Ex universa

theologia

Biblia - ST i NT

Teza 1. Natchnienie i kanon Ksiąg Biblijnych.

/definicja natchnienia, ujęcia natchnienia na przestrzeni historii, współczesne teorie dot. natchnienia, definicja kanonu, motywy kanoniczności, kanon w tradycji hebrajskiej i chrześcijańskiej, aopkryfy/

Natchnieniem biblijnym - nazywamy bezpośredni, pozytywny, nadprzyrodzony i charyzmatyczny wpływ Boga na umysł, wolę, władze wykonawczą piszącego, dzięki czemu powstała pod tym wpływem księga jest dziełem dwóch autorów: Boga i człowieka.

Natchnienie biblijne - jest to szczególny nadprzyrodzony charyzmat, a więc niezasłużony dar Boga, udzielony wspólnocie, obejmujący zarówno ludzi tworzących księgę jak i samą Biblie. Działanie Boga zwane natchnieniem obejmuje wszystkich, którzy w sposób twórczy brali udział w powstaniu, przekazywaniu i spisywaniu ksiąg biblijnych.

Sobór Watykański II o natchnieniu:

„Święta Matka Kościół uważa na podstawie wiary apostolskiej księgi tak Starego i Nowego Testamentu w całości i ze wszystkimi częściami za święte i kanoniczne, dlatego, że spisane pod natchnieniem Ducha Św., Boga mają za Autora i jako takie zostały przekazane Kościołowi” /KO 11/

„Do sporządzenia Ksiąg Św. wybrał Bóg ludzi, którymi posługiwał się jako używającymi własnych zdolności i sił, aby przez jego działanie w nich i przez nich, jako prawdziwi autorzy przekazali na piśmie to wszystko i tylko tyle, co on chciał.” /KO 11/

Pismo Św. podaje prawdę (...) w sposób pewny, wiernie i bez błędu. /KO 11/

Po raz pierwszy w dokumentach Kościoła zostaje opuszczony termin - instrumentum - zastępując je - veri auctores - prawdziwi autorzy.

Tradycyjny zwrot Spirito Sancto dictante, który mógł wskazywać na dyktowanie, zastąpiono

terminami conficere - wykonać, sporządzić i consignere - współnapisać, utrwalić na piśmie;

„Bóg jest Autorem Pisma Św. Prawdy przez Boga obajwione, które są zawarte i wyrazone w P. Św., spisane zostały pod natchnieniem Ducha Św.” KKK 105.

Bóg natchnął ludzkich autorów ksiąg świetych. KKK 106.

A) Biblijne podstawy nauki Kościoła o natchnieniu Ksiąg św.

- księgi ST przedstawiają się aż 214 razy jako słowo Boże skierowane do ludzi przez proroków. Prorocy są tu przekazicielami Woli Bożej.

- o nadprzyrodzonym ch-rze ST świadczą m.in. słowa:

,,Duch IHWH (Jahwe) mówi do mnie, toteż słowo Jego jest na języku moim” (2 Sm 23,2), ,,słowo IHWH stało się do mnie mówiąc” (Jr 5,1).

Prorocy często wspominają o sile, która zmuszała ich do przekazywania danego im słowa. Ta siła to w Biblii ”Duch IHWH”. Często używane jest sformułowanie: ,,Wyrocznia Pana”, albo: ,,To mówi Pan”.

- słowo Boże przekazywane przez proroków i mędrców nie ograniczyło się tylko do ustnego nauczania. W ST często występują wzmianki, że Bóg nakazał spisać pewne opowiadania (np. przebieg walki Izraelitów z Amalekitami /Wj 17,14/, czy historię wędrówki przez pustynię, ważniejsze przepisy Księgi Przymierza, Dekalog /Wj 24,7/). Również prorocy otrzymywali czasem wyraźniejszy nakaz spisania słów IHWH (Iz 30,8; Ha 2,1; Jr 35,27n.).

- Chrystus w całym swoim nauczaniu wielokrotnie podkreślał powagę Bożą ksiąg biblijnych. Używa sformułowań: ,,aby się wypełniło Pismo”, ,,co powiedział Bóg”, ,,badajcie Pisma, bo mówią o Mnie..”. Cytując słowa psalmu: ,,wyrocznia IHWH o Panu moim: Siądź po mojej prawicy” niejako potwierdza jego natchniony ch-r. W innym miejscu mówi: ,,ani jedna jota (...) nie przemieni się w prawie, aż się wszystko wypełni” ( Mt 5,16 ).

- mamy w NT dwa wyraźne, formalne świadectwa o natchnieniu ksiąg ST: ,,nie wolą ludzką zostało przyniesione proroctwo, ale przez Ducha Św. unoszeni mówili od Boga święci ludzie” (2  P  1,19-21) oraz: ,,wszelkie pismo od Boga natchnione pożyteczne jest do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia i sprawiedliwości” ( 2 Tm 3,15 ).

- o natchnionym ch-rze NT świadczy fakt, że już w czasach apostolskich traktowano niektóre jego księgi na równi ze ST. Apostołowie ponadto są upoważnieni przez Chrystusa do głoszenia Objawienia Bożego całemu światu.

B) Świadectwa Ojców Kościoła

Ze względu na różne błędne zapatrywania, Ojcowie akcentowali bardziej ten lub inny aspekt Boskiego autorytetu Pisma Świętego. Możemy wyróżnić następujące stanowiska:

1. Pismo Św. - Słowem Bożym /Klemens Rzymski, św. Ireneusz, Hipolit ( + 235)/

2. Pisarze natchnieni - narzędziem Ducha Św. /św. Justyn (+ 165), Teofil Antiocheński (+180), Orygenes (+254), św. Jan Chryzostom (407), św.Hieronim (występujący przeciw montanistycznym poglądom, że pisarze natchnieni byli b e z w i e d n y m i narzędziami Ducha Św.).

3. Bóg - autorem Ksiąg Świętych / św. Augustyn ( mówił o Bożym autorstwie zarówno ST jak i NT), św. Ambroży ( pisze o Słowie Bożym, jako o ,,Autorze poznania”), św. Jan Chryzostom, św. Grzegorz, Cyryl Aleks. (Pismo św. - podyktowane przez Ducha Św.)

4. Współpraca Boga z człowiekiem / Orygenes, św. Jan Chryzostom (mówi o oświeceniu umysłu pisarzy biblijnych), św. Augustyn (mówi o ,,wizjach proroczych” - zmysłowej, duchowej oraz wyobrażeniowej i umysłowej; tylko ta ostatnia wg. Augustyna cieszy się bezbłędnością.)/

C) Nnauka św. Tomasza

Nie mówi wprost o natchnieniu.

Zajmuje się charyzmatem prorockim (Summa theologgica)

Proroctwo - wg. Tomasza - to darmo dana łaska, udoskanalająca rozum. Istotę proroctwa stanowi poznanie, a następnie pouczenie o nim innych.

Bóg użycza prorokowi swego światła w ograniczonej ilości, odnośnie tylko niektórych prawd (prorok ma bezwzględną pewność o ich prawdziwości). Proroctwo nie może być spowodowane samą naturą, ale przez Ducha Św..

Prorok musi zawsze mieć światło potrzebne do osądzenia rzeczy poznanych

(nawet w sposób naturalny).

Na podstawie nauki św. Tomasza można sformułować definicję:

natchnienie - to nadprzyrodzone światło Boże, dzięki któremu pisarz biblijny jako świadome narzędzie w ręku Boga, przekazuje na piśmie w sposób pewny i wolny od błędu prawdy objawione, czy poznane w sposób naturalny.

D) Poglądy teologów współczesnych

1. Pierra BENOIT OP

Stwierdza, że pismo św. mówi o natchnieniu Ducha do: działania, mówienia, pisania /to ostatnie jest ukoronowaniem natchnienia do działania/. Zwraca uwagę na aspekt społeczny natchnienia. Nie można mówić o natchnieniu grupowym, ale trzeba podkreślić, że jest ono przeznaczone dla wspólnoty.

Biblia jest więc prawdziwie księgą ludu wybranego - Księgą Kościoła.

,,Bezpośrednim dopełnieniem natchnienia jest objawienie. Jest jego celem, odrębną konsekwencją, a zarazem ściśle z nim związaną, aspektem samego charyzmatu”.

2. Karl RAHNER SJ

Mówi o łączności między Bogiem a człowiekiem przy tworzeniu wspólnego dzieła - Pisma Św. Jest dwóch autorów: Bóg i człowiek. Bóg strzeże twórczości człowieka przed błędem, jednocześnie nie warunkując jej kształtu (wchodzi tu w grę psychika autora, jego wykształcenie itp.) Bóg od początku zamierzył Kościół, ze wszystkimi jego elementami konstytuwnymi (Pismo św., sakramenty, prymat Piotra).

Bóg jest więc autorem czynnym i inspiratorem Pisma (nie neguje to indywidualnego natchnienia poszczególnych autorów).

Wiara Kościoła pierwotnego (Ur Kirche) jest źródłem i doskonałą normą dla K-ła późniejszego wszystkich czasów i narodów. Jest to możliwe dzięki utrwalonej na piśmie świadomości K-ła pierwotnego. Pismo jest więc słowną obiektywizacją świadomości wiary Kościoła pierwotnego.

(eklezjologiczne ujęcie natchnienia bibl. i pisma Św.)

Niejasny jest pogląd Rahnera na natchnienie ST.

3. N. LOHFINK SJ

Zwrócił uwagę na organiczną jedność Biblii (można mówić o natchnieniu i bezbłędności całej Biblii jako takiej).

Natchnieni byli wszyscy, którzy przyczynili się do powstania księgi.

Jezus i K-ł apostolski to ,,ostateczni redaktorzy ksiąg świętych”, nadający im ostateczne znaczenie. Tę jedność Biblii na poziomie transcendentalnym realizował Bóg jako główny autor. Bezbłędność przysługuje tylko Biblii, a nie hagiografom, którzy cieszyli się tylko względną nieomylnością. Lohfink podkreśla zależność ksiąg od siebie (następna wyjaśnia poprzednią).

Brak teorii: dewaluuje się nieco znaczenie i sens teologiczny ST oraz zbytnio eksponuje się wkład ostatnich redaktorów.

Kanon - kanon (gr.), ozn. trzcinę, łodygę, drewnianą laskę służącą jako miara, przyrząd do mierzenia. Kanon oznacza miarę, regułę. Ojcowie Kościóła już od końca I wieku zaczeli stosować to określenie do prawd wiary i obyczajów, liturgii, a szczególnie do Biblii.

Motywy kanoniczności:

Aby usunąć wątpliwości co do autentyczności natchnienia pism istniejących w chrześcijaństwie zaczęto sporządzać spis ksiąg, które możnaby bez zastrzeżeń czytać publicznie. Tak zaistniał katalog ksiąg świętych (kanon).

Od poł. IV w. w terminologii kościelnej powszechnie używa się pojęć: księga kanonioczna, kanon biblijny.

Do kanonu mogą przynależeć tylko księgi natchnione, a więc takie, których pierwszym i głównym Autorem jest Duch Święty, drugorzędnym zaś człowiek. Księgi kanoniczne oznaczają też pisma w których zawiera się nauka boża, objawiona - nauka, która jest dla wiernych regułą życia i normą postępowania.

Przynalężność księgi do kanaonu oznacza, że Kościół Nauczający gwarantuje swoim nieomylnym autorytetem (dzięki Duchowi Św.), że jest ona natchniona i dlatego zawiera nieomylną regułę wiary i obyczajów. To nie Kościół czyni księgę natchnioną. Sprawia to Bóg, który tworzy księge z autorem ludzkim. Kościół autorytatywnie orzeka, że księga napisana jest pod natchnieniem Ducha Św. i dlatego włącza ją do kanonu.

Kanon tradycji hebrajskiej.

W czasach Chrystusa w świadomości Żydów taki kanon istniał, ale nie był to jeden bowiązujący ujednolicony kanon ksiąg świętych.

Faryzeusze uważali za święte tylko księgi starożytne i napisane w języku hebr. lub aram. Sadyceusze przyjmowali tylko Pięcioksiąg. Żydzi z diaspory (egpiskiej, aleksandryjskiej) i qumrańczycy byli otwarci i przyjmowali księgi również nowe sądząc, że słowo Boga trwa i będą powstawać nowe księgi.

Po 70 r., zburzeniu Świątyni - faryzeusze (rozszerza się chrześcijaństwo, powstają apokryfy, sprawują przywództwo duchowe nad narodem) postanowili zrewidować kanon Pisma Św. wykluczono te księgi, które nie były napisane po hebr. lub aram. (jęz. święte); nie powstały w Palestynie (ziemia Bożego objawienia); ich nauka nie była w pełni zgodna z Prawem Mojżeszowym.

Poza kanonen znalazły się księgi:

Tobiasza, Judyty, Barucha, Mądrośći, Mądrośći Syracha, Machabejskie (1 i 2) także gr. teksty z Estery, Daniela i list Jeremiasza. Ks. Te nazwano deuterokanonicznymi. Definitywnie kanon żydowski ustalono ok. 90 r. na synodzie w Jamni. Do dziś barkuje tych Ks. w Biblii Hebrajskiej.

Kanon tradycji chrześcijańskiej.

Chrześcijanie od początku (za Chrystusem i Apostołami) uznawali kanon ksiąg łącznie z deuterokanonicznymi. Nowy Testament cytuje Septuaginte. W VI w. Kanoniczność ks. deuterokanonicznych zostaje przez Kościół uznana.

Na podstawie wypowiedzi Ojcó K- ła można wnioskować, że w II w. mimo że nie istniał oficjalny spis ks., nie było też wątpliwości co do natchnienia ks. Pierwsze gminy ch. gromadzą je uznając za święte, zrównując z ks. ST

Pod koniec II w. pojawiają się wątpliwości: brak oficjalnej wypowiedzi Urzedu K- ła, rośnie ilość apokryfów, pojawia się herezja Marcjana (jego kanon)

Pierwszy pełny spis ks. NT pojawia się w Liście Wielkanocnym św. Atanazego z 367 r.

Pierwsze wypowiedzi Urzędu Naucz. pojawiają się na Synodzi w Laodycei ok. 360 i synodach afrykańskich (Hippona 393, Kartagina 397 i 419 r.)

Nieco póżniej pełną listę podaje Sobór Rzymski w 382 r.

Kolejne autorytatywne wypowiedzi Kościoła pojawiają się w postaci dekretów soborowych:

na Soborze Florenckim w 1441 r.

na Soborze Trydencki w 1546 r.

na soborze Watykańskim I w 1870 r.

SW II potwierdza to w Dei Verbum (1965 r.)

Kościół katolicki przyjmuje jako świete 74 ksiegi tj. 47 pism ST i 27 pism NT.

Apokryf - apokryphon (gr.) oznacza rzecz ukrytą, tajemniczą (w tym przypadku księge)

Powstawały w czasach międzytestamentalnych (judaizm czaśów Jezusa) oraz we wczesnym chrześcijąństwie. Pierwszy tej nazwy użył Orygenes na określenie ks. heretyckich. Poźniej nazwa ta przyjęła się na określenie ksiąg, które nie znalazły się w kanonie. Nie wiemy ile ich naprawdę było. Dziś znamy ich ok. 70. Można je podzielić je na:

1) a. Starego Testamentu

- literatura judaistyczna pisana przez wyznawców religii Mojżeszowej: I, II, III ks. Henocha, ks. Jubileuszów

- literatura judaistyczna pisana po grecku (judeo-hellenistyczna): III i IV Ks. Machabejska, ks. sybillyńskie.

2) a. Nowego Testamentu (głównie II - V w.)

ewangelie - E. Nazarejczyków. E. Hebrajczyków, E. Piotra, E. Tomasza i in.

dzieje - Dz. Pawła, Piotra, Tomasza, Jana i in.

listy - List do Laodycejczyków, List Apostołów

apoaklipsy - (II w. przed n.Ch. - do II po n.Ch.) a. Piotra, Drabina Jakuba, a. Abrahama, a. Adama, a. Eliasza i in.

Do apokryfów zaliczano także:

- utwory hagadyczne (opowieściowe) mające inspiracje w ks. biblijnych - a. Ks. Rodzaju, Męczeństwo Izajasza, Życie Adama i Ewy oraz żywoty proroków: Eliasza, Jeremiasza, Ezechielea, Daniela.

- testamenty: t. Mojżesza, t. Hioba, t. Abrahama, t. Salomona i in.

