Henry Fielding, Historia życia Toma Jonesa,
przeł. Anna Bidwell, t. 1-2, Warszawa 1955.
dedykacja: „Do wielce czcigodnego pana George'a Lyttletona, lorda skarbnika” - autor dziękuje mu bardzo, jest mu wdzięczny za wszystko, dedykuje mu książkę, mimo sprzeciwu George'a.
KSIĘGA - szczegóły o urodzeniu.
Rozdział. Zawierający przedmowę, czyli jadłospis wręczony przed ucztą.
jak w oberży podaje się biesiadnikom jadłospis, tak autor uprzedza, że mowa będzie o natu-rze ludzkiej.
Rozdział. Przedstawiamy pana Allworthy i jego siostrę, pannę Brygidę.
Allworthy stracił żonę zamieszkał z Brygidą, starą, bardzo cnotliwą panną.
Rozdział.
pan Allworthy znalazł niemowlę na swoim łóżku.
wezwał do swojej sypialni gospodynię, Debory Wilkins, a ona prawie zemdlała, gdy zobaczyła go w samej koszuli!
pan Allworthy postanowił zaopiekować się niemowlęciem, choć nie wiedział, co to za dziecko.
pani Debory ostrzegła go, że ludzie będą gadać, że to grzeszne dziecko.
Rozdział.
pan Allworthy przyniósł dziecko do Brygidy, która pochwaliła brata za miłosierdzie.
Rozdział.
Rozdział.
kobiety podejrzewają, że matką może być Jenny Jones - dziewczyna niezbyt urodziwa, ale o bystrym umyśle.
Rozdział.
Allworthy rozmawia z Jenny i tłumaczy jej, że jej grzeszny czyn z mężczyzną (nie zdradziła, jakim) zasługuje na karę ze względów religijnych i moralnych.
Allworthy jednak chce dobra dla niej, dlatego wyśle ją za miasto, gdzie jej nikt nie będzie znał i będzie mogła mimo wszystko żyć godnie.
Rozdział.
Debora i Brygida podsłuchują rozmowę Allworthy'ego z Jenny.
Rozdział.
Jenny wyjechała, ludzie przestali o niej gadać, zaczęli plotkować, że Allworthy jest ojcem podrzutka.
Rozdział.
o gościnności pana Allworthy'ego, zawsze można było otrzymać u niego obiad.
Brygida często rozmawiała z doktorem na poważne tematy, doktor chciałby się z nią ożenić, ale miał już żoną, więc wymyślił, że zapozna ją ze swoim bratem (był oficerem).
Rozdział.
zaloty kapitana o pannę Brygidę.
Rozdział.
po miesiącu zalotów zostali małżeństwem.
doktor wytłumaczył Allworthy'emu, jak doszło do małżeństwa pomagał w ten sposób bratu, żeby mógł łatwo dostać majątek.
Rozdział.
jedno z przykazań szatana to: Gdy już wylazłeś na górę, kopnij precz stołek, po którym się wspinałeś”.
kapitan zaczął być oziębły wobec swego brata, który ostatecznie wyjechał do Londynu, gdzie doktor zmarł ze zgryzoty.
KSIĘGA -
podrzutek ma na imię Tomasz i będzie się wychowywał z dzieckiem Brygidy i kapitana.
pan Allworthy jest ojcem chrzestnym Tomasza.
znowu o Jenny Jones: była służącą w domu Partridge'ów, on uczył ją łaciny (był nauczycie-lem), ale pani Partridge była zazdrosna i wyrzuciła Jenny z domu. Po miesiącach plotkarki powiedziały jej, że Jenny urodziła dwójkę dzieci, więc pani Partridge ubzdurała sobie, że to jej mąż jest ojcem. Zrobiła mu ogromną awanturę.
Rozdział.
Debora dowiedziała się o tym i powiedziała kapitanowi, który z kolei powiadomił o tym pana Allwrothy'ego, że ojcem Toma jest Partridge.
Rozdział.
wezwano państwa Partridge'ów przed sąd Allaworthy'ego, oskarżony zaprzeczył jednak, z kolei Anna, jego żona, powiedziała, że on jest ojcem dziecka.
pan Allworthy okazał się bardzo surowym sędzią. Po czasie potępiano jego sprawiedliwość, a potem Partridge zmarł.
Rozdział.
rozmyślania o małżeństwie kapitana i Brygidy.
nie kochali się już, tylko dręczyli, „Stąd pochodzą łzy wdowy nad trumną męża, którego drę-czyła i z którym się kłóciła, że nie będzie mogła tego robić”.
Rozdział.
recepta na odzyskanie przywiązania żony kapitan umarł na apopleksję.
KSIĘGA - gdy Tom Jones miał 14-19 lat.
Rozdział.
Tom był urwisem, a syn Brygidy bardzo cnotliwy.
