Śluzy i pektyny
Śluzy- Mieszaniny polisacharydów, tworzące ciągliwe roztwory koloidalne, nie wykazują właściwości klejących jak gumy. W skład śluzów kwasowych wchodzą: heksozy, pentozy, kwas D-glukuronowy i D-galakturonowy, kwas siarkowy (VI) i fosforowy (V) w formie estrów, natomiast śluzy obojętne zawierają heksozy, pentozy, alkohole cukrowe oraz ich estry.
Śluzy to naturalne substancje pochodzenia roślinnego, które pęcznieją w wodzie i tworzą roztwory koloidalne o dużej lepkości.
Śluzy nie są wchłaniane przez skórę. Stosowane tworzą powierzchniowo cienki film ochronny. Ściągają i naprężają skórę, co ma znaczenie przy kuracjach antycellulits. Działają zmiękczająco, odświeżająco i nawilżająco. Łagodzą podrażnienia i wypryski alergiczne oraz zapobiegają nadmiernej utracie wilgoci przez naskórek, są stosowane do produkcji kremów, lotionów, mleczek i maseczek (utrzymują ciepło i wilgoć, zmiękczają naskórek i rozszerzają pory, co jest korzystne przed zabiegiem oczyszczania skóry).
Do surowców roślinnych zawierających śluzy należą m.in:
- prawoślaz lekarski (Althea officinalis), którego korzenie zawierają 28% kwasu D-galakturonowego , 32% galaktozy, 13% glukozy, 8% arabinozy, 21% ramnozy;
- nasienie lnu (Linum usitatissimum)- surowiec zawiera kwas D- galakturonowy, D-galaktozę, D- ksylozę, L-arabinozę i L- ramnozę;
- podbiał pospolity (Tussilago farfara)- liście zawierają kwas D- galakturonowy, D- galaktozę, D- glukozę, L- arabinozę;
- porost tarczownicy islandzkiej (Cetraria islandica)- wysuszone plechy zawierają polisacharydy (50%): licheninę i izolicheninę, kwasy porostowe (2-4%), np. kwas lichenowy, protolichesterynowy i fumaroprotocetrarowy;
- nasienie babki płesznika (Plantago lanceolata)- surowiec zawiera D- ksylozę, L- arabinozę, L-ramnozę, D- galaktozę i kwas D- galakturonowy;
- liść babki lancetowatej (Plantago lanceolata)- surowiec zawiera rozgałęziony polisacharyd ramnogalakturoran.
Pektyny- nazwa pochodzi od greckiego słowa `pektos'=zwarty, cieknący. Są to liniowe polimery piranozowej formy kwasu D-galakturonowego, estryfikowanego metanolem i częściowo acetylowanego. W polimerach pojawiają się cząsteczki D- galaktozy, L- arabinozy, D- ksylozy.
Pektyny rozpuszczają się w wodzie (w środowisku kwasowym), tworząc lepkie, żelujące roztwory. Obecne w owocach umożliwiają wytwarzanie z nich galaretek (żeli). W największym stężeniu (do 30%) występuje w skórce pomarańczy icytryn, ponadto w jabłkach, malinach , porzeczkach. Obecne w pektynach kwasy uronowe wykazują zdolność absorbowania metali ciężkich oraz toksycznych produktów przemiany materii.
Stosowane są w kuracjach odtruwających organizm, w leczeniu trądziku, egzem i dermatoz, jako substancje zagęszczające w pastach do zębów i kremach, koloidy ochronne, emulgatory olejków eterycznych oraz czynnik stabilizujący i odżywczy w kosmetykach. Zastosowanie znalazły również estry pektyn np. ester etylowy stosowany jest jako emulgator.
Występują w blaszce środkowej ścian komórkowych. W wodzie pęcznieją i dają koloidalne roztwory, zastygające w postaci galaretki.
Podawanie dożylne wzmaga krzepliwość krwi przez zwiększanie jej lepkości, mają więc zastosowanie jako środki przeciwkrwotoczne. Są również stosowane w długotrwałych biegunkach.
Związki śluzowe posiadają szczególną właściwość zachowania ciepła poprzez śluzy. Wykorzystuje się je w kataplazmach, które powodują zmiękczenie stwardniałego, zrogowaciałego naskórka, zmniejszają obrzęk i ból, ułatwiają przenikanie substancji dezynfekujących i przeciwzapalnych do głębszych warstw skóry.