Histologia - wykład - 2006-03-30

Temat: Układ naczyniowe

UKŁAD NACZYNIOWY

• Serce - pompowanie krwi, dzięki regularnym skurczom

• Tętnice - system naczyń, których średnica ulega zmniejszeniu wraz z kolejnymi rozgałęzieniami

• Włośniczki (kapilary, naczynia włosowate) - sieć cienkich rurek, które anastomozują ze sobą i przez ścianę których następuje wymiana między krwią a tkankami. Ogólne powierzchnia wymiany wynosi 6,5 tys. m².

• Żyły - system naczyń, który powstaje poprzez połączenia włośniczek, które przenoszą produkty metabolizmu i CO₂ w kierunku serca. Żyły mają zastawki. Naczynia włosowate i żyłki zawłosowate nie posiadają warstwy mięśniowej.

• System naczyń limfatycznych - rozpoczyna się włośniczkami limfatycznymi, ślepo zakończonymi przewodzikami, które anastomozując tworzą naczynia o stopniowo wzrastającej średnicy. Uchodzą do systemu naczyń żylnych - dużych żył w pobliżu serca.

Funkcja:

• Odprowadzanie z przestrzeni tkankowych płynu do krwi. Płyn - płynna część limfy.

• Limfa, przepływając przez narządy limfatyczne, przyczynia się do cyrkulacji limfocytów i czynników immunologicznych.

• Pobiera substancje odżywcze wchłonięte w przewodzie pokarmowym.

W zależności od odcinka układu naczyniowego wyróżnia się różne typy naczyń:

• Tętnice duże (typu sprężystego, elastyczne)

• Tętnice średnie (typu mięśniowego)

• Tętnice małe czyli tętniczki (arteriole)

arteriole → metarteriole → naczynia włosowate

• Naczynia włosowate (kapilary)

• Żyłki

• Średnie i duże naczynia żylne

• Naczynia chłonne

Budowa ściany naczyń krwionośnych i chłonnych jest dostosowana do pełnionych przez nie funkcji.

FUNKCJE UKŁADU NACZYNIOWEGO:

• Rozprowadzanie krwi w organizmie

• Dostarczanie tkankom i narządom substancji odżywczych i wody, rozprowadzanie produktów przemiany materii

• Pośredniczy m.in. przez transport hormonów w regulacji czynności poszczególnych narządów i całego organizmu

• Regulacja temperatury ciała

• Śródbłonek (światło naczyń krwionośnych, limfatycznych, wsierdzie serca) jest miejscem szeregu przemian metabolicznych, warunkujących zachowanie homeostazy wewnątrzustrojowej

• Jest miejscem, w którym szczególnie często występują wady wrodzone oraz różne schorzenia (miażdżyca, nadciśnienie)

• Powikłania chorób układu naczyniowego są najczęstszą przyczyną zgonów

Mikrokrążenie → w naczyniach włosowatych

Makrokrążenie → w naczyniach większych (niż włosowate)

BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ KRWIONOŚNYCH:

Ściany tętnic i żyła mają te same 3 warstwy. Ściany tętnic są grubsze. Wyjątek stanowi żyła główna dolna, której ściana jest wyjątkowo gruba.

Charakterystyka ściany:

• Jest dostosowana do pełnionej przez nie czynności. Krew wypływa z serca pod dużym ciśnieniem - w chwili max. skurczu komór wynosi 15.96 kPa (120 mm/Hg), w rozkurczu jest znacznie mniejsze ok. 9.3 kPa (70 mm/Hg).

• Zmiany ciśnienia warunkują 2 podstawowe cechy naczyń tętniczych - ich elastyczność i napięcie.

• Budowa naczyń włosowatych jest przystosowana do transportu oraz wymiany wody i cząsteczek między krwią a tkankami.

• Budowa żył przystosowana jest do transportu krwi w warunkach zmniejszonego ciśnienia. Duże różnice w budowie naczyń żylnych o tej samej średnicy, zależne od ich położenia względem serca (poniżej lub powyżej przedsionka).

