Międzynarodowe stosunki gospodarcze

1. Międzynarodowe stosunki gospodarcze

2. Czym motywowane jest rosnące zainteresowanie przedmiotem MSG?

3. Jakie czynniki determinują międzynarodowy podział pracy?

4. Co jest przedmiotem międzynarodowych obrotów gospodarczych

5. Jak można zdefiniować pojęcie „gospodarka światowa”

6. Co stanowi treść pojęcia terms of trade i jakie ma to znaczenie w analizie problemów handlu zagranicznego?

7. Jaką rolę we współczesnej wymianie międzynarodowej odgrywa handel usługami

8. Jaki jest pogląd markantalistów na wymianę międzynarodową

9. Założenia teorii Ricardo:

10. Teoria obfitości zasobów

11. Międzynarodowe przepływy czynników produkcji

12. Jak można ocenić rolę procesów migracyjnych(przepływ czynnika pracy) w gosp. św.

13. Jakie mogą być konsekwencje międzynarodowych przepływów kapitału

14. Jakie są główne motywy inwestycji portfelowych

15. Jakie są główne motywy realizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

16. Jakie miejsce we współczesnej gospodarce światowej odgrywają korporacje transnarodowe?

17. Jaki jest wpływ korporacji transnarodowych na gospodarkę kraju macierzystego?

18. Co to są ceny transferowe i jaka jest ich rola w działalności korporacji transnarodowych?

19. Jaki jest wpływ korporacji transnarodowych na kraj “goszczący”?

20. jaka jest rola kapitału zagranicznego i korporacji transnarodowych w krajach rozwijających się?

21. W jakich okolicznościach i kiedy rozpoczyna się szybki rozwój korporacji transnarodowych?

22. Jak wygląda struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia

23. Czy Polska jest atrakcyjnym miejscem lokaty zagranicznych inwestycji bezpośrednich

24. Główne narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej

25. Co to są cła i jakie są główne rodzaje ceł?

26. Pozataryfowe narzędzia polityki handlowej w wymianie zagranicznej

27. Na czym polega polityka protekcjonizmu w handlu międzynarodowym?

28. Na czym polega polityka liberalizmu ekonomicznego w handlu zagranicznym?

29. Ograniczenia ilościowe w wymianie zagranicznej - na czym polegają

30. Jakie kraje ograniczają handel w obrocie międzynarodowym

31. Co można powiedzieć o historii idei integracji?

32. Jak można określić główne etapy procesu integracyjnego w ramach regionalnej integracji gospodarczej?

33. Na czym polega efekt kreacji handlu w unii celnej?

34. Na czym polega efekt przesunięcia handlu w unii celnej?

35. Jakie mogą być długookresowe (dynamiczne) efekty unii celnej? 48. Rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego w gospodarce Światowej

36. Czym charakteryzuje się rachunek dochodu narodowego w gospodarce zamkniętej i otwartej

37. Co stanowi rachunek obrotów bieżących, a co rachunek obrotów kapitałowych w bilansie płatniczym

38. Jakie transakcje wprowadza się na stronę winien, a jakie na stronę ma w bilansie płatniczym

39. Co rozumiemy przez pojęcie bilansu płatniczego. Kiedy mamy do czynienia z nadwyżką, a kiedy z deficytem bilansu płatniczego

40. Jaki ma zakres bilans handlowy a jaki bilans płatniczy

41. jakie są przyczyny braku równowagi w bilansie płatniczym w okresie krótkim, a jakie w okresie długim, jakie są mechanizmy przywracania równowagi.

42. Co to jest kurs walutowy(nominalny i realny) i jakie są systemy kursu walutowego

43. Jakie czynniki oddziaływują na poziom kursu walutowego

44. Co to są inwestycje walutowe

45. Co można powiedzieć o rynku walutowym i jego podstawowych operacjach

46. Czym jest SAAT(WTO) i jaki są główne reguły działania

47. Rola Banku Światowego w gospodarce światowej.

48. Rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego w gospodarce Światowej

49. Co cechuje powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego

50. Główne Międzynarodowe Organizacje Gospodarcze.

1. Co stanowi główną treść dyscypliny: „Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze"

Teoria międzynarodowych stosunków gospodarczych zajmuje się badaniami praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej, natomiast zagraniczna czy międzynarodowa polityka ekonomiczna określa metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych oraz osiągania celów różnych krajów w drodze współpracy gospodarczej z zagranicą, głównie przez zawieranie międzynarodowych porozumień gospodarczych, jak też tworzenie wspólnych, międzynarodowych instytucji i organizacji gospodarczych. Międzynarodowe stosunki gospodarcze rozumiane jako dyscyplina naukowa opierają się na takich samych podstawach metodologicznych, jak pozostałe dziedziny ekonomii. Głównymi przyczynami MSG, jako odrębnej dyscypliny należy doszukiwać się w istnieniu niezależnych, suwerennych państw podzielonych granicami politycznymi.

2. Czym motywowane jest rosnące zainteresowanie przedmiotem: „Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze to stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gospodarczego, także różnych perspektywach rozwojowych. Konstruktywny rozwój tych stosunków staje się we współczesnym świecie w coraz większym stopniu obiektywną koniecznością ekonomiczną, wzrasta bowiem sama współzależność gospodarcza między krajami, grupami krajów i kontynentami. Przyrost ludności powoduje, że świat się zagęszcza. Jednocześnie szybki postęp techniczny, zmniejszający jednostkowy koszt i czas przewozu dóbr i ludzi w dużych odległościach oraz zwiększający możliwości komunikowania się, przekazywania informacji i decyzji, sprawia, że świat się relatywnie kurczy. Wreszcie rozwój nauki, techniki i technologii stwarza nowe możliwości wszechstronnego rozwoju ludności. Szybki bowiem postęp techniczny i rozwój przemysłu, urbanizacja i wzrost gęstości zaludnienia mają istotny wpływ nienadążanie możliwości wzrostu produkcji żywności. Powstające problemy społeczne, ekonomiczne i ekologiczne wymagają zaangażowania ogromnych środków finansowych i rzeczowych oraz umiejętności i kwalifikacji ludzi. Są to problemy tak poważne, że rozwiązywanie ich przekracza możliwości poszczególnych krajów i wymaga skoordynowanej działalności w skali światowej, międzynarodowej.

3. Jakie czynniki determinują międzynarodowy podział pracy.

Międzynarodowy podział pracy może zapewnić korzyści wszystkim uczestniczącym w nim podmiotom gospodarczym. Główną siłą napędową międzynarodowego podziału pracy jest rozwój techniki, który przejawia się w ciągłym wzbogacaniu wiedzy, szerszym stosowaniu jego dorobku w praktyce oraz w doskonaleniu narzędzi pracy itp.

Formami międzynarodowego podziału pracy są międzynarodowa specjalizacja i kooperacja produkcji.

Międzynarodowa specjalizacja produkcji ułatwia osiągnięcie światowego standardu produkcji i podnosi wydajność pracy. Łatwiej jest osiągnąć światową jakość produkcji w warunkach koncentracji myśli technicznej i inwestycji na wybranych odcinkach produkcji niż w przypadku podejmowania produkcji szerokiego asortymentu wyrobów. Krajom małym i średnim bez specjalizacji trudno byłoby produkować tanio i nowocześnie.

Międzynarodowa specjalizacja produkcji z jednej strony przynosi korzyści np. przyspieszenie postępu technicznego, wzrost efektywności wykorzystania zasobów produkcyjnych, zaspokojenie w większym stopniu potrzeb konsumentów danego kraju. Z drugiej zaś strony rosnąca specjalizacja uzależnia rozwój kraju od wymiany handlowej z zagranicą.

Zależnie od przyjętego kryterium wyodrębnia się różne rodzaje międzynarodowej specjalizacji produkcji między innymi: jednostronną, dwustronną, statyczną, dynamiczną, międzygałęziową, wewnątrzgałęziową, strukturalną, mikroekonomiczną, makroekonomiczną i inne.

Międzynarodowa kooperacja produkcji jest odmianą specjalizacji i obejmuje produkcję podzespołów i części wyrobów gotowych przez z góry określonego producenta dla znanego wcześniej odbiorcy.

Warunkiem rozwoju kooperacji jest osiągnięcie przez partnerów zbliżonego stopnia zaawansowania postępu technicznego i organizacji produkcji. Produkcja elementów składowych wymaga zaangażowania wyspecjalizowanego aparatu wytwórczego, nowoczesnych technologii i wykwalifikowanej siły roboczej.

Międzynarodowa kooperacja produkcji podobnie jak specjalizacja przynosi jej uczestnikom wiele korzyści, a przede wszystkim obniża jednostkowe koszty produkcji, przyczynia się do stabilizacji obrotów handlowych, tworzy nowe możliwości wymiany narodowej. Słabsze ekonomicznie kraje uczestniczące w kooperacji dzięki szybszemu postępowi technicznemu mają szansę utrzymania się na rynku światowym.

Zależnie od przyjętego kryterium wyodrębnia się różne rodzaje międzynarodowej kooperacji produkcji między innymi: dwustronną, wielostronną, równoległą, łańcuchową, przemienną, wewnątrzgałęziową, międzygałęziową, statyczną, dynamiczną i inne.

Do czynników, które determinują międzynarodowy podział pracy oraz jego formy można zaliczyć czynniki ekonomiczne i pozaekonomiczne. Wśród czynników ekonomicznych szczególną rolę odgrywają czynniki strukturalne, techniczno-technologiczne i koniunkturalne, natomiast wśród czynników pozaekonomicznych czynniki ideologiczne, polityczne i instytucjonalne.

Ogół czynników, które determinują rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji można podzielić na:

• ekonomiczne (czynniki strukturalne, techniczno-technologiczne i koniunkturalne);

• pozaekonomiczne (czynniki ideologiczne i instytucjonalne

• Czynniki strukturalne- związane są z niejednolitym wyposażeniem poszczególnych krajów w zasoby surowcowe, pracy i kapitału. Kraje posiadające w dużej ilości kopaliny specjalizują się w ich wydobyciu pod kątem potrzeb partnerów. Te, które posiadają urodzajną ziemię specjalizują się w produkcji artykułów rolno-spożywczych. Kraje mające duże ilości zasobów pracy specjalizują się w produkcji i eksporcie wyrobów pracochłonnych, te które cierpią na niedobór rąk do pracy - w produkcji i eksporcie wyrobów pracooszczędnych. Kraje posiadające większe zasoby kapitału specjalizują się w produkcji kapitałochłonnej, nowoczesnej, natomiast ubogie w kapitał - w produkcji kapitałooszczędnej. Różnice w zasobach kapitału pogłębiają specjalizację przemysłową krajów zaawansowanych gospodarczo i zacofanie gospodarcze krajów słabo uprzemysłowionych.

• Czynniki techniczno-technologiczne - znajdują odzwierciedlenie w kształtowaniu wydajności pracy oraz efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kapitału. Rewolucja naukowo-techniczna przyczyniła się do przeobrażeń strukturalnych w międzynarodowym podziale pracy, zmniejszyła rolę krajów mających przewagę w zasobach produkcji i zwiększyła rolę krajów aktywnie uczestniczących w rozwoju nauki i techniki. Międzynarodowy przepływ techniki i technologii jest szczególnie ważny dla krajów małych i średnich, mających ograniczone możliwości kapitałowe. Kraje te nie są w stanie finansować postępu naukowo-technicznego, który ma charakter kompleksowy i musi obejmować wszystkie podstawowe dziedziny nauki i techniki. Współpraca naukowo-techniczna przejawia się w kilku formach: wymiany informacji technicznej, specjalizacji i kooperacji w badaniach, wspólnych badań naukowo-technicznych.

• Czynniki koniunkturalne - mają charakter krótkookresowy, podlegają procesowi ewolucji i są związane ze zmianami rozmiarów popytu i podaży na rynku międzynarodowym. W okresie szybkiego wzrostu popytu pojawiają się tendencje do rozwoju form współpracy międzynarodowej, zaś w okresie spadku popytu międzynarodowy podział pracy staje się ograniczony.

• Czynniki instytucjonalne takie jak ustrój polityczny, polityka gospodarcza, traktaty i umowy międzynarodowe wpływają na formy międzynarodowego podziału pracy i ulegają częstym zmianom. Demokratyczny ustrój polityczny sprzyja zwiększeniu zaangażowania kraju w formach międzynarodowego podziały pracy ponieważ towarzyszy mu rynkowy mechanizm funkcjonowania gospodarki. Rozwój poszczególnych krajów posiadających gospodarkę „otwartą” jest uzależniony od możliwości specjalizacji międzynarodowej. Natomiast ustrój niedemokratyczny prowadzi do uniezależnienia się od specjalizacji międzynarodowej. Polityka gospodarcza może zwiększać lub ograniczać udział w międzynarodowym podziale pracy. W systemie demokratycznym jest podporządkowana aktywnemu uczestnictwu w międzynarodowym podziale pracy, zaś w systemie niedemokratycznym służy uniezależnieniu się od tego podziału. Traktaty i umowy międzynarodowe mogą mieć charakter dwustronny lub wielostronny. Porozumienia wielostronne stanowią podstawę działalności organizacji międzynarodowych, które zorientowane są na zwiększenie skali międzynarodowego przepływu pracy. Umowy dwustronne dotyczą wybranych zagadnień współpracy międzynarodowej i ich wpływ na międzynarodowy podział pracy jest mniejszy.

Ogół czynników wpływających na strukturę gospodarczą poszczególnych krajów i tym samym określających ich miejsce w MPP można podzielić na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Pierwsze z nich wiążą się ze specyficznymi właściwościami gospodarki konkretnych krajów. Drugie stanowią efekt rozwoju MPP, wynikający z przekształceń strukturalnych w gospodarce światowej jako całości. Wśród czynników wewnętrznych różnicujących predyspozycje poszczególnych krajów do określonych kierunków specjalizacji międzynarodowej na pierwszym miejscu wymienia się warunki naturalne - istotne z punktu widzenia możliwości specjalizacji to położenie geograficzne, klimat, zasoby naturalne, warunki glebowe oraz czynniki demograficzne, a więc liczba i struktura ludności, poziom jej kwalifikacji, a następnie osiągnięty poziom rozwoju i strukturę gospodarczą - określa się jako warunki nabyte, są one bowiem wynikiem drogi historycznej, jaką przebyła gospodarka . Wśród warunków tych można wymienić: nagromadzone zasoby kapitałowe, stan infrastruktury gospodarczej, poziom techniczny aparatu wytwórczego, nowoczesność rozwiązań instytucjonalno-systemowych. Warunki nabyte mają szczególne znaczenie dla dynamiki i struktury wzrostu gospodarczego, kształtując zakres i efektywność realizowanych inwestycji, postęp techniczny przyczynia się do ogólnego wzrostu dochodów i kreowania nowych potrzeb, czynniki systemowe - wpływają z kolei na miejsce danego kraju w MPP przez określenie celów i kierunków jego rozwoju społeczno-gospodarczego oraz warunków ich osiągania i czynniki pozaekonomiczne kształtują kierunki międzynarodowej specjalizacji produkcji, dotyczących zdarzeń nieprzewidywalnych np.: wojna, zaburzenia społeczne, klęski żywiołowe. Znaczenie czynników zewnętrznych jest znacznie istotniejsze dla krajów o małym lub zacofanym potencjale ekonomicznym niż dla krajów większych i bardziej rozwiniętych. Wzajemne oddziaływania krajów o różnym poziomie rozwoju, odmiennym potencjale ekonomicznym, demograficznym, różnych systemach społeczno-ekonomicznych, odmiennej kulturze czy tradycjach stwarzają zewnętrzne impulsy do przekształcenia się struktur gospodarczych i społecznych, zmiany hierarchii celów, rozwiązań organizacyjnych i technicznych itd.

