Sytuacja kościoła rzymskokatolickiego do połowy XI w oraz walka o inwestyturę.
Pod koniec X wieku cały świat oczekiwał na antychrysta który miał nadejść w 1000 roku. Coraz częściej społeczeństwo Europy widziało owe zło na Stolicy Apostolskiej. Był to właśnie ogólny spadek moralności kościoła. Inwestyturę teraz nadawali nawet seniorowie. Coraz częstsza była symonia. Coraz częściej seniorowie z siebie tworzyli opatów czy biskupów aby przejąć ziemię kościelną. Często zdarzały się małżeństwa wśród księży. Co do biskupów to byli oni wtedy panami lennymi , toczyli nawet wojny o ziemie. Dlatego pod koniec X wieku powstaje nurt odnowy kościoła. I w 910 roku powstaje słynny założony przez Wilhelma I księcia Akwitanii klasztor w Cluny. Opata wybierano tam według starych zasad bez nacisków z zewnątrz. Najsłynniejszy z opatów Odylon(994-1048). Był to klasztor benedyktyński który propagował stare obyczaje w klasztorach i w całym Kościele. Stopniowo te idee przechodziły na inne klasztory i stworzono kongregacje clunicką. Szybko reforma znajduje oddźwięk min. W Niderlandach - klasztor w Brugne , w Szwabii- klasztor w Hirsau. W Italii reformę głosili pustelnicy np. św. Nil , św. Romuald. Reforma ta min. Chciała opanować anarchię feudalną dlatego Odylon głosił idee pokoju bożego. Co się przyjęło. Otton I zaczął usuwać niegodnych biskupów i obsadzał przychylnych jemu ale zarazem godnych, organizował szkoły dla kleru ( największa była katedralna w Magdeburgu skończył ją np. św. Wojciech ). Tym samym stworzył opozycję dla feudałów. Oprócz tego że potrafił sobie podporządkować biskupów to zdołał także zhołdować Czechy. Lecz najważniejsze były tereny Italii. Otton I skorzystał z tego że królem Italii został Berenger z Irvei , został wezwany przez Adelajdę wdowę po Lotarze i ożenił się z nią. Koronę pozostawił Berengarowi .po uporaniu się z opozycja na czele ze swym synem z pierwszego małżeństwa Ludolfem oraz po pokonaniu Wegrów(955) jego sytuacja się ustabilizowała. Zostaje namaszczony na opiekuna kościoła mógł decydować o niektórych sprawach kościoła. Słaby papież Jan XII jest atakowany przez Berengara , wzywa na pomoc Ottona I ten mu pomaga , wcześniej koronował na króla Niemiec swego syna Ottona II, wykorzystują słabość papieża i korzystna dla niego sytuację zostaje koronowany na cesarza 2 II 962 roku. Cesarz miał chronić papieży i chrześcijaństwo. Otton II w 981 roku zdobył Rzym i zgłosił pretensje do pd. Italii zajął także miasta longobardzkie ale w 982 roku poniósł klęskę z Arabami pod Cotrone. W Weronie koronuje już swego syna na króla(983). Umiera w tym samym roku. Otton III przejmuje władzę w 996 roku na papieża powołuje swego kuzyna Brunona Korynckiego który zostaje Grzegorzem V i od niego otrzymuje tytuł cesarza. Otton III wraz Sylwestrem II ( czyli dawnym swym nauczycielem Gerbertem Aurilliac) chciał stworzyć uniwersalne cesarstwo. Lecz jego koncepcje umiera wraz z nim w 1002 roku a w rok później umiera papież. Henryk II opiera swą władzę na książętach głównie duchownych. W 1014 roku został cesarzem. W latach 1021-1022 zdołał pokonać Noramanów zagrażających Rzymowi. Wezwał go Benedykt VIII. Henryk umiera w 1024 roku. Konrad II został wybrany na króla w 1024 roku a koronowany został dwa lata później. W 1027 roku został cesarzem. Od Rudolfa III otrzymał dziedziczenie Burgundii którą ostatecznie otrzymał w 1032 roku. W 1026 roku desygnował swego syna na następcę. Henryk III obejmuje władzę. Chciał on wdrażać reformę kościoła. Po skandalicznych rządach papieża