Powrót płodności po porodzie - różne sposoby karmienia

Wiele kobiet, otrzymawszy wielki dar, jakim jest dziecko, zapomina o mężu, dziecko staje się wszystkim. Miłość do dziecka wypływająca z kobiecego wnętrza jest czymś naturalnym. Z miłością do męża jest nieco inaczej. Trzeba się jej zawsze uczyć i troszczyć się o nią. Jednym z trudniejszych okresów przeżywania miłości małżeńskiej może być dla kobiety czas fascynacji noworodkiem. Jeśli na dodatek pojawi się lęk przed następnym dzieckiem, mąż może zostać odsunięty na dalszy plan. Nie należy popełniać takiego błędu. Zachęcamy do uważnego śledzenia dzisiejszych uwag na temat powrotu płodności po porodzie, by dziecko, które się narodziło, jeszcze bardziej zjednoczyło małżonków, a nie oddalało ich od siebie. Przeczytaj także: Sztuka naturalnego planowania rodziny s. 179-184; 189-214 Powrót płodności przy karmieniu ekologicznym - pierwszych dwanaście tygodni po porodzie. U większości kobiet karmiących ekologicznie występuje okres naturalnej niepłodności, który może trwać całe miesiące. To tak, jakby sama natura umożliwiła kobiecie opiekę nad dzieckiem, chroniąc ją przed zbyt prędkim poczęciem następnego. Przy pełnym karmieniu piersią kobieta jest niepłodna przez co najmniej 12 tygodni, jeżeli spełnione są następujące warunki: karmi wyłącznie piersią, bez podawania dodatkowych pokarmów i płynów, dziecko uspokaja piersią, tzn. nie podaje mu smoczka, podaje dziecku pierś na każde jego żądanie. Ponadto bardzo ważne jest, by w ciągu doby dziecko było przystawione do piersi co najmniej 6 razy, a sumaryczny czas karmienia w ciągu 24 godzin powinien wynosić nie mniej niż 100 minut. Przerwa między poszczególnymi karmieniami nie powinna być dłuższa niż 6 godzin. Dotyczy to zarówno przerw nocnych, jak i dziennych. Jeżeli dziecko jest silne, je krótko - wtedy suma czasów karmienia może być mniejsza niż 100 minut i już warunki nie są spełnione. Z kolei jeśli dziecko silnie ssie, dobrze się najada, wkrótce będzie przesypiać noc, a to nie będą już warunki ekologicznego karmienia piersią (karmienie nocne jest bardzo ważne dla przedłużonej niepłodności po porodzie). Warto w zeszycie obserwacji zanotować dzień porodu i zapisywać uwagi, typu: ilość karmień 9-10 razy łącznie 120 minut, dziecko grymasi 5-6 karmień w sumie ok. 100 minut. Musimy kontrolować, czy spełniamy warunki ekologicznego karmienia piersią i czy w dalszym ciągu możemy zaliczać się do kobiet z pewnością niepłodnych przez 12 tygodni po porodzie. Mimo tej niepłodności warto prowadzić obserwacje, by prawidłowo oceniać czas, który nastąpi po tych 12 tygodniach. Jak już wiemy, każdy zauważony śluz trzeba uznać za objaw płodności. Gdy jednak lepki śluz utrzymuje się przez trzy tygodnie, małżonkowie mogą przyjąć, że jest to stała cecha modelu niepłodności żony w okresie karmienia piersią. Dni z takim śluzem należy traktować tak jak dni suche, ale przypominamy: dopiero wtedy, gdy po trzech tygodniach obserwacji stwierdzimy, że jest tak codziennie. Do 12-go tygodnia ekologicznego karmienia piersią prowadzenie obserwacji jest dobrym ćwiczeniem i pomaga pilnować warunków karmienia. Zaś od 13 tygodnia prowadzimy obserwacje, aby wykryć powracającą płodność. Po dwunastym tygodniu Jakie reguły obowiązują, poczynając od 13 tygodnia ekologicznego karmienia piersią? Dla suchego modelu niepłodności każde pojawienie się śluzu jest oznaką możliwej płodności, zaś dla modelu z nie zmieniającą się wydzieliną śluzową każdą zmianę w śluzie należy traktować jako potencjalną płodność. Jeśli nie chce się doprowadzić do poczęcia dziecka, należy zaniechać współżycia, poczynając od pojawienia się śluzu lub zmiany w wydzielinie, aż do wieczora 4-go dnia suchego po dniach ze śluzem. Czyli ostatni dzień występowania śluzu traktujemy jak dzień szczytu. Podobnie każde krwawienie czy plamienie, które nie było poprzedzone fazą temperatur wyższych - ostatni dzień jego występowania traktujemy jak dzień szczytu. Niepłodność rozpoczyna się wieczorem 4-go dnia suchego. Postępujemy tak do czasu wystąpienia jajeczkowania, czyli do pojawienia się fazy temperatur wyższych, ale o tym w następnej lekcji. Aby w porę zauważyć pojawiający się śluz, przestrzegajmy reguł fazy I. Należy pamiętać o mozliwości prowadzenia obserwacji wewnętrznej, a także o tym, iż współżycie winno mieć miejsce w niekolejne dni, by pozostałość nasienia nie przeszkadzała w prowadzeniu obserwacji. W tym okresie bardzo przydatna jest obserwacja