięśni grzbietu.

Schorzenia układu krążenia

W wyniku dotychczasowych badań ustalono, że długotrwałe unieruchomienie wpływa-w znacznym stopniu-negatywnie na układ krążenia.

Dochodzi do spadku pojemności wyrzutowej, zmniejszenia poprzecznego wymiaru serca, wzrostu czynności serca w spoczynku jako czynnika kompensującego spadek pojemności wyrzutowej.

Wynika to z różnicy adaptacji układu krążenia w pozycji stojącej i leżącej w związku z naturalnym działaniem sił grawitacji na układ krążenia.

Osłabienie sprawności adaptacyjnych naczyniow o-ruchowych pogarsza odpowiedź układu krążenia na zmianę pozycji ciała, co może doprowadzić do stanów hipotonii or(astatycznej, *rednie ciśnienie tętnicze krwi po okresie bezczynności nie różni się w spoczynku, natomiast w trakcie wysiłku fizycznego jest niższe, niż można się spodziewać na podstawie krzywej zależności między wzrostem ciśnienia a stopniem obciążenia wysiłkiem, co świadczy o osłabieniu funkcji serca jako pompy.

Opór obwodowy w miarę trwania unieruchomienia ma skłonność do wzrostu.

Najbardziej ewidentnym skutkiem wpływu treningu fizycznego na układ krążenia jest zmniejszenie częstości pracy serca, zarówno w spoczynku jak i podczas wysiłku, oraz obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.

Powoduje to bardziej ekonomiczną i wydajną pracę serca poprzez zwiększenie pojemności wyrzutowej, a tym samym lepsze wykorzystanie zasobów energetycznych mięśnia sercowego.

Ćwiczenia fizyczne wpływają również na poprawę hemodynamicznych mechanizmów adaptacyjnych.

Następuje sprawniejsze rozszerzeniełożyska naczyniowego krążenia obwodowego i płucnego, proporcjonalnie do zapotrzebowania wysiłków ego.

Korzystny efekt rehabilitacji fizycznej na mięsień sercowy tłumaczy się wzrastającą aktywnością enzymatyczną, a szczególnie wzrostem aktywności dehydrogenezykwasu bursztynowego i niektórych enzymów przemiany beztlenowej.

Dochodzi w ten sposób do lepszego wykorzystania tlenu, w rezultacie czego przyrost objętości przepływającej krwi może być mniejszy dla wykonania danej pracy, co wtórnie obniża obciążenie serca.

W metodyce postępowania kinezyterapeutycznego u pacjentów ze schorzeniami układu krążenia należy przestrzegać następujących zasad: 24.

1)ćwiczenia należy rozpoczynać od małych obciążeń dla zapewnienia właściwej adaptacji układu sercowa-naczyniowego do wysiłku: Z)wskazane jest stosowanie dużej liczby ćwiczeń oddechowych poprawiających wentylację i poprzez to sprawność zaopatrzenia tlenowego tkanek 3)zestaw treningowy powinien być oparty na seriach ćwiczeń dynamicznych, uwzględniających duże amplitudy zakresu ruchów w poszczególnych stawach 4)we wszystkich cyklach treningowych należy stopniować obciążenie wysiłkiem: 5)należy unikać ćwiczeń statyczvych.

Wysiłki statyczne powodują wzrost ciśnienia w klatce piersiowej i zmniejszenie różnicy ciśnień między dosercowym a obwodowym odcinkiem układu krążenia, powodując spadek żylnego dopływu krwi do serca i wysoki wzrost ciśnienia w dużych żyłach i żyłach obwodowych.

Wzrost ciśnienia śródpiersiowegomoże przyczynić się bezpośrednio do upośledzenia czynności serca.

Poza tym stwierdzono, iż wysiłkom statycznym towarzyszy wzrost zawartości adrenaliny i noradrenalmy we krwi obwodowej, co również przyczynia się do niekorzystnych zmian w sercu, jak niedotlenienie czy zaburzenia rytmu.

Reasumując należy stwierdzić, że kinezyterapia w schorzeniach układu krążenia polega na odpowiednim dobieraniu i umiejętnym przechodzeniu w trakcie poszczególnych etapów leczenia od ćwiczeń łatwych do coraz bardziej obciążających, aż do osiągnięcia optymalnej granicy sprawności fizycznej uwarunkowanej aktualnym stanem układu krążenia.

Schorzenia narządu ruchu

Długotrwałe unieruchomienie powoduje demineralizację tkanki kostnej oraz zmiany wsteczne w kości i chrząstkach śród-ławowych.

Powstaje zastój żylny i zaburzenia kondensacji tkanki kostnej.

Całkowity bezruch prowadzi do opóźnienia zrostu, może wywołać powstanie stawu rzekomego.

Dlatego też np. każde złamanie, poza unieruchomieniem, wymaga odpowiedniego leczenia funkcjonalnego, 25.

polegającego na dawkowaniu zmiennych napięć mięśniowych po stronie przeciwnej lub wewnątrz opatrunku gipsowego.

Unieruchomienie wpływa również na więzadła, które zrastają się z torebkami lub mięśniami, co w konsekwencji wpływa na stan czynnościowy narządu ruchu.

Umożliwienie poprzez ruch wzajemnego przesuwu więzadeł między sobą i między mięśniami zapobiega tym powikłaniom.

Na skutek unieruchomienia dochodzi do zaniku mięśni, zaburzeń koordynacji współdziałania mięśni, co w konsekwencji powoduje nieekonomiczne wykorzystanie całej masy mięśniowej do ruchu oraz prowadzi do szybkiego zmęczenia mięśnia.

Jak widać, trening w schorzeniach narządu ruchu ma bardzo istotne znaczenie.

Ćwiczenia leczniczo-ruchowe wprowadza się możliwie jak najwcześniej, nawet jeśli kończyna jest unieruchomiona.

Stosuje się wtedy tzw.ćwiczenia synergistyczne kontralateralne kończyny przeciwnej do unieruchomienia.

Powodują one, na zasadzie skrzyżowanego odruchu fizjologicznego, pobudzenie odruchów naczynioruchowych i skurczów izometrycznych w unieruchomionej kończynie.

Ćwiczenia te mają charakter oporowy, a stosowane obciążenia są zbliżone do maksymalnych.

Drugim rodzajem ćwiczeń jakie można stosować w czasie unieruchomienia, są synergistyczne ćwiczenia ipsilateralne.

Dotyczą one wolnych części kończyny, nie objętych unieruchomieniem i prowadzą poprzez synergizmy wrodzone do efektów treningowych tych części kończyny, które są unieruchomione.

Doprowadzenie do pełnej sprawności kończyny po zdjęciu unieruchomienia w innych schorzeniach narządu ruchu uzyskuje się poprzez odpowiednio przygotowany program ćwiczeń indywidualnych.

Należą tutaj: Ćwiczenia bierne.

Stosuje się je wtedy, kiedy siła skurczu mięśnia je-1 zerowa.

Ich zadaniem jest utrzymanie pełnej ruchomości i niedopuszczenie do powstania przykurczów w stawie.

Wykowywane są przez terapeutę lub-jeśli to możliwe-przez samego chorego.

Ćwiczenia w odciążeniu.

Jeśli siła skurczu mięśnia występuje, ale jest za mała, aby pokonać ciężar kończyny, stosuje się ćwiczenia z wyłączeniem grawitacji.

Uzyskuje się to poprzez podtrzymanie kończyny ręką instruktora, zastosowanie wrotek lub płaszczyzn poślizgowych 26.

oraz wykorzystanie środowiska wodnego.

Środowisko wodne jest jed-rym z najlepszych sposobów odciążenia kończyny.

Czy-kujemy w nim zmniejszenie ciężaru o ok, ROBj.

Ćwiczenia czynna-bierne.

Mają one zastosowanie przy wzmożonym napięciu mięśniowym i bolesności.

Pacjent stara się rozluźnić mięśnie a terapeuta w tym czasie wykonuje delikatny ruch.

Ćwiczenia oporowe.

Stosujemy je wtedy, kiedy siła mięśniowa przekracza zdolność pokonania ciężaru własnej kończyny.

Opór może być dawkowany ręką terapeuty, za pomocą hantli, ekspanderów oraz w systemie bloczkowo-ciężarkowym.

Po ustaleniu siły maksymalnej mięśnia dawkuje się ćwiczenia po 10 powtórzeń, najpierw z obciążeniem 12 maksymalnego, następnie 34 i maksymalnym.

Taki cy ki ćwiczeń powtarza się trzy razy dziennie.

Krótkie ćwiczenia izometryczne.

Wykonuje się je w warunkach skurczu izometrycznego mięśni przy obciążeniu zbliżonym do maksymalnego.

Czas utrzymania skurczu powinien wynosić ok, kilkunastu sekund.

Ćwiczenia te wywierają znaczny efekt treningowy w zakresie przyrostu masy i siły mięśni.

Mogą być wykonywane przez chorego w warunkach domowych.

Stosuje sę je s 3 razy po 10 powtórzeń dwa razy dziennie.

Ćwiczenia samów-pomagane.

Te ćwiczenia wymagają odpowiedniego podwieszenia w systemie bloczkowo-ciężarkowym, gdzie pacjent wykonuje ruch w stawie, pociągając ręką za linkę przełożoną przez system bloczków.

W ten sposób pacjent może sam kontrolować nasilenie bólu w trakcie ćwiczeń.

Formy aktywności ruchowej.

Spacery

Chodzenie jest naturalną formą aktywności ruchowej człowieka.

Wydatek energetyczny spacerów zależy od wagi ciała, ubioru, szybkości chodu, powierzchni drogi, którą się pokonuje, i od indywidualnych zdolności koordynacyjna-ruchowych, w związku z czym u pacjentów 27.

z dysfunkcją narządu ruchu, polegającą na zaburzeniach koordynacji ruchu, występuje znacznie większy wydatek energetyczny.

Zależność między wydatkiem energety cznym a szybkością chodu związana jest również z wagą pacjenta.

Wysiłkowe zużycie tlenu u człowieka ważącego 70 kg przy szybkości 5 k**h wynosi przeciętnie 0, 9 lmim, tzn.w przybliżeniu trzykrotnie więcej niż w spoczynku.

Wzrasta ono o 25%przy wchodzeniu pod górę drogą, której nachylenie wynosi BPw.

Duże nachylenia terenu powodują znaczny wzrost wydatku energetycznego przy wchodzeniu, takiego jaki spotyka się przy maksymalnych i submaksymalnych obciążeniach wysiłkowych.

Wydatek energetyczny spaceru po powierzchni nierównej, kamienistej jest o ok, 2, 5 kcalmm(103 kJ, min)wyższy niż po powierzchni gładkiej.

Zużycie tlenu przy szybkości chodu przekraczającej O km/h wzrasta nieproporcjonanie wysoko.

Biegi

Wydatek energetyczny biegu bezpośrednio zależy od szybkości, z jaką się biegnie.

Długotrwały trening prowadzi do polepszenia koordynacji biegania i przyczynia się do zaoszczędzenia wydatku energetycznego przy danej szybkości w granicach 10-li'%i.

Określona długość kroku, do której biegacz jest przyzwyczajony, odgrywa dużą rolę w ekonomice biegu.

Dlatego też wszelkie zmiany jego długości, szczególnie te, które narzucone są przez instruktora czy trenera, prowadzą do znacznego wzrostu wydatku energetycznego.

Wpływ koordynacji ruchów w bieganiu na ekonomikę wysiłku został udowodniony przez wielu autorów, którzy tłumaczą tym różnice w wydatku energetycznym przy tych samych warunkach, w jakich odbywa się bieg.

Badania porównawcze chodu z szybkością 8 kmh oraz biegu przy tej samej szybkości wykazały, że ten ostatni jest bardziej ekonomiczny z punktu widzenia wydatkowania wysiłku, innymi słowy: wolny bieg jest mniej męczący niż bardzo szybki chód.

Bieg z pokonywaniem przeszkód terenowych jest jednoczesnym treningiem różnych cech motorycznych, a więc wytrzymałości, siły 28.

zmian w układzie krążenia, kare są wynikiem stałego podwyższania naczyniowych oporów obwodowych.

W biegu wytrzymałościowym stwierdza się względnie niewielki wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz niewielkie stosunkowo gromadzenie się produktów beztlenowej przemiany materii.

Ten fakt oraz duże możliwości treningowe i adaptacyjne tej formy rekreacji powodują, bieg wytrzymałościowy jest bardzo dobrą formą treningową w profilaktyce zdrowotnej i rehabilitacji.

Trening biegowy, szczególnie prowadzony łącznie z treningiem kształtującym inne niż wytrzymałość cechy motoryczne, prowadzi do wzrostu wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej, wzmacnia układ stawowa-więzadłowy i prowadzi do poprawy ekonomiki dokonywanego wysiłku.

Uprawianie go w różnych warunkach atmosferycznych przyczynia się do polepszenia ogólnej odporności psychicznej oraz wzmożenia odporności nieswoistej organizmu, a tym samym do mniejszej podatności na różnego rodzaju infekcje.

Spośród form treningu biegowego, które mogą leć polecane dla osób niepełnosprawnych, należy wyróżnić: Bieg w terenie.

Jest on najłatwiejszym i najmniej obciążającym środkiem kształtowania wydolności fizycznej i tolerancji wysilkowej.

Bie określa się tu ściśle długości i szybkości pokonywauj eh odcinków, gdyż to powinien określać lekarz lub magister rehabilitacji na podstawie oceny wydolności i sprawności lokomocyjnej pacjenta.

Można przyjąć tu ogólne zasady, iż od stosowania marszobiegu należy przechodzić do bardziej intensywnych zadań biegowych i ich różnych odmian(przebieżki, trucht, lekki bieg, podbiegi, zbieganie, skip, przyspieszanie itp).

W pełnej formie jednostka biegu terenowego zawiera 4-O powtórzeń biegu na odcinku ok, 209 m w umiarkowanym tempie.

W-zystkie odcinki przebiega się w tempie umiarkowanym, nie dopuszczając do uczucia zmęczenia, a więc-innymi słowy-zachowując bezpieczną granicę tolerancji wysiłku uzależnioną od wydolności krążewowo-oddechowej i sprawności lokomocyjnej pacjenta.

Jednorazowy szas trwania biegu terenowego nie powinien przekraczać 00 min.

Zabawy biegowe.

Jest to już bardziej technicznie zaawansowaBy środek kształtowania wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej.

u osób niepełnosprawnych.

Wielkość obciążeń tutaj wzrasta.

Najbardziej polecana jest zabawa biegowa składająca się z trzech części.

Pierwsza część, tzw.wstępna, pełni jednocześnie funkcję rozgrzewki, Fozpoczyna się od chodu i marszu przeplatanego różnymi odcinkami truchtu i lekkiego biegu.

Można wykovywać slalotu między drzewami krzakami i przeszkodami terenowymi, podskoki w różnych kierunkach.

cwały w przód i w tył ze zmianą nogi kierunkowej, przeskoki i inne ćwiczenia nóg w ruchu.

Po siedmiu minutach tych ćwiczeń i minutowym odpoczynku w marszu przechodzi się do O-minutowych ćwiczeń wykorzystujących pełny zakres amplitudy ruchu możliwie we wszystkich stawach.

Dozwolone są skłony, skrętoskłony, wypady nóg, wymachy ramion w różnych płaszczyznach i kierunkach, stopniowane w zakresie szybkości i amplitudy ruchu.

Lączvy czas trwania tej części wynosi więc ok, 15 min.

Część druga, tzw.wytrzymałościowa, polega na wykonywaniu przebieżek ok, 50 m powtarzanych od dwóch do czterech razy, biegu z wysokim unoszeniem kolan(siip)na odcinkach 15-XI m powtórzonym 3-5 razy.

Następnie przechodzi się do swobodnego biegu na odcinkach 100-150 m przerywanego marszem, w czasie którego powinno dojść do unormowania częstości oddychania.

Liczba powtórzeń tego ćwiczenia wynosi-4-0.

Czas trwania tej części zabawy biegowej wynosi ok, 35 min.

W trzeciej, tzw.uspokajającej, wykonuje się trucht, marsz, wolny bieg, ćwiczenia uspokatatące, rozluźniające i oddechowe.

Ta ostatnia część trwa ok, 10 min.

W programowaniu zabaw biegowych niezbędna jest indywidualizacja szybkości i długości przerw wypoczynkowych w zależności od aktualnego stanu układu krążeniowa-oddechowego i narządu ruchu.

Niezbędnym warunkiem pełnego wykorzystania możliwości kształtowania ruchu i doskonalenia jego funkcji jest prowadzenie'zabaw biegowych w urozmaiconym, natlepiej pofałdowanym terenie z wykorzystaniem przeszkód terenowych, elastycznego podłoża, kopnego śniegu itp.

Wpływ treningu biegowego na organizm wyraża się ogólnym przestrojeniem morfologicznym i czynnościowym ustroju, zarówno na poziomie komórek(zwiększone obwodowe zużycie tlenu)jak i narządów(zmiany w zakresie czynności wentylacyjnej płuc, pracy serca jako pompy, sprawności układu naczyniowego).

*kszają si**oż*o**da*ku energe*znego, praca s*a*e*hemodynamicznych.

Z uwagi na rozległość wpływu biegów na organizm duże znaczenie ma właściwa kontrola ich przebiegu i skutków oraz wykorzystanie tych danych do właściwego programowania treningu.

Niezbędne są systematyczne badania informujące o adaptacji ustroju na stosowane bodźce, kierunkach i wielkości zmian.

Matą tu zastosowanie rutynowe badania lekarskie, próby wydolnościowe: określanie pułapu tlenowego metodami pośrednimi i bezpośrednimi, badania układu krążenia i oddechowego oraz niektóre badania biochemiczne(por, rozdział IV).

Jak widać z zaprezentowanej analizy treningu biegowego, jest on bardzo cenną formą rekreacti ruchowet dla osób niepełnosprawnych z dysfunkcją układu krążenia czy oddechowego i głównie w tych schorzeniach powinien być polecany.

Niewskazane są biegi u pacjentów z dysfunkcją narządu ruchu, szczególnie kończyn dolnych, ze względu na duże przeciążenie zdrowych odcinków narządu ruchu przejmujących kompensacyjne funkcje chorej kończyny.

Kontrowersyjne są jedynie opinie dotyczące możłtwoścł uprawiania treningu biegowego przez pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach kolanowych.

Dotychczasowy pogląd o bezwzględnych przeciwwskazaniach do biegania u tych pacjentów został zrewidowany przez najnowsze badania biomechaniczne, które wykazały, iż obciążenie stawów kolanowych w czasie biegu ma charakter dynamiczny, a tym samym ruch w stawie, jaki obserwuje się w czasie treningu, wywiera korzystny wpływ na odżywianie chrząstki'stawowej.

W świetle tych opinii wydaje się słuszne polecanie osobom ze zmianami w stawach kolanowych krótkotrwałych biegów nie przekraczających jednorazowo 20 min.

W czasie tych treningów powinno się wykorzystywać bieg z wysokim unoszeniem Kolan(slip), który pozwala-poprzez pełne wykorzystanie amplitudy ruchu w stawach kolanowych-na właściwe rozprowadzenie mazi w jamie stawowej, a tym samym odpowiednie odżywianie*hr*ą*k*.

Pływanie

Środowisko wodne przyczynia się do odruchowych zmian czynności regulacyjnych układu krążeniowa-oddechowego, przemiany materii*i motoryki.

Spowodowane jest to zmianami ciśnienia wody i jej temperatury w porównaniu z analogicznymi parametrami w powietrzu.

Następuje znaczne pozorne zmniejszenie ciężaru ciała w wodzie, powodujące duże ułatwienie wykonywania wielu czynności.

W związku z tym istnieje w różnego rodzaju zaburzeniach motoryki większa sprawność lokomocyjna spowodowana zmniejszeniem impulsami aferentnejz układu mięśniowego.

Ciśnienie hydrostatyczne wpływa na gromadzenie się większej ilości krwi w centralnej części układu krążenia, powodując tym samym zwiększenie objętości wyrzutowej serca przeciętnie o Z(P%.

Nównieżwydatek energetyczny związany z pracą mięśni oddechowych jest podczas pływania znacznie mniejszy niż analogiczny przy wysiłku obserwowanym podczas pracy na ergometrze rowerowym, co powoduje lepszą ekonomikę oddychania.

Na skutek zmniejszenia przepływu krwi przez naczynia skórne więcej krwi pozostaje dla krążenia mięśniowego.

W przeciwieństwie do innych dyscyplin sportowych pływanie angażuje do pracy prawie wszystkie grupy mięśniowe w sposób dynamiczny.

Dzięki temu jest treningiem wydolnościowym, koordynacyjnym, gibkości, siły dynamicznej i szybkości.

Tak zwana neutralna temperatura wody, gdzie nie istnieje praktycznie wymiana ciepła między wodą a organizmem, wynosi 33-34 C.

Niższa temperatura powoduje utratę ciepła z organizmu poprzez obniżenie przepływu krwi i zmniejszenie częstości tętna.

Pływanie jest jedną z najbardziej polecanych form rekreacji ruchowej dla osób niepełnosprawnych.

Powodem tego jest w dużej mierze charakterystyka środowiska wodnego, które pomaga całemu ciału nauczyć się nowych technik zręcznościowych, kształtujących określone cechy motoryczne.

W środowisku wodnym niepełnosprawny organizm może wykonać te czynności, które normalnie są niemożliwe do wykonania.

W zaburzeniach koordynacyjnych, schorzeniach neurologicznych i psychiatrycznych pacjent znajduje w środowisku wodnym komfort psychiczny, który redukuje lęk przed wykonywaniem czynności.

ruchowych Woda wraz z doskonaleniem u pacjenta cech motorycznych stwarza mu poczucie bezpieczeństwa.

W związku z tąm, że pozwala uczestniczyć w tej samej formie rekreacji, którą uprawiają lułzie zdrowi, pływanie otwiera możliwości dla readaptacji przy jednoczesnej poprawie funkcji somatycznych.

Korzystne efekty wpływające na organizm zależą od ilości oraz rodzaju pracy, jaką wykonuje on w trakcie pływania.

Nawet niewielkiego stopnia aktywność w wodzie wywiera bardzo dobry wpływ na osoby o najcięższym stopniu inwalidztwa.

Prawie w każdym przypadku następuje poprawa czynności krążenia i zwiększa się sprawność lokomocyjna.

Osoby, które mają ograniczoną ruchomość w stawach spowodowaną bolem i napięciem mięśniowym, często w środowisku wodnym znacznie ją poprawiają.

Podobnie pacjenci z dziecięcym porażeniem mózgowym są zdolni do wykonywania w wodzie ruchów, karem nie mogli podołać w innych warunkach.

Pacjenci niepełnosprawni wymagają specjalnej metodyki szkolenia odrębnej niż osoby zdrowe.

Program szkolenia uzależniony jest od różnych warunków.

Jeśli stopień upośledzenia jest niewielki, pacjenci mogą w krótkim czasie opanować wiele technik pływackich i mogą być włączeni do normalnego programu nauczania osób zdrowych.

Jeśli dysfunkcje są znacznego stopnia, liczba pacjentów przypadająca na jednego instruktora powinna być znacznie ograniczona, a w wielu przypadkach wymagana jest ścisła indywidualizacja szkolenia, nawet z wykorzystaniem pomocy pływających zdrowych o-ob.

Przed ustaleniem właściwego programu szkolenia in-truktor powinien ocenić aktualną sprawność ruchową pacjenta, jego wydolność fizyczną oraz stopień akceptacji inwalidztwa i motywację psychiczną.

Woźnego stopnia dysfunkcje nakładają różne ograniczenia.

Bodzajruchów, jakie może wykonywać pacjent, jest podstawą programowania treningu przez instruktora.

Analiza ruchów poznała na podjęcie Blaściwych decyzji, jak te ruchy w pływaniu wykorzystać i jakie stosować ich modyfikacje.

Akceptacja inwalidztwa lub jej brak określą Bposób, w jaki należy prowadzić program szkoleniowy w jego początkowej fazie.

Większość osób nie umiejących pływać doznaje na początku lęku przed wodą.

Szczególnie dotyczy to osób niepełnosprawnych, którym.

brak wiary we własne siły fizyczne.

W konsekwencji instruktor musi na początku włożyć wiele wysiłku w to, aby pacjent nabrał zaufania do wody, czul się w niej bezpiecznie i aby nie wystąpiło zniechęcenie i opory lękowe przed pływaniem.

Zaufanie to można wyrobić, jeśli sposób nauczania i instrukcje są łagodne, przyjacielskie, podawane w sposób jasny, jednoznaczny, spokojny, i właściwie rozumiane.

Dodatkowe wyposażenie basenu czy kąpieliska, znoszące bariery architektoniczne i pozwalające pacjentowi wejść do wody i wyjść z niej bez pomocy drugiej osoby, zapewnia poczucie bezpieczeństwa.

U wielu pacjentów opory przed pływaniem spowodowane są koniecznością korzystania z pomocy innych osób przy wchodzeniu i wychodzeniu z akwenu, dlatego też dodatkowe stopnie, poręcze, chwyty czy łagodnie opadające pochylenie z poręczami stwarzają właściwy komfort psychiczny.

W przypadku braku takich ułatwień przy wchodzeniu i wychodzeniu należy zawsze zapewnić pomoc instruktora lub innej zdrowej osoby.

Prowadzący pływanie powinien stosować takie metody, które łatwo przyzwyczajają i oswajają pacjenta ze środowiskiem wodnym.

Przykładem takich ćwiczeń jest siedzenie na dnie w płytkiej wodzie i poruszanie nogami, stanie w wodzie po pas, zanurzanie się po szyję poprzez przykucnięcie, zanurzanie się całkowite(z głową)oraz wiele innych.

Osoby z najcięższym stopniem upośledzenia mogą wymagać z początku dodatkowej pomocy w wodzie.

Pomoc ta może być dostarczona bezpośrednio siłami instruktora lub z wykorzystaniem dodatkowych urządzeń, takich jak pływaki, kanistry, nadmuchiwane rękawy i in.

Uwalniają one pacjenta od oporów lękowych, które towarzyszą początkom nauki pływania.

W miarę nabywania doświadczenia i zaufania do wody pomoc ta jest stopniowo eliminowana i na koniec odrzucana.

Szczególnie ważna jest eliminacja lęku u pacjentów z dziecięcym porażeniem mózgowym, gdyż najmniejsze ich obawy przed wodą powodują znaczny wzrost napięcia mięśniowego utrudniający dalszy program szkolenia.

Bównież konieczna jest w tych przypadkach właściwa temperatura wody-w granicach W'-pomagająca w wydatny sposób w rozluźnieniu mięśni.

Należy też zwrócić uwagę na 34.

jąażliwości zaskoczenia pacjenta ochlapaniem wodą przez inne osoby jłyż tego rodzaju niespodzianki również mogą przyczynić się do wzbudzenia oporów przed wodą.

Kiedy nastąpi już oswojenie ze środowiskiem wodnym, przystępuje się do ćwiczeń zanurzania głowy, tak aby pacjent wytrzymał pod wodą Gez oddechu 15-20 s.

Ćwiczenia tego nie mogą wykonywać paetenciz dysfunkcją układu krążenia i oddechowego.

Następnym krokiem w programie szkolenia jest nauka wydechu pod wodą aż do nauczenia właściwego rytmu oddychania, w którym wi decołhywa się z głową zanurzoną w wodzie.

Ćwiczy się to poprzez skłony a przy skłonie i zanurzeniu wydech.

Osoby, które nie mogą utrzymać pozycji stojącej, mogą to ćwiczenie wykonywać siedząc na dnie basenu jeśli woda jest dostatecznie płytka, lub wykorzystując do tego celu metalowe krzesełko.

Ćwiczenie to można również wykonywać leżąc na wodzie z podtrzymywaniem przez instruktora lub zdrową osobę.

Po opanowaniu omówionych ćwiczeń, eliminacji lęku i oswojeniu się z wodą można przystąpić z pacjentem do nauki pływania.

Nie wszystkie sposoby stosowane w technice pływania sportowego mogą być przydatne w pływaniu osób niepełnosprawnych.

Z punktu widzenia ich przydatności jako formy rekreacji dla osób z różnymi dysfunkcjami narządowymi można brać pod uwagę trzy style pływackie znane w pływaniu sportowym: Styl klasyczny.

W technice tej ciało pływaka znajduje się w położeniu na piersiach.

Linia łącząca barki powinna być równoległa do powierzchni wody.

Famiona wykonują równocześnie pociągnięcie przez ruch odwodzenia do tyłu i w bok, a następnie także równocześnie wysuwają się do przodu pod powierzchnię wody.

Kończyny dolne również jednocześnie podciąga się z rozchylonymi na zewnątrz kolana 88 Jednocześnie następuje ugięcie nóg w stawach kolanowych.

Zasad@8 zy ruch-odepchnięcie-odbywa się po torze półkolistym na zewnątrz i do tyłu, aż do złączenia nóg.