Benedykta ix zostaje on usunięty w 1044 roku i nowym papieżem zostaje Grzegorz VI , lecz wkrótce Benedykt powraca , lecz w zamian za papiestwo wypłacono mu 1000 funtów złota. I powołano Sylwestra III. W tym czasie na koronację cesarska podążał Henryk III który dowiedziawszy się o tym zwołał tych papieży do Sutrii w 1046 roku i odwołała ich wszystkich powołując Klemensa II - był on Niemcem(biskup Bambergu Sudiger). W tym samym roku Klemens II koronował Henryka na cesarza. W 1049 roku papieżem zostaje Leon IX (1048-1054)który każe się ponownie wybrać ludowi i klerowi Rzymskiemu w ten sposób manifestując swoją postawę anty- cesarską. Tak ukazywał swą buntowniczą postawę wobec uległości kościoła wobec cesarstwa. Zaprzestał także datowania dokumentów według panowania cesarzy. Na doradcę powoła Hildebranda przebywającego w Cluny po tym jak ściągnięto Grzegorza VI. Za papieża Mikołaja II był archidiakonem. Po śmierci Henryka III swego syna powierzył on papieżowi Wiktorowi II. W czasie regencji cesarzowej Agnieszki do 1062 roku książęta zyskali dużo przywilejów. Złe były stosunki w Rzymie gdzie partia cesarska wybrała anty papieża Honoriusza II dla wybranego bez ich zgody Aleksandra II. Po perturbacjach papieżem zostaje Mikołaj II(1058-1061). Papież ten w 1059 roku nakazał nowy sposób wybierania papieży tzn. najpierw przez kardynałów a potem przez kler i lud Rzymski, wybór jednak musiał być zatwierdzony przez cesarza. Kolejnym ważnym reformatorem jest Grzegorz VII(1073-1085) dawniej Hildebrand owy doradca był synem wieśniaka toskańskiego od 7 roku w klasztorze. W 1074 roku na synodzie w Rzymie zakazał symonii i nikolatyzmu. Rok później przyjmowania inwestytury z rąk świeckich. Lecz Henryk IV nic sobie z tego nie robił rozdając inwestyturę na prawo i lewo(np. Mediolan). Co do postanowień z 1074 roku podobne wydał już Mikołaj II ale przeszły one nie zauważone. Henryk IV nie słuchał postanowień papieża tym bardziej że walczy z opozycją w Saksonii. Dlatego Grzegorz wysłał mu list z wyrzutami 8 XII 1075 roku. W odpowiedzi na to Henryk zwołuje do Wormacji synod 24 I 1076 roku na którym było obecnych 26 biskupów i odwołuje Grzegorza ze stanowiska adresuje do niego także list z obelgami pod starym imieniem Hildebranda. Papież czyni podobnie na synodzie w Rzymie zwołanym 14 II tego samego roku, rzucając klątwę na Henryka to oznaczało że jego poddani są zwolnieni z przysięgi wierności wobec niego cesarz zostaje odwołany. Słabnie jego pozycja w Niemczech , buntuje się Saksonia dochodzi do powstania. Cesarz jeszcze śle listy z obelgami aby Grzegorz ustąpił ale to nic nie daje. W Triburze odbył się zjazd książąt niemieckich(X 1076 rok) na którym ustalono że aby rozstrzygnąć sprawę zaprosić trzeba papieża do Augsburga. Henryk był już spalony próbował jeszcze działać na legata papieskiego ale tylko sam papież mógł ściągnąć klątwę. Papież wyruszył na spotkanie. Henryk naprzeciw przez równinę Lombardzką , Turyn. Dowiedziawszy się o tym papież schronił się w Canossie zamku warownym hrabiny toskańskiej Matyldy. Henryk przybył tu 25 I 1077 roku i pokutował przez 3 dni , wstawiali się za nim wszyscy uważając za złego nawet papieża. Ten w końcu się zgodził i ściągną z cesarza klątwę 28 I 1077 roku. Dobrze myślał Grzegorz że tak długo trzymał Henryka w stanie pokutnym ponieważ ściągnięciem klątwy przekreślił cały swój wysiłek polityczny ale z drugiej strony swym miłosierdziem udowodnił że powinien być papieżem. Tak naprawdę Henryk wcale się nie ukorzył tylko swą postawa wymusił