Tom miał tylko jednego przyjaciela wśród służby - gajowego.
Rozdział.
Tom został posądzony o zastrzelenie kuropatwy. choć sam tego nie zrobił, przyznał się, żeby chronić gajowego. Został za to wychłostany. Potem pan Allworthy żałował kary i podarował Tomowi kucyka.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
gdy prawda wyszła na jaw (Tom przyznał się niesłusznie), pastor Thwackum i filozof Square byli oburzeni na Toma, ciągle chwalili Blifila.
ludzie nazywali Blifila lizusem, a Toma dzielnym chłopcem.
pastor był prywatnym nauczycielem chłopców, bo pan Allworthy bał się, że w szkole publicz-nej nabraliby złych nawyków.
panu Allworthy'emu „nie ukazywały się wszystkie wady nauczyciela w takim samym świetle, w jakim widzi je Czytelnik”; „My bowiem nie zamierzamy wprowadzić do naszej opowieści żadnych nieskazitelnych bohaterów, co by było obce ludzkiej naturze”.
Rozdział.
Square i Thwackum starali się o względy wdowy Blifil. Traktowali gorzej Toma, bo chcieli jej sprawić przyjemność chwaląc jej syna. Ale Brygida nie kochała swego męża, więc nie kocha-ła też i syna. Toma na początku tez nie lubiła, ale gdy on miał 18 lat, to się jej spodobał na-wet krążyły o nich plotki…
Rozdział.
pan Allworty ze współczucia zaczął być przychylniejszy paniczowi Blifilowi, a mniej Tomowi.
autor określa siebie jako chór i mówi do czytelników: „nie wystarczy, aby twoje uczynki były z gruntu szlachetne; musisz dbać o to, aby robiły wrażenie szlachetnych”!
Rozdział.
Rozdział.
Tom sprzedał kucyka i Biblię, a pieniądze oddał gajowemu, bo jego rodzina była w wielkiej nędzy.
KSIĘGA - rok.
Rozdział.
wprowadza „bohaterkę naszego heroiczno-historycznego poematu prozą”.
Rozdział.
Zofia Western - piękny wygląd + piękna dusza.
Rozdział.
Western i Allworthy - sąsiedzi.
kiedyś Tom dał Zosi złapanego ptaszka, ona bardzo się do niego przywiązała, ale pewnego dnia Blifil chciał mu dać wolność. Ptaszek odleciał. tom chciał go złapać, ale wpadł do rzeki, a ptaszka zjadł jastrząb. Blifil dostał naganę.
Rozdział.
Rozdział.
Zosia kocha Toma, a nienawidzi Blifila.
Western, na prośbę Zosi (którą o to poprosił Tom), zatrudnił u siebie gajowego - Czarnego Grzegorza.
Rozdział.
dlaczego 20-letni Tom był obojętny wobec Zosi? Był zakochany w córce Czarnego Grzego-rza, Molly (ładna, ale nie kobieca), z wzajemnością.
Rozdział.
wszystko to dzieje się w Somerset.
Molly przyszła do kościoła w bardzo eleganckiej sukni od Zosi. Kobiety były tak zazdrosne, że po mszy zaczęła się awantura. Walczyły na cmentarzu, Molly rzuciła w przeciwniczki m.in. czaszką i udową kością. Tom wkroczył i skończył awanturę.
Czarny Grzegorz powiedział w rodzinie, że Zofia chce zatrudnić u siebie Molly, ale matka po-wiedziała, że Molly jest w ciąży!
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
wikary Supple, Western i pastor doszli do wniosku, że ojcem dziecka jest Tom.
Rozdział.
Allworthy kazał aresztować Molly, ale Tom powiedział, że jest ojcem dziecka i bierze winę na siebie, więc pan Allworthy odstąpił od kary.
Thwackum i Square mówili jak najgorzej o Tomie pan Allworthy po raz pierwszy powziął złe mniemanie o Tomie.
Rozdział.
Zosia słucha swojej pokojówki, Honoraty, która gada o Tomie.
Zosia zdecydowała, że już go nie kocha, ale gdy go znów zobaczyła, nadal kochała, zdecydo-wała więc, że odwiedzi ciotkę, ale…
Rozdział.
ojciec poprosił Zosię, żeby jeździła z nim na polowania (a niestety Tom też w nich brał udział).
Zofia spadła z konia. Tom ją złapał. Uratował jej życie, sam złamał rękę. Oboje się w sobie zakochali.
Rozdział.
Honorata opowiada Zofii o tym, jak bardzo Tom jest w niej zakochany.
KSIĘGA - „okres nieco dłuższy od półrocza”.
Rozdział.
Tom na parę dni przestał myśleć o Zosi, bo wiedział, że jest zobowiązany wobec Molly.
Rozdział.