W stylu tym występuje pełne wykorzystanie amplitudy ruchu 8 Btawach barkowych, łokciowych i kolanowych, przy czym ruch ten BysGpuje w warunkach odciążenia przez środowisko wodne.

Dlatego Jeż pływanie tym sposobem jest bardzo wskazane przy wszelkiego.

rodzaju zmianach zwyrodnieniowych dotyczących wymienionych stawów.

Obserwuje się jednakże wzmożoną pracę mięśni prostowników karku i grzbietu, z tego też względu nie poleca się tego stylu pływania w zespołach przeciążeniowych odcinka szyjnego i lędźwiowego kręgosłupa.

Ponieważ wydech następuje pod wodą, można przeprowadzić tu analogię do oporowych ćwiczeń wydechowych, bardzo przydatnych w przewlekłych schorzeniach układu oddechowego, biorąc pod uwagę, iż czynność oddychania winna być skoordynowana z pracą kończyn górnych, należy pamiętać, aby wdech odbywał się w początkowej fazie zasadniczej pracy ramion, a nie przy zakończeniu, jak ma to miejsce w technice pływania sportowego.

Taki sposób daje możliwość stosowania pływania jako ćwiczeń oddechowych skoordynowanych, przydatnych zarówno w przewlekłych nieswoistych schorzeniach układu oddechowego, jak i w chorobach układu krążenia.

Kraul na grzbiecie.

Podczas pływania kraulem na grzbiecie ciało pływaka leży wyyrostowane w pozycji na grzbiecie.

Oś podłużna ciała tworzy z powierzchnią wody kąt ok.

IZ'.

Położenie takie stwarza warunki do stabilizacji poziomej tułowia głównie dzięki mięsniom brzucha.

W trakcie pływania występuje rotacja ciała wokół osi podłużnej.

Kąt rotacji pomiędzy powierzchnią tułowia a powierzchnią wody dochodzi do 3 O'.

Największe skrętowe położenie kręgosłupa obserwuje się w momencie, gdy jedno ramię przenoszone jest nad wodę, a drugie wykonuje ruch w wodzie.

Nogi wykonują płynne naprzemiaustronue ruchy z pory w dół i z dołu do góry przy stosunkowo niewielkiej amplitudzie w stawach kolanowych i biodrowych.

Ramiona wykonują naprzemienne ruchy wiosłujące w wodzie.

Z analizy ruchów, jakie występują w tym stylu, należy podkreślić pracę mięśni brzucha i mięśni zginaczy szyi przy odciążonym odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa.

Dlatego też ten sposób pływania oddaje bardzo cenne usługi w zespołach przeciążeniowych wymienionych odcinków kręgosłupa.

Fuchy rotacyjne zapewniają pełną amplitudę ruchu w stawach międzykręgowych przy odciążovym kręgosłupie, dlatego też przydatne są w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłu-pa z wyjątkiem ewidentnych dyskopatii, gdzie ruchy skrętne nie są 36.

wskazane i gdzie powinno się wykorzystywać pływanie tzw.żabką gą grzbiecie, pracę mięśni rotacyjnych kręgosłupa i mięśni zginaczy jjadra można stosować w skrzywieniach bocznych kręgosłupa(por.*z*.

*Styl grzbietowy, tzw.żabka na grzbiecie.

W tej technice pływania ciało pływaka leży poziomo na grzbiecie.

Nogi wykonują analogiczny ruch jak w stylu klasycznym, natomiast kończyny górne-jednoczesne, symetryczne ruchy wiosłujące.

Styl ten, nie stosowany zazwyczaj w pływaniu sportowym, oddaje nieocenione usługi jako forma ćwiczeń rehabilitacyjnych w zespołach przeciążeniowych, dyskopatiachkręgosłupa oraz zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa, stawów biodrowych i kończyn dolnych.

Odciąża on kręgosłup, przenosi bowiem pracę na mięśnie brzucha i wykorzystuje pełną amplitudę ruchów w stawach kończyn dolnych dzięki odciążeniu w środowisku wodnym.

Żeglarstwo

Żeglarstwo jest formą rekreacji, w której wymaga się opanowania dość dużej wiedzy specjalistycznej i umiejętności technicznych.

Sport żeglarski uprawia się na wodzie, która jest żywiołem tym niebezpieczniejszym, im mniej jest znana.

Poznanie zjawisk tego środowiska, opanowanie technicznych umiejętności przeciw stawiania się im w niekorzystnych warunkach może w pewnych okolicznościach decydować nawet o życiu żeglarza.

Posiadanie jedynie technicznej wiedzy o prowadzeniu jachtu nie wystarczy, ponieważ sprawy etyki, siły woli, poczucia ołpowiedzialności, solidarności i inne stanowią nierozerw alne składniki Jego, co rozumiemy pod pojęciem żeglarstwa.

J@arność sportu żeglarskiego powodowała, iż przez długi czas ta(owa rekreacji pozostawała poza możliwościami uprawiania jej przez osoby niepełnosprawne.

Wydawać się to może niezrozumiałe, biorąc shociażby pod uwagę fakt, iż w odleglejszych czasach, gdy jachty Żaglowe stanowiły jedyny środek komunikacji morskiej, spotykało się@6 d starych, doświadczonych żeglarzy osoby niepełnosprawne, np.po amputacjach kończyn.

37.

co nawet znalazło wyraz w ostatnich przepisach Polskiego Związku Żeglarskiego, dopuszczając możliwość uprawiania żeglarstwa przez osoby niepełnosprawne.

Szereg czynności ruchowych koniecznych przy manewrowaniu i pracy na jachcie może być skutecznie wykorzystany w rehabilitacji ruchowej osób niepełnosprawnych.

Specyfika sportu żeglarskiego pozwala na wyrobienie takich cech, jak: spostrzegawczość, szybka orientacja, umiejętność szybkiego podejmowania decyzji, umiejętność kierowania zespołem, poczucie odpowiedzialności za ludzi i sprzęt.

Pacteucikształtują w sobie poczucie koleżeńskości, posłuszeństwa, umiejętności współżycia w zespole.

W trudnych warunkach pojawia się odwaga i odporność psychiczna.

Poza tym wyrabiają się cenne cechy społeczne, np.: zaradność, poczucie porządku i estetyki oraz umiejętności prowadzenia szlachetnego współzawodnictwa.

W związku z tym jmożna zaryzykować stwierdzenie, iż sport żeglarski dla osób niepełnosprawnych jest Termą rehabilitacji ruchowej, psychologicznej i społecznej.

Istotnym zagadnieniem-ą czynności ruchowe niezbędne przy manewrowaniu i obsłudze jachtu wraz z ich analizą przydatności dla osób niepełnosprawnych.

Praca linami.

Na jachcie większość czynności załoga wykonuje za pomocą lin sporządzonych z różnorodnych materiałów i w różny w żeglarstwie każdą stalówkę, powróz lub sznur bez względu na surowiec i sposób wykonania.

Praca liną polega na jej wybieraniu, czyli ciągnięciu do uzyskania oporu, luzowaniu, czyli popuszczaniu wybranej liny oraz obkładaniu, tzn.kilkakrotnym przełożeniu na-pecjalnych, do tego celu przeznaczonych występach: knadze, kołku, polerze, w sposób uniemożliwiający samoczynne obluzowanie się.

Luzowanie lin bardziej obciążonych powinno zawsze następować przy przełożeniu ich przez knagę, poler lub kołek, aby zachować panowanie nad liną.

Także wybieranie lin bardziej obciążonych powinno następować z przełożeniem ich przez knagę lub kołek.

Jeżeli wybieranie liny nie je-1 możliwe przez zwyczajne ciągnięcie, to stosuje się tzw.pompowanie liny.

Polega ono na odciąganiu w bok liny przełożonej przez knagę przy równoczesnym.

..cJLeii..e.

hąmowaniu jej ruchu poprzez przyciśnięcie do knagi.

Luz liny powstały przy jej odciąganiu wybiera się następnie szybko przez knagę.

Praca linami angażuje mięśnie kończyny górnej, obręczy barkowej ąęąz mięśnia najszerszego grzbietu przy wykorzystaniu ciężaru własnego ciała Z tego względu te czynności ruchowe można wykorzystywąćjako ćwiczenia oporowe przy różnego rodzaju niedowładach i zanikach mięśniowych.

Praca najszerszego mięśnia grzbietu pozwala na odciążenie odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa, co daje korzystne efekty w niektórych zespołach chorobowych tego narządu.

Większość czynności przy pracy linami wykonuje się przy dobrej dlatego też stanowią one doskonałą formę rehabilitacji kompensacyjnej przy amputacjach i wszelkiego rodzaju dysfunkcjach kończyn dolnych.

Z drugiej strony tego rodzaju praca w olbrzymiej większości wypadków jest wysiłkiem statycznym, a więc przeciww-kazanym w chorobach układu krążenia.

Wykonywanie węzłów.

Obsługa jachtu wymaga umiejętności zaciągania różnego rodzaju węzłów używanych bądź do łączenia lin, bądź do przywiązywania lub obwiązywania.

Żeglarz powinien znać kilka najważniejszych węzłów i umieć je wykonywać.

Czynności te są bardzo dobrymi ćwiczeniami koordynującymi dla kończyn górnych.

Praca przy żaglach.

Podnoszenie i opuszczanie żagli wymaga czynności ruchowych analogicznych do pracy linami.

Dodatkowe czynności, jakie wykonuje się przy żaglach, tzn.ich klarowanie lub refowanie, wymagają dobrze skoordynowanych ruchów bez dużego obciążenia wysiłkiem.

Sterowanie.

Stanowi ono najbardziej odpowiedzialną funkcję wyko Bywaną na jachcie przez członka załogi.

Jest to czynność wymagają sa dużej staranności, koncentracji uwagi i zdyscyplinowania.

Ogólna zasada sterowania sprowadza się do nadawania za pomocą rumpla Wążka sterowego, rogatnicy lub koła sterowego takiego położenia pióósteru, przy którym jacht utrzymuje wymagany kierunek ruchu ewentualnie zmienia go szybciej czy wolniej w prawo lub w lewo 86 zależności od potrzeby.

Wydajne sterowanie polega na ograniczę Wu ruchu piórem do koniecznej potrzeby.

Sterem należy wykom Bać ruchy łagodne w zależności od potrzeby manewrowej.

Przy wielu.

888 e 3686 h Koweczne jest szybkie wykonanie ruchu sterem.

Ważną j, :..ąjjję egząrnin i że istnieje możliwość oł 889 e 89 e 6 h 446 P(ego-ferowania jest wyczucie reakcji jachtu na ster.

Jacht ąąąąj, g ąąnewrowyeh na jachcie przez o-ołó 8 o@powia 4 a z pewnym opóźnieniem na ruchy steru i w każdym ęąąjjęwjj uwzględnienia rozległości i ro 4 zpotrzebna jest obserwacja zmian układu sił działających na jacht(wiatr, falowanie)oraz natychmiastowa korekcja sterem.

Czynności ruchowe przy sterowaniu są formą wykorzystywania siły dynamicznej mięśni kończyn górnych kształcących wydatnie koordynację wzrokowo-ruchową o niewielkim stopniu obciążenia wysiłkiem.

Wyjątek stanowi tu sterowanie w warunkach sztormowych, przy dużej fali, gdy wysiłek znacznie wzrasta.

Pagajowanie.

Jest to poruszanie jachtu za pomocą wioseł.

Ponieważ załoga pagajuje jednym wiosłem przy burcie, angażuje w czynnościach ruchowych pracę statyczna-dynamiczną mięśni kończyny górnej, obręczy barkowej i brzucha oraz w mniejszym stopniu mięśnie grzbietu.

Wiosłowanie za pomocą wioseł osadzonych w dulkach jest podobne do spotykanego w wioślarstwie(por.podrozdział następny-u wioślarstwie).

Asymetryczny charakter pagajowania wymaga częstych zmian strony wiosłującej(przechodzenia z jednej burty na drugą).

Praca kotwicą.

Wymaga dużej wytrzymałości fizycznej i koordynacji ruchów.

Opuszczanie i podnoszenie kotwicy wykonuje się bezpośrednio poprzez jej rzucenie i wyciąganie za pomocą cunrkotwicznej lub wykorzystując do tego celu windę kotwiczną.

Pierwszy sposób wymaga większego wysiłku statycznego, ponadto angażuje znacznie bardziej mięśnie grzbietu niż sposób drugi.

Kładzenie i podnoszenie masztu.

Jest to najbardziej obciążająca czynność w zakresie obsługi na jachcie, szczególnie jeśli jacht nie posiada odpowiednich, ułatwiających ją urządzeń.

Związana jest z dużego stopnia wysiłkiem statycznym oraz obciąża w znacznym stopniu kręgosłup.

Osoby niepełnosprawne powinny tę czynność wykonywać zespołowo.

Nie mogą podnosić i kłaść masztu pacjenci z jakimikolwiek schorzeniami kręgosłupa.

Jak widać z przeglądów czynności, żeglarstwo stwarza duże możliwości ruchowego usprawniania i pozwala na prowadzenie jachtu przez inwalidów.

Od kilku lat organizuje się w naszym kraju rejsy żeglarskie dla osób niepełnosprawnych, a ich całą załogę stanowią pacjenci z różnego rodzaju dysfunkcjami.

Doświadczenie wykazało, że rejsy.

Wioślarstwo i katakarstwo

Wioślarstwo jest tym rodzajem sportu, w którym czynności ruchowe oparte są na rytmicznych i symetrycznych ruchach wielu grup mięśniowych.

Do pracy zostają włączone mięśnie kończyn górnych, dolnych, mięśnie brzucha i mięśnie grzbietu.

Zaangażowanie do pracy licznych grup mięśniowych powoduje, iż jest to dyscyplina, której uprawianie wiąże się z obciążeniem wy sitkiem dużego stopnia.

Osiąga on u zdrowych osób poziom wysiłków submaksymalnych, a nawet maksymalnych, innymi słowy: związany jest z dużego stopnia wysiłkowympochłanianiem i użytkowaniem tlenu.

Pomimo iż w wioślarstwie sportowym obserwuje się duże zaangażowanie pracy kończyn dolnych.

, możliwa jest przy pewnej stabilizacji tułowia praca wioślarzy polegająca na wykorzystaniu tylko mięśni kończyn górnych, brzucha i grzbietu.

Pozwala to na zastosowanie tej dyscypliny sportu jako formy ruchowej rehabilitacji kompensacyjnej u pacjentów ze znacznymi nawet dysfunkcjami kończyn dolnych.

Stereoty py ruchowe spotykane w wioślarstwie sportowym, związane z dużymi skłonami tułowia do przodu, angażują w znacznym stopniu mięśnie grzbietu i nie mogą być wykorzystyBane przez pacjentów z zespołami chorobowymi odcinka lędźwiowego łógo-lupa.

Jednakże możliwa jest praca wioślarza polegająca na egraniczeniu ruchów tułowia do ruchu z pozycji pionowej do ty(u, ByBączając skłon do przodu.

Ten sposób wiosłowania pozwala na pyłouywanie oporów wody przez wykorzystanie naturalnego ciężaru PBowia(oczywiście razem z pracą kończyn górnych), zmniejszając do Btwmum napięcie mięśni grzbietu szkodliwie oddziałujące na stawy 8889 zykręgowe, przy jednoczesnym zaangażowaniu mięśni brzucha.

Y 9 eży jednakże pamiętać, aby kończyny dolne były dość mocno ugięte.

p 99 awę antylordotyczną, zwiększaj ącą efektywność pracy mięśni brzu 988 i odciążenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa 41.

Narciarstwo biegowe

Narciarstwo biegowe jest wszechstronną, ogólnie dostępną formą rekreacji, którą mogą uprawiać pacjenci z prawie wszystkimi dysfunkcjami, z wyjątkiem dotkniętych znacznym stopniem niedowładu kończyn dolnych.

Możliwość uprawiania w prawie każdym terenie, kontakt z przyrodą, niedrogi sprzęt, łatwe i szybkie uczenie się powodują, iż narciarstwo biegowe zdobywa sobie w naszym kraju coraz większą popularność, 3 ednak w przeciwieństwie do narciarstwa zjazdowego, które w sporcie inwalidzkim zdobyło szeroką rangę, biegi narciarskie są zbyt mało doceniane przez osolą niepełnosprawne.

W biegu na nartach występują ruchy cykliczne.

Cykl każdego kroku składa się z okresów czynnych i biernych.

W okresie czynnym odbywa się odepchnięcie ramieniem lub odbicie nogą, w okresie biernym nie wykonuje się odbicia ani odepchnięcia.

Kroki występujące w narciarstwie biegowym, ze względu na różną technikę, dzielimy na: kroki z naprzemianstronną pracą ramion oraz kroki z równoczesną(symetryczną)pracą ramion.

Z pierwszej grupy 42.

Wspomniany już duży stopień obciążenia wysiłkiem w wioślarstwie nie wyklucza jednak możliwości uprawiania tego sportu przez pacjen-łów z dysfukcją układu krążenia.

Istnieje bowiem duża możliwośędozowania wysiłku poprzez modyfikację amplitudy i częstotliwości ruchów w zależności od indywidualnej oceny pacjenta(por.podrozdział o schorzeniach układu krążenia oraz rozdz.

IV).

Kajakarstwo, w przeciwieństwie do wioślarstwa, angażuje tylko mięśnie kończyn górnych i brzucha.

Obciążenia wysiłkiem są tutaj stosunkowo mniejsze.

Płynięcie kajakiem z szybkością 4 km/h wymaga wydatku energetycznego w granicach Z-3 MET(por.rozda.

IV).

Ta forma rekreacji może być więc polecana bezpiecznie pacjentom z dysfunkcjami układu krążenia.

Ze względu na występujące w kajakarstwie ruchy rotacyjne kręgosłupa z naciskiem wzdłuż osi pionowej nie jest wskazane uprawianie tego sportu przez pacjentów z dyskopatiamiodcinka lędźwiowego kręgosłupa, gdyż może to doprowadzić do zaostrzenia schorzenia.

jj-tanie przedstawiony krok z odbicia, natomiast z drugiej bezkrokj jalnokroł, ponieważ te wydają się najbardziej przydatne w bieganiu wsób niepełnosprawnych.

Krok z odbicia.

Jest on podstawą techniki biegowej.

Stosuje się go w terenie płaskim przy gorszym poślizgu, na łagodnych podejściach wrąz w terenie bardziej urozmaiconym, gdzie nogi wykonują główną pracę.

Ńchetoal ruchowy tego kroku jest następujący: wraz z wysunięciem np.prawej nogi lekko ugiętej w kolanie przenosi się do przodu lewą rękę.

W tym czasie noga zakroczna(lewa)wykonuje odbicie a prawa ręka odepchnięcie.

Ciężar ciała zostaje całkowicie przeniesiony na nogę podporową(prawą).

Po zakończeniu odbicia noga i ręka unoszą się lekko w tył i w górę.

Następnie ręka lewa po całkowitym przeniesieniu kijka do przodu wbija go w śnieg i rozpoczyna pchnięcie.

W tym czasie przeciwna ręka i noga, które pozostały w tyle, rozpoczynają ruch zamachowy do przodu.

W momencie mijania prawa noga wraz z nartą zatrzymuje się, aby rozpocząć odbicie, natomiast lewa noga i prawa ręka wykonują ruch do przodu.

Boga lewa, po maksymalnym wysunięciu do przodu, zatrzymując się przejmuje ciężar ciała.

Noga prawa kończy odbicie, lewa ręka odepchnięcie.

Narciarz rozpoczyna poślizg na jednej narcie, a następnie cały ruch powtarza w tej samej kolejności przeciwna ręka i noga, 3 kuteczność kroku z odbicia polega więc na silnym odbiciu nogą, zamachowym przeniesieniu nogi do przodu, całkowitym przeniesieniu ciężaru na nogę podporową oraz silnym odepchnięciu kijkami.

W czasie biegu każda z nóg Kolejno staje się podporową(kiedy utrzymuje na sobie ciężar ciała)odbijającą(gdy wykonuje pchnięcie od podłoża)oraz zamachową OJedy po zakończeniu odbicia wykonuje przeniesienie narty ruchem przyspieszonym do przodu).

Podczas poślizgu noga podporowa powinna być ugięta w kolanie 88 tyle, by znajdowało się ono nad czubkiem buta.

Clatwia to poWWenietułowia do przodu, co ściśle łączy się z utrzymaniem równo 88 gi i zmniejsza możliwość zbyt wczesnego obciążenia nogi zamaWowej.

W chwili przenoszenia nogi zamachowej do przodu biegacz powinien przyjąć wyższą postawę, która ułatwia przeniesienie bar 99 ejrozluźnionej i wyprostowanej nogi do przodu, co zwiększa siłę BWachu.

Daje to jednocześnie możliwość częściowego rozluźnienia.

mięśni nogi podporowej, co wpływa znacznie na efektywność prac i zapobiega nadmiernemu zmęczeniu.

Praca ramion jest ściśle skoordynowana z pracą nóg.

Odbicie kij kiem jest trochę opóźnione w stosunku do odbicia nartą, dzięki czempoślizg się przedłuża i zwiększa się szybkość posuwania.

W kroku z od.

bicia każde ramię wykonuje kolejno Jazy: odepchnięcie kijkiem od podłoża, przeniesienie kijka do przodu i opuszczenie ręki z kijkiem w śnieg, by zapoczątkować odbicie.

Ramię należy unosić do przodu nie za wysoko, bez niepotrzebnego napinania mięśni, aby uniknąć w ten sposób przeciążania stawu barkowego.

Tułów na początku odepchnięcia pochylą się trochę do przodu, wywierając za pośrednictwem ramienia nacisk mkijek, co zwiększa szybkość przesuwania się.

Skręt tułowia w stronę rek odbijającej przedłuża pchnięcie i zmniejsza kąt odbicia, zwiększając przez to siłę pchnięcia.

Fuchy tułowia są niezbędne dla właściwej i bardziej efektywnej pracy ramion, jak również dla utrzymania równowagi.

Bezkrok.

Stosuje się go przy dobrym poślizgu lub przy suadkuterenu dla osiągnięcia większej szybkości.

Narciarz ślizga się na obydwu nartach ustawiony eh na jednej wysokości.

Ciężar ciała jest rownomiernie rozłożony na obydwie narty.

Nogi w stawach biodrowych, kolanowych i skokowych lekko ugięte.

Mamiona, lekko ugięte w łokciach, przesuwają się do przodu.

Wraz z ruchem ramion biegacz stopniowo prostuje się, pochyla tułów do przodu i przenosi środek ciężkości ciała na palce.

Po przeniesie niu kijków do przodu wbija je w śnieg.

Zginając tułów i naciskając na kijki-odpycha się.

W tym czasie ramiona uginają się lekko w łokciach i opuszczają w dół, również i nogi lekko sę uginają.

Z chwilą, gdy ramiona znajdują się w położeniu poziomym, stopniowo prostują się w łokciach.

Tułów pochyla się do przodu tak, że w końcu odbicia klatka piersiowa przyjmuje położenie równoległe do nart, a stawy barkowe i biodrowe znajdują się na jednej wysokości.

Odepchnięcie kończy się całkowitym wyprostem ramion w stawach łokciowy eh.

Po odepchnięciu biegacz rozluźnia maksymalnie ramiona i przesuwa je ruchem wahadłowym do przodu, aby wykonać następne odepchnięcie.

Bardzo ważną rzeczą jest skoordynowanie cyklu ruchowego w bezkroku z torem oddechowym.

W czasie prostowania tułowia i przenoszenia kijków do przodu wykonuje się wdech, a przy odepchnięciu wydech.

44.

jednokrok W technice tej praca przypada głównie na mięśnie yąnion i tułowia Narciarz wysuwa lewą nogę do przodu, wxkonującjąwnocześwe odbicie prawą.

W'tym czasie przenosi oba kijki do przodu j-uchem wahaBowym z ramionami lekko ugiętymi w łokciach.

Po wykonaniu odbicia lewa noga przejmuje ciężar ciała, a kijki zostają wbite w śnieg w połowie odległości między początkiem narty a wiązajiemnarty podporowej.

W'czasie odbicia kijkami narciarz ślizga się na hwej narcie, a prawą przesuwa ruchem zamachowym do przodu.

Wraz z zakończeniem odbicia kijkami obie narty znajdują się na jednej wysokości i zostają równomiernie obciążone ciężarem ciała.

Następuje ślizg na obu nartach, po czym cykl zaczyna się od początku.

Z analizy przedstawionych technik biegu narciarskiego można wysnuć następujące wnioski.

Spośród mięśni kończyn dolnych, jakie zaangażowane są w technice odbicia nogami, punkt ciężkości przypada na pracę mięśni pośladkowych wielkich oraz mięśni czworoglowychuda.

Pochylenie tułowia wbrew oporowi kijka angażuje do pracy mięśnie brzucha.

W kończynach górnych najbardziej włączane są do pracy mięśnie trójgłowe ramienia oraz mięsień najszerszy grzbietu.

Wynikają z tego przesłanki do stosowania biegów narciarskich we wszelkiego rodzaju niedowładach i zanikach tych grup mięśniowych oraz w kompensacyjnym ćwiczeniu tych mięśni przy dysfunkcji innych odcinków narządu ruchu.

Bzczególną uwagę należy zwrócić na pracę mięśnia najszerszego grzbietu.

Spełnia on nie tylko rolę przy odpychaniu się kijkami, ale ze względu na jego drugi przyczep w obrębie kręgosłupa podczas pracy odciąża znacznie kręgosłup i stawy kończyn dolnych.

Ma to bardzo ważne znaczenie u biegaczy ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach Biodrowych, kolanowych i w kręgosłupie.

Dlatego też polecając narciarBłwobiegowe pacjentom z tymi schorzeniami, należy szczeęólną uwagę*wracać na silną pracę kijkami, tak aby odepchnięcia w cyklu ruchowym były głównym elementem napędowym ślizgu kosztem zuuuejszonej prac kończyn dolnych, czyli odbić.

Z tych względów wskazane jest uprawianie narciarstwa biegowego przez pacjentów z chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa, 3 ednakżePtwąc pod uwagę ruchy rotacyjne kręgosłupa z naciskiem wzdłuż jego 99, jakie obserwuje się w technice kroku z odbicia, należy polecać tym to.

pacjentom kroki z jednoczesną pracą ramion, tzn.bezkrok i jednokrok.

Techniki te wymagają jednak pewnych modyfikacji.

Nie stosuje się tu głębokiego pochylenia tułowia do przodu, jak to było opisane, ponadtąskraca się do minimum fazę przenoszenia ramion z kijkami do przodutakaby w możliwie najdłuższym czasie w cyklu ruchowym tułów znajdował się w podporze.

Taka technika zapewni maksymalne zaangażowanie mięśni brzucha i pełne odciążenie kręgosłupa.

Narciarstwo biegowe mogą również uprawiać pacjenci tzw.jednonożni, po amputacji lub z dużym niedowładem jednej kończyny dolnej.

Potrzebna jest do tego celu jedna tzw.kijkonarta, czyli kijek połączony na stałe z nartą odpowiednim przegubem, pozwalającym na zmianę kąta położenia kijka wobec narty.

Kijek powinien mieć sztywny uchwyt, na którym opiera się przedramię tak, aby można było nartą skręcać w bok, co jest niezbędne do skrętów i hamowania.

Technika biegu jest tu następująca: kijkonartę ujmuje się ręką po stronie niewładnej kończyny.

Kończyna zdrowa jest w normalnej narcie a kończyna górna po stronie zdrowej kończyny trzyma normalny kijek.

Wraz z wysunięciem zdrowej nogi przenosi się do przodu rękę po stronie kończyny zdrowej.

W tym czasie kijkonarta wykonuje odbicie.

Ciężar ciała została przeniesiony na nogę zdrową, następnie ręka po stronie kończyny zdrowej wykonuje odepchnięcie, przedłużając ślizg narty na zdrowej kończynie.

Tymczasem kijkonarta wykonuje zamach do przodu zatrzymując się przed nartą na kończynie zdrowej, ręka po stronic zdrowej nogi przeniesiona jest do przodu i cały cykl zaczyna się od początku.

W czasie jazdy po pochyłym terenie ciężar ciała rozłożony jest równomiernie zarówno na nartę, jak i kijkonartę.

Z niewładnej kończyny należy zdjąć protezę czy aparat ortopedyczny, aby uniknąć zawadzenia jej o nierówności terenu.

Zaprezentowana technika biegania przeznaczona jest dla pacjentów z wysokimi amputacjami, gdzie nie ma ruchu w stawie biodrowym, jak i dla tych, którzy dopiero zaczynają naukę chodzenia w protezie.

Pacjenci z niższymi amputacjami mający opanowane chodzenie w protezie mogą korzystać z nart standardowych.

Wydatek energetyczny w biegu narciarskim waha się zależnie od szybkości biegu 2-8 MET, co stwarza możliwości stopniowego dozowania wysiłku u pacjentów z chorobami układu krążenia.