- oraz Psalmy Salomona i Ody Salomona

Teza 2. Powstawanie Ksiąg Biblijnych

(autorstwo, język, Sitz im Leben, etap przekazu ustnego, redakcja, kopiści, krytyka tekstu) - (kopia tezy z 1996r.)

Powstanie, historyczność i rodzaj literacki Ewangelii

Instrukcja Komisji Biblijnej oraz Konst. "Dei Verbum"w sposób dostatecznie zwięzły wskazują na trzy okresy tworzenia się Ewangelii, co ponadto rzutuje na odpowiednie określenie ich historyczności oraz rodzaju literackiego.

A) słowa i czyny Jezusa(okres tradycji)-pomostem pomiędzy nauczaniem Chrystusa, a popaschalnym kerygmatem(wiarą K-ła pierw.) jest wspólnota uczniów zgromadzona wokół Jezusa za Jego ziemskiego życia-łączy ona niejako te dwa okresy przed- i popaschalny. Można także mówić o wierze pierwszych uczniów w Jezusa. Ponieważ przepowiadanie Jezusa (tradycja logiów) dotyczyło zwłaszcza Królestwa Bożego, przepowiadanie popaschalne dotyczyło Chrystusa, wydaje się oczywiste, że właśnie wspólnota pierwszych uczniów Jezusa jest "Sitz im Leben" "LOGIÓW".

Badania Gerhardsona i Riesenfelda wskazały na duże znaczenie tradycji ustnej w czasach Jezusa, zarówno co do prawa pisanego, jak i ustnego.

Rabinistyczne metody stosowane w szkołach zwanych BET HAMMIDRASZ umożliwiały zapamiętywanie słów Mistrza i głównych wydarzeń z jego życia(w ten sposób powstawała interpretacja Biblii-Miszna i Talmud). Uczeń pod kierunkiem mistrza zapamiętywał fragmenty tekstu. Stosowano streszczenia, schematyzowania, i środki mnemotechniczne(noty,refreny, słowa wiązane). Uczono sentencji rabinów oraz faktów i przykładów z życia. Wysiłek uczniów szedł w kierunku wierności przekazu i kontynuacji dzieła mistrza. Między rabbim, a uczniem zachodziła relacja szacunku do mistrza. Jezus w przekazywaniu swej nauki stosował przypowieści, powtórzenia, refreny, a relacja uczniów do niego jest analogiczna jak w szkołach rabinackich. Ponieważ fakt ten jest widoczny w Ewangeliach, stanowi on nowy gwarant historyczności słów i czynów Jezusa, otwierający drogę do Jezusa histrorycznego.

B) Przepowiadanie Apostołów nie zmieniło Jezusa w postać mityczną; źródło tytułów chrystologicznych(ukazujących godność i posłannictwo Chr.)jest w świadomości Jezusa i Jego samookreśleniu się.

Wiara Apostołów i K-ła pierwotnego w Mesjasza, Syna Bożego, Pana i Zbawiciela ma solidne podstawy w wypowiedziach samego Jezusa. Próbowano bowiem pisać o tym, za kogo On sam siebie uważał i kim rzeczywiście był. W świetle wydarzenia paschalnego to, co było ukryte w ziemskim życiu Jezusa widzieli o wiele jaśniej.

-Pełniejsze zrozumienie nauki i osoby Jezusa- Apostołowie interpretują zreferowane słowa i czyny Jezusa. Lepsze ich zrozumienie ma swoje podwójne źródło:

-chwalebne wydarzenie z życia Jezusa(zmartwychwst)

-światło Ducha Prawdy

Ta głębsza interpretacja w świetle zmartwychwstania Jezusa jest dokonana za pomocą S.T. gdyż Apostołowie powołują się na niego (konieczność śmierci Jezusa, wywyższenie po prawicy Ojca, zbawcze znaczenie śmierci J.)

-Apostołowie(głównie Św. Paweł) uwzględniali w przepowiadaniu potrzeby słuchaczy (np. Grecy, Żydzi) stosując albo kerygmat (wezwanie do nawrócenia) albo didache (katechezę wiernych). Tworzono grupy tematyczne związane z życiem i działalnością Jezusa oraz pierwsze(mniejsze i większe)kolekcje spisane dla celów misyjnych, katechetycznych i liturgicznych. Ich ślady dostrzegamy w dzisiejszych Ewangeliach.

C) praca redakcyjna ewangelistów-nie była to mechaniczna kompilacja materiału ani tworzenie bez źródeł, ani też objawienie dyktowane z góry, lecz świadoma praca redakcyjna, literacka i teologiczna nad materiałem źródeł pisanych i ustnych.

Każdy ewangelista miał swój cel-swoje metody przekazu, ulubione tematy teologiczne, związane z potrzebami gminy, w której pracowali. Uwypuklenie pewnych tematów mówi nam o teologii ewangelistów; uwzględnienie potrzeb wspólnoty, dla której pisali, pozwala zrozumieć historyczność ewangelii i wejść w ich teologiczne bogactwo. Słowa i czyny Jezusa są ukazane różnym porządku i czasem nie dosłownie(lecz, co do sensu). Komentarz związany z faktami zbawczymi wkładają ewnageliści w usta Jezusa. To, co może być dodane słów Jezusa w wyniku pracy redakcyjnej ewangelisty dotyczy elementów drugorzędnych i jest w zgodzie z myślą Jezusa.

Ewangeliści czerpiąc ze świadectwa naocznych świadków i własnej pamięci pod natchnieniem Ducha Prawdy zaadaptowali myśl Jezusa do okoliczności

D) We wszystkich trzech etapach formacji ewangelicznej mamy solidne gwarancje wierności historycznej. Ewangelie zawierają słowa i czyny Jezusa-element historyczno-faktograficzny oraz ich interpretacje i adaptacje do potrzeb wspólnoty (redakcja). Chrystus jest centralną postacią dla każdego ewangelisty, choć ujmowaną pod różnymi, aspektami osobowości (Mt. -Mesjasz i Nauczyciel, Mk. - Syn Boży,Łk. -Pan i Zbawiciel).

Istnieje widoczny wpływ ewangelistów na redakcję ich dzieł, dlatego Ewangelie są dziełami teologicznymi. Zainteresowanie Kerygmatem i teologią nie uczyniło ich obojętnymi na prawdę historyczną. Sam kerygmat jest prawdziwy w tej mierze, w jakiej fakty są prawdziwe (zob. 1Kor.15,14). Księgi Ewangelii mają charakter historyczny, ale nie są jedynie dokumentami, stanowią one historię religijną, dobrą nowinę zbawienia wiecznego i uroczyste orędzie zbawienia. Rodzaj literacki Ewangelii jest specyficznym zjawiskiem w historii literatury.

Z racji dużego wkładu osobistego autorów Ewangelie nie są kroniką, lecz zbeletryzowaną interptretacją faktów, podobnie, jak w gatunku literatury faktu (Kudasiewicz).

Jednostki literackie są dziełem pierwszej wspólnoty chrześcijańskiej (gminy), która tymi utworami dawała wyraz swej wiary w Chrystusa.

Dziś zatem mamy dostęp do Chrystusa ich wiary, a nie do Chrystusa historycznego. Każda jednostka lit. powstała w pewnej sytuacji egzystencjalnej, związanej z daną gminą-jest to tzw.

Sitz im Leben (umiejscowienie jej w życiu-chodzi o kontekst społeczno-ekonomiczną- -polityczno-historyczny)-każda jednostka ma jakąś funkcję w gminie. Zgodnie z tymi założeniami postawiono tezę, że wątpliwa jest historyczność Ewangelii, gdyż są one w zasadzie tworem pierwotnej społeczności chrzescijańskiej. Są najwyżej świadectwem wiary pierwotnego Kościoła, dlatego trudno jest dotrzeć do historycznej osoby Chrystusa.

Teza 3. Dokumenty Magisterium Kościoła dotyczące Biblii.

Hermeneutyka - hermeneuein (gr.) interpretować, wyjaśniać; nauka, która dopomaga w dojściu do właściwego zrozumienia sensu Pisma Św.

H. biblijna dzieli się na trzy działy:

1. noematyka - noema (gr.) sens; nauka o sensie biblijnym

2. heurystyka - heurisken (gr.) znajdować; reguły odnajdywania sensu

3. proforystyka - propherin (gr.) przedkładać, czyli ujmować w różne formy sens biblijny dla nauki lub życia duszp. (sposób wykładu Pisma Św.)

Dokumenty Magisterium Kościoła:

Providentissimus Deus, O studiach Pisma Św. - encyklika Leona XIII z 1893 r. II poł. XIX w. w związku z rozwojem nauk przyrodniczych pojawiły się poglądy (głównie protestanccy racjonaliści) kwestionujące bezbłędność i nadp. charakter Biblii.

Papież wzywa do solidnego studiowania Biblii i dyscyplin pomocniczych (język, archeologia)

Kreśli projekt studiów biblijnych (wstęp ogólny, krytyka tekstu, język, egzegeza). Odrzuca zarzuty stawiane przez racjonalistów.

Spiritus Paraclitus, encyklika Benedykta XV z 1920 r. Papież wyjaśnia nieporozumienia powstałe w związku z wypowiedzią Leona XIII w Providentissimus Deus, na temat stosunku Pisma Św. do historii - broni historyczności Pisma Św. Encyklika sprzeciwia się ograniczeniu nieomylności Biblii do sfery religijnej i rozgraniczeniu prawdy biblijnej na absolutną i względną.

Divino afflante Spiritu , O rozwoju nauk biblijnych. - encyklika Piusa XII z 1943 r. Pius XII zaleca studiowanie jęz. biblijnych , stosowanie krytyki textu, właściwe tłumaczenie wyrazowego sensu i poszukiwanie sensu duchowego. Zalecił badanie rodzajów literackich w ST.

Dei Verbum - Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym (SW II 1965 r.)

Konstytucja ma szczególne znaczenie dla hermeneutyki biblijnej. Podkreśla, że komentator (egzegeta) powinien uważnie badać „co hagiografowie w rzeczywistości chcieli wyrazić i co Bogu spodobało się ich słowami ujawnić”. Dla odczytania znaczenia trzeba uwzględnić rodzaje literackie.

Pismo Św. w życiu Kościoła.

21. K-ół „zawsze uważał (...) Pisma zgodnie z tradycją za najwyższe prawidło swej wiary, ponieważ natchnione przez Boga (...) przekazuje niezmiennie słowo (...) a wypowiedziach Proroków i Apostołów pozwalają rozbrzmiewać głosowi Ducha Św.

Trzeba (...), aby całe nauczanie kościelne tak jak sama religia chrześcijańska, żywiło się i kierowało Pismem Św.

Przez księgi pisma Ojciec - Bóg spotyka się ze swoimi dziećmi i prowadzi rozmowę.

Tak wielka tkwi w słowie Bożym moc i potęga, że jest ono dla K-ła podporą i siłą żywotną, a dla synów K-ła utwierdzeniem wiary, pokarmem duszy oraz źródłem czystym i stałym życia duchowego.

22. Wierni Chrystusa winni mieć szeroki dostęp do Pisma Św..

K-ół usiłuje coraz bardziej rozumieć Pismo Św. Uprawiający teologie powinni starać się, by pod nadzorem Urzędu Nauczycielskiego, badać i wykładać Pisma tak, aby jak najliczniej przekazywać „pokarm” Pism dla oświecenia rozumu, umocnienia woli i rozpalenia serc ludzkich miłością do Boga./23/

Studium Pisma Św. ma być duszą teologii św. Teologia opiera się na słowie Bożym łącznie z tradycją ./24/

Duchowni, zwłaszcza kapłani powinni uważać aby nie stać się „próżnym głosicielem Słowa na zewnątrz, nie będąc wewnątrz jego słuchaczem”.

K-ół /Sobór/ (....) upomina wiernych, (...) aby przez czytanie P.Św. „nabywali najwyższą wartość poznania Jezusa Chrystusa” / Flp 3,8/

Należy korzystać z przekładów Pisma, które posiadają dostateczne objaśnienia i przypisy, aby „bezpiecznie obcować z Pismem.( jego właściwym duchem) /25/

Sancta Mater Ecclesia o historycznej prawdzie Ewangelii.

Instrukcja Papieskiej Komisji Biblijnej z 21 kwietnia 1964 r.

- apeluje by niezmienną prawdę Ewangelii ukazywać w pełnym świetle poprzez przestrzeganie zasad racjonalnej i katolickiej hermeneutyki.

- aby przy objaśnianiu Ewangelii korzystać z pomocy krytyki tekstu, krytyki literackiej i znajomości języków.

- zaleca do poszukiwania w NT zwłaszcza w Ew. rodzajów literackich dzieła

- egzegeta powinien stosować wszystkie dostępne mu środki, aby głębiej wniknąć w charakter Ewangelii, w życie pierwotnych gmin ch. i zrozumieć lepiej wartość Tradycji Apost.

- w razie potrzeby wolno egzegecie odwoływać się do „zdrowych elementów” metody rozwoju form historycznych (formgeschichte).

Instrukcja mówi też o trzech okresach kształtowania się Ew.:

1. Czas Jezusa ziemskiego.

Jezus gromadzi wokół siebie uczniów. Oni towarzyszą mu cały czas. Są świadkami tego co mówi i czyni. Dzięki temu mogą wiarygodnie świadczyć o Jego nauce i życiu. Jezus głosi naukę stosownie do mentalności słuchaczy, aby mogła ona być przyjęta i utrwalona w pamięci.

2. Ustne nauczanie Apostołów.

Wiernie przekazują treść życia i nauki Jezusa. Po zmartwychwstaniu Ch., oświeceni Duchem Św. mają pełniejsze poznanie jego nauki.

3. Utrwalenie Ew. na piśmie.

Autorowie natchnieni spisują Ew. na pożytek młodych gmin ch. Nadali taką formę literacką, która odpowiada celowi każdego z nich. Dbali oto by czytelnicy (słuchacze) przekonali się o pewności tego czego ich uczono.

Instrukcja ponadto zawiera wskazówki dla biblistów - naukowców (niech każdy przyczynia się do postępu teologii i niech będzie gotowy do posłuszeństwa względem Urzędu Nauczycielskiego), wykładowców Pisma Św., (niech nauczają z troską, jaką wymaga ważność przedmiotu, uwzględniając głównie stronę teologiczną), kaznodziejów (przypominają o roztropności w pouczeniach i powstrzymywania od głoszenia nowości niepewnych i nieudowodnionych) dla popularyzatorów Pisma Św. (zachęcać do korzystania z bogactw Słowa Bożego, unikać rozpowszechniani niepewnych śmiałych stwierdzeń współczesnych autorów).

Interpretacja Pisma Św. w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej 1993 r.

Dokument omawia:

- cztery metody interpretacji Pisma Św.:

metodę historyczno - krytyczną, metodę analizy literackiej, metodę opartą na tradycji, i metodę odwołującą się do nauk humanistycznych

- dwa podejścia do Pisma Św.:

teologii wyzwolenia i podejście feministyczne. Omawia też sens Pisma natchnionego (dosłowny, duchowy, pełniejszy);

- interpretacje Pisma Św. w tradycji biblijnej (relektura, stosunek ST do NT)

- oraz interpretacje Pisma Św. w tradycji K-ła, zadania egzegezy i jej stosunek do innych dyscyplin.

KKK - Pismo Św. w życiu Kościoła. /Katechizm w tym rozdziale przytacza wypowiedzi Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym - Dei Verbum/

131. „Tak wielka tkwi w słowie Bożym moc i potęga, że jest ono dla K-ła podporą i siłą żywotną, a dla synów K-ła utwierdzeniem wiary, pokarmem duszy oraz źródłem czystym i stałym życia duchowego.

Wierni Chrystusa powinni mieć szeroki dostęp do Pisma Św.. /Dei Verbum 21/

Studium Pisma Św. ma być duszą teologii św.

133. K-ół (....) upomina wiernych, (...) aby przez czytanie P.Św. „nabywali najwyższą wartość poznania Jezusa Chrystusa” / Flp 3,8/

Metody interpretacji Pisma Św.:

1. Metoda historyczno - krytyczna.

Jest to obecnie najpopularniejsza metoda interpretacji P. Św. Usiłuje ona pokazać przede wszystkim historyczny proces powstania tekstu biblijnego. Interesuje się ludzkim autorem, adresatami, przyczynami, etapami i czasem powstania badanego tekstu. Nawiązuje do etapów powstania P. Św., próbując odtworzyć ich przebieg.