Honoratka powiedziała Zosi, że Tom kiedyś pocałował zarękawek należący do Zosi. Od tam-tego czasu stale go nosi przy sobie. Kiedyś wrzucił go Western do kominka, ale ona się rzu-ciła, żeby ratować ten zarękawek.
Honoratka opowiedziała to też Tomowi i on się wzruszył i znów myślał tylko o Zosi.
Rozdział.
Tom poszedł do pokoju Molly (na poddaszu) i zaczął z nią rozmawiać o pieniądzach, że po-kochał kogoś innego. Wtem z podwieszonego koca wypadł Square.
Molly zerwała ze Squarem. Tom był zadowolony, że ma z nią spokój, skoro ona miała innego kochanka. Obiecał, że nie zdradzi Square'a i że jeszcze będzie pomagał Molly.
Rozdział.
Tom dowiedział się od Betty, starszej siostry Molly, że on nie był nawet pierwszym kochan-kiem Molly, w rzeczywistości ona kochała tylko wiejskiego amanta - Willa Barnesa, a z To-mem i Square'em była dla pieniędzy.
Tom miał jeszcze jeden problem: wiedział, że nie będzie mógł być z Zofią, bo jej ojciec chce ją wydać za bogacza, a on był tylko podrzutkiem.
Rozdział.
pan Allworthy jest umierający. Odczytuje swój testament” Blifil cały majątek; Tom: 500 funtów szterlingów rocznie + 1000 funtów szterlingów teraz; Thwackum i Square po 1000 funtów.
pani Blifil zmarła podczas podróży.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Tom spotkał Molly i poszedł z nią w krzaki.
Blifil i Thwackum ich zauważyli. Ale nie wiedzieli, z kim Tom w tych krzakach siedzi, bo Tom rozpoczął z nimi bójkę, by Molly mogła uciec. Przegrałby, gdyby z pomocą nie przyszedł mu Western. Potem nadeszli towarzysze Westerna i Zosia zemdlała. Tom zaniósł ją do strumie-nia drugi raz ją uratował.
KSIĘGA - trzy tygodnie.
siostra Westerna domyśliła się, że Zofia jest zakochana, tylko że pomyślała, że w Blifilu! Po-wiedziała to bratu i namówiła go, żeby poprosił pana Allworthy'ego o zgodę na małżeństwo.
obaj panowie się zgodzili.
Allworthy powiedział o tym postanowieniu Blifilowi, który zgodził się na ślub, bo chciał majątku Zofii.
umówiono młodych na spotkanie.
Rozdział.
Zofia błaga ojca, żeby nie zmuszał jej do tego małżeństwa.
Western odmówił, powiedział, że jak nie ślub, to nie dostanie majątku.
Western opowiedział wszystko Tomowi. Tom poszedł do Zofii, a w tym czasie pani Western powiedziała bratu, że Zofia kocha Toma. Wściekł się.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
pan Allworthy wypędził Toma z domu.
KSIĘGA - trzy dni.
Rozdział.
porównanie życia ze sceną teatralną:
krótkotrwałość życia.
świat jest widownią.
namiętność reżyserem.
rozum jest oficjalnym właścicielem teatru.
teatr = Natura.
Rozdział.
Tom postanowił udać się na statek.
Rozdział.
Western i jego siostra pokłócili się ona wyjeżdża.
Rozdział.
matka Zofii wyszła za Westerna „z rozsądku”, on ją potem znienawidził. Zmarła.
Rozdział.
Zofia namówiła ojca, żeby pogodził się ze swoją siostrą. W końcu pani Western nie wyjecha-ła.
Rozdział.
Western zaplanował ślub na następny dzień. Blifil też nienawidzi Zosi, ale nadal chce się z nią ożenić bo: była atrakcyjna i miała majątek.
Rozdział.
Zofia z Honoratką postanowiły uciec do Londynu.
Rozdział.
Honoratka pokłóciła się ze służącą pani Western, powiedział, że pani Western jest brzydka. Wyrzucono ją ze służby.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Tom nocuje w zajeździe. W nocy płaci rachunek za piwo żołnierzy.
wszystko dzieje się w 1745 r.
Tom zdecydował się pójść z żołnierzami jako ochotnik, chcieli przyłączyć się do wojska księ-cia Cumberlanda.
Rozdział.
kłótnia wśród żołnierzy Tom ranny.
Rozdział.
Rozdział.
Northnon, który zranił Toma, był przetrzymywany w pokoju (niby areszcie), ale zniknął w taje-mniczych okolicznościach.
KSIĘGA - dwa dni.
Rozdział.
o książkach, o zjawiskach nadprzyrodzonych:
należy przestrzegać zasady prawdopodobieństwa.
wolno budzić w czytelniku zdziwienie, ale nie niewiarę.
fabuła dostosowana do charakterów osób.