4. Co jest przedmiotem międzynarodowych obrotów gospodarczych.

Przepływ czynników wytwórczych:

• praca

• ziemia

• kapitał

• usługi

• wiedza

• technologie

Postęp techniczny i związany z nim rozwój międzynarodowego podziału pracy prowadzi do wzrostu intensywności powiązań ekonomicznych między poszczególnymi krajami i do rozszerzenia zakresu międzynarodowych obrotów gospodarczych. Oprócz handlu zagranicznego wykształciły się nie istniejące w przeszłości powiązania gospodarcze w procesie produkcji, jak i w dziedzinie usług. Oprócz tego przedmiotem wymiany gospodarczej w coraz większym stopniu stają się kapitał i siła robocza.

5. Jak można zdefiniować pojęcie: „gospodarka światowa".

Gospodarka światowa to system trwałych powiązań ekonomicznych, włączających gospodarki narodowe poszczególnych krajów w procesy produkcji i wymiany o zasięgu globalnym. Zasięg i intensywność tych powiązań ulegają ewolucji wraz z postępem technicznym. Kształtowanie się gospodarki światowej zostało zainicjowane powstaniem na przełomie XV i XVI w. systemu gospodarki europejskiej.

GOSP. ŚWIATOWA- to pojecie można zrozumieć, jako pewną zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych jak i na szczeblu międzynarodowym a więc na obszarze regionalnym, ponadregionalnym czy globalnym.

Te podmioty to przedsiębiorstwa krajowe, przedsiębiorstwa międzynarodowe, zwane też transnarodowymi, gospodarki narodowe, państwa, ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe, bezpośrednio lub pośrednio zajmujące się działalnością organizacyjna oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system po przez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

6. Co oznacza poprawa (pogorszenie) „terms of trade"

Zmiany światowych cen towarów następują w długim okresie. Mamy wtedy do czynienia z przemianami o charakterze strukturalnym i technicznym przy jednoczesnej zmianie w dochodach, dlatego też w analizach długookresowych zmian cen stosuje się wskaźniki dochodowej elastyczności popytu i podaży. Istotna jest również analiza wskaźników terms of trade (warunków wymiany).W ujęciu rozwiniętym terms of trade można określić przy stałej i zmiennej strukturze rzeczowej handlu międzynarodowego. W przypadkach kiedy wskaźnik jest większy od jedności oznacza pozytywny wpływ na dochód narodowy zmiany cen dewizowych i krajowych w produkcji towarów i usług eksportowanych i importowanych. Wskaźnik mniejszy od jedności odzwierciedla negatywny wpływ.

Rodzaje terms of trade.

Wyróżniamy następujące rodzaje terms of trade:

1. Cenowe (nominalne)

2. Ilościowe (realne)

3. Czynnikowe

1. jednoczynnikowe (single factoral terms of trade)

2. dwuczynnikowe (double factoral terms of trade)

Ad.1) Cenowe terms of trade wskazują na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju w stosunku do zmiany cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie. Inaczej mówiąc jest to relacja zmian cen towarów eksportowych w stosunku do zmian cen towarów importowanych. Zależność tę można opisać następującym wzorem:

Zmiany cenowych terms of trade informują o zmianach korzyści krajów prowadzących wymianę. Cenowe terms of trade poprawiają się jeżeli ceny towarów eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych lub gdy ceny towarów eksportowych maleją wolniej. Taka sytuacja powoduje zwiększenie siły nabywczej danego kraju.

Ad.2) Ilościowe terms of trade to stosunek zmiany ilości towarów eksportowanych w stosunku do towarów importowanych przez dany kraj. Zależność tę można opisać następującym wzorem:

Ad.3) W związku z tym, że w analizowanych okresach bilans płatniczy danego kraju jest zrównoważony, struktura wymiany nie ulega zmianom, analizowane okresy są sobie bliskie oraz można abstrahować od zmiany wydajności, dlatego od pewnego czasu oblicza się czynnikowe terms of trade, a dokładniej- jednoczynnikowe, które oblicza się w następujący sposób:

Wzór ten daje nam relację towarów eksportowanych oraz towarów importowanych przez dany kraj w określonym czasie skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji eksportowej tego kraju.

Dwuczynnikowe terms of trade oblicza się z następującego wzoru:

Ten wskaźnik wskazuje nie tylko na zmianę cen, lecz także na zmianę wydajności pracy w kraju. W przypadku tego wskaźnika, zmiany relacji cen towarów eksportowanych i importowanych są korygowane przez zmianę relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w tych towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przywożonych na jego teren.

W rzeczywistości najczęściej stosowanym wskaźnikiem jest wskaźnik cenowy, gdyż najłatwiej go obliczyć.

Terms of trade czyli dosłownie „warunki wymiany” są rozumiane jako relacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych przez poszczególne kraje. Są to tzw. cenowe (nominalne) terms of trade. Cenowe terms of trade danego kraju poprawiają się, jeśli ceny dóbr eksportowanych w danym okresie rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych przez ten kraj. Taki kierunek zmian cen oznacza bowiem zwiększoną siłę nabywczą kraju, ponieważ za taką samą ilość dóbr A można kupić więcej dóbr B lub też mniej za nie zapłacić. Taka interpretacja cenowych terms of trade jest jednak niekiedy myląca. Problem polega na tym, że o korzyściach odnoszonych w wymianie międzynarodowej decydują nie tylko relacje cen, ale i relacje kosztów, będące z kolei pochodną efektywności wykorzystywania czynników produkcji dóbr uczestniczących w wymianie. Miarą korzyści jest przecież różnica między ceną a kosztami, czyli zysk, który może być znaczny i dalej się powiększać, nawet jeśli cena danego dobra będzie rosła w eksporcie wolniej niż cena dobra importowanego. Rzeczywiste zmiany korzyści z wymiany są lepiej odzwierciedlane przez tzw. realne lub ilościowe terms of trade. Rozumie się przez nie zmiany ilości towarów, jakie musi eksportować kraj, aby móc importować określone ilości danego zestawu towarów.

7. Jaka rolę we współczesnej wymianie międzynarodowej odgrywa handel usługami

Istota i pojęcie usług

• do niedawna usługi rozpatrywano głównie w kontekście gospodarki narodowej, a w mniejszym stopniu jako dziedzinę;

• wynikało to zarówno ze stosunkowo małego udziału usług w obrocie międzynarodowym jak też z faktu, że wiele rodzajów usług nie może być przedmiotem wymiany w skali międzynarodowej (ich konsumpcja, musi odbywać się w miejscach ich wytworzenia). Intensyfikacja powiązań gospodarczych przyniosła zmiany i w tej dziedzinie;

• usługi odgrywają coraz większą rolę jako składnik wymiany międzynarodowej;

• bezpośrednio oraz pośrednio, jako czynnik sprzyjający rozwojowi wymiany towarowej i napływom zagranicznych inwestycji;

• usługi w gospodarce światowej napotykają na utrudnienia związane z trudnością zdefiniowania czym są usługi - wobec ich ogromnej różnorodności i nieporównywalności, np. usługi montażowo-budowlane, pralnicze, telefoniczne;

Cechy usług:

• produkt większości z nich nie przybiera postaci materialnej

• większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować (nie można też wybrać odpowiedniego momentu ich świadczenia)

• usługi są więc mało podatne na handel międzynarodowy

• trudno je rejestrować (uchwycić moment sprzedaży, szczególnie w obrocie międzynarodowym)

• eksport usług jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych

• usługi definiowane są zazwyczaj (w literaturze ekonomicznej) jako świadczenie społeczne użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych

Czynniki wzrostu roli usług w świecie:

• wzrost zamożności społeczeństw

• dysponowanie większą ilością wolnego czasu

• powstało dodatkowe zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotąd w ramach gospodarstw domowych, na podniesienie jakości świadczeń usług jak też na usługi przedtem nieistniejące (np. sprzątanie, usługi turystyczne)

• wzrost produkcji towarów, który pociąga za sobą wzrost produkcji usług uzupełniających (np. ubezpieczenie towarów)

• unowocześnienie sektora usług w miarę postępu technicznego i możliwy dzięki temu wzrost ich wydajności oraz pojawienie się nowych rodzajów usług (np. telewizja satelitarna, usługi międzybankowe świadczone za pośrednictwem satelitów)

• zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość, dzięki nowoczesnej technice (np. komputerowa rezerwacja biletów lotniczych na dowolnych trasach)

• wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych

• powstanie firm specjalizujących się w przewozach towarów

• wyodrębnienie się spedycji od transportu, wąska specjalizacja w usługach ubezpieczeniowych

• istotny wpływ na rozwój sektora usług miały korporacje transnarodowe

• ich wpływ na wielkość obrotu usługami nie jest jednoznaczny

• z jednej strony bowiem przyczyniły się one do wzrostu eksportu usług w następstwie rozwoju eksportu towarów oraz usług wyspecjalizowanych

• z drugiej strony, działalność korporacji doprowadziła do zastąpienia części eksportu usług ich wytwarzaniem w kraju odbiorcy w wyniku tworzenia tam filii i oddziałów

• obserwuje się następujące prawidłowości:

• im bardziej rozwinięta gospodarka tym wyższy jest w niej udział usług w tworzeniu GDP oraz pod względem udziału w globalnym zatrudnieniu

• w krajach rozwiniętych usługi tworzą obecnie przeciętnie ok. 60-70% GNP (w USA udział ten wynosi nawet 70%), a zatrudnienie w sektorze usług stanowi ok. 60% całości zatrudnienia tych krajów

Klasyfikacja usług w handlu międzynarodowym:

• ucieleśnieni w dobrach materialnych (np. filmy)

• komplementarne (uzupełniające) do produktów (transport, ubezpieczenia towarowe)

• substytucyjne w stosunku do produkcji dóbr (konserwacje sprzętu budowlanego, naprawy maszyn, leasing samochodów, maszyn)

• nie związane z produkcją dóbr materialnych (informatyczne, medyczne, telekomunikacyjne)

8. Jaki jest pogląd merkantylistów na wymianę międzynarodową

Na przełomie XVI i XVII wieku wraz z narodzeniem się gospodarki kapitalistycznej. Czołowi przedstawiciele doktryny merkantylizmu byli obywatelami różnych krajów głównie Anglii, Niemiec, Francji i Holandii którzy reprezentowali odmienne poglądy. Jednak w odniesieniu do kilku kwestii byli jednomyślni.

Gromadzenie zasobów kruszców szlachetnych (złoto, srebro) jest podstawą rozwoju państwa:

-metale szlachetne stanowiły najbardziej trwałą i płynną i najpewniejszą formę bogactwa

-mogły tworzyć rezerwy w skarbie państwa na wypadek nagłych potrzeb

-handel zagraniczny powinien koncentrować się na pozyskaniu tych zasobów

-kładli nacisk na sprzedaż, a nie na zakup, na pieniądze, a nie na towary oraz na potęgę państwa, a nie na dobrobyt jednostki.

Głosili doktrynę korzystnego bilansu-nadwyżka eksportu nad importem było to podstawą dobrobytu państwa:

-państwo powinno popierać eksport (subsydia, premie eksportowe) a ograniczać import (cła, zakazy przewozu, kontyngent),

-powinno się eksportować towary przetworzone a importować głównie surowce.

Można wysunąć wnioski:

merkantylistyczna polityka handlu była typowym przejawem protekcjonizmu, a nawet systemu prohibicyjnego połączonego jednocześnie z intensywnym popieraniem eksportu

nie wychodziła poza sfera wymiany (nie łączyła handlu z produkcją) obliczona na jednostronne korzyści

doceniała korzyści płynące z handlu międzynarodowego i międzynarodowego podziału pracy

była swego rodzaju przejściem od gospodarki regionalnej do gospodarki ogólnonarodowej

w wyniku dalszego rozwoju gospodarki rynkowej musiała ustępować miejsca nowym myślom

Na przełomie XVI i XVII w. - kiedy stworzono już podstawy systemu kapitalistycznego - w teorii ekonomii pojawiła się doktryna merkantylizmu. Czołowi zwolennicy tej doktryny - głównie ekonomiści i politycy z Anglii, Francji, Holandii i Niemiec - różnili się między sobą, jeśli chodzi o wiele zagadnień. Jednakże co do kilku kwestii panowała u nich jednomyślność: wszyscy dopatrywali się źródeł bogactwa każdego narodu w korzystnym kształtowaniu się jego bilansu handlowego, wszyscy wychodzili z założenia o celowości zwiększania przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców i pieniędzy oraz wszyscy sugerowali stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów np. ograniczenie importu za pomocą ceł czy kontyngentów ilościowych przywozu, promowanie eksportu przez udzielanie subsydiów. W początkowym okresie merkantylizmu nazywanego inaczej monetaryzmem za główny cel uważano zwiększenie zasobów kruszców szlachetnych, to w okresie tzw. właściwego merkantylizmu kładziono nacisk przede wszystkim na celowość zwiększania zasobów zagranicznych pieniędzy - w tym złota i srebra.

9. Jak wyglądają korzyści wymiany międzynarodowej w ramach teorii kosztów komparatywnych D. Ricardo.

Powstanie teorii kosztów względnych.

Przyjmuje się, iż autorem teorii kosztów względnych jest angielski ekonomista David Ricardo, który w roku 1817 opublikował w swej pracy pt. „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania rozważania na temat teorii kosztów komparatywnych”. Nie oficjalnie jednak uważa się, iż pionierem był inny angielski ekonomista Torrens. W jego pracy wydanej w roku 1808 zostały zawarte najważniejsze elementy omawianej teorii. W roku 1815 zmodyfikowana wersja teorii kosztów komparatywnych według Torrensa została przedstawiona w opracowaniu „An Essay on the External Corn Trade” (Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem).

Teoria kosztów komparatywnych nosi również inne nazwy: teoria kosztów względnych, teoria kosztów porównawczych. Teoria kosztów komparatywnych wraz z teorią kosztów absolutnych tworzy tzw. klasyczną teorię handlu międzynarodowego.

Wyjaśnienie teorii kosztów względnych.

W teorii kosztów komparatywnych chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tj. tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B, mierzona nakładami pracy jest stosunkowo największa lub brak przewagi jest stosunkowo najmniejszy. Jednocześnie kraj B, powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Warto tu wspomnieć, że względne różnice kosztów wytwarzania są wyłącznie mierzone nakładami pracy. To stwierdzenie jest podstawą teorii kosztów komparatywnych.

Teoria kosztów komparatywnych dotyczy krajów, które produkują wszystkie towary absolutnie drożej niż inne kraje, czego Smith nie wziął pod uwagę.

Zgodnie z teorią sformułowaną przez Ricarda kraj może osiągnąć korzyści w wymianie handlowej nie tylko wtedy, gdy swoje towary wytwarza taniej niż inne kraje w ujęciu bezwzględnym, ale także wówczas, gdy wytwarza bezwzględnie drożej, ale różnice kosztów wytwarzania różnych towarów w porównaniu z innymi krajami są zróżnicowane. Inne kraje mogą być zainteresowane importem towarów, które jakiś kraj wytwarza niewiele drożej od nich samych, gdyż dzięki temu oszczędzają pracę pozwalając im wytworzyć i sprzedać za granicę więcej tych towarów, które same produkują taniej.

Ocena teorii kosztów względnych.

Zasada kosztów względnych jest podstawową zasadą racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej, jest to typowa zasada prakseologiczna, która wskazuje, jak uzyskać daną ilość określonego wyrobu przy minimalizacji nakładów ( jak uzyskać większy efekt przy danych nakładach).

