dr Małgorzata Rosin

KOMUNIKACJA WERBALNA

BARIERY KOMUNIKACYJNE .Bolton People Skils

Krytykowanie	OSĄDZANIE
Obrażanie
Chwalenie połączone z oceną
Orzekanie
Rozkazywanie		DECYDOWANIE ZA INNYCH
Grożenie
Moralizowanie
Nadmierne, niewłaściwe wypytywanie
Doradzanie		UCIEKANIE OD CUDZYCH PROBLEMÓW
Zmienianie tematu
Logiczne argumentowanie
Pocieszanie

MECHANIZMY OBRONNE

Na podstawie WIEM: htp://wiem.onet.pl/wiem/005798.html
Unikanie - Omijanie problemu. Ignorowanie konfliktu i pomijanie milczeniem, odwlekanie rozwiązań "na później".

• Wypieranie/ Tłumienie - Niedostrzeganie problemu; postępowanie tak, jakby się o nim zapomniało.

• Przemieszczenie - Przeniesienie problemu na inną płaszczyznę, na której łatwiej jest go rozwiązać.

• Racjonalizacja - Poszukanie „dobrego” tzn. przyjemnego w odczuciu subiektywnym, ale tak naprawdę fałszywego wyjaśnienia problemu.

• Projekcja - Przypisywanie własnych problemów i błędów innym ludziom.

• Agresja - Grożenie drugiej stronie konfliktu, zaatakowanie ją niekontrolowanymi słowami lub czynami.

PIRAMIDA POTRZEB wg. A.MASLOWA

TECHNIKI AKTYWNEGO SŁUCHANIA

ODZWIERCIEDLANIE

Mówimy rozmówcy, jakie według nas są jego odczucia, np.:

• Zdaję się, że jesteś rozgniewany…

• Wygląda na to, że ci rozzłościłem…

• Widzę, że cieszysz się z tych planów…

PARAFRAZOWANIE

Ujmujemy w inne słowa sens zasłyszanej wypowiedzi sprawdzając, czy dobrze ją zrozumieliśmy, np.:

• O ile dobrze cię rozumiem...

• Chodzi ci o to, że...

• Z tego co mówisz rozumiem, że...

• Chcesz powiedzieć, że...

KLARYFIKOWANIE

Skupienie się na najważniejszym.
Prosimy rozmówcę o skoncentrowanie się
na sprawie najważniejszej, np.:

• Która z tych spraw jest dla ciebie najważniejsza?

BŁĘDY PRZY AKTYWNYM SŁUCHANIU

• Manipulowanie dziećmi przez „kierowanie”.

• Otwieranie drzwi, by za chwilę je zamknąć.

• „Bezmyślnie powtarzający wychowawcy”.

• Słuchanie bez wczuwania się.

• Czynne słuchanie w niewłaściwym czasie.

ZALETY CZYNNEGO SŁUCHANIA:

• Czynne słuchanie często pomaga dzieciom mniej się obawiać negatywnych uczuć („Uczucia są dobre”).

• Czynne słuchanie stwarza - jak gdyby jako „produkt uboczny” - serdeczne stosunki między dziećmi a wychowawcami.

• Czynne słuchanie umożliwia rozwiązanie problemu przez dziecko.

• Czynne słuchanie wpływa na dziecko w ten sposób, że słucha ono myśli i poglądów wychowawców z większą chęcią i gotowością.

• Czynne słuchanie „zostawia dziecku piłkę”.

• Czynne słuchanie jest jedną z najskuteczniejszych metod, aby pomóc dziecku stać się bardziej samodzielnym, odpowiedzialnym i bardziej niezależnym.

POSTAWY KONIECZNE PRZY STOSOWANIU CZYNNEGO SŁUCHANIA

• Musicie chcieć słuchać, co dziecko ma do powiedzenia. To znaczy musicie mieć zamiar znaleźć czas na słuchanie. Jeśli nie macie czasu, trzeba to tylko powiedzieć.

• Musicie w tym momencie przy jego szczególnym problemie chcieć dziecku naprawdę pomóc. Jeśli nie chcecie, poczekajcie aż taka chęć się pojawi.

• Musicie rzeczywiście być gotowi zaakceptować jego uczucia bez względu na to, o co może chodzić lub jak bardzo różnią się od waszych własnych uczuć lub od uczuć, które waszym zdaniem dziecko „powinno” przejawiać. Potrzeba czasu, aby dojść do takiej postawy.

• Musicie mieć głębokie zaufanie w zdolność dziecka do uporania się ze swymi uczuciami, przedarcia się przez nie i znalezienia rozwiązań swoich problemów. Zyskacie to zaufanie, gdy będziecie obserwować dziecko przy rozwiązywaniu jego własnych problemów.

• Musicie być świadomi, że uczucia są przemijające, a nie trwałe. Uczucia zmieniają się - nienawiść może zmienić się w miłość, w miejsce zniechęcenia może szybko wstąpić nadzieja. Wobec tego nie potrzebujecie obawiać się uzewnętrznienia uczuć; nie ustalą się w dziecku na zawsze. To pokaże wam czynne słuchanie.