Rozdział.
Rozdział.
oberżystka zorientowała się, że Tom nie ma pieniędzy. Powiedziała to chirurgowi, który go le-czył. Natychmiast przestał. Tom więc mu nie zapłacił nawet trochę.
Rozdział.
do Toma przychodzi cyrulik-golibroda, Mały Ben - zabawny, dziwaczny, ciągle wtrąca łaciń-skie sentencje.
Rozdział.
Tom opowiedział cyrulikowi swoją historię.
Rozdział.
cyrulik okazał się także chirurgiem, więc opatrzył ranę Toma.
Mały Ben = Partridge, myślano, że jest ojcem Toma, ale ten znów zaprzeczył.
postanawiają razem wyruszyć w drogę.
Rozdział.
Rozdział.
przybyli do Gloucester. Zatrzymali się w oberży „Pod Dzwonem”.
oberżysta Whitefied (oczywiście goście w oberży znają mnóstwo plotek na temat Toma).
oberżystka była niemiła Tom opuszcza zajazd.
Rozdział.
Rozdział.
Tom i Partridge zatrzymali się w chacie w lesie. Był to dom „Starca z Gór” z długą, białą bro-dą; Tom uratował Starca od rozbójników.
Rozdział.
opowiadanie Starca z Gór, Jacka:
ur. 1657 r. we wsi Mark w rodzinie szlacheckiej.
Oksford i kolega, George Gresham, bogaty, ale rozwiązły, wciągnął Jacka w „bogate ży-cie”; okradł kolegę; wyjechał z dziewczyną do Londynu.
aresztowano go - zrozumiał swoje błędy; został zwolniony z więzienia wyruszył do Londynu.
spotkał kolegę Watsona, który namówił go do gry w kości, obaj przegrali pieniądze.
grał dwa lata, spotkał umierającego ojca (matka już umarła).
4 lata - zajął się zgłębianiem religii, potem ojciec zmarł.
wyjechał na kurację wodną do Bath, uratował topielca - Watsona.
brał udział w bitwie, wzięty do więzienia (Watson go zdradził), po uwolnieniu z więzienia podróżował i osiadł w pustelni.
„we wszystkich krajach natura ludzka jest taka sama i wszędzie zasługuje na nienawiść i pogardę”.
w swojej pustelni od lat kontempluje Stwórcę.
Tom dyskutował z nim o naturze ludzkiej, nie można żywić wstrętu do ludzkości przez ko-chankę i Watsona.
KSIĘGA - 12 godzin.
Rozdział.
niezbędne kwalifikacje dla pisarza:
talent = wyobraźnia + rozsądek + ocenianie różnic.
wykształcenie.
wiedza o życiu - ze wszystkich sfer.
Rozdział.
Tom + Starzec - wspinają się na górę Mazarda.
Tom uratował kobietę od zbira-gwałciciela (Northrton, który zranił Toma w oberży, znów uciekł), Tom odprowadził kobietę do miasta, Upton, umieścił ją półnagą w oberży.
Rozdział.
oberżystka chciała ich wyrzucić i rzuciła się z miotłą na Toma + Partridge + mąż + pokojówka Zuzia bitwa!
Rozdział.
do oberży przybył oddział muszkieterów pod wodzą sierżanta. Poznali, że ta uratowana ko-bieta jest żoną kapitana Watersa.
Rozdział.
pani Waters zakochała się w Tomie.
Rozdział.
Partridge rozmawia z oberżystami o Tomie i Starcu.
Rozdział.
Northerton był od dawna kochankiem pani Waters - ona pomogła mu uciec z więzienia, ale on chciał ją obrabować.
KSIĘGA - 12 godzin.
Rozdział.
Rozdział.
pan Fitzpatrick wpada do pokoju pani Waters i zastaje ją w łóżku z Tomem. Myślał, że to jego żona, która od niego uciekła, więc zaczął bójkę z Tomem. Przybiegła oberżystka, bo pani Waters zaczęła krzyczeć. Tom udawał, że wpadł do pokoju, żeby ratować panią Waters.
Rozdział.
do oberży przyjeżdża Zofia z Honoratką, która się dowiaduje, że Tom jest w oberży i że jest z kobietą. Zosia wyjeżdża, ale zostawia w pokoju Toma swój zarękawek.
przyjeżdża Western, który szuka Zofii, ale zastał tylko Toma awantura.
okazało się, że pani Fitzpatrick to córka pani Western!
KSIĘGA - ok. 3 dni.
Rozdział.
o krytykach (np. nie można osądzać dzieła na podstawie wady jednego rozdziału).
Rozdział.
w drodze powrotnej Zofia spotkała Henriettę Fitzpatrick (kuzynkę).
Rozdział.