Przy formułowaniu swej teorii David Ricardo przyjął upraszczające założenia Adama Smitha, biorąc pod uwagę:

dwa kraje, dwa towary i jeden czynnik produkcji,

konfrontując gospodarkę otwartą na wymianę międzynarodową z gospodarką zamkniętą

Nie uwzględnił on jednak:

kosztów związanych z przekwalifikowaniem pracowników przechodzących z jednej dziedziny wytwórczości do innej,

możliwości międzynarodowego przepływu siły roboczej,

kosztów transportu wymienianych towarów, które w rzeczywistości odgrywają ważną rolę,

przy wymianie udziału pieniądza, autentycznych cen i kursów walutowych.

David Ricardo udowodnił, że:

możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymania się między dwoma krajami absolutnych różnic w kosztach produkcji, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie towary drożej (taniej) niż drugi

dla każdego kraju zawsze opłacalna jest specjalizacja w produkcji i eksporcie produktów (towarów i usług) w przypadku których ma on stosunkową przewagę w wydajności pracy nad zagranicą.

z osobna, a następnie ich wzajemne relacje.

Zalety teorii kosztów względnych.

ukazuje źródło korzyści bardzo efektywnie wykorzystanych zasobów i sił produkcji

określa warunki i granice korzystnej specjalizacji

określa ukształtowanie się rodzajowej i towarowej oraz terytorialnej struktury produkcji

zachowują ciągle swą aktualność

zachowuje i stanowi zasadę racjonalnego gospodarowania w warunkach niepełnej przenośności zasobów w skali

Wady teorii kosztów względnych.

założenia nie zawsze są realistyczne

doskonała konkurencja w skali międzynarodowej i krajowej

doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji z jednej gałęzi do drugiej

pominięcie kosztów transportu jako wpływ na kształtowanie się struktury obrotu między krajami wziętymi pod uwagę ( 2 kraje ; 2 produkty)

Podsumowanie teorii kosztów względnych.

Wymiana handlowa prowadzi do specjalizacji, minimalizacji kosztów i maksymalizacji korzyści płynących z produkcji.

Teoria kosztów względnych udowodniła, iż kraje odnoszą korzyści biorąc udział w wymianie międzynarodowej.

TEORIA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH - ogłoszona przez Ricardo w 1817r. W teorii tej możliwości specjalizacji międzynarodowej (korzystnej) istnieją nawet wtedy gdy określony kraj wytwarza wszystkie produkty taniej lub drożej niż inne kraje. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania. Kraje powinny się specjalizować w produkcji i eksporcie tych towarów, które mogą wytwarzać stosunkowo taniej niż partnerzy;

Zalety tej teorii:

ukazuje źródło korzyści (bardzo efektywne wykorzystanie zasobów i sił produkcyjnych, określa warunki i granice korzystnej specjalizacji) ponadto określa kształtowanie się rodzajowej i towarowej oraz terytorialnej struktury produkcji

zachowuje cały czas swą aktualność, zachowuje i jednocześnie stanowi zasadę racjonalnego gospodarowania w warunkach nie pełnej przenośności zasobów w skali międzynarodowej

10. Jak można scharakteryzować główne twierdzenia teorii proporcji czynników produkcji (obfitości zasobów) Heckschera-Ohlina

Została stworzona w latach 1930-1940 przez dwóch szwedzkich ekonomistów, Heckschera i Ohlina, a rozwinięta przez Samuelsona, Leontiefa oraz autorów teorii neoczynikowych. Według tej teorii kierunki handlu wyznaczają różnice w cenach towarów, ceny natomiast zależą od popytu na towary oraz od kosztów ich wytworzenia. Koszty są funkcją wyposażenia krajów w czynniki produkcji. Koszty wyprodukowania towarów będą niskie, jeśli do produkcji będą używane zasoby występujące w danym kraju obficie. Obfitość zasobu oznacza, że jego cena jest relatywnie niska. Przy danym popycie kraje powinny eksportować towary produkowane przy użyciu obfitych (tzn. tanich ) zasobów. Przedmiotem importu będą natomiast dobra, do produkcji których dany kraj musiałby zużywać rzadko występujące (drogie) zasoby.

Zastępowanie produkcji wykorzystującej rzadki zasoby importera sprawia, że ceny tych zasobów będą zniżkować. Wzrost eksportu zwiększa popyt na zasoby obfite, prowadząc do wzrostu ich ceny.

Zgodnie z tą teorią, kraje bogate w kapitał powinny specjalizować się w produkcji dóbr kapitałochłonnych, a kraje gdzie jest obfita praca- wytwarzać towary pracochłonne.

Empiryczna weryfikacja tej teorii przeprowadzona została po II wojnie światowej przez W. Leontiefa metodą input- output i przyniosła zaskakujące rezultaty. Okazało się że bogate w kapitał Stany Zjednoczone eksportują głównie towary o dużej zawartości drogiej w Stanach Zjednoczonych pracy, a importują dobra kapitałochłonne. Zjawisko to nazwano paradoksem Leontiefa. Wzmogło to zainteresowanie badaczy w innych krajach. Niektórzy otrzymali wynik podobny jak Leontief , a inni potwierdzili hipotezy Heckschera-Ohlina.

Tłumaczono, że jednostka pracy w USA kosztuje najdrożej na świecie, jednak różnica w wydajności pracy jest jeszcze większa, co sprawia , że praca staję się względnie tania. Zasoby pracy kwalifikowanej są zaś w Stanach Zjednoczonych wyjątkowo obfite w porównaniu z resztą świata.

W pracach na temat Stanów Zjednoczonych dominuje raczej przekonanie , że są obficiej jednak wyposażone w czynnik pracy niż w kapitał , gdyż wyjątkowo duży jest w tym pierwszym czynniku udział pracy wysoko kwalifikowanej. Jednak nie przywiązuje się równej wagi do tego ,że i w czynniku kapitału w Stanach Zjednoczonych może być duży udział kategorii o wysokich „klasyfikacjach”.

TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW - założyciel tej teorii to Hecsher; teoria ta, mówi że zróżnicowanie krajów pod względem wyposażenia w czynniki produkcji (w kapitał i w pracę) oraz będące tego skutkiem odmienne nakłady kosztów i cen stanowią przesłanki handlu międzynarodowego. W warunkach jednakowego wyposażenia w czynniki produkcji odmienna struktura popytu (nie jednakowy podział dochodu narodowego, różne gust, upodobania) może powodować różnice w kosztach i cenach. Jeśli jednak i struktura popytu jest zbliżona między krajami to pogłębianie specjalizacji i zwiększanie rozmiarów produkcji umożliwia osiągnięcie kosztów niższych - korzyści skali.

11. Jakie są motywy międzynarodowych przepływów czynników produkcji.

Głównym motywem przemieszczania się czynników produkcji przez granicę jest chęć uzyskania wyższej stopy zysku. Migracja siły roboczej ma zatem miejsce, gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a zagranicą, wywóz kapitału zaś wtedy, gdy zastosowany za granicą przynosi większy zysk niż w kraju. Ze względu na to, że przemieszczanie zarówno siły roboczej, jak i kapitału przez granicę wiąże się z pewnymi niedogodnościami i niejednokrotnie pociąga za sobą ryzyko, różnica między płacą czy stopą zysku możliwymi do uzyskania w kraju i za granicą musi być na tyle istotna, aby mogła równoważyć wymienione niedogodności. Międzynarodowemu ruchowi czynników produkcji może dodatkowo sprzyjać praktyczna niemożność ich zastosowania na rynku wewnętrznym. Jeżeli w danym kraju występuje znaczna przewaga podaży jakiegoś czynnika produkcji nad popytem na ten czynnik, to nie wykorzystana część jego zasobów ma dodatkowe bodźce do tego, aby się przemieścić za granicę.

12. Jak można ocenić rolę procesów migracyjnych (przepływ czynnika pracy) w gospodarce

Skutki migracji siły roboczej dla kraju emigracji i kraju imigracji

Migracja siły roboczej, podobnie jak i wywóz kapitału, powoduje istotne konsekwencje ekonomiczne. Najważniejszą pozytywną cechą migracji zarobkowej dla kraju pochodzenia siły roboczej jest zmniejszenie jej podaży na wewnętrznym rynku pracy. Ponieważ są to w większości kraje mające nadwyżki siły roboczej, emigracja zwiększa możliwość zatrudnienia części ludności dotąd bezrobotnej. Zmniejszenie podaży siły roboczej, przy utrzymaniu popytu na nią, najczęściej prowadzi także podniesienia poziomu płac określonych przez krańcową wydajność ostatniego zatrudnionego pracownika, co jest korzyścią odnoszoną przez pracobiorców . Wzrost poziomu płac wpływa oczywiście negatywnie na warunki działania przedsiębiorstw, będąc tym samym stratą pracobiorców. W tym samym kierunku mogą działać inne zjawiska związane ze zmniejszeniem podaży siły roboczej (np. zmniejszenie mobilności terytorialnej czy gotowości podejmowania pracy w trudnych warunkach).

Migracja zarobkowa może także wpływać na gospodarkę kraju jej pochodzenia w inny sposób. Wśród zjawisk pozytywnych można wymienić np. transfer części zarobków do kraju macierzystego emigrantów, wpływa korzystnie na podniesienie poziomu życia emigrantów, a prócz tego wpływa korzystnie na bilans płatniczy kraju ich pochodzenia. Do krajów uzyskujących znaczne korzyści tego typu należą m.in. Jordania, Pakistan, Turcja i Maroko.

Gospodarka kraju pochodzenia emigrantów może także skorzystać, gdy po upływie pewnego czasu część pracowników zatrudnionych za granicą powróci do kraju. Korzysta on wówczas z ich na ogół podwyższonych za granicą kwalifikacji zawodowych, jak i zgromadzonych tam kapitałów inwestowanych zwyczajowo w kraju macierzystym.Wiele hoteli, restauracji, warsztatów samochodowych istniejących w Hiszpanii, Portugalii, Chorwacji, Grecji i Turcji powstało dzięki zasobom kapitałowym i umiejętnościom zdobytym przez reemigrantów w czasie ich pracy za granicą.Jednocześnie migracja siły roboczej przynosi krajowi jej pochodzenia poważne straty. Największe z nich wiążą się z faktem, że na emigracje decydują się często ludzie młodzi, którzy z jednej strony skorzystali już z niektórych świadczeń dostępnych nieodpłatnie w ich kraju rodzinnym (np. opieka nad niemowlęciem, przedszkole, szkoła, studia), z drugiej zaś wyjeżdżają najczęściej nie pracując w kraju na tyle długo, aby przez płacone podatki zwrócić koszty tych świadczeń.

Straty te są jeszcze większe, jeżeli na emigrację udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach (tzw. brain drain), którzy za granicą mają na ogół możliwość uzyskania znacznie wyższych płac, a niekiedy także realizowania swych ambicji zawodowych. W charakterze importerów występują tu przede wszystkim Stany Zjednoczone.

Korzyści i straty kraju przyjmującego imigrantów są najczęściej odwrotnością korzyści i strat kraju pochodzenia emigrantów.

Przede wszystkim imigracja powiększa podaż siły roboczej.

Kolejną konsekwencją wyrównania się podaży i popytu na pracę może być zwiększenie trudności z jej odszywaniem, wzrost dyscypliny pracy i wzrost wymagań ze strony pracodawcy. Szczególnie wyraźnie wymienione procesy występują w grupie prac najprostszych, gdyż właśnie o nie starają się najczęściej imigranci nie mający kwalifikacji zawodowych i słabo znających język. Wszystko to jest oczywiście odbierane przez krajowych pracobiorców jako niekorzystne zmiany wywołane pojawieniem się na rynku pracy konkurentów pochodzących z zagranicy

Oczywiście inaczej patrzą na to pracodawcy, gdyż obniżenie poziomu płac, zwiększenie konkurencji na rynku pracy i gotowość jej podejmowania w trudnych warunkach umożliwią realizację większych zysków.

Kraj osiedlenia emigrantów zarobkowych uzyskuje także korzyści wynikające stąd, że przybywają doń przede wszystkim ludzie młodzi.

Z podstawowych świadczeń obciążających podatnika (oświata, nauka) skorzystali jeszcze w kraju pochodzenia, w kraju osiedlenia natomiast będą przez dłuższy czas pracować i płacić podatki, z których na szerszą skalę (np. w postaci intensywniejszego korzystania z opieki zdrowotnej, emerytur czy możliwości kształcenia dzieci) skorzystają dopiero po kilkunastu lub kilkudziesięciu latach.

Kraj przyjmujący emigrantów zyskuje niekiedy dostęp do ich unikalnych kwalifikacji, często mało związanych z formalnym wykształceniem zdobytym za granicą. Pozwalają one w wielu przypadkach wzbogacić ofertę rynkową (np. chińskie i wietnamskie restauracje w Polsce) czy podnieść poziom rozgrywek sportowych (np. udział amerykańskich koszykarzy w rozgrywkach ligowych w Europie lub rosyjskich, czeskich i skandynawskich hokeistów

w NHL).

Oczywiście kraj przyjmujący emigrantów zarobkowych ponosi także z tego tytułu pewne straty. Przede wszystkim są to koszty dostosowania imigrantów do życia w nowych warunkach (np. finansowanie kursów nauki języka czy kursów wiedzy obywatelskiej). Jeżeli kraj chce korzystać z zagranicznej siły roboczej,

a bardzo restrykcyjnie podchodzi do nadawania im obywatelstwa

(np. Niemcy), dochodzą do tego koszty nauki szkolnej języka ojczystego dzieci emigrantów.

Kraj przyjmujący ponosi także znaczne koszty społeczne wynikające

z trudności z dostosowaniem się imigrantów do życia w nowych warunkach

( np. powstawanie w biedniejszych dzielnicach gett narodowych, wzrost przestępczości). Poważnym problemem mogą być też trudności z zaakceptowaniem obecności imigrantów przez część własnego społeczeństwa, co może się przejawiać we wzroście ksenofobii, a niekiedy nawet zamieszkami na tle etnicznym.

13. Jakie mogą być konsekwencje międzynarodowa wymiany kapitału.

Międzynarodowe ruchy kapitału to transakcje kapitałowe ujmowane w bilansie płatniczym. Polegają one na transferze siły nabywczej z określonego kraju za granicę i z zagranicy do danego kraju. Transfery te mogą wynikać z wielu powodów : z zakupu towarów i usług za granicą , wskutek czego przynajmniej krótkookresowo powiększają się należności i zobowiązania zagraniczne , z tytułu udzielania lub otrzymywania zagranicznych kredytów handlowych i pożyczek finansowych , zakładania przedsiębiorstw w jednym kraju przez rezydentów drugiego kraju , płatności odszkodowań i reparacji , zakupu i sprzedaży zagranicznych papierów wartościowych itp.

Transfery te mają różny charakter , określany przede wszystkim przez dwie cechy: zwrotności i odpłatności . Przekazanie określonej wartości za granicę lub otrzymanie jej z zagranicy na warunkach zwrotności oznacza , iż kraj otrzymujący ją jest w przyszłości zobowiązany do jej zwrotu . Natomiast transfer wartości na warunkach odpłatności jest równoznaczny z koniecznością przekazywania za granicę , w trakcie użytkowania kapitału , wartości jako wynagrodzenia za czasowe dysponowanie pewną siłą nabywczą.

Motywy ruchów kapitału

Oprócz podstawowego motywu , jakim jest maksymalizacja zysku , wskazywane są też inne motywy przemieszczania się kapitału w skali międzynarodowej . Zalicza się do nich :

możliwość osiągania wyższej stopy zysku za granicą w porównaniu z krajową stopą zysku w krótkim okresie ,

niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą w porównaniu z warunkami krajowymi ,

zapewnienie dostępu do źródeł surowców , zwłaszcza o podstawowym znaczeniu gospodarczym ,

istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju ,

obejście barier celnych dzięki ulokowaniu kapitału w tych krajach , w których te bariery występują ,

zróżnicowane kształtowanie się cen i odmienne tendencje tego kształtowania w kraju i za granicą ,

względy podatkowe , np. wykorzystanie specjalnych ulg dla inwestorów zagranicznych w krajach lokaty ,

wykorzystanie przewagi technologicznej , która nie występuje w stosunkach wewnątrz krajowych ; im większe jest „rozwarcie” tej luki technologicznej , tym większa jest szansa na osiągnięcie wyższych zysków za granicą ,

zdobycie zagranicznych rynków zbytu ,

względy spekulacyjne ,

różnice stóp procentowych na rynkach pieniężnych i kapitałowych ,

poprawa struktury lokat kapitałowych ,

różnice w poziomie stabilizacji stosunków politycznych i ekonomicznych w różnych krajach ,

produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego.