zachowania się szyjki macicy. Jeśli szyjka jest nisko, twarda i zamknięta, wiemy, że jest to czas niepłodności. Mierzenie temperatury Dopóki śluz się nie pojawia, lub nie zauważamy zmiany w wydzielinie (w przypadku modelu niepłodności ze stałą wydzieliną), nie ma potrzeby mierzenia temperatury. Z chwilą pojawienia się śluzu, temperaturę mierzymy przez czas jego trwania i jeszcze przez kilka suchych dni. Jeśli temperatura nie wzrosła, a suchość się utrzymuje, uznajemy, że powróciła faza I - czas niepłodności. Temperaturę zaczynamy także mierzyć, gdy: wystąpi krwawienie lub plamienie, nastąpi ograniczenie ssania, tzn. krótszy łączny czas ssania w ciągu doby, mniejsza liczba karmień, bądź wydłużenie przerw między nimi. dziecko zacznie otrzymywać inne pokarmy niż mleko matki. A już na stałe wracamy do mierzenia temperatury w dziewiątym miesiącu po urodzeniu się dziecka, gdyż wg. badań, u kobiet karmiących ekologicznie w 72% przypadków miesiączka powracała między 9 a 20 miesiącem po porodzie. A jeśli nastąpi wzrost temperatury? Jeśli dojdzie do jajeczkowania i nastąpi wzrost temperatury, wracamy do wyznaczania początku fazy poowulacyjnej niepłodności według poznanych już reguł objawowo-termicznych. Czy mogę przeoczyć powrót płodności? Zanim pojawi się pierwsze jajeczkowanie, często u matki karmiącej przez długi czas występuje jakiś rodzaj śluzu, a wiele kobiet dostrzega u siebie śluz nawet podczas jednego lub dwu cykli bezowulacyjnych, które niekiedy poprzedzają powrót cykli płodnych. O krwawieniach w czasie tych cykli bezowulacyjnych mówimy, że są to miesiączki ostrzegawcze. Ostrzegają, że zbliża się płodność. Nie ma powodu bać się, że nie zauważymy powracającej płodności. Czy cykle po porodzie będą takie same jak przed nim? Zwykle nie od razu. Jajeczkowanie może być w kilku cyklach opóźnione, co oznacza wydłużoną fazę I i II. Zaś faza lutealna może być krótsza niż zwykle. Opóźnienie owulacji powoduje wydłużenie się cykli, pomimo krótkiej fazy lutealnej. Po kilku cyklach okres przed jajeczkowaniem zwykle ulega skróceniu, a faza lutealna stopniowo wraca do długości normalnej dla danej kobiety. Długości tych cykli nie należy brać pod uwagę dla zastosowania reguły 21 dni, lecz kierować się cyklami sprzed ciąży. Powrót płodności u matki, która nie karmi piersią. U kobiety karmiącej dziecko sztucznymi mieszankami obserwuje się stosunkowo szybki powrót płodności po porodzie. Niepłodność poporodowa trwa 3 tygodnie. Decyzja o współżyciu w tym czasie zależy od stanu zdrowia i samopoczucia żony. Rzadko jest ono możliwe. Jeśli pragnie się uniknąć poczęcia następnego dziecka, należy: mierzyć podstawową temperaturę ciała najpóźniej od 14 dnia po porodzie, jak najszybciej rozpocząć obserwację śluzu i szyjki (obserwacja śluzu będzie przez kilka tygodni utrudniona ze względu na obecność krwawej wydzieliny poporodowej, zaś z obserwacją szyjki trzeba zaczekać do czasu zagojenia się krocza), jeśli po ustąpieniu odchodów połogowych, nie stwierdza się objawów płodności, tzn. jest sucho, a szyjka jest twarda, położona nisko i zamknięta, można uznać, że powróciła faza I - zasady korzystania z niej już znamy: współżycie w niekolejne wieczory, prowadzenie wewnętrznej obserwacji śluzu. Pojawienie się śluzu oznacza początek fazy płodności. I dlatego jeśli małżonkowie mają ważne powody dla odłożenia lub uniknięcia poczęcia kolejnego dziecka, powinni ze współżyciem czekać do wystąpienia oznak owulacji, po czym korzystać z reguł objawowo-termicznych dla wyznaczenia początku fazy III. Powrót płodności u matki, która karmi swoje dziecko piersią, nie spełniając jednak warunków karmienia ekologicznego. U takiej matki płodność może powrócić tak samo szybko, jak u matki karmiącej wyłącznie sztucznie. Może wrócić już po czterech tygodniach, ale równie dobrze dopiero po odstawieniu dziecka od piersi. Dlatego w przypadku karmienia mieszanego, czyli nie tylko piersią, należy uwzględnić te same zalecenia, co w przypadku karmienia sztucznego. Jeśli matki docenią radość macierzyńską płynącą z karmienia piersią i zastosują się do podanych wskazań, zarówno one, jak i ich dzieci będą dużo zdrowsze, a większość z nich doświadczy przedłużonego okresu naturalnej poporodowej niepłodności. Małżeństwa, które planują 18 - 30 - miesięczne odstępy między kolejnymi dziećmi, będą mogły poprzestać na tej formie naturalnego planowania rodziny. Oczywiście dotyczy to tylko tych kobiet, które będą praktykowały karmienie ekologiczne.