Rozdział.
opowiadanie pani Fitzpatrick:
poznała Fitzpatricka w Bath, spodobał się pani Western, ale on zakochał się w Henrietcie. Wzięli ślub, a pani Western wyjechała. Oni wyjechali do Irlandii (wbrew jej woli). Henrietta znalazła list od krawca i dowiedziała się, że Brian Fitzpatrick ożenił się z nią dla pienię-dzy. Urodziła dziecko, a on wyjeżdżał ciągle do Anglii, ona zostawała sama. Ktoś jej po-wiedział, że on ma kochankę. Po powrocie Fitzpatrick udawał, że jest o nią zazdrosny, zrobił jej w pokoju więzienie. Uciekła, ale on ją goni.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
w Londynie.
dwa typy podejrzliwości:
z serca (widzi więcej niż jest), ze złego wynika, bardzo omylna.
z umysłu - wnioski z tego, co się widzi.
Zofia opuściła kuzynkę (wiedziała, że ma kochanka) i zamieszkała u znajomej, lady Bellaston.
KSIĘGA - tyle co poprzednia, ale o Tomie.
Rozdział.
często są tu przytaczane fragmenty z innych dzieł, np. Szekspira i z autorów starożytnych, to jakby branie od bogatych sąsiadów, ale zawsze mówił, kto jest właścicielem - autorem.
Rozdział.
Western w pogoni za córką zatrzymał się na polowanie, upił się, a rano nie było już sensu je-chać i gonić córki, więc wrócił do domu.
Rozdział.
Tom chce iść z Partridge'em do wojska, ale Partridge: „złe towarzystwo psuje dobre wycho-wanie” i boi się śmierci.
Rozdział.
Tom i Partridge spotkali żebraka - chciał im sprzedać portfelik Zosi (był w nim czek), Tom chce go oddać ukochanej.
Rozdział.
Tom i Partridge oglądają przedstawienie łatkowe.
Rozdział.
Rozdział.
rozmowy w karczmie. Stwierdzili, że Tom jest nieco obłąkany.
Rozdział.
Wesoły Jędruś (z teatrzyku) pokazał Tomowi drogę, która przejeżdżała Zosia.
Rozdział.
Tom spotyka prawnika Dowlinga (znajomego pana Allworthy), Tom opowiada mu swoją histo-rię.
Rozdział.
Rozdział.
wyruszyli w drogę do Coverty, ale zabłądzili, według Partridge'a, dlatego że nie dali jałmużny kobiecie - podobnej do czarownicy.
Rozdział.
w czasie burzy zatrzymali się w stodole, w której było cygańskie wesele. Cyganie są bardzo uczciwi. Król cygański: „moi ludzie kradną u waszych, a wasi rabują jeden drugiego”.
Rozdział.
Rozdział.
dotarli do St. Albans.
dołączył do nich rozbójnik, który żądał od Toma czeku, Tom go pokonał, ale mu wybaczył, bo rabuje z powodu biedy.
KSIĘGA - 12 dni.
Rozdział.
„Inwokacja” - do Muzy, Wiedzy i Doświadczenia.
Rozdział.
Tom szuka Zofii w Londynie, znalazł dom pani Fitzpatrick 10 minut po odjeździe Zofii.
dopiero wieczorem pani Fitzpatrick go przyjęła, ze względu na jego szlachetny wygląd, twarz, była miła, ale nie zdradziła adresu Zofii, bo myślała, że to Blifil. Dopiero później oświeciła ją służąca Betty, że to był Tom Jones.
Rozdział.
Henrietta opowiedziała całą miłosną historię Zofii lady Bellaston. Obie postanowiły zniechęcić Zofię do Toma.
Rozdział.
Rozdział.
Tom zamieszkał w domu znajomej pana Allworthy, pani Miller i jej córek, Betty i Nancy.
Rozdział.
rano do Toma przyszła tajemnicza paczka z zaproszeniem na bal i z maską + napis: „Dla pa-na Jones. Dar Królowej Wróżek. Pamiętaj, byś go dobrze użył”.
Rozdział.
Bal. Tom przyszedł z panem Nightingalem, lokatorem pani Miller. Pani Fitzpatrick (przebrana w strój domino) powiedział, że nie ma tu Zofii i żeby dał jej spokój, potem zaczęła flirtować. Tom poszedł za nią do jej domu. Okazało się, że to była lady Bellaston. Został u niej na noc!.
dostawał od niej dużo pieniędzy, ale nie chciała mu powiedzieć, gdzie jest Zofia. Tom uwie-rzył też, że Zofia chciała z nim zerwać.
musiał być „niewolnikiem” (kochankiem) lady Bellaston.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Tom czekał w salonie w domu lady Bellaston (bo ona się spóźniła), gdy nagle weszła Zofia (choć miała być w teatrze).