• Musicie być gotowi traktować wasze dziecko jak kogoś, kto jest od wasz odłączony - jako odrębnego, już z wami nie związanego człowieka, jako indywidualność samą dla siebie, która otrzymała od was swoje własne życie i swoją własną tożsamość. To „Bycie odłączonym da wam możliwość „pozwolenia” dziecku na własne uczucia, swój własny sposób widzenia rzeczy. Tylko przez odczucie „bycia odłączonym” możecie udzielić dziecku pomocy. Musicie być przy nim, kiedy przeżywa swoje problemy, ale nie złączeni z nim.

RYZYKO CZYNNEGO SŁUCHANIA

• Czynne słuchanie wymaga od odbiorcy zupełnego ukrywania własnych myśli i uczuć, aby słuchać wyłącznie wypowiedzi dziecka.

• Zmusza do dokładnego przyjmowania dziecięcych wypowiedzi (jeśli wychowawca ma zrozumieć wypowiedź w znaczeniu, jakie jej nadaje dziecko, musi jak gdyby przestawić się na miejsce dziecka, tzn. wejść w jego system wartościowania, w jego przeżywanie rzeczywistości i wtedy może usłyszeć znaczenie zamierzone przez nadawcę. Część czynnego słuchania, którą jest dawanie sygnału zwrotnego, nie jest niczym innym, niż ostatnim sprawdzeniem przez wychowawcę poprawności swego słuchania, chociaż daje on także dziecku pewność, że zostało zrozumiane.

• Człowiek podejmujący aktywne słuchanie ponosi ryzyko, że jego poglądy i postawy mogą zostać zmienione. Ludzie bowiem zmieniają się faktycznie przez to, co naprawdę rozumieją. Otwarcie się na doświadczenia kogoś drugiego wywołuje możliwość konieczności nowej interpretacji własnych doświadczeń. To wzbudza niepokój.

WYPOWIEDZI „JA”:

Charakterystyka:

• koncentrują się na osobie mówiącej, która ma problem,

• mówią o uczuciach osoby nadającej komunikat,

• nie obwiniają adresata komunikatu, nie krytykują, ale mówią o skutkach takiego, a nie innego zachowania, mówią o faktach, nie o opiniach.

Schemat wypowiedzi ”JA”:

• Ja czuję...

• kiedy ty (opis konkretnego zachowania)...

• ponieważ (wymierny skutek -dla mnie- czyjegoś zachowania w tej konkretnej sytuacji)...

Błędy występujące przy wypowiedziach typu „ja”

• Zamaskowana wypowiedź TY („przebieranie” wypowiedzi JA: przed wypowiedzią strofującą stawianie zwrotu „Mam uczucie”).

• Podkreślanie tego, co ujemne (kilka zdań mówiących tylko o przykrych uczuciach).

• „Wysłać chłopca aby wykonał pracę mężczyzny” (wypowiedź nie odzwierciedlająca faktycznej intensywności uczuć).

• „Wybuchający Wezuwiusz” (częste dawanie upustu swoim uczuciom gniewu i złości; nie sięganie do uczuć pierwotnych).

PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O ASERTYWNOŚCI
W: Jak uczyć życia z ludźmi, MEN 1991

Dlaczego zachowujemy się agresywnie?

• boimy się, że nie dostaniemy tego czego chcemy,

• nie wierzymy w samych siebie,

• wcześniej okazywało się to skuteczne,

• chcemy zwrócić na siebie uwagę,

• chcemy zademonstrować swoja władzę,

• chcemy wyładować złość ( będącą często wynikiem nierealnych oczekiwań ),

• chcemy manipulować innymi.

Co ryzykujemy?

• konflikty w stosunkach z innymi ludźmi (czują się zagrożeni),

• utratę szacunku dla samego siebie,

• utratę szacunku dla innych,

• Nie będziemy lubiani,

• poważny stres,

• dojdzie do przemocy,

• rezultaty przeciwne do zamierzonych.

Dlaczego zachowujemy się ulegle?

• boimy się utraty aprobaty ze strony innych,

• boimy się reakcji innych,

• uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie,

• chcemy uniknąć konfliktów,

• chcemy manipulować innymi.

Co ryzykujemy?

• utratę poczucia własnej wartości,

• poczucie krzywdy, złość,

• frustrację,

• zachęcanie innych do dominacji,

• wybuch agresji spowodowany kumulacją uczuć.

Dlaczego zachowujemy się asertywnie?

• jesteśmy zadowoleni z siebie i innych,

• mamy szacunek dla siebie i innych,

• pomaga nam to w osiągnięciu celów i realizacji naszych potrzeb,

• dzięki temu mniej ranimy innych,

• dzięki temu rośnie wiara w siebie,

• daje nam to poczucie kontroli nad własnym życiem,

• jesteśmy uczciwi w stosunku do samych siebie i innych.