BUDOWA ŚCIANY NACZYŃ KRWIONOŚNYCH:

• Błona wewnętrzna (intima)

• Śródbłonek (nabłonek jednowarstwowy płaski pochodzenia mezenchymatycznego) wyścielający wewnętrzną warstwę naczynia (również limfatycznego i wnętrze serca). Spoczywa na błonie podstawnej;

• Warstwa podśródbłonkowa zbudowana z tkanki łącznej luźnej. W niektórych naczyniach - komórki mięśniowe gładkie (SMC). Włókna tkanki łącznej i SMC ułożone podłużnie;

• Blaszka sprężysta wewnętrzna (w tętnicach), utworzona z elastyny. Zawiera okienka, umożliwiające dyfuzję substancji odżywczych do komórek leżących poniżej. W tętnicach sprężystych jest ona bardzo dobrze rozbudowana.

• Błona środkowa (media).

Głównie warstwy komórek mięśniowych gładkich (SMC). Pomiędzy nimi różne ilości włókien i błon elastycznych (tętnice typu sprężystego), włókien kolagenowych, retikulinowych (kolagen typu III) i proteoglikanów.

Błony sprężyste leżą równolegle do siebie, zawierają otwory = błony dziurkowe., są zbudowane z włókien elastycznych.

SMC odpowiedzialne są za syntezę składników substancji międzykomórkowej.

W dużych tętnicach - blaszka sprężysta zewnętrzna, która oddziela medię od błony zewnętrznej.

We włośniczkach i żyłkach postkapilarnych media jest zastąpiona przez komórki zwane pericytami.

Błona dodatkowa (tkanka łączna włóknista)

• Błona zewnętrzna (adventitia, przydanka, błona dodatkowa).

Tkanka łączna włóknista luźna- zawiera głównie włókna kolagenowe przebiegające wzdłuż naczynia (kolagen typu I) i włókna elastyczne, oraz komórki tkanki łącznej. Przydanka stopniowo przechodzi w tkankę łączną tkanki lub narządu. Znajdują się w niej pojedyncze komórki nerwowe.

W dużych naczyniach w przydance występują naczynia naczyń (vasa vasorum) - zarówno tętnice jak i żyły. Niekiedy występują w częściach zewnętrznych medii.

V.v. dostarczają metabolity, ze względu na grubość ściany komórki poszczególnych błon nie mogą być odżywiane drogą dyfuzji ze światła naczynia.

TĘTNICA TYPU MIĘŚNIOWEGO - średnica ok. 1 cm po odejściu od tętnicy sprężystej do 0,5 cm

TĘTNICZKA - ARTELIOLA - najmniejsze odgałęzienia naczyń tętniczych - średnia 30-400μm

Arteriole mają tylko 4 warstwy mięśniowe, w tkance typu mięśniowego zaś 40.

KOMÓRKI ŚRÓDBŁONKA

Ciałka Weibela-Palade'a

KOMÓRKI ŚRÓDBŁONKA (żyją średnio 10 dni) - CECHY MORFOLOGICZNE

1. Kształt wielokątny lub wydłużone. Oś długa komórki ułożona równolegle do kierunku przepływu krwi w naczyniu.

2. Jądra komórkowe są znacznie grubsze niż cytoplazma, co daje charakterystyczne zgrubienia.

3. Na wolnej powierzchni, głównie nad jądrami mają grupy mikrokosmków.

4. W błonie komórkowej - liczne glikoproteiny błonowe, za pomocą których inne komórki mogą się do nich przejściowo wiązać (np. selektyna E, adresyna - ligand dla selektyny P płytek krwi)

5. Oprócz typowych organelli zawierają aktynę i miozynę, co pozwala im na kurczenie się i rozkurczanie. Ich obkurczanie zwiększa rozstępy między komórkami a przez to przepuszczalność śródbłonka.