Tom oddał jej pugilares i prosił o przebaczenie. Zosia była bardzo zła, że hańbił jej imię opo-wiadając o niej w oberży. Tom wytłumaczył, że to plotki.
weszła pani Bellaston. Wszyscy udawali, że są tu przypadkiem. Zosia udawała, że nie wie, kim jest człowiek, który przyniósł jej pugilares.
KSIĘGA - 2 dni.
Rozdział.
autor powinien znać z doświadczenia to, o czym pisze.
Rozdział.
lady Bellaston ustaliła, że Tom będzie przychodził do Zofii i będą udawać, że się nie znają.
Rozdział.
Tom chce opuścić dom pani Miller. Nightingale też (choć rozkochał w sobie Nancy).
Rozdział.
historia pani Miller: w biedzie, po stracie męża, pomógł jej pan Allworthy.
Rozdział.
Nancy jest w ciąży, Nightingale wyjechał. Tom postanowił go znaleźć. Nancy i Nightingale mają się pobrać następnego dnia. Tom potem poszedł do ojca Nightingale'a, żeby nie wy-dziedziczał syna.
KSIĘGA - 2 dni.
Rozdział.
nie zawsze cnota jest pewną drogą do szczęścia.
Rozdział.
lord Fellamar zakochał się w Zofii, więc lady Bellaston postanowiła ich zeswatać.
Rozdział.
Rozdział.
lady Belleaston i Fellamar uknuli spisek. On zgwałci Zosię, żeby go poślubiła.
Fellamar już siłą obcałowywał Zosię, gdy wszedł jej ojciec. O miejscu pobytu Zofii dowiedział się od pani Fitzpatrick, zabrał córkę do domu.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Tom przez podstęp (udawał, że chce się ożenić) zerwał z lady Bellaston.
Rozdział.
pan Allworthy wyrzucił z pracy Honoratkę, ale zatrudniła ją pani Bellaston (Honoratka wie-działa o jej romansie z Tomem).
KSIĘGA - 5 dni.
o prologach - główną zaletą jest zwięzłość.
Zofia została przejęta przez panią Western pod jej opiekę.
pani Bellaston przekonała panią Western, że najlepszy mężem dla Zofii będzie lord Fellamar. Dała jej list z oświadczynami Toma, żeby go skompromitować.
pan Fitzpatrick zaatakował Toma, bo myślał, że jego żona z nim go zdradza.
pomogli mu ludzie Fellamara.
Tom znalazł się w areszcie - oskarżony, ale też ranny.
Tom dostał od Zofii list, że nie chce go znać, bo wie o jego oświadczynach.
KSIĘGA - 3 dni.
Blifil powiedział Allworthy'emu, że Tom zabił człowieka, a pani Miller wychwala Toma za cno-ty. Pani Western próbuje przekonać Zofię do małżeństwa z Fellamarem.
KSIĘGA - 6 dni.
Rozdział.
pożegnanie z czytelnikiem.
książka = podróż razem z autorem (narratorem).
Rozdział.
Partridge mówi Tomowi, że pani Waters, z którą Tom spał w Upton jest jego matką.
Rozdział.
Allworthy otrzymuje list od umierającego Square'a wyznaje prawdę o Tomie, że jest dobry i uczciwy i że nie zasłużył na wypędzenie z domu (wyjaśnia się oszustwo).
Allworthy otrzymuje list od pastora Thwackuma (on wciąż nie lubi Toma), ale Allworthy nie lubi pastora.
Rozdział.
Rozdział.
Rozdział.
Partridge rozmawia z panem Allworthy, opowiada swoją historię życia i tłumaczy, że nie jest ojcem Toma, opowiada też o pani Waters, wtedy ona wchodzi.
Rozdział.
rozmowa pani Waters z Allworthy'm. Powiedział, że matką Toma była (zmarła już) panna Bry-gida (siostra Allworthy'ego), a ojcem jej kochanek Summer (zmarł zanim się pobrali). Pani Waters (Jenny) tylko udawała.
Rozdział.
Allworthy dowiedział się, że Blifil nie przekazał mu listu od matki z wiadomością, że Tom jest jej synem, oraz, że teraz Blifil chce doprowadzić do skazania Toma na śmierć.
Blifil to żmija.
Rozdział.
Allworthy chciał przekonać Zofię do ślubu z Tomem, ale ona jest na niego obrażona.
Rozdział.
Rozdział.
Tom przekazał Blifilowi, że Allworthy kazał mu opuścić dom. Tom sam chce mu okazywać mi-łość braterską.
Rozdział.
Zosia i Tom jednak wzięli ślub. Na ślubie towarzyszyli im tylko Western, Allworthy i pani Mi-ller.
mają syna i córkę.
POSŁOWIE - Włodzimierz Lewik.
książka wydana w 1749 r. (5 nakładów), ale często krytykowana przez społeczeństwo, „prze-ciw któremu walczył Fielding”.