Kroki.

y-ymetryczną pracą obydwu ramion(bezkrok i jednokrok)skoorąęwowanez torem oddechowym są bardzo dobrym ćwiczeniem odąwehowymoddającym cenne usługi u pacjentów z przewlekłymi-chorzeniami układu oddechowego i schorzeniami układu krążenia.

jazda na rowerze.

Jazda na rowerze z określoną szybkością związana jest z prawie o połowę mniejszym wydatkiem energetycznym niż bieg z tą samą szybkością.

Wynika to z faktu, iż nie pokonuje się siłą mięśni ciężaru własnego ciała, a wydatek energetyczny dotyczy pokonywania tarcia kołowego i oporów powietrza.

Przemiana materii podczas jazdy na rowerze jest przemianą tlenową.

Po dłuższym treningu rowerowym tworzą się zmiany biochemiczne umożliwiające większe zużycie tkankowe tlenu, a tym samym podwyższa się pułap tlenowy.

Nie można w sposób jednoznaczny porównywać jazdy na rowerze z pracą na ergometrze rowerowym.

Przeciętna częstotliwość cykli na ergometrze wynosi OOmm, podczas gdy przy jeździe na rowerze waha się ona w granicach 50-lZOmm.

W związku z tym podczas jazdy na rowerze nie zawsze uzyskuje się tzw.maksymalny współczynnik pracy użytecznej, który można uzyskać na ergometrze.

Zróżnicowany pod względem ukształtowania teren powoduje częste zmiany mocy wykonywanej pracy, a tym samym modyfikację obciążenia wysiłkiem.

Bównieżwszelkiego rodzaju zmiany oporu powietrza, zależne od kierunku: By wiatru, wpływają na intensywność pracy podczas jazdy na rowerze.

W czasie jazdy po terenie płaskim wydatek energetyczny wynosi w przybliżeniu u osoby przeciętnej o wadze 70 kg:

przy szybkości

8 km/h 2,5-4,0 kcal/min(10,5-17 kJ),

10 km/h 4-5 kcal/min(17-21 kJ),

13 kn/h 5-6 kcal/min(21-25 kJ),

16 km/h 6-7 kcal/min(25-29 kJ),

17,5 km/h 7-8 kcal/min(29-34 kJ),

19 km/h 8-10 kcal/min(34-42 kJ).

Jak widać, rozpiętość skali obciążenia wysilkowego podczas jazd na rowerze jest bardzo rozległa, toteż istnieje możliwość odpowiedniegdawkowania wysiłku dla pacjentów ze schorzeniami układu krążeni w zależności od ich tolerancji wysilkowej.

Jednak sama prędkość jazd nie może być jedynym miernikiem stopnia obciążenia wysiłkiem należy bowiem brać pod uwagę inne-wspomniane już-czynniki wpływające na jazdę, jak spadki terenu, wiatr, ciężar roweru itp.

Dlatego też optymalnym rozwiązaniem jest zainstalowanie w rowerze aktualnego wskaźnika mocy, na podstawie obserwacji którego pacjent może zachować bezpieczną granicę tolerancji wysiłkowej zależnie od aktualnego stanu jego układu sercowa-naczyniowego.

Liczne względy przemawiaj ą również za uprawianiem jazdy rowerowej przez pacjentów z przewlekłymi schorzeniauu układu oddechowego.

Pogłębienie czynności wentylacyjnej płuc w trakcie jazdy jest dobrym czynnikiem drenażowym oczj szczającym drzewo oskrzelowe.

Wskazane jest skoordynowanie indywidualnego toru oddechowego z cyklami ruchowymi pracy nóg ze szczególnym uwzględnieniem wydechu, w czasie którego powinna się mieścić ściśle określona liczba cykli pracy, pedałami.

Zautomatyzowanie tej czynności pozwala na oddychanie, które efektywnie wpływa na pracę przepony i wentylację drzewa oskrzelowego i jest analogiczne do ćwiczeń pogłębionego wydechu, jakie stosuje się w rehabilitacji oddechowej(por.podrozdział o zasadach prowadzenia ćwiczeń rehabilitacyjnych).

W czasie jazdy można również koordynować oddech z pracą kończyn górnych.

Podczas wdechu ramiona unoszone-ą do poziomu natomiast w trakcie wydechu opuszczone z lekkim przyciśnięciem do klatki piersiowej na szczycie wydechu.

Czyskuje się w ten sposób ćwiczenia oddechowa-koordynacyjne.

Ostatnio pojawiły się w produkcji rowery, w których oprócz napędu nożnego stosuje się również napęd za pomocą kończyn górnych.

Rowery takie, dzięki możliwości rozłożenia pracy mięśniowej na większy odcinek narządu ruchu przy możliwościach koordynacji oddechu z pracą kończyn, mogą oddać nieocenione usługi w rehabilitacji ruchowej pacjentów z przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego i układu krążenia.

Częściowe wyeliminowanie ciężaru własnego ciała powoduje, iż rower jest bardzo wskazaną formą rekreacji dla pacjentów z chorobą.

ywyrodnieniową kręgosłupa.

Oparcie rąk na kierownicy, która powinna jyye ustawiona nieco wyżej niż normalnie, odciąża poszczególne odcinki gyęgosłupa, dając tym samym komfort jazdy pacjentom i zmniejszając łolegliwości bólowe.

Na rowerze mogą jeździć również pacjenci ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów kolanowych i biodrowych.

Niezbędna jest tu jemak pewna modyfikacja jazdy z uwagi na fakt, że naciskanie na pedały powoduje niepożądany docisk powierzchni stawowych odbij ająysię ujemnie na funkcji i odżywianiu chrząstek stawowych.

Eliminuje się to przez zamontowanie na pedałach dość mocnych uchwytów(tzw.nosków), które pozwalają na zastąpienie siły nacisku na pedały przez siłę ich ciągnięcia.

Inne formy aktywności ruchowej.

Inne formy aktywności ruchowej w terenie są związane bezpośrednio z wykorzystaniem naturalnego środowiska.

Obejmują one m.in.naukę zachowania we wszystkich sytuacjach, z którymi człowiek niepełno-prawny może się spotykać w otaczającym go środowisku przyrody.

Jest to typ aktywności, od której osoba niepełnosprawna jest izolowana z różnych względów: rozwoju środków technicznych cywilizacji, nadmiernej troski rodziców, zakazów lekarzy itp Aktywność ruchowa w środowisku naturalnym była od zarania lziejów nieodłączną częścią ludzkiego życia.

W społeczeństwach prymitywnych prawie wszystkie doświadczenia wy pływały z bezpośredniegzKontaktu i obserwacji przyrody, dopiero potem ze środków pośrednich: opowiadań, opisów itp.

Przez długi czas formy aktywności terenowej 4686 niedostępne dla inwalidów, którzy nie mogli podołać wymaganiom turystyki, biwakowania, przyrządzaniu posiłków w naturalnych warunFashitp.

Pierwsze zorganizowane zgrupowania dla osób niepełnosprawBBhrozpoczęły swoją działalność dopiero w początkach naszego wieku.

Aktywność terenowa dostarcza wspaniałych wrażeń osobom niepe(Bosprawnym, które żyły dotychczas w cieplarnianej atmosferze.

Jedno 9 Ka pozbywa się tu codziennych rygorów, ograniczeń społeczności 8 której przebywa, i znajduje się w zupełnie innej, dynamicznej.

sytuacji w towarzystwie innych niepełnosprawnych oraz osób opiekują.

cych się, znających psychologiczne i społeczne problemy inwalidztwą.

Pacjent czuje się swobodnie, nie ma zahamowań związanych z własnym inwalidztwem, jest oddalony od hałaśliwych miast i osiedli przepełnionych ludźmi.

Magiczne oddziaływanie natury może nie wpływać bezpośrednio leczniczo na chory narząd, ale zawsze wpływa dodatnio na psychikę, poprawia samopoczucie i usuwa zaburzenia emocjonalne towarzyszące kalectwu.

Bezpośrednie, praktyczne przyzwyczajanie do kontaktów z przyrodą powinno być stosowane od najmłodszych lat(jeśli dysfunkcja istnieje od dzieciństwa)jako nieodłączny składnik ogólnego procesu pedagogicznego.

Nauka o środowisku, zagadnienia botaniki, zoologii, nauk o Ziemi powinny być zawsze ilustrowane bezpośrednimi obserwacjami przyrody.

Przy wyborze form aktywności ruchowej w terenie należy uwzględniać możliwości osób niepełnosprawnych.

Ogrodnictwo.

Jest ono szczególnie przydatne dla osób niepełnosprawnych, nawet dla tych z najcięższymi dysfunkcjami, poruszającymi się na wózkach.

Można wykonywać prace nie wymagające schylania się, w pozycji siedzącej, rękami lub za pomocą odpowiednio dostosowanych narzędzi.

Wydatek energetyczny jest tu niewielki, w granicach 3-3 MET.

Badanie przyrody.

Obserwacja ptaków, roślin, obserwacje astronomiczne, klasyfikacja minerałów, flory, fauny nie wymagają dużych wysiłków fizycznych.

Czynności te mogą być wykonywane przez pacjentów w każdej pozycji, zależnie od rodzaju dysfunkcji.

Możliwe jest również używanie prostych narzędzi ułatwiających pracę.

Wędkowanie.

Do tej formy rekreacji bardzo łatwo przystosowują się wszyscy pacjenci, niezależnie od rodzaju dysfunkcji.

Nawet w przypadkach wyjątkowych, jak np.po amputacji obydwu kończyn górnych, wędkę można umocować wokół talii i pleców tak, aby nagłym szarpnięciem ciała podebrać złapaną rybę z wody i uwolnić zdobycz przy pomocy drugiej osoby.

Wędrówki piesze Odbywa się je w różnorodnym terenie, na którym można zbierać polne kwiaty, próbki skał.

Tempo spaceru może być 50.

jyą-łzo wolne, dostosowane do najcięższych dysfunkcji.

Odległość wowinno się programować w zależności od sprawności lokomocyjnej wianków grupy dobranej według podobnych schorzeń.

W przypadku yjy któryś z uczestników nie jest w stanie pokonać całego dystansu.

jego-aby pokonał ten odcinek za pomocą jakiegoś środka lokomocji j przybył na punkt końcowy etapu.

Tutaj może uczestniczyć w dzielejiusię wrażeniami przeżytymi podczas wędrówki.

Każdy z uczestników powinien być włączony do dyskusji na temat planowanego dalszego odcinka wędrówki.

Ci, którzy transportowani są środkami lokomocji powinni mieć zlecone zadania pomocnicze, jak np.przygotowanie ciepłych i zimnych napojów na postoju, transport sprzętu biwakowego itp.

W ten sposób akceptowani są jako nieodłączna część grupy turystycznej.

Przerwy w wędrówkach uzależnia się od sprawności ruchowej i wydolności fizycznej uczestników grupy.

Na podstawie podanych przykładów widać, że istnieje wiele form aktywności ruchowej w terenie, które można zaadaptować do możliwości osób niepełnosprawnych.

Niektóre z nich siłą rzeczy muszą być wykluczone, ale w większości przypadków każde narzędzie, sposób, rodzaj aktywności można zmodyfikować w taki-posób, aby pozwolił inwalidom na uczestnictwo we wszelkich możliwych kontaktach z naturalnym środowiskiem człowieka.

Zorganizowane formy aktywności ruchowej.

Gry i zabawy zręcznościowe.

Te formy rekreacji przeznaczone są przede wszystkim dla niepełno Bprawnych dzieci, u których wszelkiego rodzaju gry i zabawy są nieodłącznym elementem edukacji, a brak ich powoduje bardzo duże opóźnienie wzrostu i rozwoju.

Przestrzeń, jaka jest wymagana dla tych zabaw, nie musi być duża, 8 związku z tym można je organizować dosłownie wszędzie.

Wyposażę@e jest również niewielkie i niezbyt kosztowne(piłki, worki z piaskiem p 99 ełka).

Większość z tych przedmiotów można łatwo wykonać we.

własnym zakresie.

Wskazane jest, aby w zabawie uczestniczj ty równieązdrowe dzieci ze względu na potrzebę integracji społecznej.

SposW.

zabawy dzieci niepełnosprawnych może być odpowiednio zmodyfiko.

wam, dostosowany do rodzaju dysfunkcji.

Bieg można zastąpię powolnym marszem, schylaniem się, opuszczaniem rąk itp.

Wybór gry zależy od celu leczniczego, jaki powinna ona spełniać od możliwości dziecka, pomieszczenia i posiadanego wyposażenia.

Na przykład ćwicząc sprawność chwytu, używa się do zabawy worków z piaskiem lub piłek.

Podaję przykłady zabaw, jakie można wykorzystać: Pogromca zwierząt.

Uczestnicy zabawy formują koło.

Jeden z nich jest pogromcą zwierząt, udaje strzelanie z bata i wskazuje na któregoś z uczestników, wymieniając nazwę jakiegoś zwierzęcia.

Wskazane dziecko stara się naśladować głos i zachowanie tego zwierzęcia.

Pwkilkakrotnym powtórzeniu tego elementu zabawy pogromca wzywa wszystkie dzieci do wspólnej parady cyrkowej.

Dzieci idą w koło naśladując głosy i zachowanie zwierząt.

Następnie pogromca wybiera spośród dzieci swojego następcę.

Skacząca piłka.

Dzieci dobierają się parami.

Jedno z nich naciska głowę drugiego, które wykonuje przysiad i wyprost tak, jakby była piłką odbijającą się od podłogi.

Potem następuje zmiana.

Piłka w kole.

Uczestnicy stają lub siadają w kole.

Jedna osoba zostaje w środku.

Siedzące lub stojące w kole dzieci rzucają do siebie piłkę, a uczestnik znajdujący się w środku próbuje tę piłkę złapać.

Z chwilą, kiedy mu się to udaje, następuje zmiana, dziecko ze środka przechodzi do koła, a na jego miejsce wchodzi to, od którego została przechwycona piłka.

Pająk i muchy.

Fysuje się dwie linie graniczne, równoległe, odległe od siebie o 15 m.

W środku rysuje się koło dostatecznie duże, aby zmieścili się w nim wszyscy uczestnicy.

W kole stoi jedna osoba, która jest pająkiem.

Pozostałe dzieci są muchami, skradają się w kierunku koła tak, ażeby przejść między nim a linią.

Gdy pająk skoczy wszystkie dzieci szybko przebiegają na drugą stronę koła, a pająk w tym czasie próbuje złapać jak najwięcej much, które wciąga do koła.

Złapane muchy pomagają pająkowi łapać następne przy kolejnej próbie przekradania się.

Ostatnia złapana mucha zostaje pająkiem.

Dywan z pułapkami.

W miejscu zabawy rysuje się kola nazywane jyutapkami.

Uczestnicy w liczbie 8-20 osób chodzą po tym obszarze.

Ną sygnał "stop"lub gwizdek wszyscy stają nieruchomo.

Dziecko, jgńremu choć jedna noga została w pułapce, odpada z gry.

Kto zostaje jest zwycięzcą.

Lis w kurniku.

Jeden z uczestników zabawy test lisem drugi gakoszką, a pozostali kurczętami.

Lis, kokoszka i kurczęta chodzą wokół siebie, a kokoszka pyta lisa: która godzina?lis wymienia dowolnie wybraną przez siebie godzinę, a gdy odpowie:, jest już północ", kokoszka i kurczęta uciekają szybko do odległego o 10 mkurnika, który jest zaznaczony linią.

Lis łapie kurczęta.

Ostatnie złapane jest zwycięzcą.

Sztafeta worków z piaskiem.

Dzieci formują kilka drużyn, które składają się z 5 uczestników ustawionych jeden za drugim.

Pierwszy z uczestników maszeruje mając woreczek z piaskiem na głowie do następnej linii odległej od 7 m, wracając przekazuje woreczek następnemu w drużynie.

Zwycięża drużyna, która najszybciej ukończy sztafetę.

Bzucanie do celu.

Uczestnicy siadają w półkolu.

Każdy ma woreczek z piaskiem.

Rzucają woreczki do kola narysowanego 15 m dalej.

Wykonują łącznie 10 rzutów, otrzymując za każdy celny rzut jeden punkt.

Wygrywa uczestnik, który uzyskał największą liczbę punktów.

Polowanie skunksa.

Około 10 uczestników rozproszonych test po miejscu zabawy.

Jeden udaje skunksa i próbuje pochwycić pozostałych.

Aby uniknąć złapania, uczestnik musi chwycić się prawą ręką za nos, a lewą za lewą nogę.

Jeśli nie zdąży przyjąć tej pozycji, zostaje-kunksem.

Orzeł i wróble.

Jeden z uczestników jest orłem, pozostali w liczbie 9:8 osób-wróblami.

Wróble uciekają przed orłem, wykonując ciągłe b@żenia ramionami.

Orzeł, wykonując podobne ruchy, stara się złapać óóbla.

Wróbel, który zostaje złapany, staje się orłem.

Wzucanie piłką w parach.

Uczestnicy dobierają się parami.

Nozpyszynająrzucanie do siebie piłki z niewielkiej odległości.

Jeśli Westnik złapie piłkę, odsuwa się dalej, jeśli nie-zostaje w tym Bawym miejscu.

Wygrywa partner, który osiągnął największą odległość od punktu wyjściowego.

Indianie i kowboje.

Uczestnicy dzielą się na dwie grupy, z których jedną stanowią Indianie, a drugą kowboje.

Każda grupa wybiera swojego przywódcę.

Drużyny stoją na przeciwległych, narysową.

nyeh od siebie w odległości 20 m, liniach.

Kowboje rozpoczynają marsz do linii Indian, którzy stoją odwróceni plecami, z wyjątkiem przywódcy obserwującego kowbojów.

G-dy ci zbliżają się, przywódcą woła:, kowboje nadchodzą".

Na to hasło Indianie starają się złąpaćkowbojów, którzy uciekają z powrotem do swojej linii.

Złapani kowboje stają się Indianami.

Następnie uczestnicy zamieniają się rolami.

Wołająca piłka.

Uczestnicy gry formują koło liczące 6-10 osób.

Jeden z uczestników stoi w środku i rzuca piłkę wywołując imię któregoś z pozostałych dzieci.

Powinno ono tę piłkę złapać, przy czym piłka może się odbić jeden raz o podłoże.

Jeśli to się uda, uczestnik wchodzi do środka i sam rzuca piłkę wywołując kolejne imię.

Staś mówi.

Jeden z uczestników wykonuje różnego rodzaju ruchy, mówiąc przy tym:, Staś mówi, żebyś to zrobił".

Dzieci powtarzają zaprezentowany ruch.

Jeśli Staś powie:, zrób to", ruch nie powinien być powtórzony.

Uczestnik, który go powtórzy, odpada z gry.

Ostatni*zostaje zwycięzcą.

Poczta piłkowa.

Uczestnicy formują dwie lub więcej drużyn składających się z 5-10 uczestników ustawionych w rzędzie jeden za drugim.

Kapitan każdej drużyny stoi 3 m dalej od szeregu i rzuca piłkę do pierwszego z uczestników.

Ten ją łapie, rzuca do tylu, do następnego uczestnika, i przykuca.

Następny postępuje podobnie, aż piłka dojdzie do ostatniego z uczestników.

Wygrywa drużyna, w której piłka wcześniej dojdzie do końca.

Byk na arenie.

Uczestnicy w liczbie 10-12 osób formują koło, trzymając się za ręce.

Jeden z uczestników jest bykiem i stoi w środku koła.

Byk próbuje przedostać się poza koło, prześlizgując się między ramionami.

Jeśli mu się to uda, uczestnicy łapią byka.

Ten, który złapie, zostaje bykiem.

Jeśli w trzykrotnie powtarzanej próbie nie uda mu się wyjść z koła, wybiera innego byka.

G-orące kartofelki.

Uczestnicy siadają w kole i popychają poprzez koło piłki, które pozostali starają się odepchnąć z powrotem, nie dopuszczając do przepchnięcia ich poza koło.

Wygrywa uczestnik, 54.

ggaremu uda się najwięcej razy przepchnąć piłkę poza koło.

Piłki wowinny się toczyć, nie wolno łapać i rzucać.

Wędrujące krzesełka.

Dzieci ustawiają się w rzędzie, potem siadają ją kolanach uczestników będących z tyłu.

Ostatnie dziecko musi utrzymać siedzącą pozycję.

Następnie rozpoczynają marsz.

Zapasy nożne.

Dzieci dobierają się w pary leżąc na plecach nogami Qo siebie, głowy skierowane są w przeciwnych kierunkach.

Partnerzy podają sobie prawe ręce.

Wykorzystując silę nóg, starają się nawzajem odepchnąć od siebie.

Wymijanie piłki.

Uczestnicy dzielą się na dwie drużyny.

Jedna ustawia się w kole na zewnątrz, druga stoi w środku.

Cczestnicyzewnętrznego koła próbują rzutami piłką trafić dzieci stojące w środku które starają się unikać tych uderzeń.

Dziecko uderzone piłką dołącza do uczestników na zewnątrz.

Wygrywa dziecko, które ostatnie opuści środek koła.

Podane przykłady nie wyczerpują wszystkich możliwości rekreacji dzieci niepełnosprawnych.

Przykłady te stanowi osnowę, na której instruktor może dokonywać odpowiednich modyfikacji w zależności od indywidualnych możliwości pacjentów.

Modyfikacje te polegają na: zastępowaniu biegu chodzeniem, rzucania popychaniem ręką piłki po podłożu, siedzeniu lub leżeniu zamiast słania, zmniejszaniu odległości, zwalnianiu tempa zabawy, zwiększaniu przerw wypoczynkowych, upraszczaniu zadań ruchowych, dostarczaniu dodatkowych sygnałów w podawanych mstrukcj ach.

Wybór określonej adaptacji zależy od warunków, jakimi dyspowujądzieci, od ich indywidualnej sprawności.

W przypadku ogranivzonejmożliwości korzystania przez dzieci z kończyn modyfikuje je ruchy i zespoły ruchowe, wypracowując zastępcze szablony umożliwiające przeprowadzenie zabawy.

Dla dzieci z ograniczoną wydoi 8@cią krążeniowa-oddechową zaleca się ruch w zwolniovym tempie waz dłuższe przerwy wypoczynkowe przy ogólnym zmniejszeniu wyłwęwanejpracy.

Występujące w niektórych grach złożone zada@azręcznościowe można upraszczać, czyniąc je dostępnymi dla osób 8 uszkodzeniami centralnego układu nerwowego i dysfunkcją ruchową, bo.

Zajęcia sportowe indywidualne.

Należą tu te formy rekreacji ruchowej, które mogą być uprawiane przez pojedynczego pacjenta, a jako takie, mogą być łatwo przystosowane do wydolności i sprawności lokomocyjnej uczestników.

Ponieważ nie wymagają dużego wysiłku i szybkiego tempa, mogą w znakomity sposób kształcić pożądane cechy motoryczne, takie jak: siła, technika czy wytrzymałość.

Wymagają też mniejezych-niż inne formy rekreacji-przygotowań organizacyjnych, dają możliwości konfrontacji własnych wyników-portowych z wynikami innych, są więc środkiem wzmacniającym więzi społeczne.

Bywają bardzo chętnie uprawiane w wolnym czasie przez inwalidów.

Sporty indywidualne wymagają jednak bardzo dobrych metod przygotowania uczestnika, wykorzystuj ących jego aktualne możliwości i wszystkie mechanizmy kompensacyjne inwalidztwa.

Przydatne są do tego celu wszelkiego rodzaju pomoce audiowizualne i duże doświadczenie instruktora, który powinien nauczyć osobę niepełnosprawną wglądu we własne mechanizmy sprawnościowe przydatne w danym sporcie i wykorzystania własnych zdolności adaptacyjnych.

Najbardziej popularne wśród tych form rekreacji są: łucznictwo i kręgle.

Łucznictwo.

Istnieje kilka sposobów uprawiania łucznictwa.

Najpopularniejsze jest strzelanie do tarczy, tak aby strzała utkwiła możliwie jak najbliżej środka.

W oficjalnych zawodach łuczniczych każdy strzelec zobowiązany jest do wypuszczenia określonej liczby strzał z określonej odległości.

Pole ostrzału i przestrzeń poza tarczą powinny być wolne od wszelkiego rodzaju zabudowań, drzew, ruchu pieszego i samochodowego.

Jest również wskazane, aby poza tarczą znajdował się wał lub pagórek zatrzymujący strzały, które przeszły poza tarczę.

Średnica tarczy nie powinna przekraczać 120 cm, a jej grubość 10-12 cm.

Długość używanego łuku zależy od długości ramion.

Łucznicy krótkimi ramionami używają luku o długości 150-100 cm, a zawod 56.

jtey z dluższywi ramionami-łuku o długości 100-180 cm.

Długość-grzał zależy od długości łuku.

Krótsze łuki wymagają strzał w granicach 79-69 cm, dłuższe-80-90 cm.

W łucznictwie rekreacyjnym używane są dwa rodzaje łuków, tzw.prosty i zakrzywiony.

W luku zakrzywionym bardzo trudno zakłada się ięeiwę, więc poleca się inwalidom używanie łuków prostych.

Cięciwę yąkłada się poprzez oparcie dolnego końca łuku o prawą stopę.

Nasadą prąwej dłoni ujmuje się łuk z drugiego końca, przytrzymując jednocześmepętlę cięciwy kciukiem i palcem wskazującym.

Lewą dłonią chwyta się łuk za rękojeść i ciągnąc do siebie zakłada się cięciwę na gniazdo.

Pacjenci z dysfunkcjami kończyn dolnych opierają łuk o dowolnie wybrane miejsce podłoża.

Osoby z niedowładami kończyn górnych mogą mieć kłopoty z założeniem cięciwy, więc czynność tę winni wykonywać instruktorzy.

Przybieranie pozycji strzeleckiej polega na wygodnym rozstawieniu stóp i zwróceniu się lewym bokiem w kierunku tarczy(jeśli strzelec jest praworęczny).

Głowa skierowana jest w kierunku tarczy.

Strzałę umieszcza się za pomocą kciuka i palca wskazującego między trzonem łuku a cięciwą.

Po przybraniu pozycji strzeleckiej ujmuje się cięciwę pierwszymi trzema palcami dłoni tak, aby strzała znajdowała się pomiędzy pierwszym a drugim palcem, łuk zostaje uniesiony i skierowany w stronę tarczy.

Nęka trzymająca łuk jest prawie wyprostowana w łokciu.

Bpka trzymająca cięciwę pozostaje lekko zgięta w łokciu, tak aby przedramię było ustawione równolegle do podłoża.

Następnie naciąga się cięciwę, by bark, nadgarstek i tarcza były ustawione w linii prostej.

Ręka napinająca cięciwę dochodzi do podbródka.

Osoby na wózkach obraca M odpowiednio wózek i napinają łuk na zewnątrz wózka.

Pacjenci o kulach powinni wykorzystać oparcie o kule, aby uwolnić'ramiona.

J 4 ożna to osiągnąć poprzez użycie dwóch kul pachowych ustawionych jedna za drugą w linii strzelec-tarcza.

Pacjent przyjmuje pozycję BOzelecką, stabilizując tułów dzięki oparciu o kule pod pachami.

Celownik zostaje ustawiony zależnie od odległości i po wycelowaniu puszcza się szybko palce przytrzymujące cięciwę.

Żaden inny ruch nie powinien zostać wykonavy.

Osoby jednoręczne mogą korzystać z urządzeń stabilizujących łW Najprostszym przykładem takiego urządzenia jest wykorzystanie 57.

słupa przytrzymującego siatkę od siatkówki.

U osób jednoręeznyeąporuszających się na wózkach łuk może zostać umocowany w wózku.

Przy amputacjach palców wykorzystuje się zastępczo pozostałe palce, .

Kręgle.

Kręglarstwo jest w naszym kraju niezbyt popularną formą rekreacji.

Główną przyczyną tego jest brak kręgielni oraz wysokie opłaty ząużytkowanie tych, które istnieją.

Jednakże ze względu na duże możliwości adaptacyjne oraz stosunkowo łatwe przystosowanie innych obiektów do uprawiania tego sportu może być on godny polecenia w rekreacji ruchowej osób niepełnosprawnych.

Tor kręglarski ma ok.

I mszerokości i ob.20 m długości.

Kręgle ustawia się w trójkącie na końcu toru, w obrębie trójkąta znajduje się W kul, z których każda powinna mieć obwód do 00 cm i ważyć nie więcej niż 3-4 kg.

Kula ma trzy otwory ułatwiające uchwycenie jej za pomocą kciuka i dwóch palców.

Z braku kręgielni można wyznaczyć tor na każdym podłożu wykonanym z tworzywa sztucznego(najlepiej z polietylenu).

Kula zostaje pchnięta ruchem posuwistym wzdłuż toru, tak aby przewrócić na podłogę jak największą liczbę kręgli.

G-ra składa się z dziesięciu zagrywek.

Za każdy przewrócony kręgiel otrzymuje się jeden punkt.