Przyczyny wywołujące międzynarodowe ruchy kapitału o charakterze ekonomicznym to : różnice w krańcowej efektywności kapitału rzeczowego , różnice w dochodach uzyskiwanych od kapitału pieniężnego oraz ryzyko .

14. Jakie są główne motywy inwestycji portfelowe

Przepływ kapitału typu udziałowego między przedsiębiorstwami nie zawsze przybiera formę inwestycji bezpośrednich . Zakup akcji zagranicznych spółek akcyjnych , jeżeli nie gwarantuje przejęcia efektywnej kontroli nad przedsiębiorstwem emitującym tego rodzaju walory , ma charakter inwestycji portfelowej (pośredniej) . Firma lokująca kapitał musi się liczyć ze zwiększonym ryzykiem związanym z partycypowaniem w kapitale akcyjnym zagranicznej , prowadzącej działalność na własny rachunek i własne ryzyko. Klasyczną formą inwestycji portfelowej jest zakup przez firmy krajowe obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwa zagraniczne . Wywożący kapitał za granicę dąży do uzyskania stałego dochodu z lokaty zagranicznej w warunkach występowania ograniczonego ryzyka utraty kapitału .

Szczególną rolę w procesie gromadzenia wolnych funduszy pieniężnych i przeistaczania ich za pomocą kredytu w kapitał pracujący odgrywają banki . Jako podmioty wyspecjalizowane w rozdysponowaniu akumulacji mogą w istotny sposób wpływać na wielkość i strukturę przepływów kapitału w skali międzynarodowej .

Udział banków w procesie przemieszczania kapitału w skali międzynarodowej ma nie tylko bierną , ale i aktywna formę . Banki wchodzące w stosunki z zagranicznymi podmiotami , mogą udzielać kredytów zarówno przedsiębiorstwom , jak i bankom zagranicznym . Szczególne znaczenie ma właśnie międzybankowy kanał przepływu kapitału . Może mieć przede wszystkim charakter komplementarny w stosunku do przepływu kapitału między przedsiębiorstwami trudniącymi się transakcjami handlu zagranicznego . Bezpośrednie włączenie się do banków w sferę finansowania handlu zagranicznego w zasadniczy sposób zmienia układ transakcji kredytowej oraz istotę stosunków między podmiotami biorącymi w niej udział . Następuje bowiem oddziaływanie umowy handlowej , tj. kontraktu zawartego między eksporterem a importerem , od umowy kredytowej , zawartej między bankami w kraju eksportera i importera . Tym samym partnerzy handlowi zawierają kontrakt na warunkach płatności gotówkowej , umożliwiającej importerowi wynegocjowanie najkorzystniejszej ceny , eksporterowi zaś przeniesienie ciężaru finansowania transakcji i związanego z tym ryzyka na bank kredytujący. Formy kredytów międzybankowych mogą być zróżnicowane , ich elementem wspólnym jest bezpośredni związek z finansowanymi transakcjami towarowymi. Kredyty te są udzielane wzajemnie przede wszystkim przez banki komercyjne i mają formę kredytów transakcyjnych oraz linii kredytowych . Istotne wsparcie w przemieszczaniu kapitału otrzymują banki komercyjne ze strony państwa . Rolę kredytów bankowych jako instrumentu walki o rynki zbytu docenia się zwłaszcza w krajach rozwiniętych gospodarczo , wprowadzając wiele środków stymulujących ich udzielanie . Należą do nich przede wszystkim : subwencjonowanie kredytów bankowych przez wyrównywanie bankom różnicy rynkowa stopą procentową a niższą , preferencyjną stopą procentową stosowaną często przy udzielaniu kredytów zagranicy , refinansowanie tych kredytów w specjalnych instytucjach finansowych lub bankach centralnych i przejmowanie w wysokim stopniu , niejednokrotnie w 100% , przez specjalne instytucje ubezpieczeniowe , ryzyka handlowego i niehandlowego związanego z udzielanymi kredytami .

Dzięki występowaniu bezpośredniego związku między przyznaniem środków i ich wykorzystaniem na zakup towarów i usług w kraju kredytodawcy , takie kredyty zdobyły sobie miano kredytów wiązanych . Ich stałe i najczęściej preferencyjne oprocentowanie oraz korzystne warunki spłaty sprawiają , iż są szeroko wykorzystywane przez wiele krajów przy finansowaniu ich importu inwestycyjnego . Korzystne warunki udzielania kredytów rekompensowały przy tym występujące faktycznie ograniczenie swobody wykorzystania przyznanych środków .

Drugą podstawową metodę przepływu kapitału między bankami tworzą kredyty finansowe . Są one przyznawane w formie pieniężnej przez banki jednego kraju bankom innego kraju bez formalnego wiązania postawionych do dyspozycji środków z koniecznością zakupu towarów lub usług w kraju pożyczkodawcy . Pożyczki te mogą więc być wykorzystane z preferencjami pożyczkodawcy i przeznaczone na dowolne cele , jak np. spłatę dawnych zobowiązań pożyczkobiorcy , zakup walut innego kraju , zakup towarów w kraju pożyczkodawcy lub innym kraju , zasilanie rezerw dewizowych czy dodatkową akcję kredytową . Jak widać mimo braku formalnego wiązania , pewna część kredytów finansowanych faktycznie i tak jest przeznaczona na sfinansowanie transakcji handlu zagranicznego . Kredyty finansowe , podobnie jak towarowe , są udzielane na krótki , średni i długi termin . Źródłem tych kredytów mogą być zarówno wewnętrzne rynki finansowe , jak i rynki międzynarodowe .

Inwestycje portfelowe to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza obligacjach i akcjach. Dominująca formę zagranicznych inwestycji portfelowych stanowi obecnie zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującą między dwoma krajami i mającą swoją przyczynę w niejednakowym wyposażeniu w czynniki produkcji. Obecnie wiele krajów jest jednocześnie eksporterami i importerami inwestycji portfelowych. Teoria portfolio - w myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku w sytuacji, gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób. Taki mianowicie, że spadkowi stopy zysku części z nich będzie prawdopodobnie towarzyszył wzrost stopy zysku pozostałych. Innymi czynnikami były: poprawa sytuacji gospodarczej najważniejszych krajów latynoamerykańskich i liberalizacja ich gospodarek oraz proces prywatyzacji niektórych gałęzi np. telekomunikacji.

15. Jakie są główne motywy realizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich

Drugą metodą przepływu kapitału między przedsiębiorstwami są inwestycje bezpośrednie . Polegają na ulokowaniu kapitału ( długoterminowego) w przedsiębiorstwie innego kraju w celu uzyskania trwałego wpływu na jego działalność i osiąganie z tego tytułu zysków . Przedsiębiorstwo przekazujące za granicę kapitał w formie rzeczowej lub pieniężnej może się przy tym stać wyłącznym właścicielem lub współwłaścicielem przedsiębiorstw działających w kraju lokaty .

Inwestycje bezpośrednie przybierają przede wszystkim formę całościowego lub częściowego udziału w przedsiębiorstwie już funkcjonującym albo założenia , wybudowania i wyposażenia samodzielnie lub wspólnie z innymi podmiotami nowego przedsiębiorstwa . W pierwszym przypadku określona gospodarka narodowa zostanie zasilona dodatkowym strumieniem dewiz lub produktów zagranicznych w zamian za przekazanie zagranicy tytułu własności części istniejącego majątku produkcyjnego kraju . W drugim przypadku gospodarkę zasili także dodatkowy strumień produktów i (lub) dewiz , które posłużą do sfinansowania importu towarów , albo prawo własności do przyrostu majątku produkcyjnego uzyska zagranica .

Motywem dokonywania inwestycji bezpośrednich jest przede wszystkim poszukiwanie możliwości osiągania wyższych zysków za granica w dłuższym okresie w porównaniu do możliwości , jakie istnieją w kraju , z którego kapitał jest wywożony . W warunkach współczesnej walki konkurencyjnej o rynki zbytu oraz źródła zaopatrzenia w surowce ta forma koncentracji i centralizacji kapitału jest najlepszym sposobem osiągnięcia podstawowego celu działalności przedsiębiorstwa macierzystego .

Trudno jednoznacznie ocenić znaczenie inwestycji bezpośrednich dla kraju zasilanego w kapitał . Stanowią one ważny kanał przepływu z zagranicy nowoczesnej techniki i technologii oraz sprawnej organizacji produkcji . Nie zawsze jednak przedsiębiorstwa macierzyste przekazują do swych zagranicznych filii najnowocześniejszą wiedzę produkcyjną i organizacyjną . Zaletą inwestycji bezpośrednich jest zwiększenie zatrudnienia w kraju przyjmującym kapitał , a następnie wzrost płac oraz umiejętności produkcyjnych zatrudnionych . Inwestycje te powodują wzrost wpływów podatkowych w budżecie kraju zasilanego w kapitał .

Inwestycje bezpośrednie mają też jednak słabe strony . Są kierowane głównie do tych gałęzi produkcji , w których zagraniczni eksporterzy kapitału oczekują najbardziej rentownego jego zastosowania , a nie do tych , które najefektywniej zdynamizowałyby rozwój gospodarczy kraju zasilanego . Przejęcie przez kapitał zagraniczny kontroli nad częścią krajowego majątku produkcyjnego może utrudnić racjonalne kierowanie gospodarką w tym kraju , a nawet grozi utratą suwerenności gospodarczej . Inwestycje bezpośrednie stanowią w długim okresie istotne obciążenie dla bilansu płatniczego kraju zasilanego ze względu na konieczność przekazywania zagranicy wypracowanych w kraju zysków (dywidend) , choć w krótkim okresie powodują zwiększenie jego zasobów dewizowych i poprawę sytuacji w bilansie płatniczym .

Bardzo ważną formą wywozu kapitału, nieco odmienną od pozostałych są inwestycje bezpośrednie. Można je zdefiniować jako podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa.

Korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania:

obniżenie kosztów produkcji wyniku zwiększenia skali produkcji

obniżenie kosztów w wyniku rozłożenia niektórych kosztów np. marketingu na większą produkcję

uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności np. przy transferze technologii

możliwości manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą np. dla uniknięcia czy zmniejszenia podatków

Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą:

ceny czynników produkcji

jakość czynników produkcji - kwalifikacje i wydajność siły roboczej

dostępność komunikacyjna i koszty transportu

ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału

wielkość rynku i możliwość lokowania na nim produktu finalnego

polityka handlowa prowadzona w kraju ewentualnej filii

stopień podobieństwa kulturowego

stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału

16.Jakie miejsce we współczesnej gospodarce światowej odgrywają korporacje transnarodowe

Korporacje transnarodowe - to przedsiębiorstwo międzynarodowe zwane wielonarodowymi, których działalność charakteryzują 2 cechy:

są to przedsiębiorstwa prowadzące działalność gosp. mającą zasięg międzynarodowy.

są to przedsiębiorstwa, które posiadają swoje filie zagraniczne

Korporacją transnarodową będzie przedsiębiorstwo prowadzące działalność produkcyjną lub usługową w co najmniej 2 krajach oraz posiadające w co najmniej 2 krajach swoje filie lub oddziały, będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego kontrolą.

Patrząc na strukturę organizacji takiego przedsiębiorstwa wyróżniamy 2 rodzaje korporacji:

1.. korporacje w której wszystkie aktywa w całości należą do przedsiębiorstwa macierzystego, lecz zlokalizowane są w kilku krajach.

2.. korporacje w której przedsiębiorstwo macierzyste jest właścicielem tylko części aktywów korporacji, natomiast w części np. w filiach występuje typowa spółka joint ventures więc te filie są własnością innych zagranicznych przedsiębiorstw kapitał 2 organizacji jest wielo narodowy.

17.Jaki jest wpływ korporacji transnarodowych na gospodarkę kraju macierzystego.

Korporacje transnarodowe powstają i rozwijają się przede wszystkim przez zagraniczne inwestycje bezpośrednie przez co rozumie się lokowanie kapitału za granicą w celu uzyskania bezpośredniego wpływu na działalność przedsiębiorstwa macierzystego , w które się inwestuje lub można tworzyć takie przedsiębiorstwo od podstaw (np. w Polsce, wejście DAEWOO do FSO; od podstaw z kolej powstał w Gliwicach OPEL)

Tworzenie lub rozbudowywanie przedsiębiorstwa filialnego po przez zaciąganie pożyczek w kraju jego usytuowania lub na międzynarodowym rynku finansowym

Reinwestowanie dotyczy części zysków z wcześniej już zainwestowanego np. w zagraniczną filię kapitału.

Cech sprzyjające powstawaniu korporacji transnarodowych:

współczesna forma prawna podmiotu (spółki) np. spółka handlowa, spółka partnerska, spółka komandytowo- partnerska do 2004r spółki cywilne przechodzą na spółki handlowe

proces stopniowego umiędzynarodowienia się przedsiębiorstwa

stosunkowa szczupłość rynku narodowego

Korporacje transnarodowe to przyszłość współczesnej gosp. świata.

18. Co to są tzw. „ceny transferowe" i jaka jest ich rola w działalności korporacji transnarodowych.

Ceny transferowe mają poziom zaniżony wtedy, gdy dotyczą towarów stanowiących produkty finalne filii i są eksportowane do jednostek macierzystych lub innych filii w kraju określonym przez jednostkę macierzystą.

W przypadku towarów importowanych przez daną filię od jednostki macierzystej stosowane są ceny zawyżone, przy czym to zaniżenie cen jednych towarów, towarów zawyżenie drugich jest określone na rynku światowym. Przez stosowanie cen transferowych korporacje działają niezgodnie z zasadami gospodarki światowej i powodują wyłom w tej gospodarce.

Teoria internalizacji (internol = wewnętrzny).

W kraju, w którym stosowane są ceny transferowe jest niska rentowność danej filii.

Głównymi eksporterami kapitału są korporacje transnarodowe: inwestują w wielu krajach, co powoduje zmiany na rynku kapitałowym, towarowym i usługowym, wykorzystują jako przepływ środków finansowych - korzyści z cen transferowych.

Ceny transferowe

- Są to ceny sztuczne, określone przez własność korporacji dla potrzeb handlu miedzy filiami, które tę korporację tworzą (działające w różnych krajach).

Stosowanie tych cen wiąże się ze zjednoczeniem internalizacji handlu korporacji (rynek wewnętrzny tworzony przez filie)

- Elementy funkcjonowania kosztów rynku (niedoskonały rynek).

• kraje związane z dochodzeniem do prawidłowej ceny (cena jest kompromisem między podażą a popytem)

• zobowiązanie towarzyszące kontraktom, umowom, porozumieniom gospodarczym

• zagrożenia związane z ewentualnym nie wywiązaniem się z umów lub koszty związane
  z nieterminową ich realizacją

• obłożenie transakcji podatkami

19.Jakie są skutki zagranicznych inwestycji bezpośrednich w kraju goszczącym.

20.Jaka jest rola kapitału zagranicznego i korporacji transnarodowych w krajach rozwijających się

21.W jakich okolicznościach ( i kiedy)rozpoczyna się szybki rozwój korporacji transnarodowych

22.Jak wygląda struktura bezpośrednich inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia,

Inwestycje bezpośrednie są formą wywozu kapitału. Można je zdefiniować jako podejm owanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa.