Wyróżnialiśmy trzy etapy powstawania P. Św.:

I historia

II przekaz ustnych tradycji i spisanie „małych form”

III ostateczna redakcja

W przypadku Ewangelii te etapy wyglądały tak:

I słowa i czyny Jezusa z Nazaretu

II przepowiadanie Apostołów, ich uczniów i spisanie „małych form”

III praca redakcyjna ewangelistów uwarunkowana celami teologicznymi dzieła oraz

środowiskiem adresatów

Każdy z wymienionych etapów dokonywał się w charakterystycznym dla siebie środowisku życiowym określanym terminem Sitz im Leben.

Przez środowisko życiowe - Sitz im Leben rozumiemy określony zespół warunków społecznych, religijnych, kulturowych i misyjnych, które wpłynęły na powstanie Ewangelii. Np. na dobór odpowiedniej formy literackiej zrozumiałej w danym środowisku.

W obrębie metody historyczno - krytycznej stosuje się jeszcze inne metody, ułatwiające odtworzenie procesu powstawania dzieła i odkrycie jego Sitz im Leben. Są to:

a. Metoda historii form - Formgeschichte

b. Metoda historii tradycji - Traditionsgeschichte

c. Metoda historii redakcji - Redaktionsgeschichte

Żadna z metod naukowego podejścia do Biblii nie jest w stanie zmierzyć się z całym bogactwem tekstów biblijnych. Także metoda historyczno - krytyczna, mimo jej walorów nie daje takich możliwości. Pojawiają się dziś więc coraz to nowe metody i podejścia do Biblii, aby pogłębić ten aspekt, który budzi największe zainteresowanie.

Te metody i podejścia wymienia: Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z 1993 r.: Interpretacja Pisma Św. w Kościele. Patrz wyżej. ^

Formgeschichte i Redaktionsgeschichte

A) za ojca metody Formgeschichte uważa się Gunkela, który mówił o gatunkach literackich w Biblii. Jego uczniowie używali tego już terminu - formy literackie. Dzieło Dibeliusa "Die Formgeschichte des Evangeliums"(1919) dało nazwę tej metodzie. Innymi przedstawicielami tego kierunku byli: Schmidt, Bultmann, Bertram, Albertz. Usiłowali przezwyciężyć martwy punkt, na którym zatrzymała się krytyka literacka. Badali oni okres przekazu ustnego, kiedy to materiał tradycji rozwijał się w formy literackie, później włączone do ewangelii synoptycznych. Chcieli ukazać oryginalne formy i przekształcenia w tradycji.

B) główne założenia F. - Ewangelia to nie dzieło jednego autora, lecz kolekcja małych jednostek literackich, włączonych przez autora Ewangelii, który prawdopodobnie nie dbał o porządek logiczny. Należy, więc badać pojedyncze jednostki, analizując ich formę literacka, by dojść do autentycznego materiału tradycji.

Jednostki literackie są dziełem pierwszej wspólnoty chrześcijańskiej (gminy), która tymi utworami dawała wyraz swej wiary w Chrystusa.

Dziś zatem mamy dostęp do Chrystusa ich wiary, a nie do Chrystusa historycznego. Każda jednostka lit. powstała w pewnej sytuacji egzystencjalnej, związanej z daną gminą -jest to tzw. Sitz im Leben (umiejscowienie jej w życiu - chodzi o kontekst społeczno -ekonomiczną -polityczno -historyczny)-każda jednostka ma jakąś funkcję w gminie. Zgodnie z tymi założeniami postawiono tezę, że wątpliwa jest historyczność Ewangelii, gdyż są one w zasadzie tworem pierwotnej społeczności chrześcijańskiej. Są najwyżej świadectwem wiary pierwotnego Kościoła, dlatego trudno jest dotrzeć do historycznej osoby Chrystusa.

C) reakcja protestancka i katolicka - (Kaetzmann, Bockmann, Robinson, Conzelmann) polegała na szerokiej krytyce mistrza metody F. Przyjmują oni, za Bultmannem, że źródła Ewangelii są rzeczywiście o charakterze kerygmatycznym (związ. z wiarą i głoszeniem orędzia o Jezusie), ale nie można się zgodzić na sceptycyzm niemożności dotarcia do historycznego Chrystusa.

JEREMIAS - Ewangelie mówią, że źródłem chrześcijaństwa nie jest kerygmat, ani paschalne przeżycia, lecz wystąpienie Jezusa i Jego orędzie.

CALDMANN -w swym zarysie historii ksiąg nowotestamentalnych wykazuje, że Chrystus

jest tą osobą, co Chrystus wiary w gminie.

DODD - Ch. jest założycielem chrześcijaństwa. Ewangelie są wyrazem wiary K-ła. Ale punktem wyjścia jest osoba Chrystusa i Jego zmartwychwstanie. Uczeni skandynawscy (Gerhardson i Riesenfeld) badali metody i techniki przekazu ustnego w judaizmie, będące gwarantem wiernego przekazu, którym posługiwał się Ch.

W POLSCE możemy mówić o marksistach (Kosidowskim i Poniatowskim) popierających przesłanki Bultmanna oraz o XX Frankowskim i Kudasiewiczu przeciwstawnych tym pierwszym.

D) ocena F. - należy raczej zachować rezerwę co do postulatu socjologicznego; wspólnota bowiem działa pod wpływem wybitnych jednostek - nie tworzy nowych form.

Fakt, że chrześcijaństwo się rozwinęło, tłumaczy się tylko w historycznej osobie Chr. (wszelkie ruchy są pod wpływem wybitnych jednostek). Nie można tu podważać historyczności Ewangelii tylko dlatego, że nie są one biografią, że nie cytują źródeł historycznych i są logicznie nieuporządkowane. Te zarzuty nie mogą podważać prawdziwości Ewangelii.

E) reakcyjnym do metody historii form (morfo - krytyki) kierunkiem badań stała się metoda REDAKTIONSGESCHICHTE. Celem wstępnym badań egzegetycznych jest odkrycie teologii, przez każdego ewangelistę pomyślanej odmiennie.

Ewangeliści gromadzili różne tradycje, relacjonują je, ale posiadają oni własne oblicze o twórczej myśl. Chodzi zwłaszcza o Sitz im Leben ewangelisty, wykrycie teologicznego myślenia Mateusza, Marka, Łukasza i Jana; odkrycie intencji autora i jego punktu widzenia na opisywaną przeszłość (Metoda została zaakceptowana przez Sobór Watykański II).

Teza 4. Zarys historii biblijnej.

a. dzieje Patriarchów

b. wyjście z Egiptu

c. zdobycie Kanaanu

d. okres Sędziów

e. pierwsi królowie

f. schizma po śmierci Salomona

g. upadek państw: północnego i południowego

h. powrót z niewoli babilońskiej

i. epoka Ezdrasza i Nehemiasza

j. czasy machabejskie

k. sytuacja polityczno - religijna w czasach nowotestamentalnych

Patriarchowie

Patriarchowie żyli w XVIII w. przed Chrystusem. Byli nomadami (pasterzami): żyli w namiotach, hodowali owce i kozy, kopali studnie, zmieniali miejsca postoju ze swymi trzodami (z Mezopotamii do Kanaanu, z Kanaanu do Egiptu...). Zachowywali niepisany kodeks pustyni, utrzymywali czystość krwi (małżeństwa wewnątrz plemienia), znali prawo gościnności i zemsty zbiorowej.

Abraham - czyli „ojciec mnóstwa” pochodzi z Ur casdin (Ur Chaldeorum) w dolnej Mezopotamii. Wezwany przez Boga „Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej, z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę”.[Rdz 12,1] idzie ufając Bogu i jego obietnicom... „Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię uczynię sławnym... Przez ciebie ludy całej ziemi będą otrzymywały błogosławieństwo” [Rdz 12,2-3]. Abraham idzie do Kanaanu.

Izaak i Jakub - stają się sukcesywnie dziedzicami obietnic Bożych. Podobnie jak Abraham, prowadzą życie pasterzy, półkoczownicze w Kanaanie aż do dnia, gdy zmuszeni głodem Jakub i jego synowie na zaproszenie Józefa udają się do ziemi egipskiej i tu osiedlają się( w Goszen przy wschodniej granicy Egiptu) za panowania Hyksosów. Jest to XVIII przed Chr.

Pobyt w Egipcie, Pascha, wyjście i pobyt na pustyni

Mojżesz - „wydobyty z wody” jest Hebrajczykiem z pochodzenia, ma imię egipskie, i jest wychowany w Egipcie, jako uchodźca polityczny prowadzi tryb życia nomadyczny przy szczepie Madianitów. Tu słyszy wezwanie Boże: ma wrócić do swoich ludzi w Egipcie, ma ich sprowadzić do Boga Ojców, którego odtąd będą czcić pod imieniem Jahwe, ma ich wyprowadzić z Egipyu, ponieważ Izrael jest uciskany przez przymus robót przy budowie /prawdopodobnie miasta Ramzes/, zabijanie narodzonych chłopców, zwoiększanie wymagań przy robotach publicznych.

Plagi egipskie - być może jest to kompozycja literacka stworzona przez autora dla mocniejszego podkreślsnia uporu faraona i potęgi Jahwe.

Pascha - święto nomadów, albo półnomadów, bo obchodzona jest poza świątynią, bez kapłana i ołtarza, ofiara wybrana ze stada jest pieczona nie gotowana, spożywana z niekwaszonym chlebem beduinów i ziołami pustyni, w ubraniu pasterzy, w najjaśniejszą noc pełni księżyca. Jest to doroczne święto, obchodzone przy wiosennej pełni księżyca w okresie, gdy owce i kozy mają młode i gdy są prowadzone na pastwiska. Ponieważ jest to moment niebezpieczny dla stada (niebezpieczeństwo drogi, niepewność znalezienia pastwiska) a symbolizuje go demon Niszczyciel, przeto namaszcza się domy krwią (pierwotnie namioty). Tej samej nocy, kiedy Bóg pobił pierworodnych Egiptu, Izraelici obchodzą Paschę, która ocala ich od dziesięciu plag i tej samej nocy wychodzą z Egiptu. Jest to rok ok. 1250.

Pobyt na pustyni - [ok. 40 lat],

Mojżesz kładzie podstawy nowej organizacji religijnej i politycznej, która przetrwa cały okres ST. Na Synaju Izrael zawioera z Bogiem Jahwe przymierze, którego pośrednikiem jest Mojżesz, a którego kartą konstytugyjną jest Prawo. Sercem zbioru praw jest dekalog. To przymierze (ze swym kodeksem prawa) czyni z Izraelitów społeczność narodową. Jest ona teokratyczna.

Oaza Kadesz staje się przez pewien czas centrum federacji pokoleń. Stopniowo nabierają one świadomości własnej i oczekują wejścia do Kanaanu, ziemi ich przodków, Ziemi Obiecanej. Jzrael żywiony "manną z nieba" dochodzi poprzez kraj Moabu do Jordanu. Przed jego przekroczeniem umiera Mojżesz.

Osiedlenie w Kanaanie: Sędziowie

Osiedlenie w Kanaanie stało się bądź przez umowę pokojową z mieszkańcami, bądź przez walkę. Grupa przyprowadzona przez Jozuego (na którego Mojżesz przed śmiercią włożył swe ręce) zaczęła się osiedlać prawdopodobnie ok. 1225 r.

Pierwszym centrum konfederacji Izraelskiej w Kanaanie było sanktuarium w Sychem, gdzie umieszczono Arkę Przymierza - symbol obecności Boga (począwszy od Synaju). Odnowienie Przymierza [Joz 30-35] scaliło jaedność pośród potomków patriarchów. Izrael przechodzi do życia osiadłego i rolniczego, przyjmując język i cywilizację kananejską. Jedność wewnętrzna Izraela opiera się jedynie na wspólnym kulcie Jahwe i na prawie Boga, podanym przez Mojższesza, przechowywanym w sanktuariach. Nie ma natomiast władzy centralnej ponad ośrodkami plemion izraelskich. Korzystając z dezorganizacji politycznej Filistyni, Madianici i inni dokonują częstych napadów na ziemie uprawiane przez Izraelitów. W tej sytuacji Izrael znajduje "zaimprowizowanych" wodzów, którzy prowadzą walkę wyzwoleńczą i czasami sprawują władzę nad jakąś pewną grupą plemion. Są to Sędziowie: Samson, Gedeon (który przygotowuje kampanię wojenną [Sdz 6,25-32] ) i inni. Okres, w którym panowali sędziowie to lata 1200-1050.

Monarchia - szczyt potęgi Izraela

Król - głowa wszystkich plemion ma być związany z kultem narodowym i prawem, ma być gwarantem sprawiedliwości w narpdzie i kierować wojną wyzwoleńczą. Pierwszym królem jest Saul - zatrzymuje infiltrację Filistynów do wnętrza kraju. Namaszczony przez Samuela. Prześladuje szefa swojej gwardii Dawida. Gdy na nowo rozpoczyna się wojna z tradycyjnymi przeciwnikami (ci sami co w czasie Sędziów) Saul wraz ze swoim synem Jonatanem ginie w walce, na wzgórzu Gilboa ok. 1015 r.

Dawid - panuje w latach ok. 1010-970, a więc przez okres 40 lat, czyli okres jednego pokolenia. W Hebron zostaje namaszczony na króla. Pragnie utworzyć jedną stolicę kraju. Dotychczas rezydował w Hebronie, ale ponieważ nie chciał aby doszło do walki pokolń północy z południem o miejsce stolicy (czyli na południu czy na północy) wybiera więc Jerozolimę, miasto neutralne, ktOre było jeszcze wówczas kananejskie a nie izraelskie. Tu przenosi z Hebron Arkę Przymierza i umieszcza ją w namiocie. Chce zbudować Świątynię ale prorok Natan mówi, że jego następca to uczyni. Dawid więc ogranicza się tylko do kupna gruntu pod "Dom Jahwe". Za jego panowania Izrael osiągnął największe terytorium - od zatoki Akabe do gór Libanu. Jest Dawid dobrym politykiem i administratorem: zaprowadza aparat urzędniczy, organizuje wojsko, ale po pewnym czasie traci popularność w kraju ponieważ nakłada zbyt wysokie podatki, wprowadza na wzór władców wschodnich harem, a tym samym wielożeństwo. Godzi tym w religię Jahwe. Jest autorem niektórych Psalmów. Głośna za jego czasów jest sprawa Uriasza i jego żony Batszeby, która wydała na świat Salomona, syna Dawida.

Salomon - panuje w latach ok. 970-930. Namaszczony jest jeszcze za czasów Dawida przez arcykapłana Sadoka przy źródle Gihon (Sadok był arcykapłanem za czasów Dawida). Chce zabezpieczyć państwo z zewnątrz i zjednoczyć pokolenia. Znany jest w Bibli ze swej mądrości w sądach. Wyraża to panująca za jego czasów praworządność i sprawiedliwość. Rozszerzył administrację, stworzył organizację podatkową, kraj podzielił na 12 części, na których czele stali prefekci.!(ale nie ks.Warzeszak)! Wprowadził nowy sposób walki za pomocą rydwanów, rozbudował (na nowy sposób) Jerozolimę, założył nowe miasta. Pierwszy zaczyna prowadzić handel zagraniczny z innymi krajami (np. koniec Egiptu, handel dalekomorski). Imię jego jest słynne z wielkiej świątyni, jaką wybudował dla Jahwe i Jego Arki. Plamą jego panowania było to, że pozwolił na przenikanie obcych, pogańskich kultów dzięki handlowi zagranicznemu. Pozwalał też na bałwochwalstwo w swoim haremie (każda księżniczka czciła swego Boga). To zagrażało religii Jahwe. Z tym walczą także prorocy. Od Salomona do epoki judaistycznej Izrael przeżywa swją tragedię narodową: naród opuścił Boga, a także Bóg - jak się wydaje - opuścił swoj naród. Izrael widzi upadek swoich ambicji państwowych, lecz ten fakt pozwala mu odkryć swe autentyczne powołanie, które ma ch-r religijny oraz przyjąć obietnicę zbawczej łaski.

Podział królestwa /ok. 929 r4./

Za czasów Salomona: despotyzm (nie liczenie się z nikim i niczym). Wielkie podatki i przymusowe prace wywoływały niezadowolenie. Za Roboama - syna Salomona - dochodzi do podziału Królestwa Izraela na dwa:

1) Judy - Południowe, 2) Izraelskie - królestwo Samarii - Północne.

Schizma była wynikiem:

a) orientacji, która wolałaby widzieć luźny związek pokoleń zamiast monarchii,

b) tendencji pokoleń północnych kku oderwaniu. Świadczą o tym wystąpienia proroków: Achiasza (1 Krl 11,29-39) i Szemejasza (1 Krl 12,21-24). Schizma ta stanowi koniec potęgi Izraela.