Fielding walczył z obłudną „moralnością”.
dramat, ale cenzura teatralna 1737 r.
potem czasopisma.
powieści:
„Joseph Andrews” 1742 r.
„Tom Jones” 1749 r.
„Tom Jones” - arcydzieło powieści realistycznej XVIII wieku.
obraz Anglii lat 40.
powieść awanturnicza + zwierciadło.
3 części:
młodość Toma i Zofii.
dziesięciodniowa podróż.
Londyn + happy end.
wszystkie warstwy społeczne:
arystokracja, duchowni, skorumpowany sąd, mieszczanie, służba, oberżyści, złodzie-je, różne kobiety.
Tom - urodziwy, szczery, dobry, choć nie pozbawiony wad (romans z lady Bellaston), jest ludzki.
Zofia - anielski wygląd, dobra, postępowość i emancypacja, nie jest idealizacją.
Allworthy - raczej papierowy, nudny.
Blifil - czarny charakter, egoista, aż zbyt zły.
Western - kapitalna postać, pijak i sportsman (polowania), brutal i grubianin, głupiec.
Partridge - Sancho Pansa.
harmonia między dobrem a złem.
miniaturowe eseje o sztuce i literaturze (pierwsze rozdziały).
„Opatrzność” literacka - jedno wynika z drugiego.
styl dostosowany do sytuacji, prosty.
narrator - jakby prowadził rozmowę z czytelnikiem.
humor, ironia.
powieść współczesna - aluzje do osób i wydarzeń.
„malowidło ludzkich obyczajów”.
Fielding - „ojciec angielskiej powieści”.
Narracja w „Historii życia Toma Jonesa”:
Narracja w Historii Toma Jonesa nieco przypomina narrację w Kubusiu Fataliście. Mamy tutaj do czynienia z narracją trzecioosobową, narrator jest wszechwiedzący, utożsamia się z autorem książki. Podkreśla, że autor w utworze tak naprawdę towarzyszy czytelnikowi przez cały utwór za pomocą narratora, który jest jego reprezentantem. Od czasu do czasu zwraca się do czytelnika w sposób bezpośredni, co podkreśla, że narrator panuje na całością akcji w utworze, w sposób szczegółowy przedstawia sylwetki i losy poszczególnych bohaterów. Opisy narracyjne zawierają w sobie elementy humorystyczne i ironiczne. W każdej księdze występują rozdziały odnoszące się bezpośrednio do pewnych prawd dotyczących moralności, literatury, sztuki czy też natury ludzkiej. W ten sposób narrator kreuje utwór, uwiarygadnia i konkretyzuje pewne prawdy w nim zawarte. Narrator towarzyszący stale czytelnikowi jest barwny, sprawia, że powieść jest przyjemniejsza w odbiorze, a sam utwór przybiera oryginalny charakter. Występuje tutaj porównanie wstępu książki do jadłospisu-podkreślenie, że głównym tematem jest natura ludzka. Narrator przyjmuje czasami rolę przewodnika, np. gdy określa siebie jako chór i wskazuje jak ma się czytelnik zachować wobec swych szlachetnych czynów.
Bohater tytułowy-Tom Jones
Dzieje Toma są niezmiernie burzliwe. Obserwując życie bohatera tytułowego poznajemy wady i zalety ludzi, których napotyka na swojej drodze. Autor przedstawia to w sposób wiarygodny. Życie Toma jest ciężkie-do końca nie wiadomo dokładnie czyim jest dzieckiem (co sugeruje tytuł), przez wielu ludzi traktowany był niesprawiedliwie. Tak naprawdę stał się w pewnym sensie ofiarą społeczeństwa, która nie potrafiło docenić jego zalet. Tom to osoba dobra i honorowa-ratował życie Zosi, przyznał się do zastrzelenia kuropatwy mimo, że tego nie zrobił, w celu ochrony gajowego. Wiele osób uważało go za osobę niegodną przyjaźni, w istocie jako mały chłopiec był urwisem, ale odznaczał się szczerością, dobrocią i urodziwością. Tom to osoba niezmiernie kochliwa, co w pewnym sensie jest jego wadą, ponieważ np. romans z lady Bellaston przysparza mu kłopotów. Ona, a także wielu innych bohaterów,np. Blifil są przeciwko niemu, dążą do jego straty i starają się uprzykrzyć mu życie. Najwierniejszym towarzyszem jego przygód jest Patridge.