W krajach rozwijających się korzyści płynące z dopływu inwestycji bezpośr. wiążą się przede wszystkim z niedostatecznym wyposażeniem tych krajów w kapital. w takiej sytuacji inwestycje zagr. staja się waznym srodkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia. Inwestycje bezposr. stanowia szanse poprawy bilansu płatniczego tak w krotkim okresie czasu - w wyniku dopływu kapitalu - jak i dlugim okresie - w wyniku wzrostu eksportu towarow. Poza tym kraje rozwijające się maja możliwość podniesienia poziomu zaawansowania technicznego związanego z transferem technologii.

W krajach rozwiniętych korzyści z inwestycji zagr. maja troche inny charakter, glownie ze względu na relatywnie bogate zasoby kapitalu. Podobnie jak w krajach rozwijających się inwestycje bezpośrednie mogą być źródłem transferu technologii. W niektórych krajach rozwiniętych inwestycje bezpośrednie mogą być traktowane jako zrodło zwiekszenia podazy środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionow mniej zaawansowanych gospodarczo. Dopływ kapitalu w postaci zagr. i westychji bezposrednich może doprowadzic do normalizacji sytuacji rynkowej. Dzieje sie tak wtedy, gdy zagr. inw. bezposr. maja miejsce w branzy zdominowanej przez jedno lub kilka przedsiębiorstw krajowych i gdy pojawienie się zagranicznego konkurenta może przyczynic się do zmniejszenia stopnia monopolizacji w danej dziedzinie.

23.Czy Polska jest atrakcyjnym miejscem lokaty zagranicznych zagranicznych inwestycji bezpośrednich

Bodźce do inwestowania w Polsce:

1.    znaczny i chłonny rynek zbytu

2.    brak konkurencyjności na naszym rynku

3.    koszty produkcji, czyli względnie tania siła robocza

4.    wielkość nakładów kapitałowych

5.    trudności z wejściem towarów na Polski rynek

6.    znaczenie rynku polskiego w długoterminowych planach rozwoju firmy (zakłada się iż Polska będzie pomostem między Europą Wsch. I Zach.)

7.    wysokie zyski wynikające z polityki finansowej i celnej

8.    prawo do własności intelektualnej

Warunki sprzyjające wejściu obcego kapitału:

1.    ustabilizowana sytuacja polityczna, ekonomiczna i społeczna

2.    jasny, przejrzysty, system prawny i ekonomiczny

3.    stabilne ustawodawstwo w zakresie inwestycji

4.    prawo o ochronie wartości intelektualnej

24.Jakie są główne instrumenty zagranicznej polityki handlowej.

Instrumenty polityki handlowej najogólniej można podzielić na: środki taryfowe - cła, środki parataryfowe i środki pozataryfowe. Środki (bariery) parataryfowe działają jak cła, a więc służą ograniczeniu wymiany przez podwyższenie ceny dobra krajowego. Obejmują one też środki pobudzania eksportu przez obniżanie ceny dobra krajowego (np. subsydia). Należą do nich różnego rodzaju opłaty importowe, minimalne ceny importu, subsydia eksportowe, depozyty importowe, opłaty wyrównawcze, dodatkowe podatki od importu itp. Pozostałe środki inne niż bariery parataryfowe i cła, określamy mianem środków pozataryfowych. Ich liczba jest bardzo duża, ponieważ zainteresowane kraje wprowadzają coraz to nowe bariery, bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste. Należą do nich ograniczenia dewizowe, ograniczenia wynikające ze stosowania norm i standardów. Cła i postępowania antydumpingowe i antysubwencyjne stanowią szczególną grupę narzędzi polityki handlowej. Są to środki walki z nieuczciwą konkurencją, jaką w handlu międzynarodowym stanowią dumping i subsydia. Szczególnym instrumentem polityki handlowej jest zmiana kursu walut tj. zwiększenie lub obniżenie ceny waluty krajowej wyrażonej w walutach obcych.

1. Narzędzia taryfowe

• cła

2. Narzędzia parataryfowe

• opłaty wyrównawcze

• dodatkowej opłaty celnej

• opłaty fiskalne

• opłaty specjalne

• podatki importowe

• subsydia

3. Narzędzia pozataryfowe

• ograniczeniami technicznymi w handlu.

• ograniczenia dewizowe

25. Co to są cła i jakie są główne rodzaje ceł.

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji. Ich szerokie zastosowanie w przeszłości wynikało częściowo z tego, że były one dogodnym instrumentem zapewniającym uzyskiwanie wpływów budżetowych (pobieranie dochodów dla budżetu), zwłaszcza w krajach o słabo rozwiniętych służbach poboru podatków.

Do dziś cła są liczącym się źródłem dochodów budżetowych w niektórych krajach rozwijających się i dlatego kraje te niechętnie obniżają cła wobec trudności z poborem podatków wewnętrznych.

Głównym zadaniem ceł była zawsze i jest nadal ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Rodzaje ceł:

• autonomiczne i umowne

• cło minimalne i maksymalne

• cła preferencyjne i dyskryminacyjne

• cła importowe, eksportowe i tranzytowe

• cła ochronne i fiskalne cła od wartości, ilości i cła kombinowane

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezonowy (kraje chronią np. własną produkcję owoców i warzyw, ustanawiając cła na importowane konkurencyjne artykuły jedynie w zbiorów u siebie).

Cła mogą być pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.

Cła tranzytowe nie są z reguły współcześnie stosowane. Rzadkie są też cła eksportowe, bo krajom zależy zazwyczaj na zwiększaniu eksportu, a nie na jego zmniejszaniu.

Cła są też stosunkowo mało elastyczne, co w dużej mierze wiąże się z formalnymi trudnościami ich użycia. Trudności te wynikają z dwóch względów:

w większości krajów zmiana taryfy celnej wymaga decyzji parlamentu;

stawek celnych raz obniżonych na forum GATT (WTO) nie można ponownie jednostronnie podwyższać (są to cła związane), wzrost stawek celnych wymaga rokowań z partnerami handlowymi i udzielenia im rekompensaty w związku z pogorszeniem ich dostępu do danego rynku.

26. Jakie główne środki pozataryfowe stosowane są we wspólnym obrocie towarowym i czym jest motywowana polityka ich stosowania.

Pod pojęciem środków pozataryfowych lub inaczej poza celnych rozumie się środki polityki handlowej, nie powodujące, w odróżnieniu od środków parataryfowych, bezpośrednich skutków finansowych. Przykładem środków pozataryfowych mogą być m.in. kontyngenty towarowe oraz licencje importowe.

Najczęściej przytaczanym przykładem środka pozataryfowego są ograniczenia wynikające ze stosowania norm i standardów, zwane niekiedy ograniczeniami technicznymi w handlu. Polegają one na tym, że towar jest dopuszczany do importu jedynie wówczas, gdy można udokumentować jego zgodność z normami czy też standardami, obowiązującymi w kraju importu.

Innym rodzajem środków pozataryfowych są ograniczenia dewizowe. Polegają one na reglamentacji przez bank centralny lub też wyznaczony przez niego bank handlowy sprzedaży dewiz importem. Ograniczenia takie występują w państwach, których waluty nie są wymienialne.

Do ograniczeń poza celnych zaliczane są też ograniczenia wynikające z przepisów weterynaryjnych, sanitarnych i fito-sanitarnych. Stosowanie ich jest motywowane nie względami natury polityki handlowej, a dążeniem do ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Faktycznie jednak są one wielokrotnie wykorzystywane jako ukryty środek protekcjonistyczny.

Sekretariat GATT podjął się kiedyś zadania zebrania i skatalogowania wszystkich środków pozataryfowych, stosowanych w praktyce międzynarodowych stosunków handlowych. Z opublikowanego raportu wynikało, że jest ich łącznie około 800. Niektóre z nich mają charakter bardzo specyficzny, jak na przykład ograniczenia w dziedzinie reklamy czy też tzw. kontyngenty ekranowe, wynikające z polityki niektórych państw w dziedzinie kultury.

W sumie uważa się, że środki pozataryfowe są w warunkach współczesnych międzynarodowych stosunków handlowych najbardziej skuteczną formą ochrony rynku przed zagrożeniem ze strony konkurencji zagranicznej.

,

27. Na czym polega polityka protekcjonizmu w handlu międzynarodowym

Polityka protekcjonizmu polega na wzroście utrudnień w dostępie do własnego rynku i (lub) rozszerzaniu środków popierania eksportu. Skrajnym przypadkiem takiej polityki jest autarkia, a więc całkowite zamknięcie gospodarki na kontakty gospodarcze ze światem. Do pozytywnych stron protekcjonizmu należy zaliczyć m.in.: ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą, ochronę rynku wewnętrznego przed niszczącym dla produkcji rodzimej działaniem konkurencji zagranicznej, ochronę nowych gałęzi przemysłu oraz przeciwdziałanie bezrobociu. Protekcjonizm rodzi jednocześnie wiele skutków negatywnych, zwłaszcza gdy jest stosowany w długim okresie. Należy do nich utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym, tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.

28. Na czym polega polityka liberalizmu ekonomicznego w handlu zagranicznym

Polityka liberalizmu handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych. Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla towarów i przedsiębiorstw zagranicznych. W takim rozumieniu handel międzynarodowy powinien być nie tylko wolny od wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych, lecz także nie powinno się go ograniczać za pomocą narzędzi polityki ekonomicznej (kształtowania przez państwo kursu walutowego , stopy procentowej, polityki podatkowej i fiskalnej budżetowej i cenowej).

29.Dlaczego kraje ograniczają handel w obrocie międzynarodowym.

Przez pojęcie ograniczeń ilościowych rozumie się określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub innym okresie). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa, konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach: jako globalne (nazywane też sztywnymi) lub bilateralne (nazywane elastycznymi). Kontyngenty globalne są ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich krajów lub pewnych części. W okresie obowiązywania nie ulegają one zmianie. Kontyngenty bilateralne są uzależnione od ustępstw partnera, z natury więc ulegają zmianie w czasie.

30.Jakie kraje ograniczają handel w obrocie międzynarodowym.

31. Co można powiedzieć o historii idei integracji.

Idea integracji w obrębie kontynentu europejskiego sięga daleko w przeszłość. Pierwsze jej przesłanki odnaleźć można już 2000 lat p.n.e. na terenie Lacjum. Przyczyny myślenia o integracji były dwie: pragnienie bezpieczeństwa oraz dobrodziejstwa gospodarcze. Początek współczesnej integracji europejskiej datuje się na rok 1951, w którym Francja Włochy, Niemcy oraz państwa Beneluxu podpisały Traktat Paryski (18 IV) powołujący Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Traktat wszedł w życie 23 VII 1952r. Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku węgla i stali dla szybkiego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia oraz podnoszenia stopy życiowej społeczeństw państw członkowskich. Preambuła traktatu zawiera, do dziś aktualną, ideę konstrukcji integracji europejskiej, którą zawrzeć można w 4 punktach:

Aktywne działanie na rzecz pokoju światowego,

Zaznaczenie wkładu Europy do rozwoju cywilizacyjnego,

Budowa zjednoczonej Europy poprzez konkretne działania gospodarcze, mające na celu podniesienie poziomu życia,

Przejście od rywalizacji do wspólnoty gospodarczej jako fundamentu szerszej i głębszej współpracy.

Traktat Paryski podpisany został na 50 lat i wygaśnie w tym roku, a zadania EWWiS przejmie Wspólnota Europejska.

Kolejnym etapem procesu integracji było utworzenie Traktatów Rzymskich w 1958r. 2 nowych organizacji: Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Głównym celem EWG było przyczynianie się do harmonijnego zrównoważonego rozwoju gospodarczego, większej stabilności i ściślejszych związków między państwami członkowskimi poprzez utworzenie strefy wolnego handlu, unii celnej (1968) i wspólnego rynku (1992), jak również utworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego (dla wzrostu zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej) oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Euroatom miał zaś przyczyniać się do szybkiego kształtowania i wzrostu przemysłu nuklearnego.

Od momentu powstania wszystkie 3 wspólnoty miały wspólne zgromadzenie parlamentarne, które od 1962r. nosi nazwę Parlamentu Europejskiego, oraz wspólny Trybunał Sprawiedliwości. Na mocy traktatu o fuzji z 1965r. doszło do połączenia pozostałych organów trzech wspólnot (powstała jedna Komisja i jedna Rada Ministrów). W 1973r. Do grupy integrujących się państw dołączyła Wielka Brytania, Irlandia i Dania. W następnym roku rozpoczęła nieformalne spotkania Rada Europejska, co było przejawem rozszerzenia tematycznego zakresu integracji o współpracę polityczną. W 1978r. utworzono Europejski System Walutowy.

O atrakcyjności procesu integracji świadczy fakt że w 1981r. przystąpiła do niego Gracja, a w pięć lat później Hiszpania i Portugalia. Ważnym wydarzeniem dla omawianego procesu było podpisanie w 1986r. Jednolitego Aktu Europejskiego. Usankcjonował on prawnie funkcjonującą od 1974r. Europejską Współpracę Polityczną, rozszerzył uprawnienia Wspólnoty w zakresie polityki społecznej, ochrony środowiska i badań naukowych, a także usprawnił proces podejmowania decyzji na szczeblu wspólnotowym.

JAE był pierwszym krokiem zmierzającym do stworzenia Unii Europejskiej, która utworzona została na mocy Traktatu z Maastricht (Traktat podpisano 7 II 1992, a wszedł w życie 1 XI 1993).

W 1995r. Liczba państw członkowskich Unii zwiększyła się do 15 po przyjęciu doń Austrii, Finlandii i Szwecji. Pierwszą próbą modernizacji Unii był Traktat Amsterdamski (podpisany w 1997, wszedł w życie w 1999), który miał na celu polepszenie skuteczności, demokracji i przejrzystości Unii oraz przybliżenie jej do obywateli. Kolejną próbą unowocześnienia Unii i dopasowania jej do zmieniającej się rzeczywistości międzynarodowej był Traktat z Nicei podpisany 26 II 2001r. Jego głównym zadaniem było przygotowanie Unii do planowanego rozszerzenia o kraje Europy Środkowej i Wschodniej.

Cele UE to:

Popieranie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczo - społecznego w szczególności przez:

stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ towarów, osób usług i kapitału,

wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej,

ustanowienie unii gospodarczo - walutowej, docelowo z jedną walutą,

Potwierdzenie swej tożsamości na arenie międzynarodowej poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej.

Wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii (równoległego z obywatelstwem narodowym),

Rozwinięcie bliskiej współpracy wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych w zakresie:

polityki wizowej,

kontroli na granicach zewnętrznych Unii,

polityki imigracyjnej,

walki z narkomanią, oszustwami na skalę międzynarodową, terroryzmem, handlem narkotykami,

współpracy sądowej w sprawach cywilnych i karnych,

współpracy celnej,

współpracy policyjnej

Pełne zachowanie i wzmacnianie acquis communautaier (dorobku prawnego Unii)

Najważniejsze Traktaty :

18 IV 1951 - podpisanie Traktatu Paryskiego - EWWiS

25 III 1957 - podpisanie Traktatów Rzymskich - Euroatom, EWG

8 IV 1965 - podpisanie Traktatu o fuzji organów trzech wspólnot

(wszedł w życie 1 VII 1967)

17 i 28 II 1986 - podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego

7 II 1992 - podpisanie Traktatu z Maastricht (Traktatu o Unii Europejskiej)

16/17 VI 1997 - podpisanie Traktatu Amsterdamskiego

27 II 2001 - podpisanie Traktatu Nicejskiego

32. Jak można określić główne etapy procesu integracyjnego (w ramach regionalnej integracji gospodarczej).

Strefa wolnego handlu- likwidacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określonymi krajami.