6. Posiadają włókna desminowe i wimentynowe zapewniające im kształt.

7. Obecne charakterystyczne struktury cytoplazmatyczne - ciałka Weibela-Palade'a, o pałeczkowatym kształcie, zbudowane z wiązek miofibrylli (w książce jest mikrotubul). Otoczone pojedynczą błoną komórkową. Zawiera czynnik VIII krzepnięcia krwi (czynnik von Willebrandta).

8. Liczne pęcherzyki plazmatyczne - morfologiczny wykładnik transportu. Małe pęcherzyki pinocytarne transportujące substancje dla potrzeb własnych, pęcherzyki fagocytarne.

9. Transport substancji przez śródbłonek zależy też od połączeń międzykomórkowych: strefy zamykające, rzadziej desmosomy, brak neksusów (w książce jest, że naksusy występują).

10. Połączenia zamykające szczególnie często obecne w naczyniach włosowatych, wchodzących w skład barier tkankowych (mózg, siatkówka oka, grasica, gruczoły płciowe).

11. Komórki zawierają pory, powstające na ogół prze fuzję pęcherzyków.

12. W zatokach śledziony, żyłkach węzła chłonnego, kępek Peyera śródbłonek jest nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym.

FUNKCJA KOMÓREK ŚRÓDBŁONKA

1. Transport - miejsce gdzie O₂, CO₂, substraty i metabolity są przenoszone z krwi do tkanek i z tkanek do krwi (okienka, połączenia między komórkami, pęcherzyki pinocytarne), transcytoza - transport cząsteczek i makrocząsteczek niezależnie od gradientu stężeń, diapedeza - przechodzenie leukocytów i erytrocytów.

2. Udział w metabolizmie

3. Aktywacja - syntetyzują konwertazę przez co konwertują angiotensynę I do angiotensyny II, która podnosi ciśnienie krwi (inhibitory konwertazy szeroko stosowane w leczeniu nadciśnienia krwi). Dodatkowo syntetyzują konwertazę 1-9, która wytwarza angiotensynę 1-9, która działa rozszerzająco na naczynia krwionośne. (Na prelekcji było coś chyba powiedziane, że konwertaza może unieczynniać angiotensynę, ale nie jestem stuprocentowo pewna)

4. Inaktywacja - konwertują bradykininę, serotoninę, noradrenalinę, trombinę w składniki biologiczne nieczynne.

5. Synteza i uwalnianie hormonu lokalnego - prostacykliny, PGI₂, który silnie przeciwdziała agregacji płytek i rozszerza naczynia.

6. Lipozliza - rozkład lipoprotein przez enzymy zlokalizowane na powierzchnia śródbłonka, dostarczają TG i cholesterol.

7. Produkcja czynników naczyniowo czynnych - syntetyzują wiele substancji, które wpływają na napięcie naczyń. Endoteliny (ET1,2,3) - pobudzają skurcz miocytów gładkich naczyń i komórki do podziałów mitotycznych. Działają głównie parakrynowo.

8. Wydzielanie czynnika natriuretycznego

9. Uwalnianie tlenku azotu (NO) - czynnika działającego rozkurczowo (podobnie działa nitrogliceryna). Uwalnianie zachodzi pod wpływem acetylocholiny, histaminy, bradykininy, substancji P i innych (schemat działania w książce).

10. Uwalnianie EDHF (śródbłonkowy czynnik hiperpolaryzujący) przyczyniający się do rozkurczu naczyń.

11. Funkcja przeciwkrzepliwa. Komórki śródbłonka uniemożliwiają kontakt płytek krwi z tkanka łączną leżącą poniżej.

12. Funkcja sekrecyjna - synteza elementów substancji międzykomórkowej: kolagen, elastyna, proteoglikany.

13. Udział w reakcjach immunologicznych - antygeny.

14. Produkcja cytokin

15. Uczestniczą w angiogenezie

16. Tromboplastyna, czynnik VIII krzepnięcia krwi - krzepnięcie.

FUNKCJA KOMÓREK ŚRÓDBŁONKA

1. Prostacyklina	1. Rozszerzenia naczyń, hamuje agregacje płytek
2. Tlenek azotu	2. Rozszerzenie naczyń, hamuje przyleganie i agregację płytek
3. Tkankowy aktywator plazminogenu	3. Regulacja fibrynolizy
4. Trombomodulina	4. Pobudza krzepnięcie krwi
5. Tromboplastyna	5. Aktywność przeciwkrzepliwa