Tematyka książki
Fielding w swoim utworze porusza wszelkie aspekty ludzkiej natury i życia człowieka. Autor zwraca uwagę na myślenie za pomocą stereotypów. Ponadto podkreślona zostaje zależność jednostki od społeczeństwa i to w jaki sposób jest ona postrzegana. Autor zwraca uwagę na to, że człowiek w celu osiągnięcia swego celu jest gotów uciec się do największego zła( np. gwałt na Zosi). Potępia autor wady ludzi, którzy postępują niegodnie, podlizują się, czy też potępiają kogoś bez powodu w celu osiągnięcia korzyści tylko i wyłącznie dla siebie. Autor zwraca uwagę na istotę miłości, która często jest burzliwa, wymaga wielu prób i wyrzeczeń, jest zawiła, wymaga poświęcenia. Istota postaci tytułowej- Toma-podrzutka wskazuje na problem braku pewnej tożsamości, miejsca w świecie, pewnego rodzaju samotności (Tom nie zna prawdziwych rodziców). Warto zwrócić na liczne refleksje autora przekazywane w wypowiedziach narratora. Autor podkreśla, że czyny człowieka muszą być szlachetne, ale również sprawiać takie wrażenie. Podkreśla, że fabuła powinna być podporządkowana do charakterów postaci, a sam utwór powinien wywoływać zdziwienie, ale nie niewiarę. Autor podkreśla ważność zasady prawdopodobieństwa. Pisarz powinien posiadać pewne atrybuty, służące mu do tworzenia, tj. wyobraźnia, rozsądek ,ocenianie różnic, wykształcenie, wiedza o świecie. Zwraca uwagę, że nie ma sensu oceniać dzieła na podstawie jednego rozdziału. Występują motywy mitologiczne-inwokacja do Muzy, ale również do Wiedzy i do Doświadczenia. Ponadto zwraca uwagę na to, że autor powinien mieć świadomość o czym pisze na pods. swojego doświadczenia. Dostrzegamy również motyw teatru- życia-teatr to natura, namiętność jest reżyserem, świat jest widownią, a rozum to właściciel teatru. Podkreślona zostaje krótkość ludzkiego żywota. Zwraca się uwagę na to, że czasami cnota nie przynosi szczęścia. Wyróżnia dwa typy podejrzliwości-z serca, ze złego wynikania i z umysłu-z tego co się widzi.
Kompozycja i charakter utworu
Utwór składa się z trzech części-1.-młodość Toma i Zofii,2.-10. dniowa podróż, 3.-Londyn i szczęśliwe zakończenie. Utwór składa się z dłuższych wywodów narratora zawierających refleksje na temat natury ludzkiej i sztuki, z opisów bohaterów i ich zachowań, a także licznych cytatów z innych książek, które wypełniają utwór Fieldinga. W sumie wyróżniamy 18 ksiąg. Utwór ma charakter powieści obyczajowej, ukazującej w sposób rzeczywisty wady i zalety ludzkie. Występuje tu pewna harmonia między dobrem a złem. Powieść można traktować jako próbę zobrazowania rzeczywistości w sposób wiarygodny, uwzględniając różne aspekty ludzkiego życia.
Historia życia Toma Jonesa, czyli dzieje podrzutka (ang. The History of Tom Jones, a Foundling), oświeceniowa powieść Henry'ego Fieldinga z 1749 roku należąca do nurtu przygodowo-obyczajowych.
Przedstawia ona losy młodzieńca czystego serca, lecz o zszarganej reputacji. Autor w pełen humoru sposób ujawnia mechanizmy ludzkiego postępowania.
Tom Jones zostaje znaleziony jako podrzutek na ganku Mr. Allworthy'ego, dziedzica wiejskiego o wykwintnych manierach, wielkim sercu i umyśle. W przeciwieństwie do służby, która uważała, że dziecko zostawiła jakaś ladacznica, Mr. Allworthy postanowił się nim zaopiekować. Dorósłszy Tom kocha dżentelmena jak rodzonego ojca, lecz jego reputację w oczach dziedzica notorycznie psuje zazdrosny o inteligencję i dobrą opinię syn siostry Allworthy'ego, zepsuty młodzieniec, który przed pastorem udaje dewota, a przed nauczycielem języka francuskiego -filozofa.
Tom kocha się w córce porywczego sąsiada Mr. Allworthy'ego - Mr. Westerna, który, zorientowawszy się w zamiarach młodzieńca, przestaje go u siebie przyjmować. Zrozpaczeni młodzi wyjeżdżają niezależnie od siebie do Londynu, gdzie, usłyszawszy o sobie, poszukują się wzajemnie.
W Londynie do córki Mr. Westerna zaleca się lord Fellamar, a Mr. Western przybywa ze swymi łowczymi i służbą by odnaleźć i ukarać Toma. Ostatecznie okazuje się, że to Tom jest prawowitym dziedzicem majątku Allworthy'ego, co zmienia nastawienie Mr. Westerna, który zezwala w końcu na ślub zakochanych.
kolega szkolny Fieldinga, poseł, później zajął się studiami nad literaturą, poeta.
14