Unia celna- kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów nie należących do tej strefy). Oznacza to preferowanie towarów importowanych z krajów unii, na rzecz towarów z innych krajów. Wpływa na handel zagraniczny poprzez efekt przesunięcia i kreacji handlu.

Wspólny rynek- oznacza wprowadzenie także (oprócz tego co w strefie wolnego handlu i unii celnej) swobodny przepływ kapitału i zasobów pracy. Powoduje optymalną alokację zasobów pracy, postęp techniczny, rozwój produkcji i wolną konkurencję. Wspólny rynek wymaga ujednolicenia polityki cenowej (np. rynek produktów rolnych w UE).

Unia walutowa- dodatkowa koordynacja polityki walutowej (ograniczenie wahań kursów, wspólne rezerwy, jednolita waluta międzynarodowa (w UE od 01.01.2002r.- EURO), bezwarunkowa pomoc kredytowa).

Unia ekonomiczna- dodatkowo koordynacja poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej. Pełna unia ekonomiczna jest wtedy, gdy jest wspólna waluta, a władze w najważniejszych dziedzinach sprawują organy ponadnarodowe.

Unia polityczna- koordynacja polityk wewnętrznej i zewnętrznej. Ta unia jest najtrudniejsza i jest ostatnim etapem regionalnych dążeń integracyjnych krajów członkowskich.

33. Na czym polega efekt kreacji handlu w unii celnej.

Efekt kreacji handlu - trade creation effect - wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących unię celną - w wyniku usunięcia ceł i innych barier w handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej. Zniesienie ceł wewnątrz unii powoduje, iż pewne rodzaje towarów wytwarzane w poszczególnych krajach unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarów miejscowych. Efekt kreacji handlu można jednocześnie rozpatrywać znacznie szerzej, przy założeniu, że unia celna ma wpływ nie tylko na handel krajów do niej należących, lecz także na handel międzynarodowy w ogóle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywoływany utworzeniem unii celnej wyraża ogólny wzrost popytu na import w krajach unii, jak również zmiany popytu na import w krajach trzecich.

Załóżmy, że w warunkach braku preferencji celnych kraje A i B zaspokajały potrzeby w zakresie towaru x własną produkcją, mimo że kraj B produkował go taniej. Cło nałożone przez kraj A na import tego towaru znacznie go jednak podrożyło (powyżej kosztów produkcji w kraju A). Utworzenie strefy wolnego handlu lub unii celnej zasadniczo zmieniło sytuację. Krajowi A przestała się opłacać własna produkcja, skoro powstały możliwości tańszego importu z kraju B.

Efekt kreacji handlu zależy od elastyczności cenowej popytu na importowane towary i elastyczności cenowej podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa, tym efekt kreacji jest większy.

34. Na czym polega efekt przesunięcia handlu w unii celnej.

Efekt przesunięcia handlu - trade diversion effect - wyraża się w zwiększeniu udziału krajów należących do unii celnej w handlu wzajemnym oraz w zmniejszaniu udziału krajów trzecich, w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o niższych kosztach produkcji, lecz pozostających poza obrębem unii, do krajów wchodzących w skład unii celnej. U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych; wewnątrz unii pozostają one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi są nadal stosowane.

Możemy założyć, iż trzy kraje A, B, C różnią się między sobą kosztami produkcji pewnego towaru X. Kraj A ma koszty najwyższe, kraj C zaś koszty najniższe. W warunkach braku preferencji celnych, strefy wolnego handlu czy też unii celnej oczywisty jest fakt, iż kraj A importować będzie towar X z kraju C. W przypadku jednak powstania preferencji celnych między krajami A i B, zmienią się także kierunki handlu. Kraj A przestanie importować z poprzednio najtańszego kraju C, zacznie zaś importować z kraju B, który to po zniesieniu ceł stał się relatywnie tańszy od kraju C.

Efekt przesunięcia wystąpi wtedy, gdy:

-         znoszoną stawka celna między dwoma krajami strefy (unii) jest wyższa od różnicy w kosztach produkcji towaru y w tych krajach i krajach trzecich,

cenowa elastyczność popytu na towar y w kraju strefy (unii) importującym go poprzednio z krajów trzecich jest odpowiednio wysoka,

w pozostałych krajach strefy (unii), w których produkuje się ten towar cenowa elastyczność jego podaży jest wysoka.

Siła tego efektu będzie zależeć od wysokości czynników omówionych wcześniej (efekt kreacji). Ponadto efekt ten może być anulowany, jeżeli eksporterzy z krajów trzecich obniżą ceny towarów eksportowanych do krajów strefy (unii). Zdecydują się na to zwłaszcza wtedy, gdy silnie ograniczony zostanie ich eksport, gdy duże znaczenie ma dla nich ten rynek, a trudno znaleźć rynki alternatywne oraz gdy jest niska ich elastyczność podaży na eksport do tej strefy (unii). W takiej sytuacji poprawi się terms of trade kraju importera.

35. Jakie mogą być długookresowe (dynamiczne) efekty unii celnej.

W przypadku gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne - wobec krajów trzecich - mamy do czynienia z unią celną. Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi. Można tu zatem mówić o preferencyjnym i dyskryminacyjnym działaniu cła w unii celnej, tzn. preferowaniu importu z krajów unii i dyskryminowaniu importu w stosunku do handlu wzajemnego z krajów trzecich.

Jednym z istotnych wymogów stawianych przez art. XXIV GATT wobec unii celnej i stref wolnego handlu jest obowiązek przedłożenia przez strony, zawierające porozumienie pozostałym stronom GATT, ścisłego terminarza realizacji znoszenia ceł i ograniczeń ilościowych, oraz harmonizacji stawek celnych w handlu z państwami trzecimi - proces tworzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.

Z punktu widzenia teorii integracji gospodarczej, porozumienia o uniach celnych i strefach wolnego handlu powinny przyczyniać się do stopniowego scalania poszczególnych organizmów gospodarczych, co z kolei powinno wywoływać efekt kreacji i przesunięcia handlu w stosunkach z państwami trzecimi. W rezultacie - w myśl tej teorii - na integracji zyskują zarówno jej bezpośredni uczestnicy, jak i państwa trzecie, korzystając ze wzrostu popytu na integrującym się rynku.

36.Czym charakteryzuje się rachunek dochodu narodowego w gospodarce zamkniętej i w gospodarce otwartej

W gospodarce zamkniętej, czyli takiej która nie utrzymuje żadnych więzi gospodarczych z zagranicą , dochód narodowy ( produkt krajowy netto ) jest równy rozmiarom jego PKB pomniejszonego o wielkość amortyzacji. Wielkość dochodu narodowego określa jakie są rozmiary konsumpcji i inwestycji:

Y=I+K+G

Y- dochód narodowy

I- inwestycje

K- konsumpcja

G- wydatki państwa

W rzeczywistości jednak przedstawiona sytuacja nie występuje. Każdy kraj w większym lub mniejszym zakresie dokonuje wymiany handlowej z zagranicą, a wielkość eksportu i importu wpływają także na dochód narodowy. W gospodarce otwartej równanie ma nast. postać:

Y=I+K+G+NX,

NX- eksport minus import (eksport netto )

Z równań tych wynika, że możliwa jest sytuacja, kiedy wielkość dochodu narodowego wytworzonego w danym kraju nie będzie równa sumie dóbr przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję. Jeżeli eksport nie będzie pokrywał się z importem to bądź wielkość dochodu narodowego podzielonego będzie większa od dochodu narodowego wytworzonego w kraju ( Im> Ex) , bądź też wielkość dochodu narodowego wytworzonego w kraju będzie większa od wielkości dochodu narodowego podzielonego (Ex> Im ).

Relacja między wielkością eksportu i importu wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na konsumpcję i inwestycje. Gospodarce zamkniętej łączna wielkość tego funduszu jest określona wielkością dóbr wytworzonych w kraju.

37. Co stanowi rachunek obrotów bieżących, a co rachunek obrotów kapitałowych w bilansie płatniczym.

BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH DANEGO KRAJU.

Obejmuje wszelkie jego płatności związane z międzynarodową wymianą dóbr i usług oraz kosztów. Składa się z:

Bilansu handlowego- zestawienie wartości importu i eksportu danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych,

Bilansu obrotu usługami- zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą,

Bilansu procentów i dywidend- zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego,

Bilansu wydatków rządowych- chodzi tu o tzw. transfery rządowe (składki płacone różnym organizacjom i instytucjom, nieodpłatne dostawy towarów), transfery nieodpłatne (np. transfery emigrantów, pracowników sezonowych).

BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH

to przepływy kapitału we wszystkich formach tzn. kapitału por folio i kapitału inwestycyjnego (produkcyjnego). Bilans ten obejmuje:

Bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi, to jest obejmujący przepływ wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych do jednego roku,

Bilans obrotów kapitałami długoterminowymi tzn. bilans przypływu kapitału średnioterminowego i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich jak i w formie inwestycji bezpośrednich (prywatne lokaty), oraz formy średniookresowych i długookresowych kredytów.

Całość transakcji w bilansie płatniczym dzieli się na dwie podstawowe części: rachunek obrotów bieżących (current account) obejmujący transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Na rachunku tym jest zapisywana pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Są na nim m.in. też księgowane odsetki i dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym, podczas gdy same obroty kapitałowe znajdują odzwierciedlenie na rachunku kapitałowym oraz rachunek obrotów kapitałowych (capital account) obejmujący zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rachunku bieżącego rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie całą wartość transakcji. Tak więc w bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia (SDR).

38. Jakie transakcje wprowadza się na stroną „winien" a jakie na stronę „ma" bilansu płatniczego

Każda transakcja zagraniczna jest zapisywana w bilansie płatniczym dwukrotnie: raz po stronie „winien”, drugi po stronie „ma”. Po stronie winien zapisuje się transakcje, które powodują zwiększenie rzeczowych lub finansowych składników majątkowych (aktywów) kraju, a więc np. wartość towarów importowanych, zwiększenie lokat w bankach zagranicznych. Natomiast po stronie ma zapisuje się transakcje po stronie, które prowadzą do zmniejszenia zasobów rzeczowych i finansowych kraju np. wartość towarów eksportowanych, zmniejszenie lokat w bankach zagranicznych. Każde zwiększenie rzeczowych czy finansowych składników majątkowych kraju ma odpowiednie w zmniejszeniu innego ze składników majątkowych lub we wzroście zobowiązań (pasywów).

W zakresie transakcji nieodpłatnych dla zachowania dwustronnego zapisu w bilansie płatniczym stosuje się rozwiązanie umowne: drugą stroną transakcji nieodpłatnych są pozycje „transfery” w bilansie.

Bilans jest zestawieniem sporządzanym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe są w nim sklasyfikowane jako kredytowe (ma) lub debetowe (winien). Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju. W bilansie transakcje kredytowe są zapisywane ze znakiem dodatnim, debetowe zaś ze znakiem ujemnym. Eksport więc towarów i usług, napływ kapitału zagranicznego i darowizny otrzymywane od obcokrajowców są zapisywane na koncie kredytowym ze znakiem dodatnim, ponieważ powodują wpłatę ze strony obcokrajowców. Import zaś towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę są zapisywane na koncie debetowym ze znakiem ujemnym (odpływ).

39. Co rozumiemy przez pojęcie bilansu płatniczego. Kiedy mam do czynienia z nadwyżką, a kiedy z deficytem bilansu płatniczego.

Bilans płatniczy- jest zestawieniem transakcji gospodarczych zrealizowanych z różnych tytułów w ciągu jednego roku kalendarzowego miedzy krajowymi, a zagranicznymi jednostkami gospodarczymi.

Można wyróżnić trzy podstawowe części bilansu płatniczego:

• bilans obrotów bieżących,

• bilans obrotów kapitałowych,

• bilans obrotów wyrównawczych.

Bilans obrotów bieżących danego kraju.

Obejmuje wszelkie jego płatności związane z międzynarodową wymianą dóbr i usług oraz kosztów. Składa się z:

Bilansu handlowego- zestawienie wartości importu i eksportu danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych,

Bilansu obrotu usługami- zestawienie płatności z tytułu obrotów usługami między danym krajem a zagranicą,

Bilansu procentów i dywidend- zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego,

Bilansu wydatków rządowych- chodzi tu o tzw. transfery rządowe (składki płacone różnym organizacjom i instytucjom, nieodpłatne dostawy towarów), transfery nieodpłatne (np. transfery emigrantów, pracowników sezonowych).

Bilans obrotów kapitałowych

to przepływy kapitału we wszystkich formach tzn. kapitału por folio i kapitału inwestycyjnego (produkcyjnego). Bilans ten obejmuje:

Bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi, to jest obejmujący przepływ wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych do jednego roku,

Bilans obrotów kapitałami długoterminowymi tzn. bilans przypływu kapitału średnioterminowego i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich jak i w formie inwestycji bezpośrednich (prywatne lokaty), oraz formy średniookresowych i długookresowych kredytów.

Bilans obrotów wyrównawczych

określany jest też mianem bilansu obrotów dewizowych banku centralnego.

Transakcje między krajowymi i zagranicznymi partnerami, ujmowane w bilansie płatniczym, dzieli się na transakcje odpłatne i nieodpłatne.

Do transakcji odpłatnych zaliczamy:

• Sprzedaż i zakup towarów i usług,

• Zamiana towarów i usług (barter),

• Zamianę jednego waloru finansowego na inny walor finansowy (np. zakup i sprzedaż papierów wartościowych za pieniądze),

Do transakcji nieodpłatnych zalicza się:

• Otrzymywanie lub dostarczanie towarów i usług bez ekwiwalentu pieniężnego lub rzeczowego (dar w naturze),

• Otrzymywanie lub przekazywanie walorów finansowych bez ekwiwalentu (darowizny, emerytury, renty).

40. Jaki zakres ma bilans handlowy a jaki bilans płatniczy.

Bilans handlowy i płatniczy, oraz problemy ich równowagi.

Bilans handlowy i płatniczy różnica bilansu handlowego jest węższym pojęciem i stanowi część bilansu płatniczego, jest to składnik tzw. rachunku obrotów pieniężnych, jest to pierwsza część bilansu płatniczego.

Bilans handlowy jest zestawieniem wartości eksportowych i importowych towarów danym okresie, a w ujęciu finansowym jest zestawieniem płatności otrzymywanych przez kraje z tytułu eksportów oraz dokonywanych na rzecz zagranicy z tytułu importu dóbr.

Saldo handlu zagranicznego tj. różnica między wartością eksportu, a wartością importu towarów w danym okresie(najczęściej 1 roku).

Bilans płatniczy stanowi zestawienie wszystkich transakcji dokonywanych przez tzw. rewidentów krajowych, wśród których są także działające firmy zagraniczne, a zagranicą w danym czasie.

Cztery pozycje rachunków obrotów bieżących:

1. bilans handlowy

2. bilans usług

3. zestawienie płatności z tytułu przepływu dochodów

- odsetek

- zysków

- dywidend

- wynagrodzeń za pracę

4. zestawienie transferów jednostkowych: tzn. nie mających charakteru płatności wynikających z transakcji: dary, pomoc zagraniczna itp.

- niesklasyfikowane obroty bieżące

- nie ewidencjonowany eksport w strefach przygranicznych (stadion warszawski)

- cześć kapitałów transferowych

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonanych miedzy rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą, przeznaczonej dla administracji gospodarczej.

Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza:

• monetarnej,

• fiskalnej,

• handlowej,

• kursu walutowego.

Informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla

• banków i przedsiębiorstw oraz

• innych podmiotów bezpośrednio lub pośrednio uczestniczących w wymianie handlowej i finansowej z zagranicą,

• wpływają bowiem na kurs walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe.