Co ryzykujemy?

• Nie będziemy lubiani za to, że wyrażamy swoje odczucia,

• etykietkę człowieka idącego przez życie przebojem,

• zmiany w naszych relacjach z innymi.

ASERTYWNE ODMAWIANIE

1. NIE

2. NIE... (poinformuj o tym, czego nie zrobisz, lub co zrobisz)

3. PONIEWAŻ... (podaj krótkie wyjaśnienie bez tłumaczenia się)

4. (etap czwarty gdy jesteś nadal naciskana/y) FAKTYCZNIE MASZ KŁOPOT. CO TERAZ ZROBISZ?

ASERTYWNE REAKCJE SŁOWNE NA OPINIE

• Też tak uważam
  lub też tak myślę o sobie;

• Mam inne zdanie na ten temat
  lub ja tak o sobie nie myślę;

• Myślę o sobie inaczej, choć rzeczywiście tym razem...

4 KROKI RADZENIA SOBIE Z ZACHOWANIEM, KTÓRE BUDZI ZŁOŚĆ

1. udzielenie informacji (opisanie zachowania- bez interpretacji)

2. wyrażanie uczuć związanych zachowaniem, naleganie na zmianę zachowania

3. przywołane zaplecza - powiedzenie, co zrobisz jeżeli druga osoba nie zmieni swojego zachowania

4. skorzystanie z zaplecza - należy zrobić to, co się wcześniej zapowiedziało jeśli zachowanie tej osoby nadal się nie zmieni.

5 PRAW HERBERTA FENSTERHEIMA

1. Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć - tak długo, do póki nie ranisz innych.

2. Masz prawo do wyrażania siebie - nawet, jeśli rani to kogoś innego - dopóki twoje intencje nie są agresywne (są asertywne).

3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb - dopóki uznajesz, że oni mają prawo odmówić.

4. Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.

5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

ZASADY PRZEKAZYWANIA INFORMACJI ZWROTNYCH
Na podstawie: EUWSzK/ Moderator WDN

• ·Nie oceniać, nie osądzać, tylko opisywać wrażenie.

• Komunikat zwrotny winien odnosić się do dającego się wyodrębnić, konkretnego zachowania (nie do całej osobowości).

• Komunikat zwrotny powinien być formułowany jasno i precyzyjnie.

• Trzeba jasno oddzielać spostrzeżenia od przypuszczeń i uczuć.

• Nie analizować rozmówcy ani nie ujmować go w kategoriach psychologicznych.

• Uczucia wyrażać w bezpośredniej formie, tzn. jako komunikaty „ja”.

• Komunikat zwrotny musi być sformułowany w takim tonie, w ja­kim zarówno ja mogę się zwrócić do rozmówcy jak i on do mnie.

• Komunikat zwrotny powinien być wysyłany w miarę możliwości jako bezpośrednia reakcja.

• Komunikat zwrotny musi odnosić się do zachowania, które można zmienić.

• Należy brać pod uwagę kondycję psychiczną zarówno swoją jak i odbiorcy.

• Wysyłać komunikaty zwrotne również na tematy pozytywne.

KARTA TWOICH PRAW

Mam prawo do:

1... myślenia - czasami - wyłącznie o sobie

2... proszenia o pomoc lub wsparcie psychiczne

3... protestu przeciw nieuczciwemu traktowaniu lub krytyce

4... własnych opinii i przekonań

5... błędów w dochodzeniu do prawdy

6... pozostawienia kogoś sobie samemu w jego własnych problemach

7... mówienia „nie, dziękuję”, proszę mi wybaczyć, ale nie...”

8... niesłuchania rad innych i pójścia własną drogą

9... samotności, nawet gdy inni potrzebują mego towarzystwa

10... własnych odczuć, nawet gdy dla innych są one bezsensowne

11... zmiany swojego zdania lub sposobu postępowania

12... proponowania zmian, gdy nie odpowiada mi zastana sytuacja

Nigdy nie muszę:

13... być w 100% doskonałym

14... iść za tłumem

15... cenić destrukcyjnych osób

16... być miły dla niemiłych ludzi

17... przepraszać za bycie sobą

18... wysilać się dla innych

19... czuć się winnym za swoje pragnienia

20... znosić niemiłych sytuacji

21... poświęcać dla innych swojej tożsamości

22... podtrzymywać związków, w których jestem wykorzystywany(a)

23... robić więcej, niż pozwala mi na to czas

24... robić coś, czego naprawdę nie potrafię

25... dostosowywać się do przesadnych wymagań

26... dawać czegoś, czego nie chcę dać

27... odpowiadać za niewłaściwe zachowanie innych

28... wyrzekać się siebie dla kogoś lub czegoś

Niniejszy katalog praw jednostki opracowała amerykańska organizacja PI zajmująca się działaniami na rzecz ochrony praw człowieka

7

---