Następstwa schizmy: Betel i Dan, dwa sanktuaria z posągami złotych cielców, odpowiednikami cherubów w Jerozolimie (trzecie sanktuarium). Chociaż złote cielce to w zamierzeniu króla (Jeroboama) to podnóżek dla Jahwe (bowiem przypominają złotego cielce na pustyni, upodabniają Jahwe do Baala, stojącegona posągu byka).

Stolicą Państwa Półn. - jest Sychem, potem Tirsa i wreszcie Samaria. Południowego zaś Jerozolima.

Państwo północne - cechuje wewnętrzna niestabilność np. w ciągu 50-u lat były trzy zamachy stanu!

Państwo południowe - przez cały czas swej historii trwa przy dynastii Dawidowej. W państwie półn. panuje dynastia Omri. Omri (generał) to założyciel pierwszej dynastii w tym państwie. Zbudował on stolicę - Samarię. W tym państwie i za czasów tej dynastii działli prorocy: Eliasz i Elizeusz. Pierwszy działa za czasów Achaba i jego żony Izebel. Od 841 r. panuje dynastia Jehu (on niszczy całą rodzinę królewską Izraela, niszczy świątynię Baala, Izebel wyrzucona z okna). Państwo Północne upada za czasów króla Ozeasza w 721 r. (upadek Samarii). Zdobył to państwo król Asyrii SalmanassarV.

Królestwo Południowe (Judy)

Ezechiasz - (728-699) panował pod koniec VIII w. Współczesny Izajaszowi, prowadził politykę uzależnienia się od Asyrii(!). Przeprowadził reformę religijną - usunął obce praktyki kultu, a także niektóre obiekty kultu związane od dawna z jahwizmem, jak np. miedziany wąż, który niał być dziełem Mojżesza, a którego czczono w świątyni jerozolimskiej. Chciał też zlikwidować sanktuaria izraelickie (oprócz Jerozolimy), ponieważ odbywały się w nich głównie praktyki poganskie. Próbował przekonaćtakże ludność terytorium północy o konieczności powrotu do kultu Jahwe w Jerozolimie. Myślał też o połączeniu całego narodu z dynastią Dawida. Jedność narodu wraz z jedną świątynią w Jerozolimie to jego zdaniem - preludium do niepodległości narodu.

Reforma religijna miała też akcenty społeczne. Próbowała zlikwidować też nadużycia ekonomiczne. Mowy proroka Micheasza, który to pierwszy zatakował, miały duży wpływ na podjęcie reform przez króla. Sprzyjała temu działalność Jzajasza (byl blisko króla, w jego otoczeniu), który także piętnował nadużycia i żądal reformy religijnej. Asyria - śledząc poczynania Ezechiasza - zorganizowała sanktuarium w Betel, jako przeciwwagę Jerozolimy.

Jozjasz - panuje w latach okk. 641-609. Za jego rządów Juda zdobyła faktycznie niepodległość. Jego największą zasługą był reforma religijna. Największe tego rodzaju dzieło w historii Judy (2 Krl 23,1-25). Dla przeprowadzenia reformy duże znaczenie miało znalezienie księgi prawa przy naprawie świątyni. Reforma polegała na usunięciu obcych kultów i ich praktyk, w pierwszym rzędzie asyryjskich (np. zniszczono sanktuarium w Betel). Jozjasz przeprowadził to co zamierzał zrobić Ezechiasz. Przeprowadził centralizację kultu z jedną świątynią - w Jerozolimie. Do tego przyczunili się też prorocy Sofoniasz i Jeremiasz. Reforma jednak polegała w dużym stopniu na zewnętrznych aktach kultu, a nie doszła do wnętrza człowieka i narodu. Postawiła prawo, jako główną zasadę religii, co w rezultacie dooprowadziło do karykaturalnej teologii prawa, jako opieki Boga nabytej przez akt zewnętrzny. + Jozjasz zginął pod Megiddo w 609 r. w walce z wojskami egipsko-asyryjskimi.

W roku 587/6 Nabuchodonozor - król Babilonu - zdobywa Jerozolimę. Jest to za czasów króla Sedecjasza, a prorocy Jeremiasz i Ezechiel są tego świadkami. W tym też roku upada całe Państwo Południowe.

Niewola babilońska

Trwa od 596 - 538 r. W tym czasie działa Ezechiel, wzywający do nawrócenia, gdyż Bóg mści się za niewierności i grzechy. W czasie tego okresu powstają nowe dzieła historyczne i kompilacje prawne.

Okres Persji (538 - 336)

Cyrus - za czasów tego władcy perskiego w roku 538 został wydany dekrey, w którym ów władca zezwala na powrót Izraelitów do Palestyny i odbudowę świątyni. Powodem wydania tego dekretu było: z natchnienia Bożego przeczytał księgę Izajasza; powód polityczny (Cyrus respektował miejscowe zwyczaje, kult i powierzał stanowiska rodzimym księciom). Pierwsza grupa wróciła pod wodzą Szeszbassar ok. 537 r. Druga została przyprowadzona przez Zorobabela (wnuka króla Jojakima i arcykapłana Jozue) ok. 520 r. Zaczęto odbudowę świątyni. Prorocy Aggeusz i Zachariasz przyczyniają się do tego. Odbudowę świątyni ukończono w 515 r.

Epoka Ezdrasza i Nehemiasza

Nehemiasz - wrócił do Jerozolimy w roku 445 z tytułem namiestnika i z zezwoleniem na odbudowę miasta. Pozostał w Jerozolimie 12 lat, przeprowadzając reformy religijno-społeczne, zajmując się zaludnieniem miasta, organizując życie religijne. Występuje energicznie przeciwko małżeństwom mieszanym (zawieranym z kobietami z plemion pogańskich) wydalając nieposłusznych z Jerozolimy.

Ezdrasz - wraca do Jerozolimy ok. 458 r. Ezdrasz (kapłan - pisarz gminy żydowskiej w Babilonii) wraca z większą grupą Izraelitów, by uczyć prawa Jahwe w Jerozolimie. Odczytuje księgę Prawa w czasie Święta Namiotów. Zajmuje się potem wprowadzaniem go w życie, głównie w dziedzinie małżeństw - małżeństwa mieszane są grzechem narodowym. Judejczycy przysięgli odesłać obce niewiasty. Ezdrasz wraz ze specjalną komisją rozpatruje trudniejsze sprawy.

Za jego czasów Samarytanie przyjmują Pięcioksiąg jako swoją świętą księgę. W tym też czasie powstaje judaizm - Izrael istnieje jako naród; chociaż rozproszony, nie posiadający swojego państwa, tworzy jedno, święte zgromadzenie, pozostając na służbie jedynego Boga, jak kiedyś w czasie pobytu na pustyni.

Epoka hellenistyczna (336 r. do Chrystusa)

Aleksander Macedoński (zwany Wielkim), kładzie kres imperium perskiemu. Po jego śmierci Pakestyna przechodzi pod panowanie Lagidów (Egipt), a ok. roku 200-go przechodzi w ręce Seleucydów, królów Syrii.

W roku 175 tron obejmuje Antioch IV Epifanes (Seleucyd). Za jego czasów arcykapłan Jazon (rcykapłan w tym czasie był także przywódcą cywilnym Judei) rozpoczyna dzieło hellenizacji (buduje gimnazjum, wysyła dary do Tyru na ofiarę Heraklesa) pod pretekstem oparcia się na cywilizacji greckiej porzuca się monoteizm i prawo. Następca Jazona - Menelaos - w 169 r. złupił świątynię jerozolimską a generał jego (Apoloniusz) niszczy w trzy lata później mury Jerozolimy. Dekret królewski znosi dotychczasowe uprawnienia Judejczyków, odbiera wszelką moc Prawu Mojżeszowemu na rzecz prawa pogańskiego. Jerozolimska świątynia zostaje poświęcona olimpijskiemu Jowiszowi. Jego ołtarz ustawia się w miejsce ołtarza całopaleń, a król uważa siebie za objawienie Boga narodowego (nazwa - Epifanes). Kult Jowisza i króla zlewa się w jeden. Ta religia państwowa napotyka na opór w Izraelu. Są więc męczennicy, religia Jahwe chroni się na pustyni. Ale są też odstępcy od religii Jahwe

W roku 166 w Modin, kapłan Matatiasz daje znak do zbrojnego powstania , do Świętej Wojny. Zabija królewskiego komisarza oraz żyda odstępcę, burzy ołt6arz i ucieka z innymi w góry. Po jego śmierci, syn jego Juda z przydomkiem Machabeusz (Młot) prowadzi walkę partyzancką i dzięki niej może wkroczyć do Jerozolimy. Tu dokonuje oczyszczenia świątyni i urządza święte poświęcenia śiątyni w 164 r. W roku 162 Juda otrzymuje dekret o wolności religijnej od Antiocha V Eupatora. Po śmierci Judy, brat jego Jonatan uzyskuje autonomię. Zostaje mianowany w 152 r. arcykapłanem i przerywa tym samym linię Sadokitów, która zajmowała ten urząd od Dawida do roku 170. Szymon, brat Jonatana usuwa wojska syryjskie, nawiązuje stosunki dyplomatyczne z Rzymem i w roku 140 zostaje uznany jako arcykapłan, wódz i książę,. dzierżąc w swym ręku władzę religijną, cywilną i wojskową. Od jego czasów datuje się okres niepodległości.

W tym czasie panuje dynastia HASMONEJSKA. Nazwa pochodzi od Hasmodeona, od którego pochodził Matatiasz, lub też od miejscowości, z której pochodził Matatiasz - Haszmona.

Przedstawiciele tej dynastii to: Jan Hirkan I, Aleksander Janneusz (!), Arystobul i inni.

Kres tej dynastii i państwu zadaje w roku 63 (zdobycie Jerozolimy) Pompejusz.

Niezależne dotychczas państwo Hasmonejczyków stało się prowincją rzymską.

Teza 5. Bóg jedyny Starego Testamentu a nowotestamentalne wprowadzenie w tajemnicę Trójcy Świętej.

(monoteizm starotestamentalny, relacja Chrystus-Ojciec, obietnica Ducha Świętego i jej spełnienie) Teksty: Wj 3,1-15; Iz 43,10-12; J 14,6-20; Dz 2,1-4, itd.

Księga Przymierza (Mojżesz) - I przykazania Boże, wyróżniało to, że Bóg Jahwe był Bogiem Jedynym, pośród innych religii Starożytnego Wschodu, gdzie jak wiadomo oddawano cześć licznym Bóstwom.

Mojżesz - założyciel Jahwizmu, był monoteistą.

Jahwe był tylko jedynym Bogiem religii Mojżesza, ale także różnił się istotnie od bóstw pogańskich Bliskiego Wschodu. Potwierdza to Wj 3,1-15 (opis powołania Mojżesza) Iz 43,10-12 „Wy jesteście moimi świadkami - wyrocznia Pana - i moimi sługami, których wybrałem, abyście mogli poznać i uwierzyć Mi, oraz zrozumieć, że tylko Ja istnieję. Boga utworzonego przede Mną nie było ani po Mnie nie będzie. Ja, Pan, tylko Ja istnieję i poza Mną nie ma żadnego zbawcy. To Ja zapowiedziałem, wyzwoliłem i obwieściłem, a nie ktoś obcy wśród was”.

JAHWE = BÓG ISTNIEJĄCY I ZBAWIAJĄCY

Relacja Ojciec - Chrystus - J 14,6-20.

„Rzekł do Niego Filip: «Panie, pokaż nam Ojca, a to nam wystarczy». Odpowiedział mu Jezus: «Filipie, tak długo jestem z wami, a jeszcze Mnie nie poznałeś? Kto Mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca. Dlaczego więc mówisz: "Pokaż nam Ojca?” J 14,8n

„W owym dniu poznacie, że Ja jestem w Ojcu moim, a wy we Mnie i Ja w was”. J 14,20

Jezus jest świadomy Swego Synostwa wobec Boga.

Dz 2,1-4 „Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym, i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić”.

J 14,16 „Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze”.

Bóg w Trójcy Objawia się podczas chrztu w Jordanie. Głos Ojca i Ducha Świętego jako gołębica.

Teza 6. Zapowiedzi mesjańskie Starego Testamentu i ich spełnienie w Jezusie Chrystusie.

Mesjasz - masiah (hebr.), przymiotnik; pomazany, namaszczony rzeczownik: pomazaniec

christos (gr.), christus (łac.)

W historii Izrael trzy kategorie osób były namaszczane olejem świetym i otrzymywały tytuł pomazaniec, mesjasz.

1) królowie - Saul /1 Sm 1,10/ ; Dawid /1 Sm 16,13/; Salomon /1 Krl 1,45/

2) kapłani - np. Aaron z synami /Wj 40,13-16; Kpł 8,12/

3) także niektórzy prorocy np. Elizeusz / 1Krl 19,6/

Mesjanizm - jest jedną głównych i stałych idei w Biblii. Idea przejawia się od początku do końca historii biblijnej, z biegiem wieków i wedle strukturalnych przemian Izraela przybiera różne postacie: od ogólnego zwycięstwa i odnowienia ludzkości przez Mesjasza, potomka Abrahama i króla z rodu Dawida do sługi Pańskiego - i Syna Człowieczego.

Mesjanizm biblijny wychodzi zawsze odwydarzeń już dokonanych, przez nadzieje i oczekiwanie zmierza w przyszłość ku przyjściu Mesjasza i Krółestwa Bożego.

Oczekiwania te mają zawsze charakter reeligijny, niezależnie od tego, że z czasem doszły oczekiwania drugorzędne -doczesne i materialne.

A. Geneza mesjanizmu

Ideę mesjanizmu rozwinęła profetyka starotestamentalna. Mesjanizm w Biblii przybiera charakter miłosiernego planu Bożego dla zbawienia ludzkości. "Dzień Pański" ma niekiedy w S.T. znaczenie mesjańskie, jednak Bóg nie karze tylko po to aby karać, lecz aby uzdrawiać. Dlatego od potopu coraz częściej pojawia się "Reszta", która ma być źródłem odnowy. Temat "Reszty" pojawia się u Ezechiela, Micheasza, Izajasza, Jeremiasza. Dla pozostałej "Reszty" Bóg obiecuje nowe życie, potęgę, sprawiedliwość i świętość wewnętrzną, przemianę serca, poznanie Boga i dobra spływające na inne narody. Sprawcą tego wszystkiego będzie zapewne sam Bóg, ale posłuży się swym wysłannikiem lub zastępcą, którym będzie Mesjasz. - namaszczony - grec - kristos.

W S.T. termin ten odnosi się do króla. W pierwszej fazie mesjanizmu każdy namaszczony król uważany był za Zbawcę.

Od czasów Izajasza myśl prorcka szła również w innym kierynku. Zbawcza interwencja pochodzi od Boga, który przez narodzenie Emmanuela z wybranej przez siebie niewiasty da Znak niewiernemu przedstawicielowi dynastii dawidowej. Ten Znak (hebr. ot - interwencja Boża ) ma zasadnicze znaczenie dla oczekiwania a nie istnienie dynastii (!!!???). Zapowiedziany Mesjasz narodzi się w Betlejem [Mi 5,1-3] jest to najbardziej konkretne proroctwo mesjańskie. Będzie nazwany Cudownym Doradcą, Ojcem Odwiecznym, Księciem Pokoju [Iz 9,5]. Bardzo często prorocy mówią o Mesjaszu nie używając tego słowa. Jeremiasz pisze o "Odrośli Dawidowej", Ezechiel o "Pasterzu" lub "Księciu". Nadzieje mesjańskie zeszły więc z torów politycznych. Pierwszym tego zwiastunem jest Dt-Iz, który pisze o "Słudze Jahwe". Jest tu zawarta nie tylko udręka i poniżenie naroduu, ale i nadzieja, że przez ofiarę i cierpienie nadejdzie zbawienie. To przyszłe zbawienie wkracza w krąg oczekiwań eschatologicznych. Po niewoli babilońskiej prorocy na nowo wiązali nadzieje z dynastią dawidową (Agg. Zach.)

Na kształtowanie idei mesjańskich miał również wpłew okres perski i hellenistyczny.

W tym czasie rozwija się apokaliptyka. Rozwijają się też różne formy tradycji: Mesjasz Król, Mesjasz Kapłan, tajemnicza postać Syna Człowieczego u Daniela. Ale coraz bardziej ujawnia się charakter uniwersalny.