Przyjęty system punktacji może być różnorodny, w zależności od sprawności ruchowej graczy i wcześniejszej umowy(można stosować premię za jednoczesne strącenie wszystkich kręgli, punkty karne za nietra(jenie żadnego z kręgli itp).

Przed pchnięciem kulą dozwolony jest rozbieg liczący cztery kroki, z których ostatni jest najdłuższy.

Nie wolno jednakże przekroczyć granicznej linii rozbiegu.

Pacjenci poruszający się na wózkach lewą ręką przytrzymują koło od wózka i wychylając się z wózka wykonują pchnięcie.

Bolę rozbiegu pełni tutaj silny zamach tułowiem.

Jeśli wózek jest za wysoki, można używać krzesła bez oparć.

Krzesła takie mogą wykorzystywać również pacjenci poruszający się o kulach.

Miejscem rzutu jest wtedy linia startowa.

Inwalidzi z dysfunkcjami kończyn górnych mogą używać lżejszych bul wykonanych z polietylenu.

58.

Zajęcia sportowe w parach.

Są to formy gier sportowych, w których uczestnik występuje przeciwko pąrtnerowi.

Najbardziej znane to: tenis ziemny, kometka i tenis-gotowy.

Gry te wymagają wprawdzie dość dużego przygotowania, ęwiczenia i wielu zmian adaptacyjnych, ale satysfakcja, jaką osiąga osoba niepełnosprawna poprzez ich uprawianie, usprawiedliwia włączenie ich do programu zajęć ruchowych inwalidów.

Korzyści płynące tutaj są wielorakie, np.znaczenie treningowe tych zajęć-jako zajęć ruchowych Sporty te mają pewien prestiż i autorytet społeczny a możność ich uprawiania przez osoby niepełnosprawne podnosi poczucie ich własnej wartości.

Udział w rozgrywkach ułatwia kontakty z osobami zdrowymi obojga płci.

Większość tych sportów, jak np.tenis ziemny czy kometka wymagają przemieszczania się po dość dużej przestrzeni.

Istnieje jednak możliwość zmniejszenia przestrzeni gry tak, aby umożliwić udział w tych sportach ludziom o znacznie ograniczonej sprawności lokomocyjnej, nawet tym, którzy poruszają się na wózkach.

Również osoby z amputowanymi kończynami górnymi mogą w tych grach uczestniczyć, po odpowiednim przymocowaniu rakiety do protezy.

W znacznego stopnia dysfunkcjach wymagana jest szczegółowa i wnikliwa adaptacja oraz modyfikacja zadań ruchowych w spoóbbardzo ostrożny i taktowny, aby nie zniechęcić pacjenta do da(823)śTV.

Organizowanie zajęć wymaga wielu przedsięwzięć związanych z czynnościami adaptacyjnymi u grających.

Tenis ziemny.

Jest to gra, w której używa się dwóch rakiet i małej piłki odbijanej na Polsko podzielonym na dwie części siatką.

Może być rozgrywana jako 9(Je, czyli między dwiema osobami, oraz jako doub(e, czyli między 96 ema parami.

Piłka jest odbijana przez jednego z partnerów, przechodzi przez siatkę i musi zostać odbita w sposób właściwy przez drugiego z partnerów.

59.

Pole dla gry singlowej i deblowej jest podobne, z tym że przy deblu jest poszerzone.

Siatka mierzy 90 cm wysokości.

Ważny jest wybór wielkości i ciężaru rakiety, która powinna być dopasowana ściśle do możliwości ruchowych gracza.

Zasady punktacji są identyczne jak w normalnych rozgrywkach w tenisa.

W przypadkach dysfunkcji liczbę gemów i setów można ograniczać, a także upraszczać punkta ej ę.

Najlepszy funkcjonalnie chwyt rakiety uzyskuje się poprzez skierowanie jej prostopadle go ziemi, rękojeścią do siebie.

Rękojeść ujmuje się tak, że kciuk z palcem wskazującym tworzy literę V, której podstawa znajduje się w środku rękojeści.

Osoby o mniejszej sile mięśni kończyny górnej używają chwytu bliżej rakiety lub stosują rakiety o krótszej rękojeści.

Podstawowe uderzenia to uderzenia dłoniowe(ywewad)oraz grzbietowe(bucWand).

Gracz musi być przygotowany na obroty tułowia we wszystkich kierunkach, w zależności od tego, jak otrzymuje piłkę.

Ważna jest również praca nóg, przenoszenie na nich ciężaru ciała w zależności od sposobu odbijania piłki.

W trakcie odbijania piłki zaangażowane są nie tylko mięśnie kończyn górnych i dolnych, ale również mięśnie tułowia.

Przy ograniczonej powierzchni pola gry dla osób z dużymi dysfunkcjami ruchy lokomocyjne są odpowiednio mniejsze.

Osoby z umocowaną rakietą do protezy kończyny grają tylko uderzeniami z RrWendu.

Normalne serwowanie uderzeniem rakiety zza głowy można u osób z ograniczoną sprawnością zastąpić serwowaniem od dołu, podobnie jak to ma miejsce w kometce.

Osoby z obydwiema protezami ramion kładą piłkę na rakiecie, podrzucając do góry i następnie odbijają na drugą stronę boiska.

Pacjenci jednoręczni serwują trzymając piłkę między kciukiem i palcem wskazującym ręki trzymającej rakietę, podrzucają ją do góry i następnie odbijają.

Istnieje również możliwość takiej adaptacji gry, że na jednym polu bierze udział trzech lub czterech zawodników.

Taki sposób gry poleca się dla osób o najbardziej upośledzonej sprawności lokomocyjnej które nie mogą się przemieszczać szybko z miejsca na miejsce.

Pozwala to na przyjmowanie piłki przez każdego z uczestników z jednej tylko OOZVC)1.

Kometka.

Jest to forma rekreacji zdobywająca sobie coraz większą popularność, -zezególnie chętnie uprawiana rodzinnie.

Polega na odbijaniu rakietą specjalnie skonstruowanej piłeczki, tzw.lotki, tak aby przeszła przez siatkę, przy czym w trakcie odbijania piłka nie może dotknąć podłoża.

Pole gry składa się z dwóch części przedzielonych siatką i ma określone yozmldryBakieta do kometki jest mniejsza i lżejsza niż w tenisie, w związku z czym można łatwiej kontrolować ruch, a gra wymaga znacznie mniejszego wydatku energety cznego.

Grę w kometkę można również przystosować do możliwości osób niepełnosprawnych.

Dla ograniczenia przestrzeni do poruszania się pole gry można zmniejszyć tak, aby linie serwowania stanowiły linie końcowe boiska.

Serwować można ze środka linii, aby uniknąć ciągłego zmiennego przechodzenia ze strony prawej na lewą.

Pomimo że technika odbijania rakietą polega głównie na ruchach w nadgarstku, możliwe jest u osób po amputacji kończyn górnych przymocowanie rakiety do protezy w miejscu uzależnionym od sprawności funkcjonalnej kikuta, pacjenci ci mogą po pewnym czasie osiągnąć wystarczająco sprawną technikę gry, przynajmniej w zakresie gry defensywnej, gdzie nie jest potrzebna praca nadgarstkiem.

Gra jest bardziej satysfakcjonująca, jeśli odbywa się w pomieszczeniach zamkniętych(ze względu na wiatr).

Jeśli jednak rozgrywki urządzane są na powietrzu, powinno używać się odpowiednio cięższej lotki.

Punktuje się według ogólnie przyjętych zasad, jednak osobom początkującym poleca się raczej grę nie na punkty, tylko stałe odbijanie lotki, tak aby jak najdłużej utrzymała się w powietrzu.

Zdolność pacjentów do wykonywania różnego rodzaju technik wierzenia jest uzależniona od rodzaju dysfunkcji.

Na przykład pasjenciz ograniczoną lub zniesioną ruchomością w stawie nadgarstFowymnie mogą wykonywać niektórych uderzeń, takich jak np.s*s*.

Tenis stołowy.

Tenis stołowy jest grą sportową uprawianą na stole o odpowiednich wymiarach, przy której używa się małej rakietki oraz lekkiej, małej piłeczki.

Może być rozgrywany, podobnie jak tenis ziemny czy kometka, jako gra stugłowa lub deblowa.

Stół tenisowy powinien być przytwierdzony mocno do podłogi, aby umożliwić osobom z dużymi dysfunkcjami, nawet poruszającym się na wózku, okresowe uchwycenie się lub oparcie.

lekka rakietka i stosunkowo niewielki zakres amplitudy ruchu, jaki potrzebny jest przy rozgrywce, umożliwiają uprawianie tej formy rekreacji przez najbardziej nawet poszkodowanych pacjentów.

Podczas gry możliwe jest używanie przez pacjentów poruszających się o kulach lub na wózkach krzeseł obrotowych, które umożliwiają im powiększenie przestrzeni lokomocyjnej podczas gry.

Punktacja jest identyczna jak w rozgrywkach sportowych.

Zajęcia sportowe zespołowe.

Gry zespołowe zajmują ważne miejsce w rekreacji ruchowej zalecanej osobom niepełnosprawnym, bowiem przyczyniają się do wszechstronnego rozwijania poszczególnych cech motorycznych i ogólnej wydolności fizycznej.

Ważne są ze względu na możliwości współdziałania w grupie.

Zachodzące tu więzi społeczne są jednocześnie czynnikiem motywacyj nym sprzyj aj ącym wykonywaniu zadań ruchowych.

Pacj cnej nabierają wiary we własne siły i możliwości, nawiązują nowe znajomości z ludźmi o podobnym schorzeniu.

Grupa jest tu elementem, który samorzutnie lub celowo zmusza do określonych działań.

Następuje w tym wypadku pobudzenie emocjonalna-motywacyjne podnoszące efekt wykonywanych czynności.

Udział w grach zespołowych, które bardzo często zawierają elementy widowiskowe, podnosi również ogólne samopoczucie i zwiększa samo akcept a ej ę inwalidów.

Nie wszystkie czynności ruchowe występujące w grach zespołowych ze względu na ich złożony charakter mogą być przystosowane do 62.

jąożliwości osób niepełnosprawnych, jednakże istnieje duża możliwość wykorzystywania czynności zastępczych, pomij anta pewnych faz ruchu gp.

W programie tych zajęć sportowych należy uwzględniać elementy rozgrywek drużynowych, współzawodnictwa, ustalając zasady dostosowane do sprawności lokomocyjnej pacjentów.

Spośród wielu gier zespołowych najprzydatniejsze dla osób niepełnosprawnych zdają się być koszykówka i siatkówka.

Koszykówka.

Ten rodzaj sportu ma przede wszystkim wysokie walory psychoterapeutyczne, wypływające z konieczności wykazania się przez graczy aktywną i samodzielną pracą.

Ciągłe zmiany sytuacji na boisku są elementem ćwiczącym uwagę, zdolność koncentracji.

G-ra odbywa się na boisku, którego wymiary i wysokość umieszczenia koszy są takie same, jakie stosuje się w normalnych rozgrywkach sportowych.

Istnieje jednak możliwość modyfikacji: zmniejszenie boiska oraz obniżenie wysokości zawieszenia koszy Duża liczba wykonywanych podczas gry skłonów, skrętoskłonów, skłonów bocznych tułowia jest ćwiczeniem mobilizującym klatkę piersiową, szczególnie przydatnym u pacjentów z przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego.

Koszykówka jest również korzystną formą rekreacji dla pacjentów poruszających się na wózkach.

Sytuacje, jakie spotyka się w grze, zmuszają do ciągłego doskonalenia jazdy na wózku, do wykonywania ewolucji, których opanowanie przyczynia się do sprawniejszego w ogóle poruszania się pacjenta w różnych sytuacjach terenowych.

W czasie gry*achodzi konieczność przyspieszania jazdy, hamowania prędkości, nagłych zmian kierunku, dokonywania zwrotów i obrotów.

Pacjenci dużo szybciej uczą się skłonów z wózka, którym normalnie towarzyszy lęk przed wypadnięciem.

Konieczność ciągłego podnoszenia piłki z ziemi Wminuje ten lęk.

Zamiast normalnego kozłowania stosuje się tu tzw.9 ybting Polega on na tym, że zawodnik wykonuje dwukrotnie ruchy lwami wózka, a następnie musi przynajmniej raz odbić piłkę od ziemi.

W czasie poruszania wózka piłka powinna znajdować się na kolanach.

63.

Ważnym elementem w nauczaniu gry jest opanowanie jazdy nąwózku.

W toku nauczania należy uwzględnić jazdę tyłem, szybkie obroty, przyspieszenia i hamowania, slalomy.

W późniejszym okresie rozszerza się naukę jazdy dwójkami, parami, przygotowania prostych zasad dla zespołów.

Bzuty, chwyty, kozłowanie piłki prowadzi się początkowo w miejscu, następnie przechodzi się do podawania i chwytów w ruchu.

W nauczaniu dryblingu należy zwrócić uwagę, aby kozły piłką były niskie, a piłka odbijana w kierunku jazdy wózka.

Konieczne jest wyrobienie już w początkowym okresie treningu nawyku tylko dwukrotnych ruchów kołami i kozłowania piłki oraz wykonywania tych elementów bez współdziałania wzroku.

Ważnym elementem jest opanowanie podnoszenia piłki z ziemi.

Gracz wykonuje to dojeżdżając bokiem wózka do piłki, następnie wychyla się w stronę piłki i przyciska ją do koła.

Piłka po kole wózka podjeżdża nieco w górę i następnie wykonuje się chwyt.

Konieczne jest silne dociśnięcie piłki do koła i opanowanie lęku przed wypadnięciem z wózka.

Siatkówka.

Siatkówka, podobnie jak koszykówka, daje również dużo możliwości wykazania się przez pacjentów efektywnym współdziałaniem w grupie.

W grze używa się, podobnie jak w normalnych rozgrywkach, boiska przedzielonego na połowę siatką.

Możliwości adaptacyjne są nastęOUjRÓB.

Umiejscowienie siatki: siatka może być obniżona w zależności od indywidualnych możliwości zawodników, jednakże tylko do takiej wysokości, aby nie można było ponad nią sięgnąć ręką.

Wymiary pola: u pacjentów poruszających się o kulach lub na wózkach można zmniejszyć wymiary pola, aby zapewnić właściwą przestrzeń lokom ocyj ną.

Sposób gry: w grze może brać udział więcej niż sześciu zawodników po jednej stronie, równomiernie rozmieszczonych na całej połowie boiska w przypadku osób o małej dynamice siły kończyny górnej dopuszczalne jest serwowanie z mniejszej odległości od siatki 64.

jiż normalnie: osoby jednoręczne serwują podrzucając wysoko piłkę i odbijając tą samą ręką.

Osobom z zaburzeniami koordynacji kończyn górnych można pozwolić na złapanie piłki i odrzucenie jej przez siatkę, co jednak nie łaje punktu w grze: punkt można uzyskać tylko przez odbicie piłki.

Unika się w ten sposób ciągłych przerw w grze.

Pacjenci poruszający się na dwóch Kulach muszą opanować technikę oparcia się jedną ręką na kulach i wykonywaniu zagrywek drugą ręką.

Podobnie pacjenci poruszający się na wózkach muszą opanować technikę gry jedną ręką podczas gdy druga manipuluje wózkiem.

Taniec i formy muzyczna-ruchowe.

Przydatność tańca i zajęć muzyczna-ruchowych w rekreacji osób niepełnosprawnych należy rozpatrywać w dwóch aspektach: oddziaływania psychologiczna-emocjonalnego oraz oddziaływania tańca jako formy ruchu fizycznego.

Problem oddziaływania psychologicznego wiąże się z wpływem emocji, jakie wywiera stymulacja melodyczna-rytmiczna na układ wegetatywny.

Emocje te różnią się istotnie od tych, jakie są przedmiotem doświadczeń życia codziennego.

Przeżycie muzyczne nie zawiera wiedzy i świadomości o sytuacji bodźcowej ze względu na niereferenqjonalnośćbodźców.

W życiu codziennym większość emocji nie zostaje rozładowana ze względu na ograniczenia wynikające ze zwyczajów i kanonów społeczności, w której pacjent się znajduje.

Bodźce muzyczne aktywizują tendencję do reagowania, hamują i powodują jej rozładowanie.

W związku z tym stymulacja melodyczna-rytmiczna pełni rolę analogiczną do terapii rozładowującej stosowanej w technikach psychoterapeutycz nych.

Analizując reakcje odbiorcy na rytm, należj wziąć pod uwagę problem tzw.rytmu subiektywnego, reakcji fizjologicznych i motoryczBych.

Rytm subiektywny jest głęboko zakorzeniony w człowieku ponieważ każda osoba wykazuje nieodpartą tendencję do grupowania bodźców.

Rytm subiektywny jest projekcją osobowości.

Jeśli ktoś nie óe, gdzie w następnym ruchu położyć rękę czy postawić nogę, jego.

działanie motoryczne jest nieefektywne.

Natomiast w przypadku gdy następstwo ruchu jest zaprogramowane, bez udziału świadomości występuje uczucie zadowolenia i satysfakcji.

W związku z tym postawy motoryczne mają charakter utrwalonej reakcji na określone bodźce.

Przy analizie reakcji fizjologicznych należy wziąć pod uwagę, i wszelkie procesy ustroju odbywają się w określonach rytmach.

Najważniejszym z nich jest rytm akcji serca ze względu na jego względnie stałą regularność.

Mniejsze znaczenie ma rytm oddechowy ze względu na możliwość dowolnej jego regulacji.

Ta aktywność rytmów biologicznych odbywa się poza naszą świadomością, ale wszystkie świadome reakcje rytmiczna-motoryczne są z nimi powiązane.

Wiadomo, iż szybsze muzyczne tempo niż akcja serca odbiorcy uważane jest przez niego za szybkie, natomiast wolniejsze za wolne.

Podstawą reakcji motorycznych jest istnienie w organizmie systemu mięśniowego, który może być wyuczony do odpowiedniego reagowania.

Percepcja określonych układów rytmicznych polega na tym, iż system nerwowy jest w stanie wyuczyć się odpowiednich reakcji.

Odbiór rytmu jest możliwy, ponieważ organizm jest w stanie odpowiedzieć własną, świadomą aktywnością mięśniową.

Reakcje motoryczne na muzykę są widoczne u wszystkich.

Wszyscy mają tendencję do wybijania stopą lub ręką rytmu muzyki.

Jeśli nawet duże grupy mięśniowe nie biorą udziału w odpowiedzi rytmicznej, to zawsze istnieje jakaś określona grupa mięśni wpcawiona w aktywność, nawet pozornie niezauważalna.

Odpowiedź rytmiczna pociąga za sobą aktywność całego organizmu, a kompleksy kinestetyczne są ściśle uzależnione od akcentowanych i nieakcentowanych bodźców rytmicznych.

W pierwszym przypadku są bardziej intensywne i odczuwane jako napięcie, w drugim mniej intensywne, dające odczucie odprężenia.

Bytm stanowi tylko jeden z elementów muzycznych, ale jest to element podstawowy, pierwotny i najbardziej przemawiający do człowieka niezależnie od jego wykształcenia i uzdolnień muzycznych.

Wiele zjawisk fizjologicznych w organizmie opartych jest na powtarzających się cyklach, przy czym rytmy te mogą być niezależne od woli, uwarunkowane wpływem układu wegetatywnego, jak np.rytm pracy 66.

-erca, rytm oddechowy oraz rytmy świadome, związane z dowolną aktywnością mięśniową.

Podobnie innym aktom uwagi, np.słuchaniu muzyki, towarzyszą zmiany motoryczne.

Postawy i reakcje motoryczne związane są z dowolnymi systemami mięśniowymi, a sposób i siła ich wzbudzania jest ściśle uzależniona od warunków środowiskowych, zewnętrznych.

Innymi słowy: dążą one do zmiany wraz ze zmianami warunków bodźca, przy czym olbrzymią rolę odgrywa tutaj stan psychiczny.

Jest rzeczą oczywistą, że niemal wszelkie zachowanie motoryczne jest wynikiem aktywności psychicznej, a nie rodzajem bezpośredniej reakcji na bodziec.

Im więcej porządku i regularności może psychika narzucić bodzcom przedstawionym jej przez zmysły, tym bardziej prawdopodobne jest to, że wystąpi doskonalsze zachowanie motoryczne.

Rozpatrując taniec jako formy ruchu fizycznego z punktu widzenia fizjologii i biomechaniki, możemy go określić jako statyczna-dynamiczną pracę prawie wszystkich grup mięśniowych, jednak z przewagą elementu dynamicznego w kończynach i statycznego w mięśniachgrzbietu, obciążających głównie odcinek lędżwiowj kręgosłupa i duże stawy podporowe, takie jak: biodrowy, kolanowy i skokowy.

Pomimo tej ścisłej definicji nie można wysiłku i ruchu związanego z tańcem przyrównywać bezpośrednio do podobnych-z punktu widzenia biomechawcznego i fizjologicznego-przejawów motoryczności ludzkiej, takich jak: praca, sport itp.

Jest to specyficzny rodzaj aktywności ruchowej człowieka, wyabstrahowany z czynności utylitarnych, ale stanowiący jednak pewne uogólnienie tych czynności.

Powiązany jest on ściśle z muzyką, oddając jej nastrój, charakter, emocje, tworząc ściśle określony układy rytmiczne.

Woźnego rodzaju ewolucje taneczne poprzez swój specyficzny sharakter będą inaczej oddziaływały na układ ruchu.

Ich różnorodność Kombinacji nie pozwala na systematyczny opis ani wnikliwą analizę, Batego też omówione zostaną tylko niektóre z nich.

Nomenklatura Web ewolucji ruchowych zapożyczona jest z tańca klasycznego, niemniej spotyka się je w podobnym(przynajmniej z punktu widzenia PBowechanicznego i fizjologicznego)układzie we wszystkich formach muzyczna-ruchowych.

Ćwiczenia techniki tanecznej Należą tu ćwiczenia pomocnicze, które się grupują w pewien system nauczania form tańca i kształcenia estetycznych cech ruchu tanecznego.

Są one podstawą do nauczania większych form tańca.

Ćwiczenia te kształcą podstawową sprawność psychofizyczną, prowadzą do wyrobienia specyficznych nawyków ruchowych stosowanych w tańcu.

Prawidłowo prowadzone ćwiczenia powinny uwzględniać pracę dynamiczną wszystkich grup mięśniowych, ponadto maksymalnie wykorzys-(tywać amplitudę ruchu we wszystkich stawach.

Prowadzone w ten(sposób ćwiczenia nie stanowią większego obciążenia dla narządu ruchu, ja są pożytecznym bodzcem kształtującym podstawowe cechy motoryczne, takie jak: szybkość, koordynacja ruchowa i gibkość.

Obciążenie wysiłkiem w tych ćwiczeniach wymaga zaostrzenia tlenowego w grani-'cach 10-2581 pułapu tlenowego, a więc na granicy pracj lekkiej i średnio ciężkiej.

Chód taneczny.

Nożni się on od zwykłego sposobu poruszania się nieco inną pracą stopy.

Jego podstawowym elementem jest obcią-ganię stopy na początku fazy podporo, co jest ważnym czynnikiem*kształtującym prawidłowe wysklepienie stopy.

Występuje również(często chód na palcach lub zapoczątkowywanie kroku oparciem piętą'z maksymalnym zgięciem grzbietowym stopy.

Pozycje taneczne stóp(positons des pieds).

Są formą wysiłku statycznego związanego z mięśniami rotacyjnymi zewnętrznymi uda, mięśniami pośladkowymi wielkimi oraz mięśniami czworogłowymi uda.

Przysiady(pije).

Ćwiczenia te charakteryzują się dużego stopnia pracą statyczną mięśni czworog(owych uda, powodują znaczne zwiększenie nacisku na powierzchnie stawowe wzmagające się przy pogłębieniu przysiadów oraz duże zwiększenie nacisku na rozcięgnomięśnia czworog(owego uda.

W przysiadzie pełnym(grand pije)występuje znaczne rozciągnięcie bierne ścięgna Achillesa.

Szczególnie niebezpiecznym obciążeniem dla powierzchni stawów kolanowych jest wykonywanie przysiadu z jednoczesnym skręcaniem kolana.

Ewolucje te mogą doprowadzić do uszkodzenia łękotek stawowych.

Wszystkie przysiady łączą się ze znacznym obciążeniem układu krążenia.

Wykonywanie ciągłe przysiadów wymaga zapotrzebowania tlenowego ustroju.

ponad**Zi pułapu tlenowego, a więc z punktu widzenia fizjologii wysiłku zaklasyfikowane jest jako praca bardzo ciężka.

Kuchy obrotowe jen dehors, en dedms, tours).

Ruchy obrotowe odbywają się dzięki obrotowym momentom siły związanym z pracą mięśni grzbietu, brzucha oraz obręczy stawu biodrowego.

Dzieje się to w wyniku pracy dynamicznej mięśni, gdzie decydującą rolę w efektywności ruchu odgrywa impuls siły mięśniowej, czyli iloczyn jej wartości i czasu działania.

Zapotrzebowanie tlenowe w trakcie tej pracy wynosi 40-5(Pw pułapu tlenowego, co pozwala zaliczyć tego rodzaju wysiłek do pracy ciężkiej.

Wykonywanie obrotu przy obniżeniu środka ciężkości ciała(np.przy ugiętych nogach)jest bardziej ebonomiczne z punktu widzenia wydatku energetycznego, ponieważ moment siły ciężkości równoważy wtedy moment siły odśrodkowej.

W ruchach obrotowych należy również uwzględnić oddziaływanie tego typu ćwiczeń na układ krążenia.

Płyny stanowiące znacznyprocentnaszego ciała pod wpływem działania siły odśrodkowej dążą do zajmowania pozycji peryferyjnych w organizmie.

Brak zastawek w obrębie żyły głównej górnej utrudnia znacznie przepływ krwi żylnej w kierunku serca, wpływając ujemnie na pracę serca jako pompy.

Wysuwanie i dosuwanie nogi(batemem).

Buch ten, który jest podstawą wszelkiego tańca, charakteryzuje się pracą dynamiczną mięśni obręczy biodrowej o obciążeniu wysiłkiem nie przekraczającym 25 i maksymalnego zapotrzebowania tlenowego, a więc na granicy pracy lekkiej i średnio ciężkiej.

Ruchy te wykorzystują naturalny zakres ruchomości w stawie.

Wyjątkiem jest tutaj grand bdtement żęte: Kierowany nogą do tyłu.

Ponieważ fizjologiczm zakres ruchomości przeprostu(zgięcia do tyłu)w stawie biodrowym wynosi 25'i, dalsze uniesienie kończyny do wymaganych 9 O'powoduje konieczność zgięcia tylnego odcinka lędźwiowego kręgosłupa, które powiększa lordozę i obciąża kręgosłup w tym odcinku.

Br(cenie koła nogą(rond de jmnbe).

Bbobi.

Polegają one na dynamicznej pracy mięśni, głównie prosto Botków biodra, kolana oraz zginaczy'grzbietowych stopy.

CharakteĘzująsię nagłym rozpoczęciem ruchu i nagłym jego zahamowaniem, 69.

stanowiącym duży stopień obciążenia dla struktur kostna-stawowa-więzad(owych, a przede wszystkim dla przyczepów ścięgnistych mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia czworog(owego uda oraz łękotek stawów kolanowych.

Z punktu widzenia fizjologii wysiłku skoki są obciążającą ewolucją ruchową, gdyż wymagane zaopatrzenie tlenowe organizmu w tych ćwiczeniach sięga wartości pułapu tlenowego, a więc jest na granicy wysiłku maksymalnego.

Praca rąk(port de brus).

Praca kończyn górnych w ewolucjach tanecznych polega na dynamicznych ruchach kończyny z jej stabilizacją w odwiedzeniu, co wymaga przez cały czas napięcia statycznego mięśnia naramiennego.

Nie jest ono zbyt duże, ponieważ praca stabilizująca tego mięśnia nie wiąże się z żadnymi oporami, a jedynie równoważy ciężar kończyny górnej.

Z przedstawionej analizy ewolucji ruchowych spotykanych w formach tanecznych i muzyczna-ruchowych wynikają przesłanki i przeciwwskazania do programowania ich jako formy rekreacji dla pacjentów z różnymi dysfunkcjami narządowymi.

W szczególności są one polecane pacjentom z dysfunkcjami układów krążenia, oddechowego oraz narządu ruchu(por.s.78).

Walc angielski. Walc angielski wchodzi w skład światowego programu tańca towarzyskiego i ma rangę tańca międzynarodowego.

Jest to taniec powolny o charakterze romantycznym.

Tańczy się parami w ścisłym objęciu.

Tancerz i tancerka ustawiają się naprzeciw siebie w postawie naturalnej wyprostowanej, blisko siebie.

Tancerz obejmuje tancerkę prawym ramieniem, umieszczając prawą dłoń pod jej lewą łopatką.

Jeśli u tancerza występuje dysfunkcja prawej kończyny-ujmuje partnerkę głębiej, opierając dłoń od ty(u na jej barku.