Przed powrotem płodności po porodzie chroni bowiem nie sam fakt karmienia piersią, ale częstotliwość, z jaką dziecko ssie pierś matki. A wszystko dzięki prolaktynie - hormonowi, na którego produkcję wpływa stymulacja brodawek. Prolaktyna odpowiada za wytwarzanie pokarmu, ale również nie dopuszcza do owulacji. Za każdym razem, kiedy dziecko ssie pierś, prolaktyna jest uwalniana do krwi w ciągu kilku minut, a potem następuje powolny spadek jej poziomu.

Ograniczenie częstotliwości ssania następuje zwykle w momencie wprowadzenia pokarmów stałych, dlatego zazwyczaj przyjmuje się, że kobieta może pozostać niepłodna przez pierwszych sześć miesięcy po porodzie, kiedy dziecko nie je nic poza mlekiem matki.

Przykłady z całego świata

W 1980 roku przeprowadzono badania zbieracko-łowieckiego plemienia !Kung (! oznacza mlaśnięcie językiem) żyjącego na Pustyni Kalahari w Afryce Południowej. Kobiety z tego plemienia zachodzą w ciążę średnio co 44 miesiące. Ponieważ należą do ludu zbierackiego, nie mają dostępu do mleka zwierząt ani do zbóż, którymi można by karmić niemowlęta i małe dzieci. Dopóki dzieci nie nauczą się jeść mięsa i korzonków, karmi się je piersią. Dzieci są noszone przez cały dzień w chuście, śpią razem z rodzicami i ssą pierś matki 4 razy na godzinę według naturalnego, ale powtarzającego się u niemal wszystkich niemowląt z tego plemienia schematu: 2 minuty ssania, 13-minutowa przerwa i znowu. Taka częstotliwość utrzymuje się nawet u dwuletnich dzieci.

Na drugim końcu kuli ziemskiej matki również korzystają z laktacji jako czynnika wydłużającego odstęp między kolejnymi dziećmi. W tradycyjnych, mieszkających w igloo rodzinach eskimoskich kobiety karmią dziecko piersią przez kilka lat i zachodzą w ciążę co 20-30 miesięcy. Jednak od czasu, gdy niektóre grupy plemienne zaczęły się osiedlać w miastach i przejmować standardy zachodniej cywilizacji wraz z karmieniem butelką, odległość między kolejnymi dziećmi skróciła się do roku.

Ekologiczne karmienie piersią

To, co kobiety na całym świecie robią instynktownie, zostało opracowane jako metoda niepłodności laktacyjnej (Lactational Amenorrhea Method - LAM), pozwalająca zapobiegać ciąży w okresie karmienia. Czasami mówi się także o ekologicznym karmieniu piersią (w przeciwieństwie do tzw. kulturowego). W skrócie polega ono na bezpośredniej opiece nad dzieckiem i stałym przebywaniu z nim bez wspomagania się opiekunkami, smoczkami, bujaczkami itp.

Żeby było łatwiej stwierdzić, czy karmi się ekologicznie, czy nie, ustalono kilka warunków. Jeśli są one łącznie spełnione, możemy mówić o stosowaniu LAM.