Komórki piankowate powstają z przekształcenia makrofagów - komórek żernych układu odpornościowego człowieka. Makrofagi po wniknięciu do uszkodzonego śródbłonka naczynia wieńcowego "pożerają" magazynowane tam cząsteczki lipidów (tłuszczów). Komórki piankowate produkują cytokiny i czynniki wzrostu, które bezpośrednio pobudzają wzrost blaszki miażdżycowej, a co za tym idzie zwężenie światła naczynia.

KOMÓRKI PRZYDANKI - PERICYTY

• Towarzyszą naczyniom włosowatym (otaczają kapilary, zastępują warstwę mięśniową)

• Komórki pochodzenia mezenchymatycznego

• Długimi wypustkami oplatają komórki śródbłonka. Otoczone są własną błoną podstawną, która może ulegać fuzji z błoną podstawną śródbłonka.

• W cytoplazmie obecna aktyna, tropomiozyna i miozyna - wykazują właściwości kurczliwe

• Charakteryzują się możliwością fagocytozy

• Wpływają na proliferację śródbłonka

• Pokrywają powierzchnie naczyń niekompletnie

Jądra układają się:

• w komórkach śródbłonka ↑

• w warstwie mięśniowej →

Kapilary

99% masy krwionośnego układu naczyniowego

1. średnica < 10μm

2. budowa: śródbłonek, perycyty (komórki przydanek)

3. rodzaje naczyń krwionośnych (ciągłe, porowate, zatokowe)

SIEĆ DZIWNA - pomiędzy dwoma układami naczyń włosowatych

W niektórych narządach tętnice za pośrednictwem specjalnych struktur bezpośrednio przechodzą w żyły (anastomozy). Połączenia takie mogą być proste lub kłębkowate.

Proste mają grubą błonę środkową, a do ich błony dodatkowej dochodzi wiele nerwów układu autonomicznego. Są w skórze właściwej, płucach, nerkach, mięśniu sercowym, jajniku, gruczołach endokrynnych, ścianie żołądka i jelit)

Kłębkowate są otoczone łącznotkankową torebką a w jej wnętrzu znajduje się kłębek zwiniętych anastomoz prostych. Po przeniknięciu do torebki tętnica doprowadzająca traci błonę wewnętrzną sprężystą. Błona środkowa jest gruba a jej miocyty przypominają komórki nabłonka (komórki nabłonkowate). Wyróżnia się komórki nabłonkowate typu I i II. Typu I mają liczne mitochondria i mało kompleksów aktyna-miozyna. Typu II mają dużo tych kompleksów. Do błony dodatkowej w takiej anastomozie również dochodzą nerwy układy autonomicznego. Znajdują się z skórze dłoni, warg, i małżowiny usznej.

Skurcz anastomoz (spowodowany zwieraczami przedwłosowatymi - mięśniami okrężnymi) hamuje przepływ krwi przez nie - płynie ona wtedy przez naczynia włosowate i na odwrót.

Anastomozy takie występują licznie w skórze pod paznokciami, opuszek palców, dłoni, stóp, małżowiny usznej.

Odgrywają rolę w termoregulacji (krew płynie przez nie w niskich temperaturach co zapobiega oddawaniu ciepła).

W tkankach erekcyjnych (wzwodowych) krew płynie przez jamy wysłane nabłonkiem. Są to połączenia jamiste. Znajdują się w prąciu, łechtaczce, błonie śluzowej nosa i w mózgu.

WYTWARZANIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

1. Ma miejsce nie tylko przed urodzeniem ale i po.

2. Może zachodzić jako:

• Waskulozogeneza - wytwarzanie naczyń krwionośnych we wczesnych stadiach rozwoju embrionalnego. Śródbłonek powstaje z komórek macierzystych (angioblastów / hemangioblastów) - mogą z nich powstawać również komórki krwi. Komórki progenitorowe śródbłonka dzielą się mitotycznie, spłaszczają i łącza z sąsiadującymi komórkami, wytwarzając rurkowate naczynia (kruche i delikatne). Dalej zachodzi remodelowanie. Komórki mięśni gładkich i perycyty powstają z komórek macierzystych mezenchymy, nakładają się na powstałe rurki w wytwarzają istotę międzykomórkową. W ten sposób wzmacniają ściany naczyń i nadaje im odpowiednie napięcie.

• Angiogeneza (angioneogeneza) - wytwarzanie nowych naczyń w warunkach fizjologicznych i patologicznych w zaawansowanych stadiach rozwoju embrionalnego i po urodzeniu. Składa się z tworzenia rurek ze śródbłonka i remodelowania.

Powstawanie naczyń przebiega z udziałem wielu cytokin (1. naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonkowy VEGF, 2. naczyniowy czynnik wzrostu pochodzący z gruczołów wewnętrznego wydzielania EG-VEGF, 3. angiopoetyny, 4. efryny, 5. płytkopochodny czynnik wzrostu PDGF) i chemokin, makrocząsteczek powierzchni komórek i istoty podstawowej.

VEGF i EG-VEGF pobudzają podziały mezenchymatycznych komórek pregenitorowych śródbłonka i doprowadzają do utworzenia rurek.

PDGF prowadzi do podziału mezenchymatycznych komórek pregenitorowych miocytów gładkich i perycytów.

Angiopoetyny i efryny zapewniają remodelowanie.

ANGIOGENEZA jest pobudzana przez leptynę (syntetyzowaną w tkance tłuszczowej) i relaksynę (jajnik, jądro i inne).

Uszkodzeniu naczyń towarzyszy niedotlenienie i powstawanie skrzepu. Związanie trombiny przez receptory PAR komórek śródbłonka i płytek krwi prowadzi do aktywacji czynników transkrypcji i wytwarzanie VEGF i PDGF. Natomiast związanie czynnika tkankowego z czynnikiem osocza VIIa prowadzi do syntezy VEGF i proteinaz (które pomagają w uwalnianiu komórek z istoty międzykomórkowej w czasie ich migracji).

TĘTNICE

Tętnice rozróżnia się na podstawie ich średnicy (chociaż nie jest to kryterium ostateczne) oraz struktury błon ściany (głownie błony środkowej).

1. Tętnice dużego kalibru (typu sprężystego, elastyczne, przewodzące)

• Aorta oraz jej odgałęzienia: tętnica szyjna wspólna, biodrowa wspólna, podobojczykowa, kręgowa, płucna;

• Maja cienka ścianę w stosunku do średnicy;

• Błona wewnętrzna jest stosunkowo gruba. Pod warstwą podśródbłonkową znajduje się błona sprężysta wewnętrzna, zawierająca dużo włókien kolagenowych i sprężystych, nieliczne fibroblasty i miocyty gładkie. Czasem wyróżnia się w niej warstwę zewnętrzną i wewnętrzną. Jest pod mikroskopem bardzo dobrze widoczna (w przeciwieństwie do zewnętrznej).

• Błona środkowa jest najgrubszą błoną tętnic sprężystych. W jej skład wchodzą błony sprężyste, zbudowane z elastyny (jest ich 40-70 - nie napisałam czego, ale chyba warstw) . Przeważają one nad elementami mięśniowymi. Leżą one równolegle do siebie i do powierzchni zaczynia. Zawierają otwory (błony okienkowate). Na przekroju poprzecznym wyglądają jak włókna. Między błonami znajdują się miocyty gładkie, w otoczeniu włókien kolagenowych, siateczkowatych i proteoglikanów. Miocyty układają się okrężnie i łączą ze sobą neksusami. Nie ma tu fibroblastów. Wszystkie struktury substancji międzykomórkowej są produkowane przez miocyty.