Jeśli partnerka ma niesprawną lewą kończynę-powinna lekko odchylić się do tyłu, aby zapewnić dobrą stabilizację ręką przez partnera.

Pozostałe ręce są połączone i wzniesione na wysokość głowy partnerki.

Jeśli po tej stronie występuje dysfunkcja kończyny u któregoś z partnerów, drugi tancerz 70.

opuszcza rękę niżej zgiętą bardziej w łokciu, aby zapewnić przez to-rabilizację partnera poprzez umożliwienie mu silnego oparcia ręki.

Oboje zwracają twarz nieco w lewo patrząc w przód, przed siebie poprzez prawy bark drugiej osoby.

Rytm kroków walca angielskiego jest równy w takcie na trzy, , każdy krok posiada tę samą wartość rytmiczną.

Omówiony zostanie krok tzw Ogury podstawowej(e/emenmry stp).

Pierwszy krok tancerz wykonuje prawą nogą w przód, tancerka lewą nogą w tył z jednoczesnym lekkim ugięciem nóg w kolanach.

Krok drugi tancerz wykonuje lewą nogą w bok, tancerka prawą nogą w bok z jednoczesnym lekkim uniesieniem się na palcach, kolana pozostają lekko zgięte W trzecim kroku tancerz dosuwa prawą nogę do lewej, a tancerka lewą do prawej, kolana wyprostowane.

Czwarty krok tancerz wykonuje lewą nogą w tył, tancerka prawą nogą w przód, lekkie ugięcie nóg w kolanach.

Krok piąty tancerz wykonuje prawą nogą w bok, tancerka lewą nogą w bok, oboje unoszą się łebka na palcach.

W ostatnim, szóstym kroku tancerz dosuwa lewą nogę do prawej, tancerka prawą do lewej, kolana zostają wyprostowane.

Całość wynosi sześć kroków w dwóch taktach przy wartości rytmicznej jednego kroku 1/3 taktu.

Figurę można powt arz a ć wielokrotnie.

W przypadku niesprawnej jednej kończyny dolnej możliwe są dwa warianty wykonywania kroków tanecznych.

Pierwszy stosuje się wtedy, gdy partner ma sprawne kończyny i może zapewnić dobrą stabilizację.

Zamiast kroku kończyną niewładną wykonuje się przeniesienie środka ciężkości ciała w kierunku wykonywanego kroku(w przód, bok lub tył), opierając się w tym czasie mocno ręką na ramieniu lub barku partnera.

Jeśli partner nie może zapewnić dobrej stabilizacji, stosuje się drugi wariant.

Polega on na tym, iż zdrową kończyną na ruz wykonuje się brak do przodu lub do tylu w zależności od tego, która kończyna jest niesprawna.

Na dwa wykonuje się na zdrowej nodze lekkie uniesienie na palcach, a na my opadniecie.

Następnie taką samą ewolucję wykonuje 9 ę w przeciwną stronę.

W wariancie tym wystarczy krótkie oparcie się na partnerze, między jednym a drugim taktem.

Tango Jest to jeden z najpopularniejszych tańców towarzyskich, królujący do dziś na parkietach.

Mimo iż uważany jest za najtrudniejszy taniec towarzyski, wystarczy nauczyć się kilku podstawowych kroków, aby dobrze tańczyć.

Fara tańczy w ściślejszym objęciu niż w innych tańcach, tancerka znajduje się bardziej po prawej stronie tancerza.

Tancerz obejmuje tancerkę prawym ramieniem głębiej niż w walcu angielskim, tancerka umieszcza swą dłoń na plecach tancerza.

Jeśli występuje po tej stronie dysfunkcja kończyny dolnej, należy rękę oprzeć od tyłu na barku partnera lub partnerki.

Lewa ręka tancerza i prawa tancerki zgięte są w łokciu pod ostrym kątem.

Jeśli u partnera lub partnerki występuje po tej stronie dysfunkcja kończyny, ujmuje on rękę chwytem z góry aby zapewnić sobie stabilizację.

Najprostszym sposobem następstwa kroków jest połączenie czwór kroku do przodu z czwórkrokowym obrotem osiowym w prawo.

Pierwszy krok tancerz wykonuje lewą nogą w przód, tancerka prawą nogą w tył, krok wolny.

Krok drugi tancerz wykonuje prawą nogą w przód, tancerka lewą nogą w tył, krok szybki.

Trzeci krok tancerz wykonuje lewą nogą w bok, tancerka prawą nogą w bok, krok szybki.

W czwartym kroku tancerz dostawia prawą nogę do lewej, a tancerka lewą do prawej, krok wolny.

Piąty krok tancerz wykonuje lewą nogą w tył i nieco w bok, małym krokiem, a tancerka prawą nogą w przód krok wolny.

Krok szósty tancerz wykonuje prawą nogą w przód wydłużając krok, tancerka lewą nogą w tył i nieco w bok, krok szybki.

Krok siódmy tancerz wykonuje lewą nogą w bok, tancerka prawą nogą w bok, krok szybki.

W ósmym, ostatnim kroku tancerz dostawia prawą nogę do lewej, a tancerka lewą do prawej, krok wolny.

Całość-osiem kroków w półtora taktu, między taktami 4 i 8 następuje obrót o 9 O'.

Pacjenci zamiast wykonywać krok kończyną niesprawną przenoszą w odpowiednim kierunku środek ciężkości ciała, stabilizując się na partnerze.

Zamiast kroków szybkich wykonują dwa szybkie ruchy biodrami w lewo i w prawo.

Walc wiedeński Walc wiedeński jest tańcem wirowym, przestrzenna-ruchowym.

W zależności od tempa i warunków, w jakich się tańczy, można go tańczyć systemem trzykrokowym lub dwukrokowym.

Tancerz i tancerka ustawiają się naprzeciw siebie w pozycji naturalnej wyprostowanej, blisko siebie.

Tancerz obejmuje tancerkę prawym ramieniem i umieszcza swoją prawą dłoń pod jej lewą łopatką.

Tancerka opiera swoją lewą dłoń na prawym ramieniu tancerza.

Pozostałe ręce łączy się i wznosi na wysokość głowy tancerki.

W przypadku występującej dysfunkcji którejś kończyny dolnej sposób trzymania jest taki, jak w podanej modyfikacji w walcu angielskim.

Rytuj kroków jest miarowy.

W walcu na trzy pąs wykonuje się trzy kroki, przy czym krok trzeci jest krokiem dosuwanym, zakończonym złączeniem obu stóp.

Krok w przód stawiany jest od pięty, boczny na podeszwie.

Łącząc obie stopy staje się na palcach.

Klasycznym sposobem tańczy się walca wiedeńskiego w la-taktowejfrazie, gdzie wykonuje się 8 taktów obrotów w prawo, a w 9 takcie krok zmienny do przodu od prawej nogi.

Od taktu 10 do 15 obroty w lewo, w 10 takcie krok zmienny do przodu od lewej nogi.

Ponieważ wykonywanie obrotów w lewo jest bardzo trudne, podany zostanie uproszczony sposób polegający na łączeniu obrotów w prawo z bocznymi krokami balansowymi.

Obrót w prawo wykonuje się sześcioma krokami.

W kroku pierwszym tancerz wysuwa prawą nogę w przód, twarzą do linii tańca, tancerka lewą nogę w tył plecami do linii tańca.

W drugim kroku tancerz wysuwa nogę w bok, plecami do środka sali, tancerka prawą nogę w bok, twarzą do środka sali.

W trzecim kroku tancerz dosuwa prawą nogę do lewej, plecami ukośnie do środka sali, tancerka dosuwa lewą nogę do prawej, twarzą ukośnie do środka-sali.

W czwartym Kroku tancerz wysuwa lewą nogę w bok i nieco w tył, plecami do linii tańca, tancerka prawą nogę w przód, twarzą do linii tańca.

W krolu piątym tancerz wysuwa prawą nogę w bok, twarzą ukośnie do I środka sali, tancerka lewą nogę w bok, plecami ukośnie do środka Bali.

W szóstym, ostatnim kroku tancerz dosuwa lewą nogę do prawet, a tancerka prawą do lewej.

Całość wynosi sześć kroków w dwóch.

taktach, podczas których wykonuje się prawie pełny obrót o 36 O'.

U pacjentów z dysfunkcjami kończyn dolnych wykonywanie obrotu w prawo jest następujące.

Jeśli niesprawna jest lewa kończyna, na raz wykonuje się przy stabilizacji przez partnera krok prawą nogą skośnie do przodu, a na dwu i tąy obrót w prawo na zdrowej nodze.

Następnie na cztery również przy stabilizacji przez partnera krok prawą nogą ukośrie w tył, a na pięć i sześć dalszą część obrotu w prawo.

Przy niesprawnej prawej kończynie rozpoczyna się krokiem lewą nogą ukośnie do tyłu, na dwu i t: y obrót, na cztery lewa noga ukośnie w przód, a na pięć i sześć dalsza część obrotu w prawo.

Boczne kroki balansowe są następujące: boczny krok balansowy w prawo.

Na ruz tancerz wysuwa prawą nogę w bok, tancerka lewą nogę w bok.

Na dwu i trzy tancerz ociera lewą nogę o prawą utrzymując ciężar ciała na prawej, tancerka ociera prawą nogę o lewą utrzymując ciężar ciała na lewej.

Boczny krok balansowy w lewo.

Na ryz tancerz wysuwa lewą nogę w bok, tancerka prawą nogę w bok.

Na dwu i my tancerz ociera prawą nogę o lewą, utrzymując ciężar ciała na prawej.

Przy dysfunkcji któreji z kończyn krok boczny balansowy wykonuje się w następujący sposób: przy stabilizacji przez partnera rozpoczyna się zdrową nogą krok w bok na raz, na dwu i my przenosi się ciężar ciała na nogę zdrową.

Połączenie obrotu w prawo i bocznych kroków balansowych w klasycznym temacie IO-taktowym jest następujące: sześć taktów obrotu w prawo, krok balansowy boczny w prawo, krok balansowy boczny w lewo, sześć taktów obrotu w prawo, krok balansowy boczny w prawo, krok balansowy boczny w lewo i następnie cały temat od początku.

Rumba Bomba jest tańcem Ameryki Łacińskiej, który powstał na Kubie.

Ludowa rumba była tańcem w wysokim stopniu erotycznym, pełnym gwałtownych i wijąeyeh ruchów bioder, ramion i tułowia.

Prawidłowo tańczona rumba polega na tańczeniu całym ciałem, przy czym barki i głowa pozostają prawie bez ruchu.

Najbardziej charakterystyczną 74.

webą rumby jest boczny ruch bioder-w lewo przy wykonywaniu groku lewą nogą i w prawo przy wykonywaniu kroku prawą nogą.

Nogi-tawia się na całą stopę, nie ma unoszenia i opadania.

Rumba jest tańcem statycznym, tańczonym prawie w miejscu.

Ważna jest prawidłowa postawa, głowa lekko uniesiona, brzuch mocno wciągnięty.

Tancerz i tancerka ustawiają się w większej odległości niż w tangu czy walcu.

Tancerz umieszcza prawą dłoń na lewej łopatce partnerki.

Tancerka opiera dłoń na lewym barku tancerza.

Uewa ręka tancerza i prawa tancerki połączone są na wysokości głowy.

Istnieją dwa rodzaje rumby: tzw.square i kubańska.

Wprawdzie rumba square jest łatwiejsza w rytmie i sposobie tańczenia dla osób zdrowych, jednakże rumba kubańska może być łatwiej przystosowana do możliwości osób niepełnosprawnych, dlatego też zostanie podany opis tej oetatniej.

Oryginalny rytm taneczny kroków polega na tym, że rozpocząwszy od słabej części taktu wykonuje się dwa szybkie kroki następnie krok wolny przetrzymujący ostatnią część taktu i pierwszą część następnego taktu.

Osoby o słabym poczuciu rytmu mogą tańczyć rozpoczynając dwa szybkie kroki od początku taktu.

Krok podstawowy rumby wygląda następująco: w pierwszym kroku tancerz wysuwa lewą nogę do przodu, tancerka prawą nogę do tyłu, krok szybki.

W kroku drugim tancerz przenosi ciężar ciała do tylu na prawą nogę, tancerka przenosi ciężar ciała do przodu na lewą nogę, krok szybki.

W trzecim kroku tancerz wysuwa lewą nogę w bok, tancerka prawą nogę w bok krok wolny.

W czwartym kroku tancerz wysuwa prawą nogę w tył tancerka lewą nogę w przód, krok szybki.

W kroku piątym tancerz przenosi ciężar ciała do przodu na lewą nogę, tancerka przenosi ciężar ciała do tylu na prawą nogę, krok szybki.

W szóstym, ostatnim kroku tancerz wysuwa prawą nogę w bok, tancerka lewą nogę w bok, krok wolny.

Wspomniano już, że rumba jest tańcem statycznym, gdzie najważiniejszym elementem ruchowym jest ruch bioder w lewo lub w prawo przy krokach wolnych.

W związku z tym osoby niepełnosprawne mogą jedynie biodra.

Zamiast dwóch kroków szybkich, rozpoczynających i się lewą nogą do przodu, wykonuje się skręt lewym biodrem w prawo'i powrót.

Przy kroku wolnym, polegającym na wysunięciu lewej nogi I***.

w bok, wysuwa się jedynie lewe biodro w bok.

Zamiast dwóch szybkich kroków, rozpoczynających się prawą nogą do tylu, wykonuje się skręt prawym biodrem w lewą stronę i powrót.

Przy kroku wolnym polegającym na wysunięciu prawej nogi w bok, wysuwa się jedynie prawe biodro w bok.

Samba W przeciwieństwie do rumby-samba jest tańcem progresywnym ruchowo przestrzennym.

Posiada kilka charakterystycznych cech: sprężysty ruch ciała uzyskiwany przez zginanie i prostowanie kolan oraz ruch bioder, które wysuwa się do przodu i do tyłu.

Partnerzy stają w pozycji wyprostowanej trzymając wysoko głowy postawa i trzymanie się jest identyczne jak w rumbie.

Podstawowy krok samby jest następujący: pierwszy krok partner wykonuje prawą nogą do przodu przy wyprostowanym kolanie, partnerka lewą nogą do tyłu, krok szybki.

W drugim kroku partner dostawia lewą nogę do prawej przy wyprostowanym kolanie, zginając jednocześnie kolano prawej nogi, partnerka dostawia prawą nogę do lewej przy wyprostowanym kolanie, zginając jednocześnie kolano lewej nogi, krok szybki.

W kroku trzecim partner prostuje kolano prawej nogi, zginając kolano lewej, partnerka odwrotnie.

Uzwarty krok tancerz wykonuje lewą nogą do tyłu przy wyprostowanym kolanie, tancerka prawą nogą do przodu krok szybki.

W piątym kroku tancerz dostawia prawą nogę do lewej przy wyprostowanym kolanie, zginając jednocześnie kolano lewej nogi tancerka dostawia lewą nogę do prawej, zginając kolano prawej nogi krok szybki.

W szóstym, ostatnim kroku tancerz prostuje kolano lewej nogi, zginając kolano prawej, tancerka odwrotnie, krok wolny.

Całość to sześć kroków w dwóch taktach, gdzie na mocną część taktu przypadają dwa kroki szybkie, a na słabą jeden wolny.

Wykonując krok do przodu partner wysuwa jednocześnie lekko do przodu biodra, wykonując krok do tyłu, wysuwa biodra do tylu podobnie partnerka.

Osoby z dysfunkcją kończyn tańczą nie wykonując kroku, ograniczają się do zginania kolan w zdrowej kończynie i wysuwania bioder do przodu lub do tyłu.

Taniec nowoczesny(discotheque dancing)Inwazja tańca dyskotekowego, która zawładnęła w dzisiejszych czasach parkietem tanecznym, szczególnie wśród młodszego pokolenia, spowolowałakryzys tańca towarzyskiego.

Współczesny tancerz na parkiecie staje się anonimowym partnerem, co daje wprawdzie możliwości swobodnego odreagowania poprzez ruch taneczny, jednak wpływa ujemnie na więzi towarzyskie i wzmaga poczucie izolacji oraz osamotnienia.

Z punktu widzenia rehabilitacji społecznej ta forma rekreacji nie jest polecana osobom niepełnosprawnym, niemniej jednak kanony i zwyczaje społeczności, w której obraca się inwalida, zmuszają do tego, aby uczestniczył on również w tych formach rozrywki.

Ze względu na różnorodne możliwości form układów tanecznych jakie mogą być stosowane w tańcach dyskotekowych, pominę opis i szczegółowy ewolucji ruchowych stosowanych w tańcu nowoczesnym I ograniczając się do podania ogólnych zasad programowania układów'ruchowych, które będą uzależnione od inwencji instruktora oraz możliiwaści ruchowej osób niepełnosprawnych.

Zasady te są następujące: (1.

Układ ruchowy powinien angażować do pracy w miarę możliwojści wszystkie grupy mięśniowe z maksymalnym wykorzystaniem amplitudy ruchu w stawach tych części narządu ruchu, które nie są objęte i schorzeniem(elementy gimnastyki kompensacyjnej jZ.

Odcinki układu ruchu objęte schorzeniem wykorzystuje się i nie dawał wizualnego wrażenia inwalidztwa.

Eliminuje się te ruchy, które są przeciwwskazane przy danym i rodzaju schorzenia narządu ruchu(np.przegra-ty tułowia przy zmianach zwyrodnieniowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa, skoki przy j zmianach zwyrodnieniowych stawów kolanowych itp.): należy wziąć tu j przedstawioną na początku rozdziału.

4 W bażdym przypadku należy stosować zasadę stopniowego i indywidualnego dozowania trudności dla pacjenta korzystniejsze jest(dobre opanowanie prostego układu niż dążenie za wszelką cenę do I nauczenia się skomplikowanej ewolucji ruchowej, co może spowodować-zybkie zniechęcenie i negatywne nastawienie do dalszej nauki.

Taniec dyskotekowy przy zastosowaniu prostych układów rucho-wych stwarza możliwości wykorzystania go jako formy rekreacji dląpacjentów z dużego stopnia dysfunkcją narządu ruchu, poruszających się za pomocą obydwu kul czy na wózkach.

Proste zabawy muzyczna-ruchowe czy rytmiczne dostarczają tym pacjentom wielu estetycznych wrażeń poprawiając znacznie samopoczucie psychiczne.

Ustalanie programów dla osób z różnymi dysfunkcjami narządowymi.

Schorzenia układu krążeniowego i oddechowego.

Taniec i zajęcia muzyczna-ruchowe są bardzo przydatnymi formami rekreacji dla pacjentów ze schorzeniami układu krążenia i oddechowego.

Eliminują lęk i opory przed wykonywaniem ćwiczeń ruchowych u pacjentów, którzy mają świadomość swoich schorzeń.

Pozwalają dozować natężenie ćwiczeń pod względem wydatku energetycznego i eliminują monotonię i znużenie towarzyszące stosowanym formom ćwiczeń ruchowych.

Najważniejszą zasadą, jakiej instruktor powinien przestrzegać przy układaniu ćwiczeń tanecznych, jest obciążenie wysiłkiem, które musi się mieścić w granicach bezpiecznej tolerancji wysiłku i nie może przekraczać górnej granicy możliwości obciążenia pacjenta(por.podrozdział 5 clwrzenid wiądu Argżemu).

Konieczna jest tu znajomość wydatku energetycznego, jaki pociągają za sobą poszczególne formy ruchowo-taneczne.

Wydatek energetyczny w walcu angielskim i rumbie wynosi ok.

3 MET i pociąga za sobą wysiłkowe zużycie tlenu w granicach 7-li mi/min/kg.

Wydatek energetyczny w tangu i sambie wynosi 4-5 MET i pociąga za sobą przeciętnie wysiłkowe zużycie tlenu w granicach 14-18 mi/min/kg.

Wydatek energetyczny w walcu wiedeńskim jest nieco wyższy i sięga 6-7 MET, co wiąże się z wysiłkowymzużyciem tlenu w granicach 18-21 mi/min/kg.

Obciążenie wysiłkowezwiązane z formami muzyczna-ruchowymi stosowanymi w tańcu dyskotekowym uzależnione jest od rodzaju ewolucji ruchowych.

Wydatek energetyczny, jaki występuje w najczęściej spotykanych układach ruchowych, został przedstawiony w rozdziale Il.78.

Znajomość stopnia obciążenia wysiłkowego i aktualnego stanu tolerancji wysiłkowej pacjenta pozwala na bezpieczne programowanie układów taneczna-ruchowych jako formy rekreacji dla pacjentów ze-chorzeniami układu krążeniowego i oddechowego.

Schorzenia narządu ruchu.

Założenia tego programu oparte są na wykorzystaniu elementów tańca towarzyskiego z zakresu tzw.standardu oraz tańców Ameryki Łacińskiej, jak również prostych układów tańca nowoczesnego.

Należy w każdym przypadku dążyć do opanowania choćby najprostszych stałych wzorów ruchowych, wyłączając swobodnąimprowizację, jaką spotyka się w dyskotekach, gdyż tylko taki system pozwoli pacjentowi uwierzyć we własne siły oraz wyeliminować nastawienie lękowe i opory.

Rozdział III.

Kompensacja i korektywa w poszczególnych dysfunkcjach narządowych.

Schorzenia narządu ruchu

Stany po urazach narządu ruchu.

Postęp techniczny współczesnej cywilizacji niesie ze sobą coraz większą liczbę wypadków przy pracy, w komunikacji, w domu, powodując liczne urazy narządu ruchu, które upośledzają w większym lub mniejszym stopniu sprawność fizyczną.

Oraz doprowadza do przerwania ciągłości lub zmiażdżenia zdrowej tkanki.

Gojenie jej wymaga w każdym przypadku unieruchomienia, natomiast usunięcie skutków unieruchomienia i przywrócenie maksymalnej sprawności fizycznej uzależnione jest od właściwego programu ćwiczeń ruchowych.

W programie tym rekreacja ruchowa odgrywa bardzo ważną rolę i powinna być integralnie związana z całym programem ruchowego usprawnienia leczniczego.

Nie poleca się zajęć rekreacyjnych w okresie bezwzględnego unieruchomienia, w opatrunku gipsowym, natomiast z chwilą zdjęcia opatrunku i rozpoczęcia usprawnienia odcinka ciała dotkniętego urazem można włączyć odpowiedni program rekreacji Dobór form rekreacji uzależniony jest z jednej strony od rodzaju urazu, z drugiej od stanu miejscowego w obrębie urazu.

Urazy kończyn górnych.

Ze względu na rolę, jaką kończyny górne odgrywają w codziennych czynnościach człowieka, bardzo ważną rzeczą jest przywrócenie im pełnej sprawności, a więc uniemożliwienie pełnego zakresu ruchów w stawach oraz jak największej sprawności chwytnej ręki.

Złamanie szyjki kości ramiennej.

Po stwierdzeniu zrostu w miejscu złamania przez pierwsze kilka dni wykonuje się ćwiczenia bierne 80.

pacjenta pływanie.

W miarę poprawy stanu miejscowego możliwe jest wykonywanie ruchów czynnych, w związku z tym pacjent może uprawiać te formy rekreacji, które angażują czynne ruchy w stawie barkowym Należy do nich tenis stołowy i kometka.

Zaleca się w dalszym ciągu pływanie, gdzie dobór stylu uzależniony jest od rodzaju ograniczenia ruchów u danego pacjenta, np.przy ograniczeniu ruchów rotacji zewnętrznej poleca się pływanie systemem grzbietowym.

Złamania w okolicy stawu łokciowego.

W usprawnianiu urazów stawu łokciowego nie należy wykonywać biernego prostowania i forsownych manipulacji czy redresji, lecz tylko ruchy czynne.

Dlatego też z form rekreacji wskazane jest pływanie, tenis stołowy i kometka.

Przy dobrym zroście miejscowym a utrzymujących się zanikach mięśniowych można zalecać te formy rekreacji, w których wykonuje się ćwiczenia oporowe kończyn górnych.

Należą do nich żeglarstwo kajakarstwo i wioślarstwo.

Złamanie kości promieniowej w miejscu typowym Jest to dość częste złamanie, paw-tające w wyniku upadku na wyprostowaną kończynę górną.

Usprawnienie polega na stosowaniu ćwiczeń czynnych stawu barkowego, łokciowego i stawów palców.

Z zajęć rekreacyjnych poleca się zaraz po zdjęciu unieruchomienia gipsowego pływanie, tenis stołowy, kometkę.

W późniejszym okresie pacjent może grać w koszykówkę, siatkówkę oraz tenisa ziemnego.

Urazy ręki.

Podstawową czynnością ręki jest chwyt.

Dlatego też najlepszym rodzajem ćwiczeń usprawniających jest używanie jej we wszystkich codziennych czynnościach.

Do form rekreacji kształtują łych w najlepszy sposób czynność chwytną ręki należy koszykówka i siatkówka.

Powinno się je jednakże zalecać z chwilą uzyskania dobrego zrostu i ukrwienia obwodowego ręki.

Urazy kończyn dolnych.

Kończyny dolne utrzymują ciężar całego ciała i zapewniają sprawne poruszanie się.

Wszystkie urazy w obrębie kończyn dolnych upoślelzająsprawność chodu.

W związku z tym głównym celem usprawnię 81.

nią jest przywrócenie kończynom możliwości obciążeniowych i po.

sługiwania się nimi.

Złamania szyjki kości udowej.

Termin rozpoczęcia i rodzaj ćwiezeązależy od samego złamania, sposobu repozycji i unieruchomienią.

W przypadkach repozycji operacyjnej podstawową formą rekreacji którą można zalecać już w krótkim czasie po zabiegu, jest pływanie.

Ten rodzaj rekreacji powinien być uprawiany przez pacjenta cały czas aż do wyjęcia zespolenia.

Po tym ostatnim zabiegu i uzyskaniu dobrego zrostu pacjent może jeździć na rowerze, uprawiać biegi na dystansach do 1000 m oraz narciarstwo biegowe.

Po zdjęciu opatrunku gipsowego zaleca się pływanie, początkowo stylem grzbietowym i kraulem, następnie można przejść do stylu klasycznego.

Jeśli stan miejscowy pozwala na obciążenie kończyny zgodnie z za-adą stopniowego obciążenia, zaleca się narciarstwo biegowe lub jazdę na rowerze, a gdy możliwe jest pełne obciążenie-spacery i biegi.

Złamanie kości udowej i kości podudzia.

Ćwiczenia ruchowe mają na celu przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawach kończyny dolnej.

Od początku rehabilitacji można zalecić pacjentowi pływanie, przede wszystkim stylem klasycznym, dającym możność wykorzystania pełnej amplitudy w stawach kończyny dolnej.

Gdy stopień zrostu pozwala na stopniowe obciążenia kończyny, do zajęć rekreacyjnych może zostać dołączone narciarstwo biegowe lub jazda na rowerze.

Przy zaleceniu wykonywania ćwiczeń redresyjnych w stawie kolanowym można wykorzystać w tym celu jazdę na rowerze przy bardziej obniżonym niż normalnie siodełku.

Pozwala to na wykonywanie kontrolowanych przez samego pacjenta delikatnych redresji w stawie kolanowym.

Złamanie w stawie skokowym.

W rehabilitacji ruchowej tych urazów ważne jest wzmocnienie prostowników stopy oraz osiągnięcie długości mięśnia trójgłowego łydki i mięśni strzałkowych.

Zaraz po zakończeniu unieruchomienia należy rozpocząć pływanie, w późniejszym okresie jazdę na rowerze, którego pedały są zaopatrzone w tzw.noski.

Złamania kręgosłupa.

W przypadku złamań kręgosłupa bez porażeń po zdjęciu gorsetu gipsowego zaleca się ćwiczenia'czynne mięśni kończyn górnych i dolnych, ćwiczenia mięśni brzucha, mięśni grzbietu.

wraz ćwiczenia oddechowe.

Spośród form rekreacji ruchowej wskazane g-1 szczególnie pływanie oraz sporty wodne: żeglarstwo, kajakarstwo wraz wioślarstwo.

Złamania kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia pozostawiają trwałe je-funkcje ruchu, których rozległość jest uzależniona od poziomu uszkodzenia.

Przy uszkodzeniach rdzenia w odcinku piersiowym pacjenci w zasadzie są przygotowani do poruszania się na wózkach.

Mogą oni uprawiać pływanie, natomiast z innych form rekreacji możliwe są tylko te, przy których pacjent może korzystać z wózka.

Należą do nich sporty indywidualne(łucznictwo, kręgle), zajęcia sportowe w parach(tenis stołowy, tenis ziemny, kometka)oraz gry zespołowe(koszykówka, siatkówka).

Uszkodzenia rdzenia poniżej 1, umożliwiają pacjentom poruszanie się o dwóch lub jednej kuli.

Możliwe jest pływanie, uprawianie żeglarstwa, kajakarstwa i wioślarstwa oraz wybranych gier sportowych: łucznictwa, kręgli, tenisa stołowego, ziemnego i kometki.

