ROMANTYZM NIEMIECKI I POSTROMANTYCZNE KONCEPCJE
Ideały romantyzmu:
Piękno romantyczne - to, co kojarzy się ze wzniosłością romantyczną
Kult nadnaturalności, mistyczność
F. Schiller, Goethe, von Hendler - duch języka, duch narodowy
Schleiermacher - filozof religii, był natchnieniem dla Dilthey'a. Zafascynowany ideą nieskończoności
Większość idealistów kontynuowała myśl Kanta. Nie dorównywali mu jednak surowością, rygorystycznością. Przyjęto od Kanta zwrot ku subiektywności (podmiotowi). Podmiot stał się centrum zainteresowania, źródłem kreacyjności.
Fichter, Schelling - tworzyli swoje filozofie → idealizm, filozofia subiektywności
Czytelnicy poetyckiej prozy musieli być wrażliwi na poezję i otwarci na filozofię. Wykształciły się szkice poetycko-literackie, by poszerzyć gamę doznań metafizycznych.
Höldeli; Schegel - Lucinda; Novalis - Heinrich von Oftendingen → proza, służy za refleksję teoretyczno-literacką.
Studium greckiej poezji (1797) Schegel - stosunek romantyzmu niemieckiego do antyzmu, historyczne podejście jak u Hendera.
Dyskurs poetycki sposobem pisania, dzięki niemu można mieć wgląd we wnętrze, teoria humoru, ironii.
Wg Schlegla: złe, gdy umysł posiada system filozoficzny (jak np. Leibniz, Spinoza, Kant - system krytyczny), bo człowiek jest sprzeczny sam w sobie. Ale są wyjątki, np. Novalis, który wierzył w totalność i bezsystemowość. Ideałem Schlegla jest poezja transcendentalna → między realizmem a naturalizmem, między gatunkami, podstawą jest tu ironia. Literatura częścią procesu historycznego. Izolowane teksty są w niezgodzie z duchem romantyzmu. Romantyzm łączył gatunki i dziedziny. Relacja umysłu do kultury i historii. Koncentracja na samorozwoju.
Schlegel (1802-1804 → Berlin, 1808 - Wiedeń): wykłady, filozoficzno-historyczna szkoła badań literakich.
August Wilhelm Schlegel → teoria piękna romantycznego - symboliczne przedstawienie nieskończoności, uniwersalizm tez i pojęć literackich, bliska jest mu komparatystyka.
Wilhelm Humboldt: język jako wyraz myśli, poezja jako sztuka ducha. Wzniosłość i ironia wiążą się w romantyzmie z teorią podmiotowości, to także ambiwalencja.
F. Schiller - rozwijał Kanta, jego właśnie czytano w Polsce, dzięki niemu znany był Kant.
1793 - rozprawka O wzniosłości (1801) → mamy 2 geniusze w sobie odpowiedzialne za poczucie piękna - towarzyski (bawi) i wzniosłości (gdy zbliżamy się do miejsc niebezpiecznych). Mamy też zasadę niezależną od zmysłów - nadzmysłowość, wzniosłość uważa nas od zmysłowego świata. Wzniosłość to nadprzyrodzoność, ale też element etyczny - pozwala człowiekowi poczuć się wolnym, bo to czyni człowieka obywatelem.
Człowiek ma wolną wolę i wszystko, co temu dowodzi zasługuje na uwagę.
2 sposoby oporu przemocy:
→ realny
→ idealny - gdy wychodzi się poza naturę.
Na wszystko jest sposób, tylko nie na śmierć. Wzniosłość dynamiczna i matematyczna. Sztuka ma wszystkie zalety natury, ale nie ma w niej przywar. Lepsza jest kopia w sztuce - np. sztuczne nieszczęście pozwala nam na przygotowanie się do prawdziwego, rzeczywistego nieszczęścia. Estetyka pomaga w życiowych nieszczęściach. Patetyczność jest synonimem wzniosłości. Schiller mówi, że samo cierpienie w literaturze nie jest estetycznie dobrym przedstawieniem. Należy przedstawić przeciwstawianiu się cierpieniu. Bohater może wybierać cierpienie - kara za niewypełnienie obowiązków - znoszenie kary może okazać się wzniosłe.
1795 - rozprawa O naiwności i sentymentalności. Są to dwie przeciwstawne postawy → naiwna poezja jest naturalna, przedmiotowa, imitacja natury klasyczna, zmysłowa i sentymentalna - refleksyjna, muzyczna, plastyczna, zmysłowa. Poeta sentymentalny napotyka na przepaść między rzeczywistością a ideałem. Gdy ta odległość jest duża może być satyrykiem, pisze elegie - gdy opisuje utratę ideału, idylla - gdy widzi przyszłość bliższą lub dalszą dla rzeczywistości i ideału.
Nitsche O narodzinach tragedii (1879) - zależna od rozprawy Schillera O naiwności (…) → wzniosłość - artystyczne okiełznanie tego, co okropne.
→ Żywioł apolliński - narodziny tragedii z plastyką, snem, zasadą indywidualności, pozorem, naiwnością, zachowaniem granic, epika.
→ Żywioł dionizyjski - muzyka, upojenie, groza, tytani i herosi, autonegacja.
Wzniosłość jest tu tożsama z żywiołem dionizyjskim, sztuka jest suplementem do rzeczywistości, dodatkiem na taką samą ważność jak rzeczywistość.
Ironia romantyczna - wyrażała podobne kwestie co wzniosłość i Kirkegard, Schleglowie, świat w swojej istocie jest paradoksalny, jest samokrytyką i niekończącą się satyrą, ironia ma być ekspresją subiektywności, jest idealistyczna, skrótowa droga świata do samego uświadomienia boskiego artysty.
2