Istnieje zasadnicza różnica między mesjanizmem chrześcijańskim i żydowskim. Myśl chrześcijańska kładzie nacisk na osobę Jezusa Chrystusa, a judaizm koncentruje się raczej na odbudowie narodu. Niektórzy Żydzi oczekiwali innego Mesjasza, różnego od potomka Dawida, a niektórzy zaprzeczali nawet figurze Mesjasza osobowego.

W dokumentach z Qmran (od połowy III przed Ch. do 75 po Ch.) jest wiele tekstów mesjańskich. Wspólnota z Qmran oczekiwała dwóch Mesjaszy: Mesjasza Aarona i Mesjasza Izraela. Mesjasz Aaron był najwyższym kapłanem, natomiast Mesjasz Izraela był przywódcą politycznym pochodzenia królewskiego, z rodu Dawida.

B. Iz 7,14

"Dlatego Pan sam da wam znak:

Oto Panna pocznie i porodzi Syna,

i nazwie Go imieniem Emmanuel".

Cały tekst Iz. 7,1-25 jest proroctwem o Emmanuelu.

w.14 - dlatego - ___ - wydawać by się mogło, że jest to zapowiedź kary. Jednak chodzi tu o znak jak w w.11, a więc znak potwierdzający prawdę o uwolnieniu z niebezpieczeństwa. W obu wypadkach - __Ŕ - ot - stoi bez rodzajnika, a więc chodzi o znak opieki, zapewnienie pomocy w niebezpieczeństwie. Ten znak da nam Pan, a uroczysta zapowiedź tego znaku wskazuje, iż nie będzie to znak zwyczajny

hebr. - _À ____ ___ _À___ __ __ ___ ___ _____ ___

fonet. - hinne halma hara ³ejoledet ben ³ekarat szma immanuel

grec. (LXX) - _dou _ partJ_noV _n gastr_ ka_ t_xetai u__n ka_ kal_seiV t__ noma a_to_ _Emmanou_l

Wlg: - Ecce virgo concipiet et pariet filium et vocabitur nomen eius Emmanuel.

Tym znakiem jest ____ - alma - młoda kobieta zdolna do małżeństwa.

Septuaginta i wulgata mają "dziewica", inne mają "panna", "młoda mężatka".

W S.T. słowo to występuje 9 razy. W dwóch jest to termin muzyczny, ale w pozostałych siedmiu słowo to określa młodą niewiastę, kobietę, dziewczynę zdolną do małżeństwa. Normalnie suponuje to dziewictwo, choć nie jest to wyraźne. Z budowy gramatycznej wynika, że: brzemienna urodzi syna ( lub poczęła i rodzi) i da mu imię Emmanuel.

Emmanuel - _Ŕ ____ Symboliczne imię "Bóg z nami" oznacza, że Bóg pomaga i wspiera porrzebujących. Wyrażenie to często występuje w S.T. Następne rozdziały u Izajasza (9-11) mówią wyraźnie o osobie, która nosi imię Emmanuela. Dlatego całe proroctwo Iz 7,14 skupia się na słowie "emmanuel", a konkretnie na znaku, który będzie dany przez narodzenie się tego dziecka. Dzięki niemu wspólnota ludu wybranego będzie uwolniona z każdego nieszczęścia. Szczególność tego imienia jest widoczna także w tym, że użyta jest l.mn., a żadna osoba w S.T. tego nie ma. Zatem znak dany przez Iz jest zapowiedzią szczególnych narodzin dziecka (chłopca), Który będzie nosiłimię nadziei i pociechy.

C. Iz 11, 1 - 11

Jest to słynny poemat mesjański, zapowiadający przyjście Mesjasza - Króla Sprawiedliwego

w. 1 - "wyrośnie różdżka z pnia Jessego".

Różdżka - ___ -hoter - gałązka młody pęd, odrośl. ____ - migera - z pnia tzn. z korzenia. ___ - gera - oznacza też pokolenie. Jesse to ojciec Dawida. Owym pniem jest więc Jesse, a młodym pędem jakaś postać królewska. Królewski ród Dawida wskutek kataklizmów dziejowych będzie podobny do ściętego drzewa. Jednakże z pnia wyrośnie "nowy pęd" - wybitny potomek. Paralelnie do "hoter" - nowy pęd - Iz używa też nazwy ___ - necer - latorośl, pączek, nowy pęd.

w. 2-3a - inwestytura duchowa nowego króla przejawia się przez wzięcie w posiadanie ducha Jahwe (ruah JHWH). Wyrażenie ___ - naha (spocznie) - wskazuje, że dar ducha nie jest przejściowy, ale trwały. Przyszły król jest w sposób trwały przyobleczony pełnią siły niebiańskiej. Ona powoduje w nim cudowne efekty. Dary charyzmatyczne są wyliczone w trzech parach:

1. _____ ____ ___ - ruah hokima uwina -"duch mądrości i rozumu"-

stanowią one jakby fundament monarchy. Oba terminy są synonimami. Mądrość wskazuje zdolność działania w/g danych okoliczności i rozróżniania sytuacji. Obydwa dary są konieczne dla króla sprawiedliwego.

2. ______ ___ ___ - ruah eca ugewura - "duch rady i męstwa" - pierwszy polega na czynieniu projektów, drugi na sile aby je realizować. Te przymioty w stopniu najwyższym posiadł Dawid.

3. ____ _Ŕ___ ___ ___ -ruah daat łeirat Jahwe -"duch wiedzy i bojaźni Jahwe". Te przymioty odnoszą się do życia religijnego. W/g Ozeasza poznanie (wiedza) wyraża stanowisko człowieka wobec Boga, przejawiające się w posłuszeństwie i miłości. Bojaźń Boża wskazuje na stanowisko wiary wobec Boga. Przyszły król będzie miał ducha głeboko religijnego, będzie wewnętrznie złączony z Bogiem i będzie mógł spełniać rolę pośrednika religijnego.

W pierwszym stychu w. 3 mamy Bojaźń Bożą, co niektórzy tłumaczyli jako "pobożność". Tłumacząc w ten sposób otrzymujemy 7 darów Ducha Św., a ojcowie greccy w liczbie 7 widzieli pełnię tych darów. Jednak ściśle w biblii hebrajskiej jest mowa o 6 darach.

w. 3b - 5 - Nowy Król dzięki darom Jahwe będzie zdolny do rządów sprawiedliwych i doskonałych. Przede wszystkim odnosi się to do sprawiedliwości w sądzeniu i trosce o ubogich. W w. 5 przepaska i pas są elementami ubrania. Są to dwa przymioty sprawiedliwości i wierności, przypisywane Bogu.

w. 6 - 9 - w tych wierszach jest opisany pokój uniwersalny, jako konsekwencja sprawiedliwych rządów króla. Zwierzęta są symbolami ludzi i narodów. Kryje się tu aluzja do pierwotnej harmonii w raju. Będzie to zatem era Nowego Przymierza.

D. Ez 34, 23n

w. 23 - ustanowienie pasterza jest kulminacyjnym punktem całego rozdziału 34. Obok Jedynego Boga będzie jakiś nowy pasterz, a znakiem charakterystycznym dla niego będzie: "ehad" - jeden. To właśnie ukazuje wyższość nad poprzednimi pasterzami i sędziami. Z problemem jednego pasterza wiąże się jedność trzody.

Pasterz, o którym mówi Ezechiel będzie sługą. W biblii mamy dwa przeciwne znaczenie słowa "ebed":

- rozumna służba człowiekowi lub Bogu

- niewolnictwo czyli podporządkowanie człowieka człowiekowi

W tekście, omawianym sługa jest człowiekiem całkowicie posłusznym Bogu. Należy więc do Boga, ale ma wolność w wypełnianiu swoich powinności. Ścisłą łączność z Bogiem podkreśla występujący sufiks "abdi" - mój. "Sługa" jest tytułem honorowym podkreślającym doskonałą harmonię pomiędzy Bogiem i Jego Sługą. W Biblii osoby najbardziej znaczące nazywano "Sługą Jahwe". Sługa jest tytułem wyjątkowym, bo określa człowieka, który niesie słowo samego Boga i reprezentuje przed Nim cały lud. Wszyscy słudzy byli wybierani i przeznaczani do umacniania ludu w wierności.

Ten pasterz u Izajasza jest nazwany "Dawidem", ale nie chodzi tu o Dawida historycznego, wydaje się, że Jahwe w osobie Dawida okazuje swą wierność dla Izraela, dlatego w tym fragmencie jest o nim mowa. Sątrzy możliwości odpowiedzi o jakim Dawidzie mówi Ez.:

-jest to nawiązanie do tradycji prorockiej nadziei, że przyjdzie książę pokoju z domu Dawida.

-jest to idea zmartwychwstania króla Dawida.

-jest to wyrażenie mesjańskie, które wskazuje Dawida nowego i idealnego

Chociaż wszystkie rozwiązania mają tu swoje podstawy, to jednak najwięcej racji przemawia za ostatnim. Przywódcy Izraela byli co prawda nazywani pasterzami, ale ten tytuł nie jest nigdy użyty wprost na określenie prawdziwych królów Izraela. Wydaje się, że jest on zarezerwowany dla "nowego Dawida" - idealnego króla.

Nowy pasterz jest też nazwany "księciem" - (nasi) . Nie jest on nazwany królem- melek ponieważ ( 8 prób odpowiedzi) :

1. książe jest tytułem starszym i ma w tym czasie charakter uniwersalny

2. tytuł "Król" był w tym czasie skompromitowany

3. Ez rezerwuje ten tytuł dla królów Babilonii

4. tytuł książe jest używany dla przywódców w sensie religijnym

5. "książe" jest w ściślejszej relacji ze słowem "pokolenie" i oznacza "przywódcę

pokolenia"

6. nie ma tu racji teologicznych, ale Ez woli używać tytułu "książę"

7. obydwa tytuły są używane zamiennie

8. upodobnienie obu tytułów jest !kwestią gustu!

Można powiedzieć, że obydwa tytuły oznaczają władcę. Są one synonimami i podkreślają godność osoby. Jednak przywódcy polityczni zniesławili tytuł "król".

E. Mi 5,1-5

w.1 - Micheasz ogłasza, że przyszły Mesjasz narodzi się w Betlejem. Jest to najbardziej konkretna zapowiedź mesjańska. Słowa "pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności" świadczyłyby o odwiecznym pochodzeniu Mesjasza, lecz może też znaczyć, że starożytne jest pochodzenie dynastii Dawida, z której miał pochodzić Mesjasz tutaj zapowiadany.

w.2 - prorok wskazuje tu na Matkę Mesjasza - "porodzi mająca porodzić"

w.3-5 - Mesjasz będzie pokojem, ale też paść będzie narody mocą Pańską

F. Dn 7,13-14 i Ps 110,4

W księdze Daniela 7-12 mamy wizje. Dn 7,9-14 to wizja Syna Człowieczego. Aramejski zwrot "ber enasz" oznacza w cudzysłowie syna człowieczego czyli człowieka. W słownictwie apokaliptycznym termin ten odnosi się do narodu izraelskiego bądź też do jednostki, która dokona zbawienia - do Mesjasza. Syn Człowieczy jest zwykłym śmiertelnikiem, o czym świadczy wzmianka o "obłokach nieba". Obłok w biblii był symbolem obecności Boga. Obraz Syna Człowieczego jako Mesjasza wykazują apokryfy przed chrześcijańskie, ale przede wszystkim N.T. U Żydów tytuł ten nigdy nie był rozpowszechniony jako tytuł mesjański. Sam Chrystus chętnie używał tego tytułu, zespalając w nim dwa pojęcia: wielkiego Sędziego świata oraz Sługi Jahwe.

Ps 110,4 - "Pan przysiągł

i żal Mu nie będzie:

Tyś kapłanem na wieki

na wzór Melchizedeka".

Ps 110 jest psalmem królewskim o charakterze mesjańskim. W pierwszych trzech wersach głoszone jest przyjście Mesjasza jako władcy uniwersalnego. Wiersz 4 to starotestamentalna zapowiedź wiecznej godności arcykapłańskiej Mesjasza. Obszerny komentarz do tego tekstu daje autor Listu do Hebrajczyków w rozdz. 5-7 . Melchizedek jest typem Chrystusa, nie ma jednak mowy o ofierze

Teza 7. Chrystologia Nowego Testamentu

(Jezus jako Przedwieczne Słowo Ojca, Jezus jako konkretny Człowiek, tajemnica wcielenia, kenozy, zmartwychwstania, wniebowstąpienia, Jezus po prawicy Ojca) Teksty: J 1,1-18; Flp 1.5-11; Kol 1,15-20; Hbr 2,5-18, itd.

Jezus jest przedwiecznym Słowem Boga Ojca „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła. Pojawił się człowiek posłany przez Boga - Jan mu było na imię. Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego. Nie był on światłością, lecz [posłanym], aby zaświadczyć o światłości. Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi. Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał. Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli. Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego - którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy.

Jan daje o Nim świadectwo i głośno woła w słowach: «Ten był, o którym powiedziałem: Ten, który po mnie idzie, przewyższył mnie godnością, gdyż był wcześniej ode mnie». Z Jego pełności wszyscyśmy otrzymali - łaskę po łasce Podczas gdy Prawo zostało nadane przez Mojżesza, łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa. Boga nikt nigdy nie widział, Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył”. J 1,1-18 (Prolog Ew. Jana). Ukazane Boskie pochodzenie Słowa Jezusa w Ewangelii Jana: Jezus wielokrotnie ukazany jest jako Syn Boży, równy Ojcu. J 14,10nn („Czy nie wierzysz, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie? Słów tych, które wam mówię, nie wypowiadam od siebie. Ojciec, który trwa we Mnie, On sam dokonuje tych dzieł. Wierzcie Mi, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie. Jeżeli zaś nie - wierzcie przynajmniej ze względu na same dzieła! Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Kto we Mnie wierzy, będzie także dokonywał tych dzieł, których Ja dokonuję, owszem, i większe od tych uczyni, bo Ja idę do Ojca” ); J 14,20 („W owym dniu poznacie, że Ja jestem w Ojcu moim, a wy we Mnie i Ja w was”) - Ja i Ojciec Jedno jesteśmy.

Jezus jako Człowiek - szczególnie ukazuje ludzkie pochodzenie Jezusa. Ewangelia Mateusza - Rozdział 1 (Rodowód Jezusa, oraz Ewangelia Łukasza - rozdział 2 (Narodzenie Jezusa z Maryi).

Uniżenie Chrystusa, Jego Pokora (Kenoza), czyli wyniszczenie („postać sługi oznacza nie tylko naturę ludzką ale i cierpienie „Sługi Pańskiego”. Flp 2,5-11 - „On uniżył się jako Sługa” (Chrystus, Bóg-Człowiek, wzorem pokory - „To dążenie niech was ożywia; ono też było w Chrystusie Jezusie. On, istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, stawszy się podobnym do ludzi. A w zewnętrznym przejawie, uznany za człowieka, uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci - i to śmierci krzyżowej. Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych. I aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest PANEM - ku chwale Boga Ojca”).

Zmartwychwstanie → wszyscy Ewangeliści wspominają Mt 28; Mk 16; Łk 24; J 20. Dzieje Apostolskie oraz św. Paweł we wszystkich listach ukazują Chrystusa Zmartwychwstałego.

U Marka np. zmartwychwstanie jest ostatecznym dowodem boskości.

Nauka Pawła o zmartwychwstaniu ciał wypływa z wiary w śmierć i zmartwychwstanie Chr. (1Tes 4,14). Wyjaśnia ją głównie w 1Kor 15. Dzieło odkupienia i głoszenie Ewangelii staje pod znakiem zapytania jeżeli nie ma wiary w zmartwychwstanie Chrystusa. Zmartwychwstanie Chrystusa warunkuje nasze zmartwychwstanie. Apostoł twierdzi, że główną racją naszego zmartwychwstania jest także zjednoczenie z Nim (1Kor 15,21-31; Rz 14,7-9; 1Kor 12,12). O sposobie zmartwychwstania mówi Paweł w 1 Kor 15,36-55. Dusza uwielbiona mocą Ducha Św. przeniknie ciało z siłą zdolną wyrwać je ze stanu cielesności i skażenia i podporządkuje je sobie, przywracając człowiekowi jego pierwotną harmonię. Zmartwychwstanie jest dziełem Ojca /1Tes 6,14; 2Kor4,14; Rz 3,25/, a Duch Św. uzdalnia do niego jako Orędownik działający wraz z Chrystusem /Rz 8,34/. Z tekstów Pawła wynika też i cały świat będzie uczestniczyć w tej "wolności synów Bożych", jednak nie wiadomo jak /Rz 8,19-22; Ef 1,10; Kol 1,19- 20/.