Wady postawy i skrzywienia boczne kręgosłupa.

Definicja: Postawą nazywamy sposób utrzymywania pionowej sylwetki ciała.

Rodzaj postawy zależy od wielu czynników, przede wszystkim od rasy, typu somatycznego, płci, wieku.

Bóżnice zależne od typu somatycznego są łatwo widoczne.

Przyjmuje się trzy zasadnicze typy somatyczne: gruby(tzw.pyknik), muskularny i asteniczny.

Osobnik należący do typu muskularnego najłatwiej będzie mógł osiągnąć dobrą postawę.

Pyknik zazwyczaj ma brzuch lekko wystający i zwiększoną lordozę lędźwiową, cechą zaś astenika są plecy lekko okrągłe.

Postawa jest wyrazem stanu fizycznego i psychicznego jednostki.

Jest ona wskaźnikiem mechanicznej wydolności zmysłu kinetycznego, tównowagi mięśniowej i koordynacji mięśniowa-nerwowej.

Postawa człowieka zmienia się w ciągu całego życia.

Największym mianom ulega ona w okresie wzrostu.

Tłumaczy się to, m.in.nie tylko mianami w wymiarach ciała, ale przede wszystkim w jego proporcjach.

J dlatego też normy dla człowieka dorosłego nie można stosować do 83.

oceny postawy dziecka.

Umiarkowane wystawanie brzucha i wyraźna lordoza lędźwiowa są prawidłowymi właściwościami postawy wieku dziecięcego.

Po ukończeniu wzrostu struktury podporowej, jaką jest kościec, fi, między 18, a 20, rokiem życia, i pełnego rozwoju siły mięśniowej postawa stabilizuje się i ma warunki osiągnąć prawidłową formę.

W okresie starzenia się, na skutek powstających zmian wstecznych postawa znowu się zmienia: kifoza piersiowa zwiększa się, głowa pochyla się do przodu.

Postawa zmienia się nie tylko w zależności od wieku, lecz także pod wpływem wielu innych czynników.

Zależy ona od trybu życia, rodzaju pracy, pory dnia, zmęczenia.

Postawa cechuje się dużym zakresem zmienności czynnościowej, podlega świadomemu kontrolowaniu i wywierają na nią wpływ także stany psychiczne Określenie więc prawidłowej postawy nie jest proste i łatwe.

Istnieją jednak pewne ogólne cechy, które przyjmuje się za zasadnicze dla postawy uważanej za prawidłową.

Najłatwiej ocenić postawę, oglądając człowieka z profilu w swobodnej pozycji stojącej.

W prawidłowej postawie głowa nie powinna być wysunięta do przodu, lecz znajdować się ponad kręgosłupem.

Barki również nie są wj sunięte do przodu łopatki przylegają do klatki piersiowej i nie odstają.

Wystawanie brzucha zależne jest od typu somatycznego i wieku człowieka, nie powinno być jednak nigdy zbyt wielkie.

Przy prawidłowej postawie pion spuszczony z zewnętrznego otworu słuchowego powinien przechodzić przez staw barkowy, biodrowy, nieco do przodu od stawów kolanowych i skokowych oraz przez środek stóp.

Jednym z elementów postawy jest kształt stóp oraz ustawienie całych kończyn dolnych.

Przy poprawnym ustawieniu kończyn dolnych rzepki są zwrócone do przodu, a stopy powinny mieć właściwie wykształcone sklepienia podłużne i poprzeczne.

Postawa człowieka jest więc wyrazem jego stanu fizycznego i psychicznego.

Dobra postawa zależy od: 1)prawidłowo ukształtowanego układu kostna-więzad(owego 2)dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego, 3)sprawnie działającego układu nerwowego, od którego zależy wykształcenie i rozwinięcie prawidłowego odruchu postawy.

Prawidłowa postawa jest zatem takim układem poszczególnych odcinków ciała nie dotkniętych zmianami patologicznymi, który: 1)zapewnia optymalne zrównoważenie i stabilność ciała, 2)wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego, 3)zapewnia dużą wydolność statyczna-dynamiczną, 4)stwarza warunki do właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych.

Poza wyżej wymienionymi aspektami mechanicznymi, anatomicznymi i fizjologicznymi należy jeszcze uwzględnić aspekt psychologiczny i estetyczny.

Kluczem dla całej postawy jest przede wszystkim ustawienie miednicy, gdyż od jej pochylenia zależy ustawienie całego kręgosłupa.

Kręgosłup połączony jest z miednicą dwoma bardzo ścisłymi, prawie zupełnie nieruchomymi stawami krzyżowo-biodrowymi i dlatego jego ustawienie w dużej mierze należy od ustawienia miednicy.

Miednica może być bardziej lub mniej pochylona do przodu względem osi poprzecznej przechodzącej przez oba stawy biodrowe.

Kąt pochylenia miednicy wynosi prawidłowo u mężczyzn ok, 3 l', a u kobiet 28'.

U dzieci kąt jest mniejszy i wynosi w wieku 4 lat ok.

ZZ', a następnie z wiekiem zwiększa się.

W warunkach prawidłowych w rzucie przednio-tylnym miednica jest ustawiona poziomo, a kręgosłup jest prosty W rzucie bocznym miednica jest pochylona do przodu, co pociąga za sobą podobne pochylenie części krzyżowej kręgosłupa.

W części lędźwiowej kręgosłup wygina się do przodu, w części piersiowej do tylu, a w części szyjnej znowu do przodu.

Wygięcia te łagodzą wstrząsy, którym mógłby ulec tak ważngy narząd, jak mózg podczas chodzenia, biegania i skakania.

Zwiększają też one wytrzymałość kręgosłupa i zapobiegają, przez bardziej elastyczną przy takim ustawieniu pracę, jego zbyt szybkiemu zużyciu.

Wygięcia fizjologiczne kręgosłupa nie powinny być ani zbyt duże, ani zbyt małe.

Zarówno jedne, jak i drugie zaliczamy do wad.

Na właściwe ustawienie poszczególnych segmentów kostnych naszego ciała zasadniczy wpływ mają mięśnie.

Szczególne znaczenie dla postawy mają następujące mięśnie: a)prostowniki grzbietu, b)pośladkowe, c)brzucha, d)ezworogłowe uda, e)piszczelowe.

Mięśnie te nazywamy antygrawitacyj nymi.

00.

Begulacja postawy odbywa się zasadniczo na drodze odruchowej.

Receptory czucia głębokiego, wzrostu i narządu równowagi ucha wewnętrznego należą do kontrolujących postawę.

Pobudzenie ich jest przekazywane do ośrodków centralnych i stąd wysyłane są odpowiednie impulsy do mięśni.

Każdy zdrowy człowiek bez zaburzeń w budowie ciała może utrzymać prawidłową postawę, lecz kosztem większego lub mniej szego wysiłku mięśniowego.

W postawie prawidłowej poszczególne segmenty są utrzymane w linii pionowej przy minimalnym napięciu mięśniowym na skutek odpowiedniego wyćwiczenia, prowadzącego do wytworzenia właściwego nawyku lub inaczej mówiąc, poczucia dobrej postawy".

Z tym właśnie łączy się pojęcie wydatku energetycznego oraz wykształcenia i utrzymania prawidłowej postawy.

Postawa człowieka w rozwoju osobniczym.

Postawa człowieka nie jest stała w ciągu całego życia, lecz ulega zmianom od urodzenia aż do śmierci.

Po urodzeniu pozycja noworodka zmienia się powoli, następuje stopniowe prostowanie się.

Wszelkie bierne rozginanie jest szkodliwe, zwłaszcza dla stawów biodrowych.

Z chwilą, gdy dziecko jest zdolne obrócić się na brzuszek i zaczyna unosić główkę, wykształca się wygięcie szyjne kręgosłupa, wypukłością zwrócone do przodu, czyli lordoza szyjna.

G-dy dziecko zaczyna wstawać i przyjmuje pozycję stojącą pionową zjawia się i wykształca lordoza lędźwiowa.

W miarę dorastania dziecka stopniowo rozwijają się wygięcia przednio-tylne kręgosłupa i dopiero między 18, a 20, rokiem życia osiąga ono postawę uznaną za prawidłową dla człowieka dorosłego.

Z chwilą ukończenia wzrostu postawa ciała zostaje zasadniczo ustabilizowana na większą część życia i jeśli nie zadziałają na nią szkodliwe czynniki, jak przewlekłe schorzenia, urazy itp., rzadko podlega większym zmianom.

Dopiero w okresie starzenia się, na skutek powstających zmian wstecznych, zwłaszcza zmian zwyrodnieniowych w stawach kręgosłupa i kończyn dolnych, postawa zmienia się znacznie zwiększa się kifoza piersiowa, głowa wysuwa się do przodu, kończyny dolne ustawiają się w zgięciu w stawach biodrowych i kolanowych.

86.

Wszystkie te zmiany postawy w ciągu życia człowieka odbywają się na skutek bardzo wielu czynników, tak wewnątrz-, jak i zewnątrz pochodnych.

Pewną rolę odgrywa także stan psychoemocj analny, który zmieniając się wywiera również wpływ na postawę.

Postawa wadliwa.

Wadą postawy określamy odchylenia od ogólnie przyjętych wyżej podanych cech prawidłowej postawy.

Osią całego ciała jest kręgosłup i dlatego jego ustawienie i ukształtowanie ma zasadniczy wpływ na postawę.

Ustawienie i kształt kręgosłupa zależy przede wszystkim od dwóch czynników: oparcia na miednicy oraz jego ruchomości.

Kręgosłup wspiera się na miednicy jak na podstawie.

Wszelakie zmiany tej podstawy, a więc różnego rodzaju pochylenia miednicy, muszą bezpośrednio podziałać na kręgosłup, powodując zaburzenia w jego ustawieniu.

Gdy miednica zwiększy swe nachylenie do przodu, zwiększy się również nachylenie kości krzyżowej i dolnej części kręgosłupa lędźwiowego.

Ażeby człowiek nie upadł do przodu, lecz utrzymał się w pozycji stojącej, środek ciężkości ciała musi być utrzymany ponad płaszczyzną podparcia.

W tym celu górny odcinek kręgosłupa lędźwiowego musi się odgiąć do tylu, co daje dużą lordozę lędźwiową.

Odwrotnie będzie, jeżeli pochylenie miednicy do przodu zmniejszy się.

Wtedy kość krzyżowa ustawi się bardziej pionowo, co spowoduje w następstwie zmniejszenie lordozy lędźwiowej.

Stopień pochylenia miednicy do przodu zależy przede wszystkim od ustawienia w stawach biodrowych, co stabilizowane jest przez układ więzad(owo-torebkowy i mięśniowy.

Każdy najmniejszy przykurcz mięśniowy w stawach biodrowych spowoduje zwiększone pochylenie miednicy do przodu.

Mięśnie zginające staw biodrowy zwiększają pochylenie miednicy do przodu, a mięśnie prostujące zmniejszają to pochylenie.

Drugim czynnikiem, który wpływa na kształt i ustawienie kręgosłupa, jest jego ruchomość.

Zakres ruchów zależy od sprężystośłichrząstek wlóbnistyeh międzykręgowych oraz od aparatu więzad(owego i mięśniowego kręgosłupa.

Jak wiadomo, zakres jest różuj 87.

w poszczególnych odcinkach kręgosłupa.

Ograniczenie ruchów kręgosłupa na większej lub mniejszej przestrzeni przyczynia się do nieprawidłowego jego ustawienia.

Na podstawie stopni pochylenia miednicy oraz ruchomości kręgosłupa rozróżnia się cztery zasadnicze typy wadliwej postawy: Plecy wklęsło-wypukłe.

Wada ta występuje przy zwiększonym kącie przodopochylenia miednicy, co doprowadza do nadmiernej lordozy lędźwiowej, a przez odcinkową kompensację dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej.

Zmienione ustawienie miednicy i ukształtowanie kręgosłupa wpływa na stan mięśni i więzadeł, mięśnie prostownika grzbietu ulegają rozciągnięciu, mięsień piersiowy większy jest w stanie przykurczu, ustawiając barki do przodu.

Łopatki odstają, ulegają odwiedzeniu.

G-orna część klatki piersiowej często spłaszcza się i bierze mniejszy udział w oddychaniu.

Zwiększona lordoza przesuwa narządy jamy brzusznej ku przodowi i pod naporem ulegają rozciągnięciu mięśnie brzucha.

Na skutek zwiększonego przodopochylenia miednicy mięśnie pośladkowe ulegają rozciągnięciu i zwiotczeniu, a mięśnie biodrowa-udowy i prosty uda są skrócone.

Zmiany te nie tylko zaburzają sprawność statyczna-dynamiczną ciała, lecz upośledzają czynność narządów wewnętrznych.

Przesunięcie narządów jamy brzusznej upośledza ruchy oddechowe przepony i utrudnia odpływ z nich krwi żylnej-występują zaburzenia oddychania i krążenia.

Plecy kołysbowe.

W tym typie wady również występuje zwiększone przodopochylenie miednicy, z tym że kręgosłup odgina się ostro w odcinku lędźwiowa-krzyżowym do tyłu, tworząc krótką, lecz ostrą lordozę lędźwiową, a w odcinku wyższym kręgosłupa tworzy się nadmierna kifoza piersiowa-lędźwiowa.

Spojenie łonowe jest tu najbardziej wystającą ku przodowi częścią ciała.

W tej wadzie, tak jak w poprzedniej, również dochodzi do upośledzenia oddychania i krążenia, zmian w układzie barków i łopatek, zaburzeń trawienia, zaburzeń miesiączkowania, a ponadto ludzie z tymi zmianami doznają często bólów w okolicy krzyżowej.

Plecy płaskie.

Występuje tu zmniejszenie przodopochylenia miednicy z prawidłowo ruchomym kręgosłupem, lecz ze zmniejszonymi wygięciami fizjologicznymi kręgosłupa.

Wielu autorów podkreśla, pierwotną przyczyną tej wady jest niewykształcenie się prawidłowe.

przodopochylenia miednicy, np.w wypadku krzywiczego garbu-jedzeniowa-grzbietowego.

U tych osób klatka piersiowa też jest płaska, barki opaduięte.

Zmniejszenie krzywizn nie amortyzuje dostatecznie wstrząsów głowy podczas lokomocji, stąd ludzie z tą wadą często cierpią na bóle głowy.

Plecy okrągłe.

Połączone są też ze zmniejszonym przodopochyleniemmiednicy.

Przy małej lordozie cały tułów nachylony jest do przodu, a równowagę można utrzymać przez cofnięcie całej miednicy ku tyłowi.

Segmentarna kompensacja dokonuje się poza tym w odcinku szyjnym s zwiększenie lordozy szyjnej i pochylenie głowy do przodu.

Ten typ wady zdarza się najczęściej u osób z astenicznym typem budowy.

W przypadkach pleców okrągłych dochodzi do zwiotczenia mięśni grzbietu i przykurczu mięśni piersiowych.

Barki są wysunięte do przodu, łopatki odstające.

Kolana i łokcie są często w pozycji lekkiego zgięcia.

Przy tym typie wady, tak jak w poprzednich, dochodzi również do zaburzeń oraz mniejszej sprawności układu oddechowego i krążenia.

Podział ten jest ogólny, istnieje dużo form pośrednich.

Najwięcej wad postawy połączonych jest ze zwiększeniem przodopochyleniamiednicy-typ I i 2.

Przyczyny powstawania wad postawy mogą być różne, tak jak różne są czynniki wpływające na jej kształtowanie się.

Czasami mała przyczyna, która zaburzy równowagę statyczna-dynamiczną, powoduje niekorzystną zmianę całej mechaniki postawy.

Przyczynami wad postawy może być wiele chorób, jak: przewlekłe schorzenia układu oddechowego, krążenia, układu kostna-stawowego, wady słuchu i wzroku.

Dalej, złe warunki bytowe i higieniczne, jak niedożywienie, zmęczenie, brak snu, należą do głównych czynników wywołujących wadę postawy.

Zmęczenie, jak wiemy, uwidacznia się w całej sylwetce człowieka.

Mała ilość ruchu, zwłaszcza na świeżym powietrzu, nie sprzyja dobrej postawie.

Niemały wpływ na postawę ma cały tryb życia, zwłaszcza praca siedząca i umysłowa.

U dzieci pewien wpływ na postawę wywiera szkoła, gdzie przeważa siedzący tryb życia.

Zaburzenia psychiczne, zmartwienia, nadmierna nerwowość, doprowadzają również do złej postawy.

Poza tym do przyczyn wady postawy należy zaliczyć przyswojenie wadliwego, poczucia postawy", tzw.nawyku postawy.

Zwykle dzieje 89.

się to w okresie wzrostu, w którym brak jest stabilizacji fizycznej i psychicznej.

Poza czynnikami natury czynnościowej i patologicznej nie możną pominąć, jako przyczyn wad postawy, wielu wad wrodzonych, zwłaszcza klatki piersiowej i kręgosłupa, np.klatka piersiowa lejkowata, czyli szewska, albo klatka piersiowa kurza(wada ta może być następstwem krzywicy), lub wrodzone wysokie ustawienie łopatki i in.

Ćwiczenia korekcyjne w wadach postawy.

Postępowanie w przypadkach wad postawy rozpoczynamy od usunięcia ich przyczyny, co w wielu przypadkach będzie wystarczającym postępowaniem.

Natomiast dla tych osób, u których wystąpiły już przykurcze i osłabienia mięśni na skutek długotrwającej wady postawy, poza usunięciem przyczyny wady postawy, konieczna jest jeszcze gimnastyka wyrównawcza.

Ćwiczenia, mające znaczny wpływ na sprawność fizyczną jednostki a szczególnie na stan narządu ruchu, są bardzo wskazane w wadach postawy.

Celem tych ćwiczeń jest przede wszystkim wyrobienie "poczucia dobrej postawy", tj.zdolności samodzielnego utrzymywania i zachowywania w ciągu całego dnia dobrej postawy.

Człowiek zaś wtedy będzie mógł zachować przez cały dzień dobrą postawę, kiedy jego stan ogólny i fizyczny będzie tak dobry, że wszystkie narządy wykażą maksymalną wydolność przy najmniejszym wysiłku.

Ćwiczenia zalecane w wadach postawy mają wyrównać i poprawić sprawność narządów stąd mówimy o gimnastyce wyrównawczej w wadach postawy.

W przypadkach wad postawy, zwłaszcza zaniedbanych, stwierdza się często przykurcze mięśni, przeważnie mięśnia piersiowego dużego, mięśni prostujących grzbietu, mięśnia prostego uda, biodrowa-lędźwiowego i mięśni zginaczy podudzia.

Mięsień piersiowy większy łącznie z powięzią piersiową można ocenić jako elastyczny wtedy, kiedy pacjent wykona swobodniew leżeniu na plecach ruch odwodzenia kończyny górnej w stawie barkowym do kąta IBO'(do pionu), bez oderwania barku i łopatki od podłoża.

Mięśnie prostujące grzbietu i zginacze podudzia, przy pełnej swej elastyczności, pozwalają na głęboki skłon tułowia w siadzie bez odrywania kolan od podłoża pacjent powinien dotknąć palcami rąk palców stóp, a w pozycji stojącej dosięgnąć rękoma podłogi bez zginania kończyn dolnych w stawach kolanowych Mięsień prosty uda określa się jako elastyczny wówczas, gdy pacjent leżąc na brzuchu potrafi wykonać przeprosi w stawie biodrowym przy zgiętym stawie kolanowym bez odrywania miednicy od podłoża.

W razie stwierdzenia ograniczenia ruchów w stawach lub zmniejszonej elastyczności mięśni należy zmiany te usunąć przez zastosowanie odpowiednich ćwiczeń.

Ćwiczenia mięśni grzbietu i pośladków.

Do mięśni, które mają bezpośredni wpływ na postawę, należą: mięśnie grzbietu, brzucha i pośladków.

W przypadku wad postawy bardzo często są one osłabione.

Sprawność mięśni grzbietu oceniamy następującym testem: pacjent leży na brzuchu, kończyny górne spoczywają wzdłuż tułowia, kończyny dolne wyprostowane.

Od pacjenta wymaga się uniesienia tułowia i głowy ku górze i następnie, po przejściu do pozycji wyjściowej, oderwania obu kończyn dolnych od podłoża.

Zdolność wykonywania tego ćwiczenia pozwala określić siłę mięśni grzbietu i mięśni pośladkowych wielkich jako prawidłową.

U osób z wadą postawy mięśnie grzbietu przeważnie są osłabione w następstwie czego powstają plecy okrągłe i łopatki odstające.

Ćwiczenia, które mają na celu poprawić siłę tych mięśni, powinno układać się w ten sposób, aby stopniowo przechodzić od ćwiczeń czynnych do oporowych.

Wskazane jest również prowadzenie początkowo ćwiczeń w pozycjach izolowanych: w leżeniu lub siadzie ze szczególnym zwróceniem uwagi na poprawne ustawienie się miednicy podczas ćwiczeń.

Następnie, gdy pacjent potrafi właściwie wykonać ćwiczenia w pozycjach izolowanych, można przejść do ćwiczeń w pozycji stojącej.

Pierwsze lekcje powinny składać się z ćwiczeń prostych i łatwych.

W miarę wzrostu sprawności pacjenta dobiera się coraz trudniejsze ćwiczenia i przedłuża się czas trwania ćwiczeń.

Przy ćwiczeniach mięśni grzbietu niewskazane jest wykonywanie nadmiernej lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Dopuszczalne jest to jedynie przy plecach płaskich ze zniesioną fizjologiczną lordozą w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

91.

Działanie mięśni pośladkowych ma wpływ na ustawienie miednicy szczególnie na przednio-tylne pochylenie miednicy.

Współdziałają one w tym z mięśniami brzucha.

W doborze ćwiczeń uwzględniamy przede wszystkim ćwiczenia mięśni pośladkowych-wielkiego i średniego.

W prowadzeniu ćwiczeń obowiązują te same zasady, które podano przy omawianiu ćwiczeń mięśni grzbietu.

Ćwiczenia mięśni brzucha.

W przypadkach wad postawy przeważnie występują osłabienia mięśni brzucha.

W wyniku osłabienia tych mięśni brzuch wystaje ponad poziom klatki piersiowej i stwierdza się zwiększoną lordozę w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Silę mięśni brzucha sprawdzamy, zalecając choremu leżenie na plecach z rękoma splecionymi i założonymi na karku.

Następnie polecamy unieść wyprostowane kończyny dolne do góry, do kąta ok.

45'i utrzymać na tym poziomie przez pewien czas.

Gdy pacjent potraf to wykonać, oceniamy siłę dolnych części mięśni brzucha jako prawidłową.

Górne partie mięśni brzucha sprawdzamy w następujący sposób: pacjent leży na plecach z rękami spleciommi i założonymi na karku, kończyny dolne wyprostowane.

Jeżeli pacjent potrafi samodzielnie przejść do pozycji siedzącej, siłę górnej części mięśni brzucha określamy jako prawidłową.

W doborze ćwiczeń uwzględniamy ćwiczenia mięśni prostych i skośnych brzucha.

Należy zaznaczyć, że ćwiczenia mięśni brzucha są bardzo męczące, wymagają dużego wysiłku i dlatego też konieczne jest właściwe stopniowanie tych ćwiczeń.

W pierwszych ćwiczeniach pacjent powinien zdobyć zdolność swobodnego przechodzenia z pozycji leżącej na plecach bez pomocy rąk do siadu.

Następnie przechodzi się do ćwiczeń trudniejszych.

Przykładem ćwiczenia dla mięśni skośnych brzucha jest tzw.trąba słonia.

Ćwiczenia borygujące ustawienie miednicy Kąt przednio-tylnego pochylenia miednicy zależy przede wszystkim od sprawności mięśni brzucha, grzbietu i pośladków.

Do programu ćwiczeń przy wadach postawy wprowadza się specjalne ćwiczenia korygujące ustawienie miednicy.

Przykład ćwiczenia: pacjent leży na plecach, kończyny dolne lekko zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte o podłoże, kończyny górne spoczywają wzdłuż tułowia.

Pacjent poprawnie.

ustawia miednicę przez skurcz mięśni brzucha i mięśni pośladkowych oraz przez przyparcie tułowia do podłoża.

Następnie wznosi kończyny górne poza głowę do podłoża i przechodzi z powrotem do pozycji WVj SClOWCj-Głównym celem tych ćwiczeń jest nauczenie pacjenta utrzymywania miednicy w poprawnym ustawieniu przy wykonywaniu ruchów kończynami górnymi i dolnymi, a więc tym samym zachowania dobrej postawy przy wielu czynnościach.

Ćwiczenia antygrawitacjne.

Czynne prostowanie i rozciąganie kręgosłupa uzyskuje się przez ćwiczenia antygrawitacyjne.

Przykład ćwiczenia: na głowie pacjenta umieszcza się woreczek z piaskiem(masa woreczka zależy od siły ogólnej i wieku pacjenta i wynosi 0:5-1, 0 kg).

Pacjent przyjmuje poprawną postawę i chodzi z woreczkiem na głowie, starając się wypchnąć go ku górze.

To samo ćwiczenie można zalecić pacjentowi w pozycji stojącej, z oparciem o ścianę pacjent stara się trzymany na głowie woreczek przesunąć ku górze.

Ćwiczenia, -poczucia"dobrej postawy.

W usprawnianiu osób z wadą postawy duże znaczenie ma zapoznanie pacjenta z jego wadą i uzyskanie ścisłej współpracy z jego strony.

Pacjentowi należy wytłumaczyć na czym polega jego wada postawy.

W tym celu przeprowadza się przed lustrem wspólnie z pacjentem analizę jego postawy i jej wad.

Następnie uczy się go, również przed lustrem, czynnej korekcji postawy oraz guzy mywanie dobrej postawy przy siedzeniu, słaniu i podczas chodzenia.

Poprawna pozycja stojąca charakteryzuje się następującymi cechami: klatka piersiowa wysunięta do przodu, brzuch wciągnięty bez zwiększonej lordozy w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, rzepki zwrócone do przodu, stopy na 2-3 palce odstawione względem siebie.

Poprawną postawę przy siedzeniu uzyskujemy przez: oparcie tylnej powierzchni miednicy o krzesło, równomierne obciążenie ud i guzów kulszowych, oparcie stóp o podłoże oraz ustawienie klatki piersiowej i głowy jak przy pozycji stojącej.

Podczas chodu zachowujemy cechy dobrej postawy stojącej.

Poza tym w celu uzyskania elastycznego chodu utrzymujemy mięśnie w miernym napięciu i wykonujemy lekki naprzemienny ruch kończyną górną i dolną.

To znaczy, że przy wykroku lewą kończyną dolną wysuwamy do przodu nieznacznie prawy bark i prawą kończynę górną.

Pacjent po przyswojeniu, poczucia"dobrej postawy powinien starać się zachować dobrą postawę przez cały dzień.

Poza wyżej podanymi ćwiczeniami wskazane są ćwiczenia oddechowe i ćwiczenia antygrawitacyjne.

Profilaktyka wad postawy.

Zapobieganie wadom postawy sprowadza się przede wszystkim do troski o ogólne zdrowie fizyczne i psychiczne od wczesnego dzieciństwa aż do późnej starości.

Dziecku należy stworzyć dobre warunki rozwoju i chronić je przed chorobami przewlekłymi.

Niemowlęciu nie należy zakłócać normalnego cyklu rozwoju, gdy stopniowo z pozycji leżącej na plecach przechodzi ono do leżenia na brzuchu, unoszenia głowy czołgania się i raczkowania, siadania, stawania i wreszcie przyjęcia pełnej pozycji pionowej i chodzenia.

Termin przechodzenia do poszczególnych etapów wyznacza sobie dziecko w zależności od osiągniętej siły i zdobytej sprawności.

W żadnym wypadku nie należy przyspieszać czy skłaniać dziecka do wykonywania czynności, do których zbyt mało ma jeszcze siły.

Szkodliwe jest wszelkie zmuszanie i nakłanianie dziecka do siadania czy chodzenia, zwłaszcza jeżeli jest ono zagrożone krzywicą, gdy miękkie kości mogą łatwo ulec różnym zniekształceniom.

Noszenie małego dziecka stale na jednym ręku może łatwo doprowadzić do wygięcia bocznego kręgosłupa.

Korzystniejsze jest noszenie dziecka, okrakiem"na biodrze matki.

Najlepsze jest jak najczęstsze układanie niemowlęcia na brzuchu, co nakłania je do unoszenia główki i ćwiczeń mięśni grzbietu od najwcześniejszego okresu życia.

Poza tym należy dziecku pozwolić jak najczęściej i jak najdłużej, raczkować", co również rozwija i wzmacnia mięśnie grzbietu.

W okresie przedszkolnym i szkolnym dzieciom należy zapewnić dostateczną ilość zajęć ruchowych i ćwiczeń ruchowych.

