Utopia - "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" a antyutopia - "Folwark Zwierzęcy"

a)"Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki"

UTOPIA - nazwa pochodzi od łacińskiego tytułu dzieła Tomasza More'a; motyw społe- czeństwa egalitarnego ("egalite" = " równość "); utopia swe źródła ma w dziełach Platona i Arystotelesa (literatura egalitarna)

Znane motywy Utopii w literaturze : Francis Bacon "Nowa Antlantyda", J. Swift "Podróże Guliwera", Wolter "Kandyd", I. Krasicki "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki"

Powieść jest połączeniem kilku modnych wówczas rodzajów powieści : obyczajowej, utopijnej i awanturniczej. Utopia w utworze to część II. Widzimy tu Doświadczyńskiego na fantastycznej wyspie Nipu. Bohater styka się tu z patriachalnym układem stosunków społecznych. Ludzie zajmują się rolnictwem, "wszystko tu pod równym wymiarem", panuje sprawiedliwość, wzajemna miłość, poszanowanie tradycji - a co najważniejsze - w kraju tym wszyscy pracują i cenią pracę jako wartość społeczną. "Praca - mówi mędrzec Xaoo - musi być większa, ale też sama praca tyle ze sobą dobra prowadzi, iż jej oszczędzać jest to krzywdę istotną samemu sobie czynić". Mikołaj Doświadczyński, będąc parobkiem u nipuańskiego gospodarza, poznaje wartość pracy jako źródła zdrowia fizycznego i moralnego. Sam w swoim pamiętniku zapisuje :

"Praca, która z początku zdawała mi się nieznośna, stała się z czasem zabawą przyjemną. Spazmy, wapory (dolegliwości nerwowe), reumatyzmy, z których mnie nie mogły wyprowadzić wody salcerskie i karlsbadzkie (wody lecznicze), ustąpiły dobrowolnie z rzęsistym potem. Apetyt, który soczystymi bulionami musiał wzbudzać i krzepić (...) mój kucharz
(...), sam się powrócił; a rzepa po pracy lepiej smakowała niż przedtem podlaskie kuropatwy".

"Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" stanowią opwieść, która ma bawić i uczyć zarazem. Ostrze krytyki kieruje Krasicki w stronę wychowania sarmackiego i w stronę cudzoziemszczyzny. Utopia nipuańska kryje w sobie krytykę feudalnych stosunków społecznych i politycznych, a chociaż nie formułuje programu konkretnych reform społecznych wyraża jakby naturalne pragnienie zmiany ustroju w duchu sprawiedliwości i powszechnej miłości.

b)"Folwark Zwierzęcy"

ANTYUTOPIA(utopia negatywna) - przedstawia zazwyczaj społeczeństwo jako nad miernie zorganizowane, rządzone metodami dyktatorskimi, niszczące w czło- wieku jego indywidualność. Antyutopia to zwykle polemika z utopią, jej ideologią i wiarą w świetlaną przyszłość. To, co w utopii traktowane jest jako przejaw idealnej organizacji społeczeństwa, w antyutopii przedstawione jest jako czynnik ograniczający jednostkę. To, co w utopii wskazywane jest jako wzór społ. idealnego, w antyutopii staje się nieludzkim koszmarem. Przykładem antyutopii są systemy totalitarne, gdzie rządzi nie "siła argumentu" a "argument siły".

1)Przebieg wydarzeń:

a) REWOLUCJA - wprowadzenie nowego prawa:

1."Żadne zwierzę nie zabije innego"

2."Wszystkie zwierzęta są równe"

3."4 nogi dobrze, 2 nogi źle"

4."Żadne zwierzę nie będzie pić alkoholu"

5."Żadne zwierzę nie będzie spać w łóżku"

b)ŚMIERĆ SNOWBALLA I TYRANIA NAPOLEONA:

- powstanie kur

- powstanie obozu pracy

- zmiana prawa:

1."Żadne zwierzę nie zabije innego BEZ POWODU"

2."Wszystkie zwierzęta są równe, ALE NIEKTÓRE SĄ RÓWNIEJSZE OD INNYCH"

3."4 nogi dobrze, 2 nogi źle"

4."Żadne zwierzę nie będzie pić alkoholu, ALE NIEKTÓRE BĘDĄ"

5."Żadne zwierzę nie będzie spać w łóżku Z PRZEŚCIERADŁEM"

- zjazd delegatów świńskich

c)KONTRREWOLUCJA pod przywództwem OSŁA BENIAMINA

2)Problematyka utworu

Jest to powieść paraboliczna. Przedstawione zdarzenia i postaci mają znaczenie alegoryczne, czyli są wyobrażeniami innej rzeczywistości - państwa totalitarnego.

Na paraboliczny, a nie realistyczny charakter wskazują bohaterowie, którymi są zwierzęta, wyposażone do tego w szereg umiejętności i cech ludzkich (mowa, pismo). Tak jak w bajce, gatunku również alegorycznym, zwierzęta przedstawiają pewne typy ludzi.

Temu samemu celowi ualegorycznienie fabuły służy fantastyka przedstawionych zdarzeń, ich nierzeczywisty charakter, który każe szukać w nich innego niż realistyczne znaczenia.

Totalitaryzm to despotyczna, scentralizowana dyktatura autokratycznego, samowładczego władcy albo hierarchi uważającej się za nieomylną, podporządkowująca życie i prawa obywateli biurokratycznemu aparatowi ucisku.

 

---