zdjęcie klątwy na Grzegorzu. To powoduje że Grzegorz nie ma już po co jechać do Augsburga. Słabnie także opozycja , ich królem zostaje Rudolf III. Na próżno 7 III 1080 roku papież wznowił klątwę już nie miała ona takiego oddźwięku. Henryk odpowiedział zebraniem w Brixen i odwołaniem Grzegorza powołał on nowego papieża arcybiskupa Rawenny Giberta jako Klemensa III. Gdy Rudolf(1080) ginie Henryk rusza na Rzym.21 III 1084 roku cesarz zdobywa Rzym ponieważ sprzymierzeńcy papieża Matylda- został pobita a Normanowie ( Robert Guiscard) byli zajęci na pd. Italii. Grzegorz schronił się w kościele św. Anioła. Sobór laterański odwołał go ponownie i nowy papież Klemens dał tytuł cesarza Henrykowi w ostatni dzień marca. Grzegorz znów ich przeklął. Tym czasem pojawiają się Normanowie Henryk ucieka uwalniają oni Grzegorza ale ci barbarzyńcy zniszczyli Rzym i Grzegorz musiał z nimi uciekać. Zmarł w Salermo 25 V 1085 roku przed śmiercią miał wypowiedzieć słowa „ nienawidziłem nieprawości a ukochałem sprawiedliwość dlatego umieram na wygnaniu” ta wypowiedź obrazuje całe jego życie. Po śmierci Grzegorza kolejnym takim reformatorem był Urban II(1088-99) papiestwo w nim miało oparcie
. Po paśmie sukcesów Henryka IV dalej istniała opozycja w Bawarii z Welfem V na czele. Papież zdołał go ożenić z hrabina toskańską Matylda o wiele starszą(17-43). Była to kobieta niezwykle pobożna i zawsze sprzyjała papiestwu i gdy Henryk IV w 1092 roku szedł na Rzym został pobity właśnie pod Canossą. Małżeństwo to także doprowadziło do koronacji na króla zbuntowanego syna Henryka Konrada na króla Włoch. W Lombardii powstała liga miast przeciw Henrykowi. Cesarz był bezsilny nawet wtedy gdy Welf zerwał z Mtyldą. Tymczasem gdy cesarz miotał się w pn. wsch. Italii, Urban II udał się do swej ojczyzny Francji aby głosić idee walki o ziemię świętą. I nawet to że Filip I król Francji naraził się Urbanowi tym że ponownie się ożenił doszło do zjazdu w Clermont w X 1095 roku na którym przyjęto idee walki o grób i ziemie Chrystusa. Było to dziwne bo bez udziału władców danych państwo ludzie szli za papieżem na podbój ziemi świętej. Jeszcze nigdy od czasów schizmy(1054) kościół nie był tak mocny jak teraz. Konrad syn Henryka tymczasem umiera kolejny syn występuje przeciw ojcu Henryk. Zamyka on ojca lecz on ucieka i podejmuje walkę z synem. Lecz Henryk IV umiera strawiony przez chorobę 7 VIII 1106 roku. Oddając niewiernemu synowi pierścień królewski. Henryk IV był najbardziej zaciekłym wrogiem papieży. Henryk V na początku przychylny papiestwu teraz staje naprzeciw niemu. W Sutrii podpisuje z Paschalisem II ugodę w 1111 roku na mocy której on zrzeka się inwestytury ale biskupi mają zrzec się regaliów. Na uroczystości koronacyjnej Henryka Paschalis czytał treść umowy i ona oburzyła biskupów. Dlatego przed jej wejściem Henryk chciał porozumieć się biskupami. Na to oburzył się Paschalis który przerwał uroczystość. Został uwięziony , wymuszono na nim zgodę na udzielenie przez siebie inwestytury i dopiero wtedy nastąpiła koronacja. Czyn Henryka V oburzył kler włoski i francuski. Pokuj następuje w Wormacji 23 IX 1122 roku Henryk odstępuje od inwestytury i dóbr kościelnych a Kalikst II pozwala mu na obecność przy wyborze opatów i biskupów i w razie nie godnego kandydata mógł on interweniować u metropolity porozumieć się z nim i wybrać kogoś godniejszego. Był to tylko kompromis.
Czapliński W., Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław 1981.
Żywczyński M., Papiestwo i papieże w średniowieczu,