W przedszkolu dzieci powinny mieć dużo zabaw ruchowych, a w szkole lekcje gimnastyki powinny być prowadzone zgodnie z programem wychowania fizycznego dla danego rocznika, uwzględniającym zawsze dużo ćwiczeń o charakterze kształtującym, rozwijającym dobrą postawę dzieci.

Zgodnie z tym, co zostało powiedziane o przyczynach wad postawy dla osiągnięcia i utrzymania dobrej postawy należy dbać o higienę psychiczną i uregulowany tryb życia.

Odpowiedni odpoczynek i dostateczna liczba godzin snu, właściwe odżywianie-to te czynniki, które właśnie warunkują zdrowy tryb życia.

Bardzo korzystne dla postawy jest stałe uprawianie sportów, zwłaszcza na świeżym powietrzu.

Pływanie, najlepiej systemem klasycznym, jest najbardziej odpowiednim sportem dla wszystkich, a szczególnie dla tych, którzy mają, zagrożoną"postawę ciała.

Jednym z czynników prowadzących do zaburzeń równowagi mięśniowej i wad postawy jest jednostronna praca, z angażowaniem określonych grup mięśni, nieunikniona w niektórych zawodach.

Zorganizowanie przez lekarza zakładowego lub instruktora zakładowego ds.rekreacji gimnastyki wyrównawczej czynnego wypoczynku dla tych pracowników ma istotne działanie profilaktyczne.

Profilaktyka wad postawy jest to więc całokształt postępowania zabezpieczający ogólne zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Problem ten jest szczególnie ważny u dzieci i młodzieży, gdyż w okresie wzrostu postawa łatwo ulega zaburzeniom, a osiągnięty w tym okresie rodzaj postawy dominuje przez całe życie.

Wady stóp.

Do mięśni kształtujących podłużne sklepienie stopy należą: mięśnie krótkie stopy-zginacz, odwodziciel i przywodziciel palucha, zginacz palców krótki, mięsień piszczelowy tylny, zginacz palucha i palców długi, piszczelowy przedni.

Na łuk poprzeczny stopy działają głównie: mięsień strzałkowy długi, piszczelowy tylny i mięśnie krótkie zginaczy palców.

W przypadku stóp płaskich należy więc szczególnie ćwiczyć i wzmacniać wyżej wymienione mięśnie.

Typowym ćwiczeniem mięśni kształtujących podłużne i poprzeczne sklepienie stopy jest chwytanie różnych przedmiotów stopą.

Aby ćwicznie to wykonać prawidłowo, prowadzi się je najpierw w pozycji siedzącej.

Pacjent chwyta stopą przedmiot leżący na ziemi(kamyk, kulkę)i podaje go stopą Bo przeciwległej ręki.

Przy tym ruchu supinuje się całą stopę.

Po 95.

nauczeniu się przez pacjenta wykonywania tego ćwiczenia w siadzie zaleca się to samo ćwiczenie w pozycji stojącej.

Ćwiczenia czynne z oporem: pacjent stoi, przed nim na podłodze leży ręcznik obciążony na dalszym końcu ciężarkiem.

Zaleca się chwytanie i zwijanie ręcznika palcami stopy z jednoczesnym pociąganiem ręcznika do siebie.

Przy ćwiczeniu tym pacjent obciąża zewnętrzny brzeg stopy.

Dzieci starsze i dorośli mogą wykonywać ćwiczenia z piłką lekarską, np: siad płaski, stopy obejmują piłkę, przejście do leżenia na plecach wznos kończyn dolnych z piłką ku górze i wyrzucenie piłki poza siebie.

Poza tym stosuje się wiele innych ćwiczeń, jak przyciąganie sznura w kole stopami, ćwiczenia supinacji stóp z oporem na bloczkach itp.

Jako ćwiczenie dla stóp płaskich zaleca się chodzenia po skośnej ławeczce szwedzkiej, chodzenie na palcach, chodzenie boso po piasku.

Kształtowanie się stóp w dużej mierze zależy od sposobu chodzenia i ogólnej sprawności pacjenta.

Chód powinien być lekki i elastyczny, bez nadmiernego napinania mięśni.

Dlatego też przy prowadzeniu ćwiczeń w przypadkach stóp płaskich wskazane są ćwiczenia ogólnie usprawniające, kształtujące, dużo ćwiczeń rytmicznych z podskokami biegami, przysiadami oraz ćwiczenia rozluźniające.

Duże znaczenie ma również prawidłowy chód z właściwym obciążeniem stóp Należy uczyć pacjenta obciążania stopy stopniowo, od pięty i zewnętrznego brzegu, poprzez przodostopie i palce do wewnętrznego brzegu i główki pierwszej kości śródstopia.

Podane wyżej ćwiczenia, zalecane przy stopach płaskich, koślawych, oraz wiele innych ćwiczeń zwiększających silę działania mięśni stopy, należy początkowo prowadzić w formie lekcji indywidualnych, a następnie-po przyswojeniu ich przez pacjenta-w czasie wspólnej lekcji gimnastyki wyrównawczej w ramach ćwiczeń kształtujących.

Skrzywienia boczne kręgosłupa.

Wśród bocznych skrzywień kręgosłupa wyróżnia się dwie zasadnicze grupy: czynnościowe i strukturalne.

U podłoża skrzywień czynnościowych leżą wadliwe odruchy i koordynacja mięśniowa-nerwowa tułowia związana ze złymi nawykami słania, siedzenia, wadami wzroku, 96.

słuchu, ogólnego przemęczenia oraz nieprawidłowościami w kończynach dolnych lub górnych.

Skrzywienia te charakteryzują się bocznym wygięciem kręgosłupa, zazwyczaj jednołukowym bez rotacji kręgów.

Wygięcie boczne nie jest utrwalone, koryguje się biernie w pozycji leżącej i jest zazwyczaj niewielkiego stopnia.

W skrzywieniach bocznych strukturalnych niezależnie od czynnika etiologicznego następuje zaburzenie równowagi wewnętrznej kręgosłupa.

W jednym jego odcinku powstaje boczne wygięcie, nazywane wygięciem pierwotnym.

Po stronie wklęsłości zwężają się krążki międzykręgowe oraz tracą swoją elastyczność.

Pod wpływem działania siły ciężkości z jednej strony oraz sil wzrostowych z drugiej kręgi przybierają kształt klinowy spłaszczony po stronie wklęsłości, gdyż po tej stronie rosną wolniej.

Ponieważ kręgi połączone są ze sobą obwodowa, a nie w osi podłużnej, wygięciu bocznemu towarzyszy rotacja kręgów wzdłuż osi długiej kręgosłupa.

Wygięcie pierwotne zaburza równowagę i statykę tułowia.

Tułów przesuwa się bocznic w kierunku wypukłości skrzywienia.

Celem utrzymania właściwej statyki tułowia i jego pionowej postawy w zdrowych odcinkach kręgosłupa powstają wygięcia wtórne, które są czynnikiem wyrównawczym.

Strukturalne skrzywienie boczne kręgosłupa powoduje wiele niekorzystnych zmian w obrębie kręgosłupa i klatki piersiowej.

Dochodzi do zniekształcenia kręgów, więzadeł, do utrwalonych przykurczów mięśniowych.

Klatka piersiowa ulega deformacji.

Po stronie wypukłości skrzywienia następuje niedodma i wyłączenie płuca z procesu wentylacji, po stronie wklęsłej płuco przejmuje kompensacyjne czynności wentylacyjne, co w konsekwencji prowadzi do jego rozedmy.

Powoduje to znaczne obniżenie pojemności życiowej płuc.

Serce i duże naczynia ulegają przemieszczeniu.

Fakt ten oraz obciążenie prawej komory-ercaprowadzi w konsekwencji do niewydolności krążenia.

Spośród różnych sposobów leczenia skolioz ruchowe ćwiczenia lecznicze odgrywają wciąż bardzo ważną rolę mimo krytycznego nastawienia do tego sposobu terapii wielu specjalistów.

Głównym celem ćwiczeń leczniczych jest poprawienie wydolności krążeniowa-oddechowej, usunięcie przykurczów mięśniowych, zwiększenie siły całego układu mięśniowego, oraz uzyskanie jak najlepszej postawy ciała.

Uzyskuje się to poprzez ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia 97.

mięśni grzbietu, brzucha, pośladków oraz ćwiczenia antyrotacyjnezmniejszające torsje kręgów.

We wszystkich ćwiczeniach należy uwzględniać czynnik wyciągu poprzez czynne rozciąganie kręgosłupa oraz wykonywanie ćwiczeń w warunkach odciążenia kręgosłupa.

Poniżej przedstawiony jest zestaw przykładowych ćwiczeń stosowanych w wadach postawy i skrzywieniach bocznych kręgosłupa: 1.

Maszerujemy w różnych kierunkach z umieszczonymi na głowie woreczkami z piasku.

Sylwetka wyprostowana, wzrok skierowany przed siebie.

Stajemy plecami przy drzwiach lub gładkiej ścianie w odległości małego kroku od ściany.

Kręgosłup lędźwiowy mocno przyciskamy do ściany.

Mamiona zwisają swobodnie wzdłuż tułowia.

Na ras powoli obniżamy sylwetkę w dół przechodząc do półprzysiadu, na dwa powoli wracamy do pozycji wyjściowej.

Głowa cały czas przylega do SCIRTIV.

Przechodzimy do klęku podpartego.

Na raz siadamy na piętach, jednocześnie wciągamy brzuch.

Nie odrywamy rąk od podłoża.

Na dwu powrót do pozycji wyjściowej.

Pozostajemy w klęku podpartym.

Na raz uginamy ręce dotykając brodą podłogi.

Na dwu-wyprost z maksymalnym wygięciem grzbietu w górę(wykonujemy tzw.koci grzbiet).

Z pozycji stojącej wykonujemy marsz w następujący sposób: na raz lewą nogę stawiamy krok do przodu, na dud unosimy prawe kolano w górę z jednoczesnym dotknięciem go łokciem przeciwnej ręki i mocnym wyciągnięciem brzucha.

Na trzy prawą nogą stawiamy krok do przodu, na cztery unosimy lewe kolano w górę z jednoczesnym dotknięciem przeciwnej ręki i mocnym wciągnięciem brzucha, .

Kładziemy się na plecach, ręce układamy na karku.

Na nuzginamy kolana, przyciągając stopy po podłożu do pośladków.

Na dwu unosimy proste nogi w górę do pionu.

Na tr: y stawiamy stopy na podłożu i na cztery wyprost nóg, powrót do pozycji wyjściowej.

Leżymy na plecach.

W tej pozycji nogami i rękoma wykonujemy ruchy naśladujące chodzenie po suficie.

Uwaga!

Nogi proste.

W pierwszej fazie podnosimy nogi do pionu, w drugiej-wykonujemy chodzenie, w trzeciem-opuszczamy nogi w dół i w czwartej odpoczywamy.

98.

''..ses-.

, ęę.

Przechodzimy do klęku podpartego.

W pierwszym takcie, na ruz, dwu-wznosimy do poziomu prawą rękę i lewą nogę.

Wytrzymujemy pozycję.

Na trzy, cztery wracamy do pozycji wyjściowej i odpoczywamy.

W drugim takcie, na raz, dwu-wznosimy do poziomu lewą rękę i prawą nogę, wytrzymujemy pozycję, na tąy, cztery wracamy do pozycji wyjściowej i odpoczywamy 9, 5 iad klęczny.

Wciągamy brzuch.

Bece trzymamy oparte o kolana.

Siadamy z prawej strony stóp i wracamy do pozycji wyjściowej.

Siadamy z lewej strony stóp i powrót do pozycji wyjściowej.

Siądziemy się na brzuchu.

Czoło opieramy o podłoże.

Ramiona wyciągnięte wzdłuż tułowia.

Ściągamy łopatki do siebie, przyciskamy czoło do podłoża i-rozluźnienie, wracamy do pozycji wyjściowej.

Il.

Obracamy się na plecy.

Wyprostowane nogi unosimy do pionu.

Przenosimy proste nogi raz na lewą, raz na prawą stronę.

12.

Wybonujemy siad prosty podparty, czyli nogi proste, tułów wyprostowany, ręce podparte z tyłu.

Unosimy wyprostowane ręce do góry, jednocześnie wyciągamy tułów w górę.

Następnie maksymalnie zginamy tułów do przodu, przyciągamy zgięte ręce do tułowia i wyprost, powrót do pozycji wyjściowej.

13.

Fładziemy się na brzuchu, ręce wyciągamy do przodu.

Czołgamy się po podłożu, wyciągając na przemian raz jedną, raz drugą rękę.

14.

Obracamy się na plecy.

Ręce kładziemy wyprostowane za głowę.

Wykonujemy wokół długiej osi ciała obrót w prawo przewracając się na brzuch i wracamy do pozycji wyjściowej.

Następnie wykonujemy obrót w lewo i wracamy do pozycji wyjściowej.

15.

Leżymy na plecach.

Na raz prawym łokciem dotykamy lewego kolana, na dud wracamy do pozycji wyjściowej, na my lewym łokciem dotykamy prawego kolana i na cztery powrót do pozycji Wyj SCIOWB(.

10.

Pozostajemy w leżeniu tyłem.

Zginamy kolana, ciągnąc pięty po podłożu.

Jednocześnie napinamy mięśnie brzucha, skłaniamy brodę do klatki piersiowej i wracamy do pozycji wyjściowej.

17.

Z leżenia tyłem zwijamy się w kłębuszek, próbując dotknąć kolanami czoła.

Następnie wracamy do pozycji wyjściowej.

18.

Leżymy na plecach.

Kolana-przyciągnięte do klatki piersiowej.

Na rdz przenosimy zgięte kolana na prawą stronę, na dwu powrót do 117.

pozycji wyjściowej.

Na trsy przenosimy zgięte kolana w lewę stronę i cztery-powrót do pozycji wyjściowej.

19.

Leżymy na plecach.

Kolana zgięte, stopy oparte o podłoże.

Wznosimy lewą nogę do pionu, zataczamy nią sześć dużych kółek w prawo, następnie w lewo.

Opuszczamy nogę w dół.

Wznosimy prawą nogę do góry, zataczamy nią sześć dużych kółek w prawo, następnie w lewo.

Opuszczamy nogę w dół.

20.

Stajemy tyłem do ściany w odległości małego kroku.

Na raz wykonujemy skręt tułowia w lewo z opadem na ścianę, na dar odpychamy się od ściany-wracamy do pozycji wyjściowej.

Na my wykonujemy skręt tułowia w prawo i opad na ścianę, na cztery powrót do pozycji wyjściowej.

Bajlepszą formą rekreacji w wadach postawy i skrzywieniach bocznych kręgosłupa jest pływanie.

Środowisko wodne stwarza korzystne warunki dla usuwania przykurczów mięśni, ćwiczenia mięśni brzucha, grzbietu i pośladków przy jednoczesnym odciążeniu kręgosłupa.

W przypadku wygięcia pierwotnego z torsją kręgów w odcinku piersiowym można zalecać pływanie asymetryczne, gdy płynący pracuje tylko kończyną górną po stronie wypukłości skrzywienia, a drugą kończyną trzyma pod pachą deskę lub pływak.

Gdy pierwotne-krzywienie ma miejsce w odcinku lędźwiowym, to do pracy angażuje się głównie zginacz biodra po stronie wypukłości skrzywienia.

Wymienione sposoby pływania są ćwiczeniami antyrotacyjnymi, zmniejszającymi torsje kręgów.

Dobrym ćwiczeniem poprawiającym wydolność krążeniowa-oddechową jest jazda na rowerze.

Dzięki odpowiednio wysokiemu umocowaniu kierownicy można poprzez podpór kończynami górnymi zapewnić odciążenie bręgosłupa.

Umocowując uchwyt na nogę na pedale po stronie wypukłości skrzywienia(jeśli pierwotne wygięcie jest w odcinku lędźwiowym)angażuje się jednostronnie do pracy mięsień biodrowa-lędźwiowy, oddziałując antyrotacyjnie na torsje kręgów.

Sport żeglarski, a w szczególności praca linami, pozwala na wykorzystanie pracy mięśni brzucha i grzbietu przy odciążeniu kręgosłupa.

Niedozwolone jest jedynie podnoszenie i opuszczanie masztu.

Czynne ćwiczenia mięśni grzbietu i brzucha przy odciążonym kręgosłupie możliwe są cównież przy wykorzystaniu jako formy rekreacji wioślarstwa.

118.

Pacjenci ze skrzywieniami bocznymi kręgosłupa mogą również uprawiać narciarstwo biegowe, jednakże pod warunkiem przeniesienia pracy potrzebnej do wykonania ślizgu na kończyny górne, co pozwala na odciążenie kręgosłupa.

Inne formy rekreacji, a szczególnie biegi, gry sportowe, nie są polecane ze względu na duże statyczne obciążenie kręgosłupa.

Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa.

Mianem choroby zwyrodnieniowej stawów określa się zmiany zwyrodnieniowa-wytwórcze powstające na skutek dłuższego działania czynników przeciążających lub uszkadzających.

Czynniki te mogą mieć charakter mechaniczny, zakaźny lub toksyczny.

Zmiany dotyczą zarówno stawów, jak i tkanek okołostawowych, a więc przyczepówścięgni-tych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych.

Najważniejszymi konsekwencjami tych zmian jest: powstanie niekorzystnej struktury i ubytku chrząstki stawowej oraz jamek martwiczych w nasadach kostnych, zagęszczenie i stwardnienie warstwy podchczęstnej nasad kostnych, tworzenie się wałów i wyrośli kostnych w obrębie krawędzi nasad, rozrywanie włókienek w przyczepach icięgnistych z powstawaniem ognisk kostnienia i wapnienia w ścięgnie, odczyny zapalne z zanikiem funkcji kaletek, odczyny zapalne w pochewkach ścięgnistychz odkładaniem się w nich włóknika Zmiany te są spowodowane tendencją organizmu do próby naprawy uszkadzawych mechanicznie tkanek jako naturalna odpowiedź żywego organizmu.

Ponieważ proces ten następuje w warunkach ciągłego działania czynnika uszkadzającego, regeneracja ma charakter nieprawidłowy i chaotyczny.

Doprowadza to do tworzenia-często w nadmiarze-tkanek, które swą strukturą i wytrzymałością różują się od pierwotnych, wpływając w ten sposób ujemnie na funkcję stawu, jego zakres ruchu oraz siłę mięśniową.

Proces zwyrodnieniowa-wytwórczy niszczy chrząstkę od strony stawu i nasady kości.

Zniszczeniu ulegają elementy chrzęstne, więzadłowe i kostne.

Zniszczenie chrząstki zaburza podstawową funkcję stawu, jaką jest zmniejszenie tarcia poprzez dopasowanie do siebie idealnie gładkich powierzchni.

Pojawia 119.

się ból, który prowadzi do ograniczenia ruchomości, zaniku mięśni i w konsekwencji do wyraźnych zaburzeń funkcji stawu.

Drugim ważnym łańcuchem patomechanicznym w funkcji uszkodzonego stawu jest jego usztywnianie poprzez zwiększone napięcie mięśniowe, którego przyczyną jest ból.

Zwiększone napięcie mięśniowe dociska mocno uszkodzone już powierzchnie stawowe, co powoduje narastanie bólu przy ruchu.

Powstaje błędne koło, które ogranicza ruch w stawie.

Wydawać by się mogło, że jeżeli obciążenia fizyczne są czynnikiem uaumatyzującym narząd ruchu i powodującym powstawanie zmian zwyrodnieniowa-wytwórczych, to aktywność ruchowa w tego typu schorzeniach powinna być przeciwwskazana.

Jest to jednak pojęcie błędne, gdyż odpowiednio zaprogramowany i dawkowany ruch jest jednym z najważniejszych czynników leczniczych w tych przypadkach.

Właściwie prowadzona terapia ruchowa pozwala przede wszystkim na zapobieżenie niewłaściwym procesom odnowy struktur stawu, które są głównie odpowiedzialne za występujące tam zmiany patologiczne.

Buch, poprzez zwiększenie ukrwienia i odżywienia, poprawia funkcje stawu, wpływa pobudzająco na czynności kaletek maziowych, które wydzielają maż stawową, zwiększają efektywność ruchu w stawie i znoszą ból.

Odpowiednio przeprowadzone formy aktywności ruchowej mogą poprzez działanie rozluźniaj ące i odciążające zmniejszyć znacznie spastykę mięśniową związaną z bolem, a tym samym przerwać błędne koło pogłębiania się zmian patologicznych w narządzie ruchu.

Należy również podkreślić, że zmiany chorobowe w stawie i ból wywołany nimi prowadzą w konsekwencji do ograniczenia ruchu, a wtórnie do zaników mięśni.

Dzięki odpowiedniej terapii ruchowej zmianom tym można zapobiec.

Generalną zasadą, której powinien przestrzegać lekarz przy polecaniu aktywności ruchowej pacjentom ze zmianami zwyrodnieniowa-wytwórczymi w narządzie ruchu, jest programowanie ćwiczeń fizycznych umożliwiających pełne wykorzystanie zakresu ruchomości poszczególnych zespołów lokomocyjnych przy jednoczesnym odciążeniu narządu ruchu.

Prowadzona zgodnie z tą zasadą terapia ruchowa jest najważniejszym środkiem leczniczym, działającym przyczynowo w chorobie zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa.

120.

Jak więc winna wyglądać metodyka ćwiczeń ruchowych w omawianym zespole patologicznymł Z praktycznego punktu widzenia można wyróżnić w prabtyce lekarskiej kilka zespołów klinicznych spotykanych najczęściej, w ramach których omówię obecnie metody gimnastyki leczniczej i korektywy.

Zespół bolesnego barku.

Schorzenie to charakteryzuje się powstawaniem zmian zwyrodnieniowych i zapalnych w tkanbach miękkich około-ławowych otaczających staw barbowy.

Zmiany te powodują ograniczenie ruchomości w stawie, które jest pogłębiane przez występujące dolegliwości bólowe.

Zadaniem terapii ruchowej jest tutaj niedopuszczanie do ograniczenia ruchomości poprzez właściwą mobilizację stawu.

Dlatego też nieuzasadniony wydaje się pogląd, iż w schorzeniu tym należy staw unieruchomić.

Nawet w okresie zaostrzenia bólów pacjent powinien wykonywać ćwiczenia w odciążeniu.

W tym celu należy wykorzystać gładkie śliskie podłoże, po którym przesuwa się bończynę górną, ubraną w wełnianą rękawicę lub szalik.

Po ustąpieniu ostrych objawów wskazana jest gimnastyka stawu barkowego, utrzymująca pełną ruchomość w tym stawie.

Polecane tu są następujące ćwiczenia: 1.

Z pozycji leżącej na plecach, z przywiedzionym ramieniem i zgięciem przedramienia do bąta prostego w położeniu pośrednim między pronacją i supinacją skręcania ramienia na zewnątrz, próbować dotykać dłonią podłoża.

2 Z pozycji leżącej na plecach z ramieniem odwiedzionym do kąta prostego i zgiętym przedramieniem również do kąta prostego, przenoszenie przedramienia poza głowę.

3 Z pozycji leżącej na brzuchu, ramię i przedramię jak w punkcie 2, unoszenie dłoni do góry.

4 Z pozycji leżącej na plecach, z kończynami wyprostowanymi ułożonymi na brzuchu, unoszenie obu kończyn ku górze.

5 Z pozycji stojącej przy ścianie lub drzwiach unoszenie bokiem wzwyż wyprostowanej kończyny górnej po ścianie lub drzwiach.

121.

Korektywa u pacjentów z zespołem bolesnego barku nie może łączyć się z ćwiczeniami obciążającymi nadmiernie kończynę górną.

Spośród form aktywności ruchowej angażującej kończyny górne wskazane jest jedynie pływanie, ale tylko stylem klasyczwym Niewskazane są gry zespołowe, kometka, tenis ani też narciarstwo biegowe.

Zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa.

Główną przyczyną dolegliwości w tym zespole są zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych, stawów międzykręgowych ze zwężeniem otworów międzykręgowych.

Ćwiczenia ruchowe mają przede wszystkim za zadanie nie dopuścić do zaników, pomagać w wytworzeniu się gorsetu mięśniowego szyi oraz poprawić zakres ruchomości szyjnego odcinka kręgosłupa.

Wskazane są ruchy rotacyjne głowy w pozycji leżącej lub siedzącej z głową opartą o podłoże lub o oparcie siedziska(z wyłączeniem chorych z niestabilnością kręgów)oraz izometryczne napinanie mięśni szyi i karku z głową opartą o podłoże.

Przy istniejącym konflikcie korzeniowym, manifestującym się bolem kończyn górnych, wskazane są ćwiczenia w stawach barkowych według podanego uprzednio schematu.

Z form rekreacji najbardziej wskazane jest pływanie stylem grzbietowym, podczas którego uzyskuje się optymalne warunki odciążenia szyjnego odcinka kręgosłupa.

Zmiany zwyrodnieniowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Kręgosłup w odcinku lędźwiowym poddawany jest w trakcie aktywności ruchowej naciskom i obciążeniom, które, wywierane w nadmiarze lub działające na struktury kręgosłupa u osób ze zmniejszoną odpornością na te obciążenia, powodują powstawanie zmian zwyrodnieniowa-wytwórczych.

Dochodzi do powstawania wyrośli kostnych oraz niszczenia krążków międzykręgowych-chrząstek, stanowiących naturalną amortyzację kręgosłupa.

Normalnie działające obciążenia w pozycji wyprostnej wynoszą w odcinku lędźwiowym kręgosłupa ok, 125 kg.

Siły nacisku działające na kręgosłup lędźwiowy zwiększają się znacznie przy 122.

skłonach tułowia do przodu oraz przy podnoszeniu przedmiotów z podłoża.

Działa wtedy mechanizm dźwigni zwiększający li-krotnic nacisk na kręgosłup lędźwiowy.

Obciążenia odcinka lędźwiowego wzrastają również znacznie przy powiększonej lordozie kręgosłupa i przesunięciu do przodu środka ciężkości ciała.

Występuje to np w ciąży, wadach postawy, przykurczach mięśni biodrowa-lędźwiowych.

Głównymi stabilizatorami części lędźwiowej kręgosłupa są mięśnie brzucha oraz mięsień prostownik grzbietu.

Obie te grupy mięśniowe działają w sposób przeciwstawny po obydwu stronach dźwigni, której ramię przechodzi przez krążki międzykręgowe.

Ramię dźwigni po stronie prostownika grzbietu jest znacznie krótsze w związku z tym, aby zrównoważyć siłę mięśni brzucha, powinien on rozwinąć siłę ok, 350 kg.

Powoduje to wywarcie nacisku na lędźwiowe krążki międzykręgowe ok, 400 kg, co stanowi obciążenie na granicy mechanicznej wytrzymałości tych struktur.

Z przytoczonych biomeehanieznyeh wywodów dotyczących obciążeń części lędźwiowych kręgosłupa wynikają następujące, generalne zasady prowadzenia korektywy w chorobie zwyrodnieniowej odcinka lędźwiowego kręgosłup a: 1)odciążenie przez ćwiczenie części lędźwiowej mięśnia prostownika grzbietu 2)wzmocnienie siły mięśni brzucha: 3)zmniejszenie poprzez ćwiczenia nadmiernej lordozy odcinka lędźwiowe go kręgosłup a 4)zapobieganie wtórnym zanikom mięśni kończyn dolnych związanym z konfliktem korzeniowym w lędźwiowym odcinku kręgosłupa 5)unikanie skrętów, skrętoskłonów, skłonów bocznych, gdyż ruchy te napinają znacznie i mogą uszkadzać pierścień włóknisty.

Prezentowany zestaw ćwiczeń, które pacjenci z chorobą zwyrodnieniową odcinka lędźwiowego kręgosłupa mogą wykonywać w warunkach domowych(z wyjątkiem okresów, w których występuje zaostrzenie dolegliwości bólowych), stanowi jednocześnie środek terapeutyczny i zapobiegawczy przeciw zespołom bólowyncI Z pozycji leżącej na plecach, kończyny dolne wyprostowane, kończyny górne wyprostowane wzdłuż tułowia, zginanie kolan ze stopami przywartymi do podłoża oraz jednoczesne przyciąganie brody do klatbi piersiowej.

123.

124.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana zgięte pod kątem prostym, wyprost w kolanie, opuszczenie wyprostowanjch kończyn dolnych o 45', powrót wyprostowanych kończyn do pionu i zgięcie kolan do pozycji wyjściowej.

Z pozycji leżącej na plecach, kończywy dolne wyprostowane, kończyny górne wyprostowane za głową, podciąganie prawego kolana do klatki piersiowej z jednoczesnym przeniesieniem nad głową wyprostowanej kończyny górnej lewej i ułożeniem jej wzdłuż tułowia: po powrocie do pozycji wyjściowej powtórzenie ćwiczenia z przyciąganiem lewego kolana i przenoszeniem prawej Kończyny górnej.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana zgięte, stopy oparte o podłoże, kończyny górne wzdłuż tułowia, przyciąganie kolan do klatki piersiowej z jednoczesnym przyciśnięciem ich do klatki dłońmi.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana i biodra zgięte pod kątem prostym, podudzie oparte o taboret, wyprost w stawach biodrowych.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana i biodra zgięte pod kątem prostym, unoszenie zgiętych kolan w pionie ku górze ćwiczenie to możliwe jest do wykonania dopiero po znacznym wzmocnieniu siły mięśni brzucha.