Pomimo obecności okienek, duża ilość błon sprężystych upośledza odżywianie środkowej części błony środkowej (wnętrze naczynia jest odżywiane przez krew, którą niesie, zewnętrzna część przez naczynia naczyń). Dlatego też środkowe części ulegają degeneracji i zwapnieniu. Błony sprężyste lub inne części ściany tętnicy mogą też ulegać uszkodzeniu, co prowadzi do powstania tętniaka.

• Błona dodatkowa (zewnętrzna) jest zwykle grubsza niż wewnętrzna. Ma niewiele włókien sprężystych i miocytów gładkich (poza tym zbudowana standardowo). Znajdują się tu naczynia naczyń.

• Tętnice typu sprężystego wyrównują bieg krwi (z pulsującego na równomierny).

2. Tętnice średniego kalibru (typu mięśniowego, dystrybuujące)

• Tętnice wieńcowe, promieniowe, krezkowa i inne. Mają 0,3-10 mm średnicy.

• Błona wewnętrzna. Jest dość cienka. Komórki śródbłonka oddają w głąb ściany naczynia długie wypustki dochodzące do miocytów gładkich błony środkowej. Tworzą z nimi połączenia typu neksus. Dzięki temu szubko przechodzą przez ścianę sygnały pobudzające do skurczu. W błonie pośredniej: włókna kolagenowe, trochę sprężystych i miocytów gładkich (szczególnie ich dużo w rozgałęzieniach). Warstwa sprężysta wewnętrzna jest w błonie wewnętrznej najgrubsza. Głównie zbudowana z włókien sprężystych przebiegających okrężnie i podłużnie i niewielu kolagenowych.

Błona wewnętrzna z wiekiem staje się coraz grubsza, gdyż z czasem wiele miocytów dzieli się mitotycznie i migruje z błony środkowej do wewnętrznej. Miocyty w błonie wewnętrznej tworzą charakterystyczne guzki, których części środkowe mogą wapnieć (opis zjawiska - książka strona 243).

• Błona środkowa składa się z 30-40 warstw dużych miocytów gładkich, ułożonych okrężnie. Między nimi jest kolagen i elastyna. Elementów mięśniowych jest więcej niż sprężystych. Miocyty łączą się połączeniami typu adherens i occludens. Ich skurcz reguluje ciśnienie krwi według w dwóch mechanizmów: 1. w czasie skurczu niewiele Ca²⁺ wydostaje się ze zbiorników i przedostaje się do innych komórek przez neksusy. Ca²⁺ wiąże się z białkami kanałowymi dla K⁺ i otwiera je. K⁺ wypływają na zewnątrz, powodują hiperpolaryzację błony komórkowej, która zamyka białka kanałowe dla Ca²⁺ i zmniejsza ich stężenie w cytoplazmie. To prowadzi do rozkurczu; 2. Drugi mechanizm wiąże się z NO.

• Błona zewnętrzna oddzielona jest od błony środkowej sprężystą błoną zewnętrzną (zbudowanej z włókien elastycznych). Może zawierać naczynia naczyń oraz zmielinizowane bądź nie włókna współczulne a czasem też przywspółczulne.

• Blaszki elastyczne wewnętrzna i zewnętrzna są dobrze widoczne pod mikroskopem.

3. Małe tętniczki - około 8 warstw miocytów, reszta tak samo jak w arteriolach (poniżej)

4. Tętnice małego kalibru czyli tętniczki (arteriole)

• Maja średnicę 0,1 do 1 mm. Mniejsze nazywane są tętniczkami. Do tego typu naczyń zalicza się również tętniczki przedwłosowate (meaarteriole).