Wniebowstąpienie ukazane jest w Dziejach Apostolskich w rozdziale 1,9 „Po tych słowach uniósł się w ich obecności w górę i obłok zabrał Go im sprzed oczu”.

Teza 8. Starotestamentalne przymierza, a przymierze we Krwi Chrystusa.

Przymierze - (hebr.) berith, kontrakt, układ między osobami lub grupami. W ST to najczęściej układ między Bogiem, a Jego wybrańcami.

Forma paktu miedzy Jahwe, a ludem wzorowana jest na świeckim modelu przymierza tamtej epoki. Przymierze zawierało następujące elementy:

a) wstęp, w którym podawano imię i tytuł suwerena zawierającego przymierze;

b) wprowadzenie historyczne przypominające dobrodziejstwa, jakie suweren np. król wyświadczył wasalowi

c) warunki, czyli klauzule przymierza, wyrażenie woli suwerena, klauzule te przeważnie nazywały się „słowami” lub „słowami przymierza”

d) inwokacje do bogów, świadków zawartego przymierza i poręczycieli wypełnienia

e) błogosławieństwa i przekleństwa, zależnie od wierności czy niewierności wasala

f) na końcu traktat dopełniony był obrzędem zmieniającym się zależnie od epoki - mogła być to święta uczta symbolizująca wspólnotę lub ofiara

np. w u Abrahama (zwierzęta dzielone na pół, układane naprzeciw siebie).

1) Przymierze z Noe'm. /Rdz 8,20-9,17/

Noe jest pierwszą postacią w pierwotnej historii zbawienia z którą Bóg zawiera przymierze. Biblia mówi o zepsuciu moralnym ludzkości, niegodziwe były myśli i czyny ludzi.

Noe był człowiekiem prawy, nieskazitelny wśród współczesnych sobie. Otrzymuje od Boga obietnice - wszystko co istnieje wyginie, ale z tobą zawrę przymierze. Bóg zsyła potop, a on i jego rodzina mają zostać ocaleni. Po potopie Bóg mówi do Noego : bądźcie płodni i rozmnażajcie się, daje Wam we władanie wszystkie istoty. Nie wolno jedynie spożywać krwi i przelewać krwi brata. Każde życie należy tylko do Jahwe. Noe zostaje praojcem drugiej ludzkości po potopie. Ma zapoczątkować nowy związek Boga z ludzkością. Bóg zawiera przymierze z nim, jego potomstwem i każdą żywą istotą. Noe jest przedstawicielem całej ludzkości, pośrednikiem. Znakiem zbawienia jest tęcza.

Po Kainie grzech wszedł na świat, przez przymierze z N., Bóg zniża się do ludzi, aby z nimi zamieszkać.

Grzech zawsze ściąga (gniew) sąd Boga. Bóg interweniuje, aby oczyścić człowieka. Po potopie życie zaczyna się jakby na nowo, wraca pierwotny porządek. Bóg obiecuje, że już nigdy nie będzie potopu. Nie ma człowieka na ziemi, którego by nie objęło to przymierze.

2) Przymierze z Abrahamem.

Przymierze rozciąga się na niego i całą ludzkość, która powstanie z jego potomków. Abram staje się protoplastą całego narodu. Bóg zmienia mu imię, co etymologia tłumaczy: że będzie ojcem wielu (mnóstwa) narodu, a potomkowie jego zdobędą ziemię Kannan.

Inicjatywa należy do Boga. Jest ona zarazem wezwaniem, będącym wyrzeczeniem: „Wyjdź z twojej ziemi” /Rdz 12,1/, Po przybyciu do Kannanu Bóg mówi do Abrahama: „Twojemu potomstwu oddaję właśnie tę ziemią” /Rdz 12,7/ Znakiem przymierza ma być obrzezanie wszystkich mężczyzn - potomków A. Wylanie kropel krwi jest ofiarą dziękczynną za to, że Bóg dzieli się z człowiekiem mocą dawania życia potomkom.

Obietnica wydaje się być absurdalna, Saraj jest bezpłodna. Abraham przyjmuje, że potomkiem będzie dziecko zrodzone z niewolnicy - Hagar. Bóg daje kolejną obietnicę:

„ ... dam ci z niej ( z Sary ) syna, będę jej dalej błogosławił tak, że stanie się matką ludów”. /Rdz 17,15-16/

Abraham reaguje śmiechem, a obietnica ziszcza się. Spełnia się tez druga obietnica dotyczącą ziemi. Abraham zdobywa na własność ( kupuje od Chetytów ) kawałek ziemi na grób dla żony Sary. Chociaż był to teren mały, fakt nabycia go na własność jest znakiem i tytułem do posiadania ziemi.

Bóg żąda od Abrahama ofiary z syna, przedmiotu obietnicy. Abraham posłusznie czyni wole Boga. Pokłada nadzieje w Bogu , wiedząc że ten nigdy się nie myli. Bóg widząc to ocala chłopca obiecuje: ponieważ okazałeś posłuszeństwo „będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne jak gwiazdy na niebie i ziarnka piasku” /Rdz 22,17/

Wiarę i wyrzeczenia wyrównują dobra jakie otrzymuje A. od Jahwe. Pierwszym skutkiem wiary jest usprawiedliwienie. A. Cieszy się zaufaniem Boga - Bóg nie ma przed nim tajemnic. /Rdz18,17/ Jahwe jest gotowy do miłosierdzia, przyjmuje wstawiennictwo A. za sprawiedliwymi

(zniszczenie Sodomy i Gomory)

3) Przymierze na Synaju. /Wj 19,3 - 9/

Jest to znów inicjatywa Jahwe, który wzywa Mojżesza. Przymierze jest łaską, lud nie ma nic do zaoferowania. Jahwe nie narzuca przymierza, przedstawia je i proponuje. Lud jednogłośnie zgadza się. Bóg podaje swoje imię- JAHWE i swój tytuł w stosunku do ludu: Twój Bóg.

Dobrodziejstwem jakie Jahwe wyświadczył ludowi jest - wyprowadzenie z Egiptu, „z domu niewoli”. Jahwe ukazuje się jako Zbawiciel. Związek Jahwe Izraela z ludem jest doświadczalny nie spekulatywny - Izrael widział co Jahwe uczynił. Tylko Jahwe wyprowadził lud - z tego wynika jedyność. ( „ nie będziesz miał bogów cudzych obok mnie) ST przedstawia dwa sposoby zawarcia przymierza. a) Mojżesz i Aaron i starsi ludu spożywają posiłek w obecności Jahwe, oddając się jego kontemplacji. b) ten opis zdaje się odtwarzać pewną tradycję liturgiczną , zw. z sanktuariami Państwa Pół. Mojżesz stawia dwanaście kamieni, na pamiątkę 12 pokoleń i ofiarny ołtarz. Składa ofiary, wylewa część krwi na ołtarz i pokrapia nią lud na znak jedności między Jahwe, a Izraelem. Lud zobowiązuje się uroczyście do przestrzegania przymierza. Różne przedmioty będą podtrzymywały pamięć o nim.

Arka przymierza (przechowują w niej „tablice Świadectwa” czyli Prawa) jest pamiątką p. i znakiem przebywania Jahwe pośród Izraela.

Ośrodkiem i punktem kulminacyjnym historii objawienia ST jest przymierz Boga z ludem wybranym na Synaju. Izrael staje się szczególną własnością Boga. Oddziela go od innych narodów i konsekruje na lud święty. Równocześnie daje wielkie i groźne sankcje: zachowanie prawa na czele z Dekalogiem.

Prorockie zapowiedzi nowego przymierza.

Przez Jeremiasza, Jahwe nie tylko karci, ale i oznajmia narodowi, że nadal będzie kontynuował dzieło zbawienia zawierając nowe przymierze. „Oto nadchodzą dni (...) kiedy zawrę z domem Izraela (...) nowe Przymierze” /31,31-34/. Jeremiasz oznajmia przymierze, które zawrze w imieniu ludzkości Jezus Chrystus. Będzie ono oparte nie na słabej woli człowieka, ale na woli Bożej, na Duchu Św. na nowej serdeczności jaka zaistnieje między bogiem, a społecznością.

Podobnie Ezechiel domaga się od Izraela wewnętrznego odnowienia. /Ez 36,26-27/ Jahwe dokona odnowienia w dziedzinie ducha i serca, a więc w centrum życia intelektualnego i moralnego. Te myśli znajda swe odbicie w Ewangelii Jana /J 14,15-17/ i listach św. Pawła /Rz 8,9; Ef 1,17/.

Izajasz dodaje do przymiotów przymierza nowe określenie: „Zawrę z wami wieczyste przymierze” (55,3; 61,8). Chciał zaznaczyć, że przymierze nowotestamentalne trwać będzie do czasów eschatologicznych.

Jezus pośrednikiem Nowego Przymierza.

Św. Paweł objaśnia wartość przymierza Jezusowego. „Bóg zesłał swego syna, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo. Na dowód tego, że jesteśmy synami, Bóg wysłał do serc naszych Ducha, Syna swego, który woła: Abba Ojcze !” /Ga 4,5-6/

Jezus ustanawia swe przymierze w czasie Ostatniej Wieczerzy, której opisy zostały przekazane nam w Ewangeliach /Mt 26,26-28; Mk 14,22-24; Łk 22,15-20/ i u św. Pawła /1 Kor 11,23-25/użyte we wszystkich tekstach słowo „przymierze” wskazuje, że na Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił Najświętszy Sakr., ale także Nowe Przymierze. Jak Stare połączone było z ucztą, tak i nowe ustanowione zostało podczas Wieczerzy. Mojżesz kropił krwią 12 pokoleń, tu Jezus podaje własną krew 12 Apostołom, którzy symbolizują nowy lud boży - Kościół. Jezus wypowiadają słowa konsekracji „Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej” /Łk 22,20/ nawiązuje do słów Jeremiasza /31,31-34/

Chrystus nie tylko zawiera przymierze między Bogiem, a ludźmi ale sam jest Przymierzem. Nakaz w formule konsekracyjnej u Św. Pawła : „czyńcie to na moją pamiątkę” /1 Kor 11,24/ odnosi się nie tylko do powtarzania Eucharystii, lecz stałego odnawiania Nowego przymierza. Ostateczny etap rozwoju Przymierza nastąpi z chwilą paruzji Chrystusa.

Teza 9. Biblijne podstawy Mariologii

(Dziewictwo, Boże Macierzyństwo, rola w dziele odkupienia Syna, Maryja a Kościół): Łk 1, 26- 56; J 2, 1- 11; J 19, 25- 27; Ga 4, 4- 5; Ap 12, 1- 6; itd.

DZIEWICTWO

Z Boskim macierzyństwem Maryi jest ściśle związany przywilej Jej Dziewictwa. Mt i Łk stwierdzają, że Jezus został poczęty przez Maryję w sposób cudowny, bez udziału męża. Jej macierzyństwo jest zatem wyjątkowe pod względem fizycznym. Maryja jest dziewicą nie tylko w sensie fizycznym, ale też duchowym. Nazwanie zaś Jej „ pełną łaski” i zapowiedź, że ogarnie Ją „moc Najwyższego” oznacza, że przywilej dziewiczego macierzyństwa wiąże się w Niej ze zbawczym działaniem Boga, ma więc także wymiar nadprzyrodzony.

ST:

„Protoewangelia”

Proroctwo Izajasza Iż 7, 14- znakiem jest matka Emmanuela. Jej postać jest ukazana jako zapowiedź i znak Bożego zmiłowania.

Nauka Ojców Kościoła (św. Ignacy, Justyn, Ireneusz) “zawsze Dziewica” semper virgo - Piotr bp Aleksandrii (+ 311)

Dziewictwo rozumiano w chrześcijaństwie nie tylko jako powstrzymanie się od życia płciowego, ale przede wszystkim jako zachowanie bez uszczerbku stanu, w jakim człowiek wyszedł z ręki Boga, a zatem jako znak należenia wyłącznie do Boga Stwórcy. Przez swoje dziewicze Macierzyństwo Maryja jest wzorem dla Kościoła, „typem” Kościoła, który jest także dziewicą i matką. Dziewiczość polega tu na zachowaniu wiary a macierzyństwo polega na rodzeniu innych dla Boga przez apostolstwo, dobry przykład, cierpienie, modlitwę.

Nauka o Dziewictwie Maryi została uroczyście określona na synodzie Laterańskim, zwołanym przez papieża Marcina I, w 649r.

Boże Macierzyństwo, rola w dziele Odkupienia

Opis Zwiastowania ułożony jest w ogromnej części z aluzji do prorockich tekstów ST, momentami cytowanych dosłownie.

Proroctwo Sofoniasza- zapowiada radość „Córy Syjonu”; w tłumaczeniu greckim Septuaginty ten tekst zaczyna się od słowa chaire (raduj się), podobnie jak tekst Zwiastowania: So 3, 14n. 17.

Proroctwo Natana- wypowiedziane do króla Dawida 2 Sm 7, 12- 14. 16.

Ogarnięcie cieniem” obiecane Maryi przypomina obłok chwały Bożej ukazujący się nad arką (por. Wj 40, 34n). Także proroctwo Izajasza o pannie poczynającej i rodzącej (por. Iz 7, 14) urzeczywistnia się w pełni w opisywanym wydarzeniu. Pozdrowienie anioła chaire kecharitomene- można by przetłumaczyć dosłownie: „raduj się obdarzona na stałe życzliwością”- czy też „ obdarzona trwałym wdziękiem". W wyrażeniu kecharitomene ukryte jest bowiem słowo charis, które może oznaczać życzliwość lub wdzięk. U św. Pawła oznacza ono dar udzielony przez Boga w Chrystusie; dar, który czyni człowieka nowym stworzeniem, uczestniczącym w godności dziecka Bożego. Stąd tłumaczenie „pełna łaski” nie jest jakąś arbitralnie dobraną interpretacją, ale wydobyciem istotnego sensu tego nieprzetłumaczalnego wyrażenia. Kontekst mówiący o znalezieniu charis u Boga i o zstąpieniu Ducha Świętego uzasadnia to tłumaczenie w pełni.

W opisie Łk Maryja ukazana jest jako świadomie współdziałająca z inicjatywą Boga. Polega ono na świadomym przyjmowaniu Bożej inicjatywy i wyrażaniu zgody, posłuszeństwa oraz wdzięczności Bogu, czyli na uwierzeniu.

Łk 2,34n- cierpienie Maryi jest przez Łukasza nie tylko zapowiedziane ale również konkretnie przedstawione. Wcześniej już ukazane jest upokorzenie materialnego ubóstwa( położyła Go w żłobie 2, 7), później zaś moralna udręka niepewności ( z bólem serca 4, 48n; nie zrozumieli tego 2, 50). Szczególną wskazówką, że chodzi tu o udział Maryi w zbawczym misterium ofiary Chrystusa jest wzmianka o trzech dniach szukania (Łk 2, 46), przypominająca późniejsze oczekiwanie Apostołów do „trzeciego dnia” na Zmartwychwstanie.

Jan pisze o Maryi obecnej na początku i na końcu działalności Jezusa. W opisie pierwszego cudu w Kanie ( J 2, 1- 22), podobnie jak w krótkiej scenie pod krzyżem (J 19 25- 27) Maryja nazwana jest czterokrotnie przez Ewangelistę Matką Jezusa, natomiast przez samego Chrystusa- niewiastą” w ten sposób autor z płaszczyzny doczesnej przechodzi na płaszczyznę historii zbawienia. Boży plan zbawienia obejmuje bowiem także rolę niewiasty, niegdyś pośredniczki grzechu, teraz pośredniczki zbawienia. Jak w tekście protoewangelii jest obietnica dotycząca niewiasty i jej uczestniczenia w nieprzyjaźni z szatanem, matki zwycięskiego potomstwa- tak w Ewangelii Jana owocem współdziałania Maryi jest wiara uczniów( J 2, 11) i podjęcie roli macierzyńskiej wobec przybranego syna (J 19, 26). Nowa niewiasta staje się, jak niegdyś Ewa, „matką żyjących” (Rdz 3, 20). Podobnie jak ona po urodzeniu Seta, może mówić: Dał mi Bóg potomka innego w zamian za Abla, którego zabił Kain (Rdz 4, 25).

MARYJA A KOŚCIÓŁ

Maryja modli się z Kościołem oczekującym na Dar Ducha Świętego, by się ujawnić światu- tak jak sama otwierała się na przyjęcie tego Ducha, by urodzić dla świata obiecanego Mesjasza. Ta ostatnia historyczna wzmianka o Niej modlącej się wraz z Apostołami w momencie poprzedzającym publiczne ukazanie się Kościoła- pozwala dostrzec w Niej pierwszego i najdoskonalszego członka nowej społeczności, doskonały pierwowzór wszystkich wierzących w Chrystusa.