Z przysiadu, plecy przyciągnięte do drzwi lub gładkiej ściany, wprost z jednoczesnym wciągnięciem brzucha.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana przyciśnięte do klatki piersiowej, przyciskając obiema dłońmi prawe kolano do klatki piersiowej, prostowanie lewej kończyny dolnej w kolanie, po wyprostowaniu maksymalne opuszczenie jej do podłoża po powrocie do pozycji wyjściowej i przyciśnięciu obiema dłońmi lewego kolana do klatki opuszczanie w taki sam sposób prawej kończyny dolnej.

9 W pozycji leżącej na plecach wykonywanie ruchów pedałowania kończynami dolnymi, tzw.rower.

10.

Z pozycji leżącej na plecach, kolana i biodra zgięte pod kątem prostym, podudzia oparte o taboret, rozciąganie w kierunku brzucha gum ekspandera zaczepionego drugim końcem o klamkę, kaloryfer itp.

Ćwiczenia te wykonuje się w seriach po W-20, stosując między seriami przerwy 2-5 min, które należy przeznaczyć na ćwiczenia 125.

oddechowe.

Czas jednego cyklu treningowego ćwiczeń nie powinien przekraczać 45 min.

Nie należy również przekraczać dwóch cykli po 45 min dziennie.

Ćwiczenia 1, 3, 6, 7 zawierają znaczną dozę wysiłku statycznego, dlatego nie powinny być stosowane u pacjentów ze schorzeniami układu krążenia.

Najwłaściwsze formy korektywy, które można stosować u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową odcinka lędźwiowego kręgosłupa, uwzględniając podane uprzednio zasady terapii ruchowej w tym schorzeniu, to: jazda na rowerze, narciarstwo biegowe oraz pływanie.

Poprawna pozycja przy jeździe na rowerze pozwala na pożądaną stabilizację gorsetu mięśniowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa.

Należy zalecić jazdę przy odpowiednio wysokim ustawieniu kierownicy tak aby w trakcie jazdy nie dopuszczać do nadmiernego pochylania tułowia.

U pacjentów ze stwierdzonymi przykurczami mięśni biodrowa-lędźwiowych wysokość siodełka powinna być dopasowana tak, aby praca kończyn dolnych nie łączyła się z pełnym wyprostem kolan gdyż w przeciwnym wypadku dochodzi do niepożądanego nadmiernego powiększania lordozy lędźwiowej.

Narciarstwo biegowe dzięki podporowej pracy kończyn górnych pozwala na ruch przy odciążaniu odcinka lędźwiowego.

Należy zwrócić uwagę na technikę biegu najwłaściwszy jest krok z odbicia przy utrzymywaniu wysokiej pozycji ciała.

Pływanie jest formą rekreacji, która dzięki pozornemu zmniejszeniu ciężaru ciała przez środowisko wodne pozwala na pracę prawie wszystkich grup mięśniowych przy maksymalnie możliwym odciążeniu części lędźwiowej kręgosłupa.

Zaleca się przede wszystkim pływanie stylem grzbietowym.

Taka pozycja w wodzie zapewnia optymalną pracę mięśni brzucha, odciążenie i rozluźnienie prostownika grzbietu oraz antylordyczne ułożenie ciała.

Z przytoczonych zasad prowadzenia terapii ruchowej u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowa-wytwórczymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa wynikają również przeciwwskazania do wykonywania określonych form aktywności fizycznej.

Należą do nich gry zespołowe, tenis, kometka, dłuższe biegi i wszystkie inne łączące się ze skokami, skrętami i skłonami tułowia.

126.

Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych.

Zmiany te stanowią bardzo poważny problem społeczny, gdyż szacuje się, iż występują one w I-Z'%całej populacji po 50, roku życia.

Ograniczenie ruchomości w stawie biodrowym upośledza znacznie sprawność motoryczną człowieka, zmniejsza wydolność chodu i siłę mięśniową.

Terapia ruchowa w tym schorzeniu powinna maksymalnie dążyć do możliwego poprawienia zakresu ruchomości w stawie biodrowym oraz wyzwolenia wszystkich prawidłowych elementów kompensacyjnych(zastępczych), mogących przejąć funkcję uszkodzonego stawu.

Zaleca się następujące ćwiczenia poprawiające zakres ruchomości w stawach biodrowych: I W pozycji leżącej na plecach zginanie, odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym.

2 W pozycji leżącej na brzuchu czynny przeprosi w stawie biodrowym.

W pozycji leżącej na brzuchu i zgiętym kolanie pod kątem prostym ruchy rotacji wewnętrznej i zewnętrznej Bola ćwiczenia kompensacyjnego prowadzi do poprawienia zakresu ruchomości odcinba lędźwiowego kręgosłupa oraz utrzymania ruchomości w stawie kolanowym.

Wskazane są tutaj skłony do przodu, tyłu, boczne oraz skręty tułowia(jeżeli nie współistnieją zmiany zwyrodnieniowe w odcinku lędźwiowym)oraz czynne zginanie i prostowanie w stawie kolanowym.

Spośród form rekreacji najbardziej wskazane jest pływanie, przy czym należy wykorzystywać tutaj wszystkie style pływania.

Taka forma treningu zapewni przejęcie w formie rekreacji terapii ruchowej.

Zmiany zwyrodnieniowe stawów kolanowych.

Stawy kolanowe są szczególnie narażone na obciążenia mechaniczne i rozwijanie się w nich zmian zwyrodnieniowych-wytwórczych ze względu na siły nacisku związane z ciężarem ciała działające w bezpośredni sposób na powierzchnie stawowe.

Terapia ruchowa powinna dążyć do utrzymania pełnego zakresu ruchomości, co można osiągnąć 127.

poprzez ćwiczenia dynamiczne przy jednoczesnym odciążeniu nacisku wywieranego przez ciężar ciała.

Wskazane są ćwiczenia pełnego wyprostu i zgięcia wykonywane w pozycji leżącej.

Jako formy rekreacji można zalecić jazdę na rowerze oraz pływanie.

Poruszanie się rowerem wymaga pełnej modyfikacji techniki jazdy.

Pedały powinny być zaopatrzone w tzw.noski o solidnej konstrukcji, a pacjentowi należy zalecić taką technikę pedałowania, w której nie wywiera się nacisku na pedały ku dołowi, ale poprzez wykorzystanie nosków ciągnie je do góry.

Tylko taki sposób poruszana zapobiega dociskowi powierzchni stawowych, a tym samym obciążeniu kolan.

W pływaniu sposobem, który zapewni największą amplitudę ruchów w stawach kolanowych, jest styl klasyczny.

Kończąc omawianie programów aktywności ruchowej w chorobie zwyrodnieniowej stawów i kręgosłupa należy zwrócić uwagę na jedną bardzo ważną rzecz.

Najczęściej spotykaną przyczyną przeciążeń w tych schorzeniach jest nadwaga.

Dlatego też w każdym programie abtywności ruchowej należy stosować ćwiczenia, btóre zwipbszająznacznie wydatek energetyczny, a które zostały omówione w podrozdziale poświęconym otyłości.

Dysfunkcje narządu ruchu pochodzenia mózgowego.

Do najczęściej spotykanych-chorzeń ośrodkowego układu nerwowego powodujących deficyt czynnościowy narządu ruchu należą mózgowe porażenia dziecięce oraz uszkodzenia naczyniowe ośrodkowego układu TBTWOWBĘO.

Mózgowe porażenie dziecięce.

Schorzeniem tym określa się zespół różnego rodzaju objawów chorobowych, których wspólnym podłożem jest uszkodzenie mózgu dziecka Uszkodzenie to wywołane jest różnego rodzaju czynnikami, jak infekcje 128.

w czasie ciąży, konflikt serologiczny, niedobory w odżywianiu kobiety ciężarnej, patologia ciąży, urazy okołoporodowe, zaburzenia wentylacji u noworodków, wcześniactwo itp.

Objawy schorzenia uzależnione są od jego postaci, z których najczęstsze to: 1)postać spastyczna, charakteryzująca się wzmożeniem odruchów ścięgnistych, stopotrząsem, skurczem przywodzicieli uda, skurczem prostowników bioder i uda, ułożeniem zgięeiowym rąk, grzbietowym zginaniem nadgarstka przy chwytaniu oraz utrzymywaniem się odruchu tonicznego szyi 2)postać atetotyczna, wyrażająca się występowaniem ruchów niekontrolowanych oraz sztywnością mięśniową 3)postać ataktyczna, gdzie występują zaburzenia chwytu i chodzenia, czyli ataksja kończyn górnych i dolnych.

Głównym zadaniem ćwiczeń ruchowych jest usunięcie w miarę możliwości stwierdzanych zaburzeń ruchowych oraz uzyskanie opanowania czynności ruchowych niezbędnych w codziennym życiu.

Przede wszystkim należy dążyć do opanowania czynności lokomocyjnych i manipulacyjnych.

Szczegółowe zasady prowadzenia ćwiczeń rehabilitacyjnych zostały podane w rozdziale Il.

Do form rekreacji, btóre mogą być polecane pacjentom z dziecięcym porażeniem mózgowym, należy przede wszystkim pływanie, gry i zabawy zręcznościowe oraz zajęcia muzyczna-ruchowe.

Pływanie.

Środowisko wodne stwarza bardzo dobre warunki dla rozluźnienia mięśni, poprawienia koordynacji ruchowej, pozwalając na wykorzystanie przez pacjenta pełnej amplitudy ruchu we wszystkich stawach, tym samym nie dopuszczając do powstania przykurczów.

Naukę pływania powinno się rozpoczynać jak najwcześniej, nawet wtedy, kiedy dziecko nie opanowało jeszcze chodzenia.

Pacjent powinien na samym początku nauczyć się spokojnie leżeć na plecach w wodzie, a następnie stopniowo opanowywać pływanie stylem grzbietowym.

Dopiero po opanowaniu tej metody pływania można przejść do nauczania innych stylów pływackich.

Ważną rzeczą jest, aby temperatura wody była odpowiednio wysoka, w granicach 32-34', gdyż zbyt niska temperatura może pogłębiać spastykę mięśniową Gry i zibwwy zręcznościowe.

Stopniowanie trudności w grach i zabawach pozwala na opanowanie przez dziecko umiejętności lokomol 29.

cyjnych i manipulacyjnych.

Skierowanie uwagi na sam proces zabawowy pozwala na znaczne zmniejszenie spastyki i ruchów niekontrolowanychw czynnościach ruchowych, jakie występują w zabawie.

Zajęcia muzyczna-ruchowe.

W następstwie równoczesnego pobudzenia analizatora słuchowego i uszkodzonego ruchowego powstają, m.in.oparte na nie wykorzystanych dotąd strukturach anatomicznych, nowe połączenia i jednostki gnostyczne.

Melodia, rytm i metrum działa również stymulująca na nieswoisty układ siateczkowaty i układ Bmbiczny.

W następstwie pobudzenia tych układów powstaje czynnik emocjonalny, który poprzez drogi asocjacyjne, przedczołowo powoduje stan wzbudzenia, wzmacniający i utrwalający nowe połączenia.

Można więc powiedzieć, że stymulacja melodyczna-rytmiczna zmniejsza dyskoordynacjęmiędzy zdolnością wyobrażania ruchu a jego wykonaniem, znosi opory w systemie mięśniowym.

Spośród form zajęć muzyczna-ruchowych zalecane są ćwiczenia uwrażliwiające na zmiany tempa, dynamiki utworu oraz wysokości dźwięku, ruchową realizację wartości rytmicznych oraz proste formy taneczne w nieskomplikowanym metrum na 2/4 lub 3/4.

Inne formy rekreacji można proponować pacjentom w miarę poprawy ich stanu sprawności ruchowej.

Decydować będzie tutaj ocena zachowania ruchowego, stopień i zakres czynności ruchowych i percepcyjnych, stan napięcia mięśniowego, obecność automatyzmów i ruchów przymusowych oraz poziom intelektualny.

Uszkodzenia naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego.

Najczęstszą postacią jest udar mózgu, który powoduje upośledzenie krążenia mózgowego, charakteryzujące się zaburzeniami świadomości oraz połowicznym porażeniem.

Udar mózgu może być spowodowany niedokrwieniem, zatorem tętnic mózgowych, krwotokiem do mózgu(w następstwie nadciśnienia lub pourazowym).

Usprawnianie rozpoczyna się od momentu, kiedy pacjent pozostaje jeszcze w łóżku.

Poprzez ćwiczenia bierne, czynne, pionizację, przechodzi się do ćwiczeń sprawności lokomocyjnej i manipulacyjnej.

130.

Rekreację ruchową można polecać pacjentom z chwilą opanowania przez nich chodzenia.

Jabo pierwszą formę zaleca się pływanie(jeśli nie ma przeciwwskazań internistycznych lub neurologicznych), następne w miarę powrotu funkcji ruchowych, inne rodzaje rekreacji, uwzględniając przy tym tolerancję wysiłkową układu krążenia.

Schorzenia układu krążenia.

Choroba niedobrwienna serca.

W ostatnich latach obserwuje się niepokojący wzrost zachorowań i przypadków śmiertelnych wynikających z chorób naczy ń wieńcowych serca.

Przyczyn tego należy szukać w specyficznych warunkach współczesnego życia, w warunkach ciągłych sytuacji stresowych, np wynikających ze zmiennych warunków pracy, niewłaściwych stosunków międzyludzkich, wzrostu tempa życia, zwiększonego napięcia lękowego i kłopotów codziennych dotyczących warunków bytowych.

Z obserwacji wiadomo, iż na chorobę wieńcową zapadają najczęściej pacjenci, u których stwierdzono tzw.czynniki ryzyka choroby wieńcowej.

Do tych czynników choroby należą: nadciśnienie, miażdżyca cukrzyca, hipercholesterolemia, pewne cechy osobowości, nałóg palenia tytoniu oraz brak aktywności ruchowej.

Ten ostatni czynnik zdaje się mieć szczególne znaczenie, ze względu na wpływ wysiłku Ozy cznego na mięsień sercowy i krążenie wieńcowe.

Mięsień sercowy oplatają liczne tętnice, ktżre nazywane są tętnicami wieńcowymi.

Tętnice wieńcowe tworzą sieć naczyń doprowadzających krew do mięśnia sercowego, obejmując cały jego obszar.

Ważne znaczenie dla ukrwienia mięśnia sercowego ma krążenie oboczne.

Przy prawidłowym stanie anatomicznym tętnic wieńcowych przepływ przez drobne naczynia łączące tętnice jest niewielki.

W stanach upośledzonej drożności tętnic wieńcowych dochodzi do rozwoju krążenia obocznego, które staje się wtedy bardzo ważnym czynnikiem zapewniającym dopływ krwi do mięśnia sercowego.

131.

Mięsień sercowy można traktować jednocześnie jako pompę tłoczącą krew i jako motor napędowy tej pompy.

Materiałem energetycznym są takie substancje, jak: glukoza, związki wysokoenergetyczne, kwasy tłuszczowe oraz tlen.

Sprawne funkcjonowanie mięśnia sercowego zależy od prawidłowego zaopatrywania go we wszystkie te składniki.

Szczególną rolę odgrywa tutaj tlen, jeśli bowiem chodzi o związki odżywcze, to mięsień posiada dość duży ich zapas.

Możliwość większego zaopatrzenia tlenowego jest ściśle uzależnioną od przepływu większej ilości krwi przez tętnice wieńcowe.

Dlatego też zwężenie tętnicy wieńcowej w którymś odcinku prowadzi do stanu znanego jako niedotlenienie mięśnia-ercowego.

W tych warunkach ze względu na ograniczone możliwości przepływu krwi przez odcinki o zwężonym świetle naczyń wieńcowych ilość tlenu dostarczanego przez przepływającą krew jest niewystarczająca do pracy serca w razie zwiększonego wysiłku.

Pojawia się wtedy ból wieńcowy.

Bardziej krytyczna sytuacja jest wówczas, gdy światło tętnicy wieńcowej lub jej odgałęzienia ulegną całkowitemu zamknięciu.

Powstaje wtedy martwica części mięśnia sercowego, znana jako zawał SCTCB.

Najczęstszą przyczyną zwężenia i zamknięcia światła naczyń wieńcowych jest miażdżyca, która polega na odkładaniu się w błonie wewnętrznej tętnic lipidów, włóknika, mukopolisacharydów i soli wapnia, oraz na rozroście tkanki łącznej.

Można generalnie przyjąć, iż objawy kliniczne choroby wieńcowej są wynikiem różnicy między zapotrzebowaniem tlenowym przez mięsień sercowy a jego podażą i zużyciem przez ten mięsień.

Ćwiczenia fizyczne są największym fizjologicznym bodzcem, który zwiększa zapotrzebowanie tlenowe.

Nożnego rodzaju formy ćwiczeń wywołują rozmaite reakcje ze strony krążenia wieńcowego.

W programie ćwiczeń, jaki stosuje się w rehabilitacji choroby wieńcowej i stanach po zawale serca, uwzględnia się jedynie pracę dynamiczną.

Wysiłki statyczne są generalnie przeciww-kazane z przyczyn, które zostały już omówione w rozdziale poświęconym ćwiczeniom leczniczo-rehabilitacyjnym.

Zwiększenie zapotrzebowania tlenowego jest przede wszystkim określone przez zmiany w tzw.wewnętrznej pracy serca, napięcie ściany komory mięśnia sercowego oraz kurczliwość.

132.

Wewnętrzna praca serca związana jst z częstością skurczów mięśnia sercowego oraz ciśnieniem krwi, a więc wartościami łatwo wymiernymi w praktyce.

Wprawdzie wartości te nie są ścisłym odzwierciedleniem zmian w zakresie objętości serca i jego kurczliwości, niemniej jednak pozwalają na praktyczny wgląd w wydatek energetyczny mięśnia sercowego oraz w stopień zapotrzebowania tlenowego, jaki związany jest z danym rodzajem wysiłku.

Trening fizyczny znacznie zmniejsza wartości ciśnienia skurczowego i częstości pracy serca, co wskazuje na obniżenie pracy mechanicznej i stopnia zapotrzebowania tlenu przez mięsień sercowy.

Napięcie ściany komory jest określone przez ciśnienie wewnątrz komorowe i objętość komory zgodnie z prawem Laplace a.

Ćwiczenia przyczyniają się do zwiększenia ciśnienia wewnątrzkomorowego, a tym samym ciśnienia tętniczego krwi, przy czym stopień tego zwiększenia jest wprost proporcjonalny do stopnia obciążenia pracą w czasie wysiłku.

Zwyżka ciśnienia w trakcie wysiłku wzrasta z wiekiem.

Trening fizyczny przyczynia się do zmniejszenia wzrostu ciśnienia tętniczego podczas wysiłku.

Zauważono, iż jest ono mniejsze u pacjentów z chorobą wieńcową, którzy systematycznie stosują trening fizyczny.

Kurczliwość mięśnia sercowego u pacjentów z chorobą niedokrwiennąjest w czasie wysiłku prawidłowa tak długo, jak istnieje równowaga między zapotrzebowaniem a dostarczaniem tlenu do mięśnia sercowego Zakłócenie tej równowagi powoduje zmniejszenie kurczliwości, co należy uwzględniać przy ustalaniu programu ćwiczeń, dostosowując go do tolerancji wysiłkowej, o czym będzie mowa później.

Ctylizacj a tlenu przez mięsień sercowy zależy od stopnia przepływu w naczyniach wieńcowych oraz poboru tlenu z łożyska kapilar.

Przepływ wieńcowy wzrasta wraz ze stopniem obciążenia pracą, a tym samym ze zwiększeniem zapotrzebowania na tlen, co znajduje swoje odbicie we wzroście częstości akcji serca oraz zwyżce ciśnienia krwi.

Zwiększenie przepływu jest uwarunkowane zmniejszeniem oporów naczyniowych.

Stwierdzono, iż w trakcie wysiłku może wzrosnąć od czterech do pięciu razy.

U pacjentów z chorobą wieńcową jest obniżona zdolność przepływu krwi przez naczynia wieńcowe i nie obserwuje się wprost proporl 33.

cjonalnego wzrostu przepływu w stosunku do stopnia obciążenia wysiłkiem, ponieważ sztywne, zmienione przez chorobę naczynia wieńcowe nie są w stanie zapewnić zmniejszonego oporu przepływu.

Pobór tlenu z łożyska naczyniowego u pacjentów z chorobą niedokrwieniu nie różni się w zasadzie od wartości stwierdzonych u ludzi zdrowych.

Nie ma obecnie jednoznacznego poglądu, jaki jest mechanizm wpływu wysiłków fizycznych na naczynia wieńcowe, aczkolwiek uważa się, iż może on być przynajmniej częściowo związany z wytwarzaniem brążenia obocznego, które jest zazwyczaj zamknięte.

Trening fizyczny poprawia tolerancję wysiłkową u pacjentów z chorobą niedokrwienną poprzez zmniejszenie zapotrzebowania tlenowego na poziomie wysiłków submaksymalnych, głównie dzięki spowolnieniuwewnętrznej pracy serca.

U pacjentów poddawanych aktywności ruchowej obserwuje się stopniowe zmniejszenie częstości pracy serca i wartości ciśnienia skurczowego na tym samym poziomie obciążenia wysiłkiem, co pozwala na stopniowe zwiększenie wysiłku bez zakłócenia równowagi między zapotrzebowaniem a podażą tlenu.

Innym ważnym mechanizmem jest wzrost wysiłkowego zużycia tlenu, który decyduje o poziomie tzw.pułapu tlenowego.

Pułap tlenowy jest to mabsymalna ilość tlenu, jaką pacjent może pochłonąć w ciągu minuty i uzależniony jest od sprawności funkcji zapotrzebowania tlenowego.

Pobieranie tlenu z otoczenia uzależnione jest od wentylacji płuc, pojemności dyfuzyjnej płuc i przepływu krwi przez płuca.

Ważnym czynnikiem jest również transport tlenu do tkanek związany ściśle z pojemnością minutową serca, ilością brwi krążącej oraz pojemnością tlenową krwi.

Wreszcie istotnym czynnikiem jest tkanbowautylizacja tlenu.

Jeśli przyjmuje się, iż trening fizyczny ma niewątpliwy wpływ na wentylację i wzrost pojemności minutowej serca, to można uznać również jego rolę w zmniejszaniu dysproporcji, jaka istnieje u pacjentów z chorobą niedokrwienną, między zapotrzebowaniem a dostarczaniem tlenu podczas wysiłku do mięśnia sercowego.

Lekarz lub magister rehabilitacji, do którego zwracają się pacjenci z chorobą niedobrwienną serca z prośbą o wskazówki dotyczące aktywności ruchowej, powinni znaleźć odpowiedź na dwa zasadnicze pytania.

Po pierwsze, czy w konkretnym przypadku istnieją przeciw 134.

wsbazania do określonych form aktywności ruchowej, po drugie, jakie są możliwości obciążania wysiłkiem danego pacjenta.

Wskazania do prowadzenia stałej aktywności ruchowej u pacjentów z chorobą wieńcową wynikają ze wspomnianego już pozytywnego oddziaływania treningu na układ krążenia, a w tym krążenia wieńcowego, poprawy sprawności fizycznej, wydolności wieńcowej, zapobieżenia dalszemu rozwojowi choroby oraz możliwości przywrócenia pacjenta do pracy zawodowej.

Istnieją jednakże pacjenci, u których ze względu aktualny stan zdrowia nie można stosować ćwiczeń fizycznych.

Bależądo nich osoby z następującymi schorzeniami: 1)zaawansowana niewydolność krążenia, przy czym dopuszczalna jest względna niewydolność przy leczeniu naparstnicą 2)częste, pojawiające się w spoczynku bóle wieńcowe 3)tętniab serca lub aorty 4)stenoza aortalna: 5)zaburzenia rytmu serca dopuszczalne są pojedyncze ekstrasystolenie więcej niż O/min, z wyjątkiem pobudzeń przedwczesnych pochodzących z wielu ośrodków, a szczególnie występujących w tzw.fazie ranliwej załamka T: 6)przebyte incydenty zatorowe 7)aktualne lub niedawno przebyte zakrzepowe zapalenie żył 8)utrwalone nadciśnienie przekraczające IIO/mmHg ciśnienia rozkurczowego: 9)znacznego stopnia powiększenie sylwetki serca 10)nadczynność i niedoczynność tarczycyt 11)ostre infekcje.

Po ustaleniu wskazań i przeciwwskazań do wykonywania aktywności ruchowej należy ocenić możliwości obciążenia wysiłkiem pacjenta, biorąc pod uwagę jego tolerancję wysiłbową.

Tolerancję wysiłkowąokreśla taki stopień obciążenia wysiłkiem, po przekroczeniu którego pojawiają się zaburzenia homeostazy lub inne zaburzenia czynnościowe uniemożliwiające lub utrudniające w znacznym stopniu wykonywanie wysiłku.

Objawy te są następujące: 1)duszność znacznego stopnia 2)zawroty głowy połączone ze skłonnościami do omdlenia 3)znacznego stopnia uczucie zmęczenia: 135.

4)jakiekolwiek zaburzenia sprawności umysłowych: 5)bladość, ewentualnie sinica: 0)pojawienia się rytmu cwałowego lub szmeru niedomykalności zastawki dwudzielnej 7)jednoczesny brak wzrostu ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w czasie trwania wysiłku lub spadek ciśnienia skurczowego 8)zmiany elektrokardiograficzne, do których należą: pojawienie się skurczów dodatkowych w liczbie większej niż jedno pobudzenie na sześć ewolucji serca, ekstrasystolia komorowa pojawiająca się przed końcem załamka T, blok przedsionkowa-komorowy, zaburzenia przewodnictwa wewnątrzkomorowego oraz obniżenie odcinks 5 T poziome lub skośne więcej niż 0, 2 mV.

Obciążenia wysiłkiem dokonuje się praktycznie w dwojaki sposób.

Najbardziej dogodną metodą jest próba na ergometrze rowerowym.

Przyrząd ten dzięki odpowiedniemu układowi hamulców daje możliwość dokładnego obciążenia wysiłkiem, którego moc jest wyskalowana w watach.

Obciążenie rozpoczyna się od 0.

5 W(kg wagi ciała, utrzymując je przez 6 min.

Jest to niezbędny czas do ustalenia stanu tzw.równowagi czynnościowej, czyli równowagi między zapotrzebowaniem na tlen a dostarczaniem tlenu do tkanek.

Następnie zwiększa się obciążenie o dalsze 0.

5 W/kg wagi ciała do wystąpienia objawów nietolerancji wysiłkowej lub osiągnięcia wartości tętna submaksymalnegostanowiącego 75'i tętna maksymalnego, jakie można uzyskać w danej grupie wiekowej.

W trakcie wysiłku prowadzi się stałą kontrolę ciśnienia i obrazu elektrokardiograficznego.

Jeśli nie ma do dyspozycji ergometru, obciążenie wysiłkiem można przeprowadzać za pomocą tzw.próby stopni.

W próbie tej pacjent wchodzi na schodki składające się z dwóch stopni o różnej wysokości.

Obciążenie wysiłkiem dawkuje się poprzez zwiększanie wysokości stopni.

Przeliczenie tych obciążeń na liczbę watów podaje tabela 2.

Przy ustalaniu tolerancji wysiłkowej dla późniejszego programowania aktywności ruchowej wskazane jest oznaczenie kosztu metabolicznego, który mierzony jest ilością zużytego tlenu w mVmimkgwagi ciała na danym poziomie obciążenia wysiłkowego.

Oznaczenie to można wykonać bezpośrednio, rejestrując zużycie tlenu w czasie 136.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Podstawy korekty balans bieli
Podstawy korekty tonalnej
ANALIZA SKUTECZNOŚCI TERAPII MANUALNEJ WSPOMAGANEJ FIZJOTERAPIĄ W PRZECIĄŻENIACH ZAWODOWYCH MUZYKÓW
Lampowy korektor graficzny, 1. TECHNIKA, Elektryka - Elektronika, Elektrotechnika, Podstawy elektote
automatyka sciaga na exam(1), Studia - Mechatronika PWR, Podstawy automatyki - wykład (Mirosław Łuko
Korekta w związku z przekroczeniem rocznej podstawy wymiaru składek ZUS
PA pytania, Studia - Mechatronika PWR, Podstawy automatyki - wykład (Mirosław Łukowicz)
ped 1 3 psychologiczne podstawy wychowania i ksztalcenia dr l janiszewska dr a gutowska wyka
Mirosława Popek, Bożenna Wapińska Podstawy budownictwa podręcznik opis, informacje, dane techniczne

więcej podobnych podstron