• Błona wewnętrzna. Składa się ze śródbłonka leżącego na błonie podstawnej oraz cienkiej warstwy tkanki łącznej właściwej. Komórki śródbłonka łączą się wypustkami posiadającymi połączenia typu neksus z miocytami.

• Błona środkowa. W jej skład wchodzi do 4 warstw miocytów (zwykle 1-2 warstwy). W tętniczkach tworzą zwykle jedną warstwę okrężną lub spiralną. W naczyniach przedwłosowatych pojedyncze miocyty występują w pewnych odległościach od siebie.

• Błona zewnętrzna to tkanka łączna właściwa luźna z włóknami kolagenowymi i siateczkowatymi.

5. Naczynia włosowate (kapilary, włośniczki)

• Mają średnicę do 10μm.

• W ścianie nie mają miocytów gładkich.

• Mogą zmieniać swoja średnicę obkurczając komórki śródbłonka lub kurczenie się przylegających do ich ściany miofibroblastów.

• Tworzą siec, której przekrój całkowity jest większy niż przekrój tętnic doprowadzających, dlatego krew znacznie tu zwalnia, co polepsza warunki wymiany.

• Ścianę tworzy tu śródbłonek wraz z błoną podstawną i leżące na nim perycyty (komórki przydanki). Mają one zazwyczaj kształt gwiaździsty i dużą potencję do podziałów i różnicowania się w fibroblasty.

• Wyróżnia się kilka rodzajów naczyń włosowatych, opisanych poniżej.

• W naczyniach włosowatych zachodzi wymiana składników odżywczych i metabolitów poprzez płyn tkankowy (opis strona 246).

• Ściana naczyń w niektórych narządach jest zupełnie nieprzepuszczalna stanowiąc barierę między krwią a tkankami (bariery krew-mózg, krew-szyszynka, krew-nerw, krew-grasica, krew-jądro). Ściana taka zawiera śródbłonek bez porów i rozstępów, blaszka podstawna jest tu gruba, ciągła i trudno przepuszczalna. Komórki śródbłonka mają pompy cząsteczkowe - transportery ABC, które wpompowują z nich cząsteczki do krwi.

6. Żyły - adventitia jest tu zawsze najgrubsza

• Mają większe światło niż tętnice, cieńszą ścianę, zawierają proporcjonalnie więcej tkanki łącznej właściwej w stosunku do innych tkanek ściany, która oddziela miocyty, napięcie ścian jest mniejsze i światło się zwężam wtedy, kiedy w naczyniu nie ma krwi. Większość ma zastawki (te o średnicy powyżej 2mm). Dzieli się je tak samo jak tętnice.

• W górnej części ciała ciśnienie hydrostatyczne jest małe. Żyły mają ty cienka błonę wewnętrzną (jej błona sprężysta wewnętrzna jest słabo rozwinięta). Błona środkowa również jest tu słabo rozwinięta. Błona dodatkowa natomiast dobrze.

• W dolnej części ciała ciśnienie hydrostatyczne jest większe, dlatego błona wewnętrzna jest dobrze rozwinięta, składa się ze śródbłonka, warstwy tkanki łącznej właściwej i błony sprężystej wewnętrznej. Znajdują się tu liczne miocyty gładkie leżące podłużnie. Błona środkowa jest złożona z kilku warstw miocytów przebiegających okrężnie. Błona dodatkowa jest też rozwinięta dobrze, składa się z tkanki łącznej właściwej i zawiera liczne miocyty gładkie (również leżące podłużnie). W żyłach dużych i średnich są naczynia naczyń. W błonie dodatkowej żyły głównej dolnej i żył płucnych znajdują się kardiomiocyty.

• Żyły kończyn górnych mają budowę pośrednią. Miocyty są tu tylko w błonie środkowej.

• Żyły siatkówki, opon mózgowych, kości, wątroby, śledziony w ogóle nie mają miocytów.

• Żyła główna dolna, górna, żyły trzewiowe i płucne nie maja zastawek.