Wreszcie tekst Ap 12, 1- 6. 13- 17 stanowi trudną do rozwikłania wizję prorocką, gdzie to co dotyczy Kościoła obrazowo łączy się z tym, co dotyczy Maryi. Jest tam ukazana „Niewiasta” tryumfująca w wymiarach kosmicznych i eschatologicznych, rodząca Mesjasza i mająca udział w walce z szatanem, prześladowana i zwycięska. Wzmianka o Jej „bólach rodzenia” (Ap 12, 2), podobnie jak o przebywaniu „na pustyni” ( 12, 14), może się odnosić raczej do prześladowanej społeczności Kościoła. Jeśli chodzi tu o Maryję to mowa jest tu o Jej udziale w cierpieniach Chrystusa i o realizującym się przez to cierpienie duchowym macierzyństwie wobec odkupionych.

Teza 10. Lud Boży Starego i Nowego Testamentu.

/Izrael jako naród wybrany, tajemnica Izraela po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa w ujęciu św. Pawła, Kościół ludem Nowego Przymierza, biblijne metafory Kościoła. Teksty: Pwt 7,1-16; Iz 63,7-18; Rz 9,1-10,4;

Dz 2,42-47; 1Kor 12,12-27; Ef 5,21-32/

Wybranie i powołanie Izraela należy do podstawowych tematów ST. Najpierw Bóg pował Abraham, Izaaka i Jakuba (Wj 3,16) Później objawił się Mojżeszowi i wezwał go zorganizowania narodu Izraelskiego. Na dalszym etapie rozwoju naród ten stanie się Ludem Bożym.

Izrael nie był licznym narodem. „Jahwe wybrał was i znalazł upodobanie w was nie dlatego, że liczebnie przewyższacie wszystkie narody, gdyż ze wszystkich narodów jesteście najmniejszym” ( Pwt 7,7)

O wybraniu nie decyduje też wartość moralna tego ludu. Wybór był wolną decyzją Boga. „Jahwe was umiłował, chce on dochować przysięgi danej waszym przodkom” (Pwt 7,8)

Izrael stał się ludem „nabytym” przez Jahwe. Stał się też własnością Jahwe, a więc kimś na kim Bogu szczególnie zależy, kto jest mu szczególnie drogi. Wybranie narodu prowadziło do zmiany istnienia. Przez ten fakt Izrael został wywyższony. Powołanie jest także wezwaniem. Bóg powołując wyznacza zadania. Wierność Izraela wyraża się zachowanie przykazań. Narodowi wybranemu Bóg powierza zadania, przygotowanie się na przyjęcie Mesjasza, który zbawi i ocali Naród.

Kościół ludem Nowego Przymierza.

Misja narodu wybranego kończy się wraz z chwilą przyjścia Chrystusa. On tworzy Lud Boży - Kościół. Jest ciągle obecny z ludem Nowego przymierza poprzez Eucharystie i posyłanie Ducha Św. nadaje temu ludowi nowe Prawo - przykazanie miłości Boga i bliźniego, ewangeliczne błogosławieństwa. Wyzwala z niewoli grzechu ponosząc śmierć na krzyżu za wszystkich ludzi. Wytycza Ludowi cel, którym jest ostateczne spotkanie w Domu Ojca - zbawienie. Zawiera z każdym człowiekiem wyłączne Przymierze, udzielając mu życia Bożego.

Teza 11. Grzech i przebaczenie w ST i NT.

/grzech pierworodny - Rdz i Rz, wina - kara - ekspiacja w Prawie Mojżesza, mądrościowa nauka o odpłacie, miłosierdzie Ojca w nauczaniu Jezusa, łaska u św. Pawła. Teksty: Rdz 3,1-24; Rz 5,12 -21; Hbr 9,11-15; Ps 37,8-22 . Przypowieści ewangeliczne o Bożym miłosierdziu; Rz 5,6 -11/

Bóg stworzył człowieka jako istotę rozumną i wolną. Dał mu również pewne normy postępowania. Właśnie wtedy „na początku”, nie wiemy jak i kiedy to się stało- człowiek nie posłuchał Boga. Sam chciał decydować o tym co jest dobre, a co złe. Zamiast uznać swą zależność od Boga zapragnął być jego konkurentem. W ten sposób popełnił grzech.

Ten grzech wtargnął w historię ludzi. Człowiek natychmiast odczuł jego skutki - przeraził się zawstydził, ukrył się przed Bogiem, poznał „nagą prawdę” o sobie. W jakiś sposób grzech dotknął wszystkie stworzenia. Pierwszy grzech rodzi następne i w ten sposób człowiek sprowadza na siebie niewolę grzechu.

Bóg jednak nie opuścił człowieka. Jahwe rzekł do węża: „ Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie, a Niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje, a potomstwo jej, ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę.”

Oto pierwsza dobra nowina, najpierwsza zapowiedź, że zło zostanie pokonane.

Rozpoczęła się historia zbawienia, proces wyzwolenia człowieka z niewoli grzechu. Prawie każda karta Biblii pokazuje człowieka, który upada i Boga, który wspaniałomyślnie przebacza i stara się wyprowadzić człowieka z grzechu. Bóg pełen miłości i miłosierdzia.

Odkupił nas z grzechu Jezus Chrystus przez swoje posłuszeństwo Ojcu okazane w swoim życiu, a zwłaszcza w śmierci na krzyżu. W sakramencie chrztu Chrystus uwalnia nas z grzechu pierworodnego.

Grzech pierworodny

Wśród wszystkich opisów ST relacja o upadku człowieka otwiera dzieje całej ludzkości, zawiera mnóstwo bogatych w treści pouczeń. Aby zrozumieć czym jest grzech należy ten opis wziąć za punkt wyjścia, mimo, że nie występuje w nim samo słowo ”grzech”, grzech Adama jest co do swej istoty nieposłuszeństwem, jest aktem świadomego i dobrowolnego przeciwstawienia się człowieka Bogu przez pogwałcenie jednego z przykazań. Oprócz tego zewnętrznego aktu Pismo Św. mówi wyraźnie o pewnym wew. akcie, którego zew. wyrazem było właśnie złamanie przykazania. Adam i Ewa nie usłuchali Boga, ponieważ ulegając sugestiom węża chcieli „być jak Bóg znający dobro i zło” (Rdz 3,5) tzn. chcieli (zgodnie z interpretacją najpowszechniej przyjmowaną) zająć miejsce przysługujące Bogu. Tylko Bóg może decydować o tym co dobre i co złe. Siebie samych przyjmując za miarę, pragną oni być panami swojego przeznaczenia i dysponować swoim losem wg. własnej woli. Nie chcą być poddani temu, który ich stworzył. Zrywają w ten sposób stosunki wiążące człowieka z Bogiem.

Grzech zanim ujawnił się w postaci czynu człowieka zdeprawował jego ducha.

Ponieważ grzech dosięgnął relacji człowieka z Bogiem, którego człowiek jest obrazem, trudno wyobrazić sobie większą przewrotność i trudno dziwić się, że pociągnęła za sobą tak poważne skutki. Od tego momentu wszystko się zmieniło pomiędzy człowiekiem, a Bogiem. Była to wina człowieka to on wzgardził Bogiem i uciekł od Niego pozostała już przed nim tylko śmierć. Przed nią przestrzegał człowieka Pan Bóg, aby się nie decydował na grzech: „śmiercią umrzesz”.

Ekspiacja w Prawie Mojżesza

W tłumaczeniach Biblii ST używa się często terminów „przebłaganie”, „przejednanie” albo „ofiara za grzechy”, przy składaniu, których „kapłan dokonuje obrzędu ekspiacji” (Kpł 4) w związku z dorocznym świętem dnia 10 Tiszwi zwanego „dniem przebałagań”, „wielkim dniem ekspiacji” (opis Kpł 16).

W NT sam termin jest rzadki (Rz 3, 25; Hbr 2, 17; 1 J 2, 2; 4, 10) lecz idea, którą on wyraża występuje dość często, nie tylko w Hbr lecz także kiedy jest mowa o tym, że Chrystus „umiera za nasze grzechy” (np. 1 Kor 15, 3) albo, że „wylewa swoją krew na odpuszczenie naszych grzechów” (np. Mt 26, 28).

Ekspiacja zakłada istnienie grzechu a jej skutkiem jest zniszczenie grzechu.

Grzech nie jest pojmowany na sposób materialnego trudu lecz oznacza bunt człowieka przeciw Bogu. Ekspiacja usuwa grzech jednocząc człowieka na nowo z Bogiem i poświęcając go Jemu zgodnie ze znaczeniem obrzędu pokropienia krwią. Ponieważ grzech wywołuje Boży gniew, zatem każdy akt ekspiacji kładzie kres tego gniewu „sprawiają, że Bóg jest przebłagany”. Biblia funkcje te przypisuje zazwyczaj modlitwie. Ofiary przebłagalne mają na celu raczej „złożenie hołdu, który jest miły Bogu”.

Przebłaganie i wstawiennictwo.

W tych nielicznych przypadkach, kiedy te dwa terminy: „ekspiacja” i „gniew” znajdują się obok siebie zazwyczaj chodzi o modlitwę. Tak się ma rzecz w związku z ekspiacją, której dokonywał Mojżesz (Wj 32, 30; 32, 11nn) albo Aaron (Lb 17, 11 nn) przynajmniej w interpretacji Księgi Mądrości 18, 21-25. Podobnie należy pojmować ekspiacje Pinchasa /kapłan, wnuk Aarona/ (Ps 106, 30), a jeszcze bardziej dzieło „sługi Jahwe”, którego wstawiennictwo jest wspominane aż cztery razy.

Nic dziwnego, że Hbr opisuje Chrystusa wstępującego do nieba by tam spełnić funkcje istotne dla swego kapłaństwa, posługuje się również rzeczownikiem „wstawiennictwo” (Hbr 5, 7). Chrystus jest przy tym porównywany do najwyższego kapłana, który wchodzi do „Świętego Świętych”, aby tam dokonać obrzędu ofiarniczego w całym tego słowa znaczeniu, tj. pokropienia krwią tzw. „przebłagalni” czyli górnej części Arki. W ten sposób sama śmierć Jezusa została przedstawiona jako najwyższe „wstawiennictwo” (Hbr 5,7).

Ekspiacja będzie pozbawiona jakiejkolwiek wartości jeśli nie będzie mieć związków z zewnętrznymi dyspozycjami tego, który składa ofiarę. Ekspiacja jest przede wszystkim aktem duchowym. Czyny zew, są wyrazem tych aktów lecz nie są w stanie ich zastąpić właściwie pojęta ekspiacja wyklucza również wszelkie usiłowania by wzmóc na Bogu Jego łaskawość względem człowieka. Opisując wstawiennictwo Aarona Ks. Mdr podkreśla, że modlitwa Aarona polegała na „przypominaniu Bogu Jego obietnic i przyrzeczeń” (18, 22). Ostatecznie modlitwa wstawiennicza sprowadza się do wyznawania wiary w wierność Boga. Tak rozumiana ekspiacja wcale nie zmierza do tego (chyba, że jedynie w oczach ludzi by zmienić nastawienie Boga) lecz ma na względzie przysposobienie człowieka na przyjęcie daru Bożego.

Tak więc dzień ekspiacji był w świadomości religijnej Żydów bardziej dniem przebaczenia. Przez Chrystusa i w Chrystusie Bóg Ojciec urzeczywistnia plan swojej odwiecznej miłości (1J 4, 8), okazując się łaskawym tzn. przebaczając ludziom. Przebaczenie to jest skuteczne i rzeczywiści niweczy grzech, a Bóg oczyszczają człowieka, przekazuje mu swoje własne życie (1 J 4, 9).

Miłosierdzie Ojca w nauczaniu Jezusa.

Potocznie miłosierdzie utożsamia się ze współczuciem. Taka identyfikacja stwarza niebezpieczeństwo zasłonięcia konkretnego bogactwa. Miłosierdzie jest tam, gdzie zbiegają się ze sobą współczucie i wierność.

Od początku do końca Bóg objawia swoją wrażliwość na ludzką nędzę; człowiek zaś, naśladując swego Stwórcę, powinien okazywać miłosierdzie swoim bliźnim. Kiedy człowiek uświadamia sobie to, że jest nieszczęśliwym lub grzesznikiem, wtedy ukazuje mu się mniej lub bardziej wyraźnie, oblicze nieskończonego miłosierdzia.

Wołanie psalmisty nie przestaje rozbrzmiewać: „zmiłuj się nade mną Pani” (Ps 4, 2; 6, 3; 9, 14; 25, 16), „sławcie Pana bo dobry, bo na wieki Jego miłosierdzie” (Ps 107, 1). Jest to miłosierdzie, którego nie przestaje On okazywać zarówno tym, co w ucisku wołają do Niego, jak i wszystkim „synom Adama”, kimkolwiek by byli. Występuje On bowiem jako Obrońca ubogiego, sieroty, wdowy.

Termin miłosierdzie nie pojawia się w opisie wydarzeń ale samo wyprowadzenie ludu Izraela z Egiptu jest przedstawiane jako akt miłosierdzia. „Napatrzyłem się na udrękę ludu mojego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań na jego ciemięzcę. Zstąpiłem aby go wyrwać z jarzma egipskiego” (Wj 3, 7).

Zbawienie grzesznika.

Miłosierdzie Boże obejmuje nawet człowieka, jeśli nie wpadnie dobrowolnie w wew. zatwardziałość. Na Synaju Bóg objawia się Mojżeszowi. Naród wybrany dopiero co popadł w grzech. Lecz Bóg oświadcza, że jest absolutnie wolny i całkowicie bezinteresownie może okazywać miłosierdzi, komu chce (Wj 33, 19), oznajmia, że miłosierdzie będzie w stanie zapanować nad grzechem bez narażania na szwank swojej świętości.

Okazuje się ciągle w historii świętej, że gdy Bóg ma ukarać swój lud za grzech, to właśnie wtedy ulega uczuciom miłosierdzia, o ile tylko grzesznik z głębi swojej nędzy zacznie wołać do niego o pomoc. Bóg „pragnie” gestu grzesznika w jego stronę miłosierdzi Boże nie zna innych granic prócz zatwardziałości grzesznika. „Zmiłuj się nade mną Boże w miłosierdziu Swoim, w ogromie Swej litości zgładź moją nieprawość” (Ps 51, 3).

Jezus jako „miłosierny Arcykapłan” (Hbr 2, 17) „upodobnił się we wszystkim do swych braci” i urzeczywistnił odwieczne plany Bożego Miłosierdzia. Doskonałości, której domaga się Jezus - wg. Mt 5, 48- od swoich uczniów, polega na tym aby być miłosiernym jak miłosierny jest Ojciec niebieski (Łk 6, 36) „błogosławieni miłosierni albowiem oni miłosierdzi dostąpią” (Mt 5, 7).

Przypowieść o Synu Marnotrawnym Łk 15, 11-32

Łaska.

Słowo charis - łaska istniej już w ST ale NT ustalił sen tego słowa i nadał mu właściwy zakres przy określeniu nowej ekonomii zbawienia ustanowionej przez J.Ch.

Łaska to dar Boży, który zawiera w sobie wszystkie inne dobrodziejstwa - te które prowadzą do Syna Bożego (Rz 8, 32). W ST zapowiadana jako obietnica i nadzieja. W Liście Św. Pawła do Galatów chrześcijański sposób odczytywania ST, polega na odnalezieniu już w starej ekonomii czynów charakterystycznych dla Boga, łaski.

Łaska w Bogu.

Sam Bóg podkreślił siebie: „Jahwe Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w życzliwość i wierność” (Wj 34, 6).

Przejawy Łaski Bożej.

Dobroć Boga rozlewa się na wszelkie ciało (Syr 1, 10). Jest to inicjatywa darmowa ze strony Boga. Łaska Boża domaga się wymiany, wspólnoty - pragnie partnerów (Pwp 6, 5; 12n; 10, 12n; 11, 1).łaska Boża objawiła się w J.Ch. przyjście na świat Jezusa ukazuje jak daleko może się posunąć Bóg w swej dobroci - aż do oddania nam swego własnego Syna (Rz 8, 92). Źródłem tego niezwykłego gestu są: dobroć, wierność, miłosierdzie.

Łaska Boża - jest darem i tajemnicą bardzo konkretną. Każdy chrześcijanin i każda społeczność chrześcijańska otrzymują ją i nią żyją (Rz 12, 6; Ef 6, 7).