Bilans jest zestawieniem sporządzanym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe są w nim sklasyfikowane jako kredytowe (ma) lub debetowe (winien).

41. Jakie są przyczyny braku równowagi w bilansie płatniczym w okresie krótkim, a jakie ,w okresie długim; jakie są mechanizmy przywracania równowagi.

Równowaga bilansu polega na tym, że saldo obrotów bieżących jest równe saldom obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Saldo obrotów bieżących musi równać się saldom obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę rezerw. W zależności czy saldo jest ujemne czy dodatnie ten stan rezerw albo się zwiększa albo zmniejsza. Stąd jest rachunkowo formalne zrównoważenie bilansu

Równowaga bilansu płatniczego

Wszystkie kraje członkowskie Międzynarodowego Funduszu Walutowego przeprowadzają w ten sam sposób ocenę stanu równowagi płatniczej. Ocena ta ma charakter uporządkowany między innymi, dlatego, że Fundusz Walutowy wprowadził pewną klasyfikację. Podzielił wszystkie operacje i transakcje zagraniczne danego kraju na dwa typy:

Operacje autonomiczne-są to wszystkie transakcje na obu rachunkach pojmowane wyłącznie z chęci zysku i to niezależnie od sytuacji płatniczej danego kraju, a więc niezależnie od tego czy występuje deficyt czy nadwyżka.

Transakcje wyrównawcze- (inaczej kompensacyjne)to ten typ transakcji, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

Jeśli z rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy musi być zawsze zrównoważony, to z ekonomicznego punktu tak zwykle nie jest. Dotyczy to zwłaszcza krótkiego okresu czasu, kiedy nie zachodzą istotne zmiany o charakterze strukturalnym i techniczno-technologicznym.

Bilans płatniczy jest zrównoważony wtedy, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, tj. transakcje, których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego(np. celowe zaciąganie kredytów w warunkach deficytu bilansu handlowego, czy też w warunkach deficytu obrotów bieżących)

Istnieją dwa rodzaje równowagi bilansu płatniczego

Równowaga pozorna-ma charakter regulowany, jest osiągana drogą albo restrykcyjnej polityki dewizowej danego państwa, albo restrykcje dotyczą polityki handlowej, bowiem gdyby nie interwencyjna rola państwa, a przede wszystkim władz pieniężnych i monetarnych, mógłby wystąpić deficyt

Równowaga rzeczywista-ma miejsce wówczas, gdy należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań.

Przyczyny nierównowagi bilansu płatniczego

Do najważniejszych przyczyn nierównowagi bilansu płatniczego w okresie krótkim należy zaliczyć zmiany:

Wielkości produktu krajowego brutto (PKB),

Terms of trade- współczynnik wskazujący względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen importowanych.

Kursu walutowego.

Zmiany PKB oddziałują przede wszystkim na saldo bilansu handlowego, a niekiedy także na saldo bilansu obrotów bieżących. Wzrost PKB powoduje z reguły pogorszenie tych sald, a obniżka poprawne. W okresie krótkim oznacza to, bowiem w pierwszym przypadku zwiększenie popytu krajowego na produkty importowane, w drugim zaś- sytuację odwrotną. Szczególnie, gdy u źródeł wzrostu, PKB znajduje się przyrost inwestycji i wydatków rządowych, oddziałuje to negatywnie na bilans handlowy. W odróżnieniu od tego wzrost eksportu rodzi tendencje do poprawy salda bilansu handlowego (poprzez mechanizm mnożnika eksportowego).

Krótkookresowe zmiany terms of trade również mogą prowadzić do poprawy lub pogorszenia salda bilansu handlowego. Poprawa cenowych terms of trade sprzyja poprawie tego salda, ich pogorszenie rodzi tendencje przeciwne. Jednocześnie poprawa terms of trade pozytywnie oddziałuje na bilans handlowy a ich pogorszenie prowadzi do pogorszenia tego bilansu.

Zmiana poziomu kursu walutowego może także ułatwiać lub utrudniać utrzymanie równowagi bilansu handlowego. Dewaluacja waluty krajowej względem walut zagranicznych sprzyja wzrostowi eksportu (przez jego potanienie) i zmniejszeniu importu (przez jego podrożenie), prowadzi więc do poprawy salda bilansu handlowego. Rewaluacja waluty krajowej rodzi konsekwencje odwrotne.

Środki przywracania równowagi bilansu płatniczego:

Państwo musi stosować środki, które pozwolą mu osiągnąć zewnętrzną równowagę ekonomiczną w praktyce tej polityki państwo ma w ręku pięć rodzajów takich środków:

1.System monetarny i polityka monetarna

Dotyczą określenia roli funkcji i zadań szczególnych instytucji w sferze płac i pieniądza.

Środki polityki monetarnej rozłożone są na dwa obszary:

1) Są to zadania postawione dla banku centralnego w Polsce i resortu finansów. Zadaniem dla NBP będzie przede wszystkim stabilizacja w towarze pieniądza i utrzymywanie równowagi monetarnej. Natomiast resort finansów musi pogodzić cele realizowane przez bank centralny z realizacją wszystkich celów rozwojowych stojących przed daną gospodarką. Resort finansów za zadanie ma również przywrócenie równowagi budżetowe.

2.System podatkowy i polityka podatkowa

Drugim środkiem przywracania równowagi jest system fiskalny i polityka fiskalna. Ważny tu jest obszar poziomu dochodów państwa jako poziom polityki fiskalnej, duży nacisk kładziony jest na strukturę wydatków budżetowych. Podatki to wpływy, natomiast wydatki to wydatki; im mniej będzie wpływów z podatków tym mniej możemy wydać szczególnie na sferę budżetową.

Polityka fiskalna może mieć dwa oblicza: może prowadzić politykę restrykcyjną, albo ekspansywną. Preferowana w Polsce jest polityka restrykcyjna, ponieważ polityka ta ma miejsce wtedy, gdy rząd zmniejsza wydatki, a zwiększa podatki. Skutkiem, czego następuje spadek produkcji, ograniczenie popytu globalnego i ograniczenie importu.

Polityka ekspansywna polega na tym, że rząd zwiększa wydatki, a ogranicza podatki (wywołuje to popyt, obniża się koszty produkcji, maleją koszty zatrudnienia, wzrasta efektywność, wyzwala się popyt, a to nakręca koniunkturę).

3.System i polityka dochodowa

Dotyczy ona szeroko rozumianego budżetu państwa. Wiąże się on z funkcjonowaniem tzw. sfery budżetowej (będziemy tu mówić o wydatkach publicznych).

Drugim obszarem z tej dziedziny jest problem finansowanie systemu ubezpieczeń społecznych. W jednym i drugim przypadku problem sprowadza się do możliwości kształtowania płac w sferze budżetowej.

4.System kształtowania cen z polityką cenową i polityką konkurencji

Problem polega przede wszystkim na prowadzeniu i funkcjonowaniu w pełni tzw. „mechanizmu rynkowego”. Mechanizm rynkowy to nie tylko ceny towarów czy usług, ale również cena pieniądza i cena pracy (u nas mamy do czynienia z bardzo wysoką ceną pieniądza, bo kurs złotówki jest zawyżony,skutkiem, czego nie opłaca się eksportować, poza tym praca jest za droga, bo pracodawca dużo wykłada na opłatę pracownika).

5.Środki administracyjno prawne

To przede wszystkim prawo gospodarcze, które powinno po pierwsze przyciągać kapitał obcy, wpływać na wyzwalanie konkurencyjności rodzimych przedsiębiorstw. Wszystko to wiąże się z liberalizowaniem rynku i zasad gospodarowania. I tak u nas od 1-01-2003 nasz system prawno gospodarczy będzie w pełni kompatybilny sprawą Unii Europejskiej. W tej chwili jesteśmy w okresie przejściowym, co jest podstawą do nowych rozwiązań, tak wiec powinna być ograniczona inwestycyjna rola państwa. Jedynym regulatorem powinien być rynek. Należy starać się o to, żeby w gospodarce osiągać stan równowagi; gospodarka musi mieć charakter prorozwojowy, a pieniądz ustabilizowany.

Polityka banku centralnego może przybrać dwa oblicza; możemy mówić o polityce reflacyjnej i polityce deflacyjnej.

Polityka reflacyjna- występuje w sytuacji wzrastającej podaży na rynku przy malejącej stopie procentowej na rynku i malejących rezerwach bankowych. Polityka ta powoduje zwiększenie popytu (mówi się o zwiększeniu popytu globalnego),co zdecydowanie ogranicza bezrobocie, daje zatrudnienie, oraz dochody. Jest to polityka, która zdecydowanie sprzyja importowi. Wadą polityki reflacyjnej jest obniżenie skłonności do oszczędzania. Wówczas na rynku pojawia się „gorący pieniądz”, który musi być w coś zainwestowany, ponieważ dlatego wzrasta popyt. Polityka ta ma charakter czasowy, bowiem wielokrotnością jej, jest polityka deflacyjna.

W polityce deflacyjnej; ogranicza się strumień pieniądza na rynek, następuje wzrost stóp procentowych i zwiększają się automatycznie rezerwy. Ta polityka powoduje zmniejszenie dochodów, następuje spadek zatrudnienia. Polityka ta zdecydowanie ogranicza import.

42. Co to jest kurs walutowy (nominalny i realny) i jakie są system kursu walutowego

kurs walutowy - cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.

a)kurs nominalny - gdy nie uwzględnia się stopy inflacji

b)kurs realny - skorygowany o stopę inflacji

Klasyfikacja kursu walutowego:

Podział kursów ze względu na płynność:

Kursy (systemy) płynne;

Kursy (systemy) pośrednie;

Kursy (systemy) sztywne.

Kursy (systemy) płynne:

Kurs płynny (ang. Independent floating) kształtowany przez mechanizm rynkowy- jego poziom uzależniony jest od podaży i popytu na waluty obce na danym rynku;

Kurs płynny kierowany (ang. managed float) występuje, gdy poziom kursu poddany jedynie siłom rynkowym od czasu do czasu modyfikowany przez interwencje władz monetarnych na rynku walutowym, bez wcześniejszego zobowiązania się lub określenia ścieżki dla kursu czy też parytetu.

Kursy (systemy) sztywne:

Kurs sztywny (ang. fixed peg) występuje wówczas, gdy władze monetarne ustalają relację wymienną swojej waluty do głównej waluty lub koszyka walut, składającego się z walut głównych partnerów handlowych lub finansowych, wagi walut z koszyka odzwierciedlają geograficzne rozmieszczenie handlu, usług lub przepływów kapitałowych;

Zarząd walutą (izba walutowa) (ang. currency board). Na system ten składają się cztery podstawowe elementy:
1) sztywny kurs krajowej waluty względem waluty zagranicznej (pełniącej funkcję tzw.
zaczepu, kotwicy), bez możliwości zmiany parytetu;
2) prawo i pełna swoboda wymiany krajowej waluty na walutę zagraniczną po ustalonym
kursie
3) zakaz kreacji pieniądza przez bank centralny danego kraju- wielkość emisji pieniądza
krajowego przez władze monetarne może tylko w pełni odpowiadać wielkości
napływu walut zagranicznych (rezerwom walutowym banku centralnego);
4) długoterminowe zobowiązanie do utrzymywania tego systemu zapisane bezpośrednio
w ustawie o banku centralnym (a nawet w konstytucji).

Dolaryzacja (euroizacja) (ang. full dolarization) to system, w którym waluta danego kraju, np. dolar, euro, zostaje przyjęta i znajduje się w obiegu monetarnym jako jedyny środek płatniczy;

Unia walutowa (ang. currency union) występuje, gdy waluty krajów- członków unii- zostają zastąpione przez jedną wspólną walutę (jest walutą samoistną, np. euro)

Kursy (systemy) pośrednie:

Pełzające pasmo (ang. crawiling band) oznacza utrzymanie kursu walutowego wewnątrz określonego pasma. Środek pasma jest kursem sztywnym względem jednej waluty lub koszyka walut. Szerokość pasma może być różna, ale nie większa niż +/-1% wokół centralnego parytetu. Kurs centralny jest dostosowywany okresowo wg sztywno określonego tempa (np. 1% miesięcznie) lub w odpowiedzi na zmiany wybranych wskaźników ilościowych;

Kurs płynny wewnątrz pasma (ang. floating within a band) może się swobodnie zmieniać w pewnym określonym przedziale wokół kursu oficjalnego. Środek pasma jest kursem sztywnym względem jednej waluty lub koszyka walut szerokość pasma nie może być węższa niż +/-1% wokół kursu centralnego;

Pełzająca dewaluacja (crawling peg) polega na stopniowej i systematycznej zmianie kursu sztywnego np.1% co miesiąc czy 5% kwartalnie- względem jednej waluty lub koszyka walut;

Kurs nieregularnie dostosowywany, sztywny (ang fixed-but-adjustable) kurs walutowy sztywny, ale bank centralny nie jest zobligowany do ciągłego utrzymania parytetu;

43. Jakie czynniki oddziaływują na poziom kursu walutowego.

Poziom kursu walutowego jest określany przez wiele czynników, z których najważniejszą rolę odgrywa relacja popytu do podaży walut obcych na krajowym rynku walutowym, co znajduje wyraz głównie w saldzie bilansu płatniczego, oraz różnica w poziomie cen w kraju i za granicą. Na wysokość kursu wpływa polityka państwa przejawiająca się w określeniu zakresu wymienialności waluty i w rodzaju prowadzonej polityki kursowej. Oprócz czynników ekonomicznych na poziom kursu walutowego oddziałują czynniki polityczne i psychologiczne, np. zaostrzenie sytuacji międzynarodowej, przewidywania co do rozwoju koniunktury oraz działania spekulacyjne podejmowane w oczekiwaniu zwyżki lub zniżki kursu.

44. Co to są interwencje walutowe

Interwencje BC na rynku walutowym polegają na oficjalnych zakupach lub sprzedaży aktywów zagranicznych za walutę krajową na rynku walutowym.

Głównym motywem skłaniającym banki centralne do interwencji na rynku walutowym jest niekorzystny poziom kursu walutowego w świetle przyjętej i realizowanej polityce gospodarczej lub przyjętych zobowiązań międzynarodowych.

Bardziej doraźnym bodźcem skłaniającym BC do takich działań jest nieoczekiwana skala i częstotliwość wahań kursów na skutek spekulacji.

Interwencje BC są mało skuteczne. W Polsce funkcjonuje system płynnych kursów.

45. Co można powiedzieć o rynku walutowym i jego podstawowych operacjach.

Rynek walutowy — jest to zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz zespół reguł rządzących zawieraniem transakcji (kupna i sprzedaży) walutowych.

Elementem rynku walutowego jest również ogół urządzeń i czynności prowadzących do zawarcia transakcji walutowych.

Uczestnikami rynku walutowego są głównie banki komercyjne zawierające transakcje w związku z

obrotem kapitałowym oraz handlowym. Na międzynarodowym rynku walutowym transakcje są

zawierane przez uczestników z różnych rynków.

Przez rynek walutowy rozumie się zespół wszystkich instytucji i osób wymieniających waluty obce oraz reguł rządzących zawieraniem transakcji (kupna i sprzedaży) walutowych. Elementem rynku walutowego jest również ogół urządzeń i czynności technicznych prowadzących do zawarcia transakcji walutowych. Uczestnikami rynku walutowego są głównie banki komercyjne zawierające transakcje w związku z obrotem kapitałowym oraz handlowym. Przez międzynarodowy rynek walutowy rozumie się także często transakcje walutowe zawierane między uczestnikami różnych rynków narodowych lub ogół tego rodzaju transakcji zawieranych w skali międzynarodowej.