• Karmienie na żądanie. Dziecko powinno ssać pierś tak często, jak tylko ma na to ochotę. Także w nocy, gdyż karmienia nocne mają duży wpływ na opóźnienie owulacji. Aby zachować niepłodność laktacyjną, powinno się karmić dziecko przynajmniej 6 razy na dobę, nie rzadziej niż co 4 godziny w dzień i co 6 godzin w nocy, przynajmniej 100 minut w czasie doby. Jako karmienia nie możemy zakwalifikować odciągania mleka (ręcznego lub laktatorem), gdyż nie zachodzi wtedy specyficzna stymulacja brodawek przez dziecko, która wpływa na poziom prolaktyny.

• Bez smoczka. Żeby poziom prolaktyny nie podniósł się, pierś powinna być „używana” nie tylko do karmienia, ale i do uspokajania, przytulania czy pocieszania dziecka.

• Bez butelki. I bez łyżeczki, kubeczka, a w nich mleka modyfikowanego, herbatek, wody, kaszek. Tylko mleko mamy. Zapchany różnymi wypełniaczami brzuszek maluszka odbiera mu ochotę na ssanie, a wtedy poziom prolaktyny spada.

• Ponadto aby kobieta mogła stosować LAM, nie powinna zaobserwować u siebie żadnego krwawienia po 56. dniu po porodzie.

Ważne jest, żeby systematycznie przestrzegać tych reguł. Kilkugodzinny wyjazd, całonocna zabawa, podana przez parę dni butelka i płodność może (choć oczywiście, nie musi) wrócić.

Co po sześciu miesiącach?

W momencie, kiedy rodzice zaczynają wprowadzać do diety dziecka pokarmy stałe (zazwyczaj dzieje się to najpóźniej po skończeniu przez dziecko sześciu miesięcy), ostatni warunek przestaje być spełniony, więc nie możemy już mówić o LAM, chociaż jeszcze wiele miesięcy kobieta może nie miesiączkować. Kiedy sześciomiesięczne dziecko dostaje nagle kaszkę, marchewkę, jabłuszko i soczek, jego apetyt na mleko mamy spada. Wprowadzanie pokarmów stałych powinno odbywać się znacznie bardziej stopniowo niż proponują kalendarze żywienia. Najlepiej zaufać apetytowi dziecka, które najczęściej okaże się bardzo przywiązane do piersi mamy i nie zechce łatwo ograniczyć swojej ssącej aktywności. W konsekwencji owulacji może nie być nawet przez dwa, a nawet trzy lata po porodzie.

Trochę statystyki

Powrót płodności w ciągu pierwszych trzech miesięcy u kobiet karmiących ekologicznie praktycznie się nie zdarza. W ciągu kolejnych trzech miesięcy takie przypadki to niecały 1%. 72% kobiet zaczyna miesiączkować między 9. a 20. miesiącem po porodzie, a większość z nich między 13. a 16. miesiącem.

Średnia wynosi 14,6 miesiąca. Tak długi brak miesiączki (amenorrhea) jest czymś zupełnie naturalnym. Chroni kobietę przed comiesięczną utratą żelaza razem z krwią i pozwala jej odzyskać siły po ciąży.

U 15-20% kobiet karmiących ekologicznie owulacja może wystąpić przed miesiączką. Natomiast prawdopodobieństwo zajścia w ciążę przed miesiączką to tylko 5-6% (te statystki dotyczą kobiet, które nie stosują antykoncepcji i podejmują regularne współżycie). Im dłużej nie pojawia się krwawienie, tym większe prawdopodobieństwo, że owulacja zajdzie przed pierwszą miesiączką.

Pierwsza miesiączka po porodzie nie musi (chociaż może) oznaczać powrotu pełnej płodności. Pierwsze cykle są często bezowulacyjne, a te kolejne mogą mieć zbyt krótką fazę lutealną, aby zapłodniona komórka (jeśli już dojdzie do zapłodnienia) zdążyła się zagnieździć w macicy.

Genetyka

Każda kobieta jest wyjątkowa i organizm każdej kobiety inaczej reaguje na laktację. Związane jest to m.in. z uwarunkowaniami genetycznymi. Poszczególne przypadki mogą znacząco odbiegać od średniej statystycznej. Dlatego chcąc traktować LAM jako bezpieczną metodę zapobiegania ciąży, warto nauczyć się rozpoznawać oznaki zbliżającej się płodności, co oferują m.in. kursy naturalnego planowania rodziny (NPR).

---