• Zastawki są fałdami błony wewnętrznej. Ich zrąb składa się z tkanki łącznej właściwej, zawierającej dużo włókien kolagenowych, sprężystych i pokrytej śródbłonkiem. Nie ma w nich miocytów gładkich, które się skupiają przy podstawie zastawek. Kierunek ułożenia wolnych brzegów jest zgodny z przepływem krwi. Szczególnie licznie zastawki występują w dolnych częściach ciała.

Średnie i duże naczynia żylne

KLASYFIKACJA NACZYŃ WŁOSOWATYCH:

• Naczynia o ścianie ciągłej - zawierają tzw. śródbłonek ciągły (połączenia occludens i adherens) bez okienek i przerw, spoczywający na ciągłej, dobrze rozwiniętej błonie podstawnej.

Występowanie: wszystkie rodzaje tkanki mięśniowej, tkanka łączna, gruczoły wydzielania zewnętrznego, tkanka nerwowa.

Uczestniczy w tworzeniu barier np. bariera krew - mózg, siatkówka, grasica, gruczoły płciowe.

Transport przez ich ścianę zachodzi na zasadzie transcytozy.

• Naczynia o ścianie okienkowej - charakteryzują się obecnością porów (do 9 nm) i dużych okienek w ścianie śródbłonka. Okienka (60-80 nm) przesłonięte przeponą zbudowaną z glikoprotein), cieńsza niż błona komórkowa. Błona podstawna ciągła.

Występowanie: tam, gdzie zachodzi szybka wymiana substancji miedzy tkanką a krwią - nerka, jelito, gruczoły dokrewne, splot naczyniówkowy.

• Naczynia o ścianie okienkowej bez przeponek - okienka nie przesłonięte przeponkami. Bardzo gruba, ciągła błona podstawna oddziela śródbłonek od komórek leżących poniżej (podocyty).

Występowanie: kłębuszek nerkowy.

• Naczynia o ścianie nieciągłej (naczynia zatokowe). Komórki śródbłonka z licznymi otworkami w cytoplazmie i przerwami pomiędzy komórkami. Błona podstawna nieciągła lub jej brak. Ściana łatwo przepuszczalna. Średnica duża, co znacznie zmniejsza prędkość przepływającej krwi.

Występowanie: wątroba, szpik kostny, śledziona.

NARZĄDY ODBIERAJĄCE SYGNAŁY O CIŚNIENIU I SKŁADZIE KRWI (pH):

1. zatoka tętnicy szyjnej (ciśnienie) - rozszerzenie światła tętnicy szyjnej wspólnej w miejscu jej rozwidlenia. Tu błona środkowa i dodatkowa są grubsze i zawierają wiele zakończeń nerwowych (IX) - baroreceptory.

2. kłębek szyjny (pH i zawartość O₂ i CO₂)

3. kłębek aorty (pH i zawartość O₂ i CO₂)

4. kłębek płucny (pH i zawartość O₂ i CO₂)

5. kłębek ogonowy (pH i zawartość O₂ i CO₂) - wszystkie kłębki otoczone są torebką łącznotkankową, a w ich skład wchodzą komórki typu I (jasne, należące do układu APUD) i komórki typu II (zmodyfikowane lemocyty). Komórki typu I mają pęcherzyki wydzielnicze z noradrenalina, dopaminą i serotoniną. Przy nich są liczne zakończenia nerwowe (IX). Pełnią rolę wydzielania wewnętrznego i są chemoreceptorami. Odbierają sygnały o zwiększeniu ilości CO₂, zmniejszeni O₂ i pH.

FUNKCJE MIOCYTÓW NACZYNIOWYCH:

• skurczowa

• produkcja i wydzielanie macierzy tkanki łącznej

• wydzielanie hormonów

• przewodzenie impulsów

• fagocytoza

• stają się bardzo aktywne po uszkodzeniu ściany naczyń

JM, AR

Sawicki + wykład + prelekcja

10

---