46. Czym jest SAAT (WTO) i jakie są główne reguły jego działania

Światowa Organizacja Handlu (WTO ) jest międzynarodową organizacją czuwająca nad realizacją porozumień rundy urugwajskiej GATT. WTO rozpoczęła działalność 1 stycznia 2995. Należy do niej 120 państw, w tym Polska. WTO jest sukcesorem GATT - organizacji międzynarodowej mającej na celu znoszenie barier celnych i nnych ograniczeń w rozwoju handlu międzynarodowego . Jest to zarazem jednostronna umowa handlowa, która weszła w życie 1 styczna 1948 roku. Zasadą działania GATT było równe traktowanie wszystkich członków i zakaz dyskryminacji, oparty na klauzuli największego uprzywilejowania. wyjątkiem były ustępstwa na rzecz unii celnych, stref preferencyjnych i stref wolnego handlu .

Polska była członkiem GATT od 1964 roku. Członków WTO obowiązuje wielostronna umowa zawarta w Akcie końcowym rundy urugwajskiej GATT.

Podstawowe zasady Światowej Organizacji Handlu:

1) zasada niedyskryminacji i równości traktowania,

2) zasada wzajemności, zgodnie z którą żaden członek (WTO) nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek celnych, ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od partnera,

3) zasada możliwości interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzinnego przemysłu) jedynie za pośrednictwem stawek celnych,

4) zasada opierająca się na tzw. klauzuli narodowej zgodnie z którą produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego.

47. Jaka jest rola Banku Światowego w gospodarce światowej.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju popularnie nazywany Bankiem Światowym, wraz z afiliowanymi przy nim: Międzynarodową Korporacją Finansową i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Rozwoju stanowi największą międzynarodową organizację finansową udzielającą pomocy kredytowej przede wszystkim krajom rozwijającym się. Środki na udzielanie pożyczek MBOiR czerpie przede wszystkim z emisji obligacji na rynkach kapitałowych krajów wysoko rozwiniętych, z wpłat gotówkowych krajów członkowskich oraz z własnych funduszy rezerwowych zgromadzonych w ciągu całego okresu istnienia i działania. MBOiR udziela kredytów jedynie rządom krajów członkowskich lub podmiotom gospodarczym działającym w tych krajach, ale pod warunkiem uzyskania na spłatę tych kredytów gwarancji rządowych. Kredyty udzielane przez MBOiR są przeznaczane z reguły na finansowanie konkretnych przedsięwzięć i projektów, ale również na finansowanie strukturalnych przemian w gospodarkach krajów rozwijających się. Oprócz kredytów MBOiR udziela również fachowej pomocy doradczej, wysyłając do krajów, którym pomaga, swoich ekspertów.

48. Jaka jest rola Międzynarodowego Funduszu Walutowego w gospodarce światowej.

Geneza Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Idea utworzenia organizacji międzynarodowej, której zadaniem miała być stabilizacja kursów walut oraz uregulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego rynku walutowego pojawiła się już w latach trzydziestych XX w.

John M. Keynes wysunął wówczas projekt utworzenia unii płatniczej, a następnie międzynarodowych organizacji finansowych posługujących się wspólną jednostką monetarną , która miała zastąpić złoto i stać się pieniądzem światowym. Pomysł ten jednak nie został zrealizowany.

Kryzys gospodarczy na świecie skłonił państwa kapitalistyczne do powołania organizacji międzynarodowej, mającej za zadanie przeciwdziałanie perturbacjom na międzynarodowym rynku walutowym. Nad projektem jej statutu pracowano równolegle podczas II wojny światowej w Wielkiej Brytanii oraz w Stanach Zjednoczonych.

W 1941 r. amerykański Departament Skarbu opracował memoriał na temat problemów monetarnych i finansowych, zalecając założenie funduszu międzynarodowego. Rok później polecenie prezydenta USA Franklina Delano Roosvelta wyłoniono komisję, której powierzono opracowanie stosownej propozycji.

W 1943 r. propozycje dotyczącą utworzenia międzynarodowej organizacji walutowej przedstawiono ministrom finansów krajów kapitalistycznych. Decyzje ministrów doprowadziły do opracowania wspólnego projektu Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW)1.

W dniach 1 - 22 lipca 1944 r. w miejscowości Bretton Woods w stanie New Hampshire w USA odbyła się konferencja założycielska Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF - International Monetary Found) z udziałem 44 państw (w tym Polski), na którym podpisano statut Funduszu. Statut MFW wszedł w życie 27 grudnia 1945 r.

Utworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego było rezultatem

działań na rzecz ustanowienia nowego powojennego ładu polityczno-gospodarczego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy miał przeciwdziałać częstym zmianom parytetów walut oraz koordynować współpracę w dziedzinie polityki walutowej3.

Sesja inauguracyjna organu plenarnego Międzynarodowego Funduszu Walutowego odbyła się 8 marca 1946 r., natomiast działalność operacyjną Fundusz rozpoczął rok później(dokładnie 1 marca 1947 r. ).

Cele MFW zostały określone w artykule I statutu MFW w postaci sześciu zadań, mających stanowić wytyczne polityki i decyzji tej organizacji międzynarodowej.

Są to:

• popieranie międzynarodowej współpracy walutowej przez stałą instytucję wyposażoną w aparat do konsultacji i współdziałania w międzynarodowych sprawach walutowych;

• ułatwianie rozwoju i zrównoważonego wzrostu wymiany międzynarodowej, przyczynienie się przez to do popierania i utrzymania wysokiego poziomu zatrudnienia i dochodu realnego oraz rozwijania zasobów produkcyjnych wszystkich członków, jako naczelne zadanie polityki gospodarczej;

• przyczynianie się do utrzymania stabilnych walut, utrzymanie uporządkowanych stosunków walutowych między członkami i unikanie deprecjacji walut w celach konkurencyjnych;

• pomaganie w tworzeniu wielostronnego systemu regulowania należności w zakresie bieżących transakcji między członkami i w usuwaniu ograniczeń dewizowych, które hamują wzrost handlu zagranicznego;

• wzmocnienie zaufania do członków przez stawianie do ich dyspozycji środków Funduszu, przy odpowiednim zabezpieczeniu umożliwianiu im w ten sposób korygowania szkodliwych odchyleń od ich bilansów płatniczych bez uciekania się do środków oddziałujących ujemnie na pomyślność gospodarki krajowej lub światowej;

• skracanie, zgodnie z powyższym, czasu trwania i zmniejszenie stopnia braku równowagi w bilansach płatniczych członków w obrotach światowych.

Do zadań MFW należy przede wszystkim: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym, udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych, wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych, podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego. MFW prowadzi również działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego. Polega ona na umożliwieniu państwu członkowskiemu zakupu potrzebnych walut innych państw członkowskich za walutę własną lub tzw. SDR oraz na udzielaniu pożyczek na pokrycie deficytu bilansu płatniczego.

49. Co cechuje powstanie współczesnego międzynarodowego systemu walutowego.

Przesłanki powstania systemu dewizowego:

Słabości systemu z Bretton Woods;

Upłynnienie kursów walut najważniejszych uczestników MFW umożliwiło przełożenie na system walutowy procesów, jakie zachodziły w gospodarce światowej od lat 60-tych, tj. spadek znaczenia walut anglosaskich oraz usankcjonowanie wzrostu prestiżu marki niemieckiej i jena japońskiego;

Przekonanie, że rynek będzie najlepszym arbitrem w ustalaniu wzajemnych parytetów kursów walut.

Okresy w funkcjonowaniu systemu wielo dewizowego:

Trwający od 1973r do II połowy lat 80-tych (dalsza erozja znaczenia walut anglosaskich);

Trwający od początku lat 90-tych do dnia dzisiejszego (stopniowe odwrócenie tendencji z poprzedniego okresu, tj. wzrostu znaczenia waluty amerykańskiej i do pewnego stopnia także waluty brytyjskiej).

Charakterystyka i funkcjonowanie systemu wielodewizowego

System wielodewizowy nie stawiał w uprzywilejowanej pozycji żadnej z walut MSW;

W sytuacji ostatniego wstrząsu podażowego (kryzys naftowy pod koniec 1973r), priorytetem władz monetarnych poszczególnych krajów stała się równowaga wewnętrzna, wprowadzenie kursów zmiennych miało ułatwić zwalczanie skutków tego zjawiska;

Zmiana podejścia do wymienialności walut, w myśl tradycyjnego podejścia liberalizacja dewizowa powinna zostać poprzedzona ustabilizowaniem gospodarki, osiągnięciem przez nią odpowiedniej siły; nowe podejście - liberalizacja dewizowa stała się narzędziem do osiągania stabilnej gospodarki;

Brak entuzjazmu dla nowego podejścia ze strony krajów EWG; ograniczenia dewizowe stanowiły istotne narzędzie koordynacji polityki pieniężnej tych krajów oraz krajów rozwijających się z powodu obrony przed odpływem kapitału, nauki z przeszłości związane z szokami naftowymi;

Przełom w tradycyjnym podejściu do wymienialności nastąpił w latach 80-tych (szybki postęp technologiczny, globalizacja rynków finansowych powodowały, że istniejące ograniczenia można było łatwo ominąć, w rezultacie kontrola kapitału krótkoterminowego stała się mniej skuteczną, ponadto zmiana percepcji ograniczeń, uniemożliwiły one pełne zdyskontowanie korzyści z wymiany międzynarodowej);

Zmiana podejścia do problemu wymienialności ułatwiła rozwiązanie problemu braku płynności, w jakim znalazła się gospodarka światowa na skutek kryzysu zadłużeniowego (1982);

Zamiast oczekiwanego ustabilizowania kursów walutowych w pierwszym okresie systemu wielodewizowego doszło do największych w historii msw wahań, amplituda wahań często przekracza 100%;

Szeroka amplituda wahań zmusiła władze monetarne krajów najwyżej rozwiniętych do współpracy, przykładem jest porozumienie Plaza Agreement z września 1985r krajów G-7 (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Kanada, USA, Japonia) i dewaluacja kursów dolara na przełomie 1985/86r o około 25%, następnie porozumienie w Luwrze w lutym 1987r i wprowadzenie podziałów kursowych, w których waluty głównych walut mogły fluktuować;

Niechęć do skoordynowanych interwencji walutowych ze względu na wysoki ich koszt, słaba skuteczność;

Tendencje do regionalizacji we współczesnych msw, współpraca walutowa UE, funkcjonowanie strefy dolara amerykańskiego, (a może w przyszłości jena japońskiego?)

50. Jakie są główne międzynarodowe organizacje międzynarodowe.

Międzynarodowe organizacje o charakterze gospodarczym:

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW ) powstał w 1944 na konferencji 44 państw w Bretton Woods, która była poświęcona omówieniu zasad powojennego systemu walutowego. MFW rozpoczął działalność w 1946 roku.

MFW ma za zadanie udzielanie pomocy finansowej krajom członkowskim w celu likwidacji ich trudności płatniczych i zarządzanie stosunkami walutowymi. Kraje członkowskie SA zobowiązane do prowadzenia ustalonej przez MFW polityki kursów walutowych. Polityka ta a także stan bilansów płatniczych i zadłużenie zagraniczne są przedmiotem ocen MFW, który oddziałuje także na kraje członkowskie w dziedzinie stosowania ograniczeń ilościowych i walutowych. Do funkcji MFW należy wspieranie krajów mających trudności płatnicze. Jednak kraje te muszą udowodnić, że ich polityka istotnie zmierza do likwidacji deficytu bilansu płatniczego. Uzyskanie kredytu jest uzależnione od poddania się swoistej kontroli MFW. W celu zmniejszenia kryzysu walutowego w świecie stworzono mechanizm umożliwiający państwom członkowskim uzyskiwanie dodatkowych środków płatniczych w postaci tzw. SDR- ów ( specjalne prawa ciągnienia ), za które państwa te mogą kupować waluty innych krajów. SDR-y są zapisami na kontach krajów członkowskich MFW. Maja jednak formę pieniądza międzynarodowego, są powszechnie akceptowane przez członków MFW i służą do rozliczeń sald na ich rachunkach.

Polska była członkiem MFW do 1950 roku i ponownie została przyjęta w 1986.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju ( Bank Światowy ) powstał także w Bretton Woods w 1944, rozpoczął działalność w 1946. Ma on wspólna z MFW Radę Gubernatorów. Celem Banku Światowego jest udzielanie pomocy krajom członkowskim w odbudowie i rozwoju gospodarczym oraz popieranie zrównoważonego wzrostu przez udzielanie i gwarantowanie pożyczek oraz uczestniczenie w inwestycjach finansowanych z innych źródeł. Doraźnym celem BŚ w chwili powołania po wojnie była pomoc w finansowaniu odbudowy krajów po II wojnie. Kapitał BŚ powstał z wkładów członkowskich. NA zasoby finansowe składają się również fundusze pożyczone oraz środki powstałe ze sprzedaży obligacji kraju, który uprzednio zaciągnął zobowiązania.

Podstawowa działalność BŚ polega na udzielaniu pożyczek na konkretne cele inwestycyjne ale tylko tym państwom, których sytuacja gospodarcza i finansowa gwarantuje ich spłacenie. Przed udzieleniem pożyczki BŚ szczegółowo bada sytuacje gospodarczą starającego się o nią państwa.

Polska była członkiem do 1950, ponownie została przyjęta w 1986.

Światowa Organizacja Handlu (WTO ) jest międzynarodową organizacją czuwająca nad realizacją porozumień rundy urugwajskiej GATT. WTO rozpoczęła działalność 1 stycznia 2995. Należy do niej 120 państw, w tym Polska. WTO jest sukcesorem GATT - organizacji międzynarodowej mającej na celu znoszenie barier celnych i nnych ograniczeń w rozwoju handlu międzynarodowego . Jest to zarazem jednostronna umowa handlowa, która weszła w życie 1 styczna 1948 roku. Zasadą działania GATT było równe traktowanie wszystkich członków i zakaz dyskryminacji, oparty na klauzuli największego uprzywilejowania. wyjątkiem były ustępstwa na rzecz unii celnych, stref preferencyjnych i stref wolnego handlu .

Polska była członkiem GATT od 1964 roku. Członków WTO obowiązuje wielostronna umowa zawarta w „ Akcie końcowym rundy urugwajskiej GAT”.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD ) .

Powstała w 1960 roku w wyniku przekształcenia się Organizacji Europejskiej Współpracy gospodarczej, po przystąpieniu USA i Kanady. OECD jest organizacją o charakterze koordynacyjnym . W jej ramach uzgadnia się wytyczne polityki gospodarczej krajów członkowskich i dokonuje się systematycznej oceny ich gospodarki.

Podstawowe kryteria członkostwa w OECD to : system demokratyczny, przestrzeganie praw człowieka i swobód obywatelskich oraz stabilny wzrost w ramach gospodarki otwartej.

Celem OECD jest promowanie polityki zmierzającej dom osiągania stabilnego, wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, wysokiego poziomu zatrudnienia, podwyższania standardu życia, stabilności finansowej krajów członkowskich, rozwoju gospodarki światowej orz rozwoju i liberalizacji handlu światowego.

OECD koncentruje się na likwidacji różnego rodzaju ograniczeń w handlu między krajami członkowskimi, w związku z czym koordynuje ich politykę handlową.

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Ma ona charakter powszechny - uniwersalny, prowadzi dział z zakresu polityki, bezpieczeństwa, ekonomii.

Cele działalności

Główne cele działalności ONZ dotyczą utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów i instytucji oraz ich kompetencje:

• Zgromadzenie Ogólne

• Rada Bezpieczeństwa

• Rada Gospodarczo-Społeczna

• Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Wiele wyspecjalizowanych organizacji międzynarodowych zostało powiązanych z ONZ

CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ

SPECJALIZACJI I KOOPERACJI PRODUKCJI

CZYNNIKI

EKONOMICZNE

CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE

Strukturalne

Techniczno-technologiczne

Koniunkturalne

Ideologiczne

Instytucjonalne

---