Tradycje antyczne i średniowieczne
Emblematyka przezywa rozkwit w dobie manieryzmu i baroku, choć jej symptomy widać już wcześniej. W renesansie rozpoczyna się fascynacja dziedzictwem starożytności. Archeologia, jako dyscyplina, wyodrębniła się dopiero w XVIII wieku, lecz już wcześniej dostrzec można zainteresowania antykiem. Szczególnie dużo uwagi poświęcano greckiej i starorzymskiej epigrafice. Badano ją w związku z sztuka sakralną i świecką, z obyczajami, itd. Napisy, w formie sentencji, wierszy towarzyszyły rzeźbom,płaskorzeźbom oraz architekturze.
Poprzednikiem renesansowej emblematyki miała być staroegipska hieroglifika. W symbolice znaków doszukiwano się złożonych, zawiłych treści filozoficznych, magicznych. Takie rozumiem pisma egipskiego pojawiło się już w starożytnej Grecji. Wiązało się to także z teoria Platona, według której obrazy, wyobrażenia plastyczne oraz słowa są odbiciem świata idei. Mają one dawać symboliczny obraz świata idei. Ważną rolę w podtrzymaniu mitu staroegipskich hieroglifów odegrał Plotyn. Twierdził on, rozwijając myśl Platona, że egipskie znaki są symbolami idei. Miały one za pomocą powtarzalnych i widzialnych znaków przedstawiać tajemnice Prawdy, Boskości i Piękna. Mit ten podtrzymany został za sprawą odkrytej Hirogliphici Horapolla (imię autora było połączeniem Horusa i Apolla). Miało to miejsce w 1419 roku na wyspie Andros. Dzieło to miło być napisane po egipsku i przełożone na grekę przez niejakiego Filipa. Wydane zostało w 1505 roku w Wenecji i wielokrotnie wznawiane. Było to przede wszystkim zbiór opowieści i bajek plastycznymi wyobrażeniami. Wprowadzało w symbolicznie ujęty świat bogów i ludzi, wolny od nawarstwień interpretacji średniowiecznych.
Poprzedniczką emblematyki były także średniowieczna heraldyka. Na herbach pojawiały się napisy na i pod nimi tzw. stemmy. Łączenie godła herbu z napisem, zawołaniem, mottem szerzyło się głównie u schyłku średniowiecza. Tę dwuczłonową konstrukcję nazywano wtedy dewizą.
Twórca emblematyki
Za twórcę emblematyki uważa się Andreasa Alciatusa (1492-1550). W roku 1531 w Augsburgu wydał on Emblematum Liber. Książeczka ta zawierająca epigramy została stworzona za namową Ambrożego Visconti (na jego polecenie epigramami zajmował się także Aurelio Albuzi, niektórzy badacze myśleli nawet, że Alciati i Albuzi to jedna i ta sama osoba, teoria ta jednak została obalona). Jego emblematy miały 3-członową kompozycję. Składały się z nagłówka, pełniącego rolę tytuły, motta, który nazywany jest lemmą. Drugim członem jest rycina zwana ikonem. Trzecia część to subskrypcja, zazwyczaj wierszowana, która rozwijała myśl przewodnia inskrypcji. Wszystkie te człony umieszczane były na jednej stronie.
Pierwsze wydanie książki miało miejsce w 1531 roku w Augsburgu. Wydawcą był Henryk Stayner, a ilustracje były dziełem Jorga Breu. Alciati nie był zadowolony z tej współpracy. Miał poważne zastrzeżenia do korelacji między słowem i obrazem. Edycja ta miała naruszać i zniekształcać jego wolę. Pierwszym wydaniem, które zyskało akceptacje autora, było wydanie paryskie Christiana Wechela z roku 1534.
Ikonologia
Na łonie emblematyki rozwinęła się jej młodsza siostra ikonologia. W okresie, gdy odczuwano potrzebę sklasyfikowania personifikacji, wydana została Iconologia Cesare Ripy. Miało to miejsce w 1593 roku, lecz w tej publikacji występuje jedynie opis wizerunków pojęć. W 1603 roku powstało wydanie z odpowiadającymi opisami rycinami. Ripa ułożył w katalog to co było uznawane za dość powszechne i przyjete w literaturze i sztukach. Przy charakteryzacji pojęć autor starał się odwoływać do symboliki hieroglificzno-emblematycznej.
Nawiązania do emblematów
Książki emblematyczne traktowano jak wzorniki, często jednak przejmowano z nich tylko człony plastyczne, nie zawsze nawet wzbogacane mottami. Kompozycje takie były stosowane w architekturze, rzeźbie, malarstwie, itd. Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę jak szerokie zastosowanie miała emblematyka choćby w sztuce protestanckiej.
Kompozycje emblematyczne poprzez analogie strukturalne służyły jako podstawy schematu różnego rodzaju gatunków dramatycznych i różnych typów ówczesnego teatru.
Emblematyka strukturalnie służyła za wzorzec kompozycyjny kaznodziejom. Moraliści odwoływali się także do emblematycznych przykładów, egzemplów. Dobre kazanie powinno zawierać myśl przewodnią czyli motto. Dalej odwoływać miało się do wyobrażeń plastycznych trafiających do wyobraźni. Kolejną częścią miało być objaśnienie myśli przewodniej oraz obrazów