Płodność Łaski. Łaska Bożą „nie jest bezpłodna” (1 Kor 15, 10). Ona sprawia, że wiara rodzi uczynki, że spełnia swoje zadanie (1 Tes 1, 3; 2 Tes 1, 11), że jest czynna poprzez miłość (Gal 5, 6) i że wydaje owoce (Kol 1, 10).

Grzech, zerwanie stosunków z Bogiem, jest również skłóceniem ludzi między sobą już w raju w stosunkach pierwszej pary ludzi, Adam nie chce mieć nic wspólnego z niewiastą; oskarża przed Bogiem tę, którą Bóg dał mu do pomocy. Kara zesłana na pierwszych ludzi sankcjonuje ten rozłam spowodowany grzechem. Skłócenie spowodowane grzechem przejdzie na synów Adama i Ewy. Misterium grzechu wykracza poza świat ludzi. Pomiędzy Bogiem a człowiekiem pojawia się trzecia postać. ST z początku nic o niej nie mówi, być może dlatego by nie czynić z niej przypadkiem drugiego boga. Jednak Mdr (2, 25) utożsamia tę postać z diabłem lub szatanem, który ukaże się w pełni w NT.

Wina.

Utożsamia się z grzechem, gdy z powodu jakiegoś czynu lub zaniedbania ponosi ktoś pełną odpowiedzialność. Człowiek, który zaciągną winę w stosunku do Boga przez grzech, trwa w stanie winy, aż do chwili przebłagania Boga przez żal i oczyszczenie duszy, przez spowiedź sakramentalną. To prawda, że niewola na którą człowiek skazał się sam dobrowolnie sądząc, że będzie przez to niezależny, jest sama przez się definitywna; grzech przyszedłszy raz na świat, będzie się rozprzestrzeniał co raz bardziej a w miarę jego wzrostu życie będzie się zmniejszało aż do tego stopnia, że w chwili potopu zaniknie całkowicie (Rdz 6, 13nn). Inicjatywa zerwania przyszła od człowieka. Inicjatywa pojednania może wyjść jedynie od Boga. Na podstawie tego pierwszego opowiadania (Rdz 3, 15) Bóg pozwala się domyśleć, że podejmie kiedyś taką inicjatywę. Dobroć Boga odrzucana przez człowieka bierze górę: „pokona zło przez dobro” (Rz 12, 21).

Mdr powie, że Adam „został wyprowadzony z jego upadku” (10). Rdz już ukazuje nam działanie owej dobroci; ona ratuje Noego i jego rodzinę od powszechnej zagłady i kary (Rdz 6, 5-8) po to by stworzyć razem z nim „nowy wszechświat” (8, 17-21n). Zwłaszcza wtedy „gdy przyszło pomieszanie narodów dla przewrotnej ich zmowy” (Mdr 10, 5), dobroć owa wybrała Abrahama wyprowadziła go z grzesznego świata (Rdz 12, 1), ażeby „przez niego otrzymały błogosławieństwo wszystkie narody całej ziemi” (Rdz 12, 2n).

Teza 12. Dekalog, a Kazanie na Górze.

/ujecie wymagań moralnych w Starym i Nowym Testamencie. Posłuszeństwo Prawu, a wolność i miłość w Chrystusie. Teksty: Wj 20,1-17; Mt 5-7/

Dekalog jest podsumowaniem i punktem kulminacyjnym przymierza zawartego przez Boga z Jego ludem. Jest fundamentem norm etycznych dla ludzi każdej epoki (w istocie są to pouczenia Stwórcy) Wstęp i pierwsze cztery przykazania dotyczą relacji człowieka z Bogiem, pozostałe sześć natomiast wzajemnych związków między ludźmi. Przykazania świadczą, że Bóg troszczy się o każdy aspekt życia człowieka. Ustanawia przepisy regulujące związki rodzinne, nakazujące szacunek dla ludzkiego życia, porządkujące życie seksualne, chroniące własność, dotyczące mowy i myśli. Bóg nas stworzył, tylko on może nas pouczać, jak postępować. Te 10 przykazań, stanowiących dekalog, wyrytych na kamiennych tablicach, przechowywanych w Arce Przymierza stanowi fundament <....>

Prawo żydowskie.

„Księga Przymierza” jest najstarszym przekazem Prawa żydowskiego. Składa się z wyroków (precedensów, kazusów tzn. z rozstrzygnięć w konkretnych przypadkach) i z norm czyli kategorycznych przykazań. Kodeks życiowy chociaż podobny do innych kodeksów, ma wiele cech odrębnych.

- cały kodeks oparty jest na autorytecie Boga, a nie króla

- nie ma rozróżnienia na prawo świecki i religijne, w Biblii prawo cywilne, karne, moralne stanowią nierozdzielną całość, z czego wynika, że Bóg zajmuje się życiem ludzkim jako całością.

- Prawo jest jedno dla wszystkich. Przepisy dotyczące słabych i bezbronnych są szczególnie surowe.

- kary świadczą o wielkim szacunku z jakim odnoszono się do ludzkiego życia. (określa karę za zabójstwo, pobicie ojca, matki, bliźniego, niewolnika, kobiety brzemiennej, zabicie człowieka przez wołu (Wj 21,12-33)

- zawiera prawo rzeczowe dotyczące postępowania ze złodziejami, zniszczenia pola lub winnicy, zagubienia zwierzęcia powierzonego czyjeś pieczy (Wj 21,33- 22,14)

- zawiera prawo ołtarza, a więc ogólne przepisy dotyczące kultu

- zawiera prawo moralne, które broni cudzoziemców, sierot, wdów, ubogich, rzeczy pożyczonych

- prawo rodzinne, dotyczące obcowania z dziewicą przed zaślubieniem (Wj 22,15)

- prawo roku szabatowego, nakazujące, aby pole, winnica, ogród w siódmym roku leżały odłogiem (Wj 23,10-13)

- nakaz świętowani w roku trzech świąt: Święta Przaśników, Święta Źniw, Święta Zbiorów (Wj 23,14-19)

- zobowiązania Jahwe wobec Izraela: jeżeli Izrael zachowa te przepisy, nie będzie czcił obcych Bogów, Jahwe zapewni kobietom płodność, pokona wszystkich nieprzyjaciół Izraela, odda w posiadanie kraj obiecany.

Tekst 20,1 - 17

Kazanie na Górze

Obejmuje przemówienia Jezusa, które podaje św. Mateusz w rozdziale 5 - 7 swej Ewangelii. Kazanie na Górze jest zbiorem powiedzeń i aforyzmów ukazujących naukę Chrystusa. Można powiedzieć, że jest to przemówienie programowe Jezusa skomponowane przez Mateusza posługującego się różnymi źródłami. Na używanie źródeł wskazuje Ew. Łukasza.

Tekst Mt 5,1-12

Jezus mówi słuchaczom jak powinni żyć, nie tylko zachowywać nakazy przepisy, ale powinni zmienić swoje postawy i mentalności. W ośmiu błogosławieństwach Jezus odwraca ludzki zwykły ideał ludzkiego szczęścia. W przeciwieństwie do powszechnej opinii prawdziwymi „ludźmi sukcesu” nie są ludzie ambitni, twardzi, despotyczni. Naprawdę szczęśliwi są ci, którzy uznają duchowe ubóstwo i uczą się polegać wyłącznie na Bogu. Ludzie pokorni, przebaczający, miłujący sprawiedliwość i wprowadzający pokój oni wszyscy mogą być pewni swojej przyszłości. Właśnie oni w swoich czynach, słowach, reakcjach są odbiciem Boga.

Kazanie na górze uchodzi za kodeks moralności chrześcijańskiej. Zasadniczym orędziem kazania jest wezwanie do praktykowani miłości. Błogosławieństwa przyrzekają zbawienie ubogim. W centrum stoi Ewangelia o miłosiernych czynach Ojca. Zawiera nakazy: oddaj bliźniemu to co otrzymałeś od Ojca, postępuj wobec brata tak, jak postępuje z tobą Ojciec, gdy przyrzeka Ci Królestwo Boże wraz z jego darami; kochaj nieprzyjaciół jak Ojciec ciebie. Prawdziwą odpowiedzią na obietnicę Królestwa Bożego mogą być tylko konkretne czyny miłości.

Jezus, a Prawo.

Choć prawo Jezusa było nowe to stanowiło ścisły związek ze Starym Testamentem i Judaizmem. Jezus odnosi się pozytywnie do Prawa, rozumianego w sensie Dekalogu. Prawo ST jest wyrazem woli Boga i nic z niego nie będzie pominięte dopóki istnieje świat.

„Nie sadźcie, że przyszedłem znieść Prawo albo proroków. Nie przyszedłem znieść, ale wypełnić.” (Mt 5,17)

Jezus nie znosi Starego Prawa, lecz je udoskonala.

Jezus nie potępia praktyki składania ofiar, ale wskazuje na ich właściwe miejsce. Ofiary nie mogą zastąpić uczciwego życia. Jezus nie znosi szabatu, ale wyjaśnia, że szabat jest dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Chrystus ma prawo decydować w jaki sposób najlepiej wypełnia się prawo szabatu, bo on jest Panem szabatu. Jezus nie znosi Prawa, ale je wypełnia. Nie oznacza to dodawania nowych przepisów, lecz to iż Jezus wypełnił dziełem swej miłości starą sferę Prawa i wypełnił najdoskonalej Stare Prawo swoim życiem i śmiercią.

V przykazanie

Zakaz „nie zabijaj” występuje często w ST. Dotyczył on zewnętrznie widocznego zabójstwa. Tymczasem Chrystus zabrania nawet gniewać się na brata. Bratem dla Izraelity był tylko Izraelita. Chrystus rozszerza to określenie na wszystkich ludzi.

Teza 13. Miłość jako doskonałe wypełnienie Prawa i nowe przykazanie Jezusa.

/miłość bliźniego w ST , nowość Jezusowego przykazania, Teksty : Pwt 6,4-9; Mk 12,28-33; 1Kor 13,1-13; 1J 4,7-18./

Pwt 6,4-9

4 Słuchaj Izraelu Pan jest naszym Bogiem jedynym.

5 Będziesz miłował Pana Boga Twojego z całego serca twego, z całej duszy swojej, ze wszystkich sił twoich

6 Niech pozostaną w twoim sercu te Słowa, które ja ci dziś nakazuję

7 Wpoisz je swoim synom, będziesz o nich mówił przebywając w domu, w czasie podróży, kładąc się spać i wstając ze snu

9 Wypisz je na drzwiach swojego domu i nas twoich bramach.

Pwt 12

28 Pilnie słuchaj i strzeż tego wszystkiego co ja ci dziś nakazuje, aby dobre było tobie i twemu potomstwu na wieki, za to, że będziesz czynił to co dobre i prawe w oczach Pana Boga twego

Biblia wskazuje, że bóg zainicjował dialog miłości z ludźmi. W imię tej miłości nakłada On na ludzi obowiązek miłości i uczy wzajemnego miłowania.

Wszelkie miłość pochodzi od Boga ( 1J 4,7) natomiast całe dzieło zbawienia dokonane przez Syna bożego w rozumieniu św. Jana, jest wielkim objawieniem się miłości Ojca. (1J 4,9-10)

Miłość jest gwarantem wypełnienia Prawa. Oto przykłady:

Wzywając Abrahama, wziętego spośród pogan, żeby stał się jego przyjacielem, Bóg wyraża swoją miłość, w formie przyjaźni. Abraham staje się powiernikiem jego sekretów. Jeżeli tak się stało to, dlatego że Abraham odpowiedział na wymagania miłości Bożej. Opuścił swoją ojczyznę. Dał też drugi przykład miłowania Boga, kiedy otrzymał polecenie złożenia w ofierze swego jedynego syna Izaaka. Bóg widząc wielką miłość Abrahama do Niego oszczędza syna.

Mojżesz także musi opowiedzieć się za Bogiem, którego jest wysłannikiem lub za ludem którego jest przewodniczącym (< ?) Mojżesz wytrwał w wierności Bogu. A Bóg objawił mu niezwykłą czułość i miłość, która nie tracąc ze swej świętości jest miłosierdziem. Miłość między Bogiem, a ludźmi w ST objawia się przez cały szereg faktów. Liczne inicjatywy Boga i opozycje ze strony człowieka, bolesne dźwiganie się ku górze by znaleźć się na poziomie miłości.

W NT miłość Boża objawia się w jedynym fakcie. Jezus przychodzi po to by przeżyć jako Bóg i jako człowiek dramat dialogu miłości pomiędzy bogiem i człowiekiem. Bóg pomny na swoje miłosierdzie objawia swoją miłość nie tylko w osobie oczekiwanego Mesjasza. - Zbawiciela, ale także w osobie własnego Syna. (Mk 1,11; 9,7)

Miłość Ojca wyraża się więc w sposób ponad który nie ma już nic wznioślejszego, urzeczywistnia się nowe przymierze, dochodzi do trwałych zaślubin „Oblubieńca z całą ludzkością”.

Dar miłości, którą Bóg obdarzył człowieka, jest bowiem absolutnie darmo dany. (Rz 5,6)

Miłość bliźniego. Stary Testament.

Już w ST przykazanie miłości Boga zostało uzupełnione drugim przykazaniem „Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego” (Kpł 19,18)

Słowo „bliźni” posiada sens dość zacieśniony. Już w najstarszych tekstach za obrazę wyrządzoną uważa się postawę obojętną lub wrogą wobec bliźniego (bliźnich). Już więc Izraelita był wzywany do zatroszczenia się o bliźniego. Prawo z wymaganiami, które dotyczy stosunków z Bogiem łączy nakazy odnoszące się do stosunków międzyludzkich. Tak się ma rzecz w Dekalogu lub „Kodeksie Przymierza”, który obfituje w nakazy otoczenia troską ubogich i poniżonych (Wj. 22,20-28). Nie można się podobać Bogu nie szanując innych ludzi, zwłaszcza tych najbardziej opuszczonych.

Przykazanie miłości względem cudzoziemca opiera się na obowiązku postępowania w taki sposób jak postępował Jahwe podczas wyjścia z Egiptu.

„On (...) miłuje cudzoziemca udzielając mu chleba i odzienia, wy także miłujcie cudzoziemca boście sami byli cudzoziemcami w ziemi egipskiej” (Pwt 10, 18n).

Motywem tego nakazu jest coraz bliższe zbawienie. Na krótko przed przyjściem Chrystusa judaizm pogłębił naturę miłości braterskiej. Miłością bliźniego obejmowało się przeciwnika - Żyda, a nawet nieprzyjaciela - poganina. Miłość staje się coraz bardziej powszechna.

„Kochaj pokój”, „kochaj stworzenia, prowadź je do Prawa”. Dochodzi się też do odkrycia, że kochać to znaczy przedłużać działanie Boże.

Podobnie jak święty - nich będzie za to błogosławiony - przyodziewa tych, którzy są nadzy, pociesza uciśnionych, grzebie zmarłych tak też i ty czyń - przyodziewaj nagich, nawiedzaj chorych itd. Prawo miłości nakazuje powiązać ze sobą dwa przykazania: miłości Boga i bliźniego.

Nowy Testament.

Dwa przykazania miłości.

W całym NT miłość bliźniego ukazuje się nierozłącznie z miłością Boga. Obydwa te przykazania stanowią klucz do całego Prawa (Mk 12, 28-33).

Miłość bliźniego jest wypełnieniem wszystkich wymagań moralnych. „Kto nie miłuje brata swego, którego widzi nie może miłować Boga, którego nie widzi” (1 J 4, 20; 5,2).

Miłość bliźniego jest więc z samej swej istoty religijna i nie można jej uważać za zwykłą filantropie. Jest religijna ze względu na swój pierwowzór - miłość samego Boga i wreszcie jest to dzieło Boga w nas. Miłując naszych bliźnich kochamy samego Pana (Mt 25,40) bo przecież wszyscy razem tworzymy jedno Ciało Chrystusa. Miłość Chrystusa wyraża się w czynach jego uczniów. Przykazanie to aczkolwiek stare bo sięgające samych źródeł objawienia (1 J 2, 7n) jest jednak nowe.

Jezus bowiem zapoczątkował przez swą ofiarę nową erę. Założył nową społeczność zapowiadaną przez proroków i udzielał każdemu Ducha Św., który stwarza nowe serce.

Jeżeli więc dwa przykazania są ze sobą powiązane to dlatego, że miłość Chrystusa wyraża się nadal poprzez miłość, którą uczniowie okazują sobie nawzajem.

Miłość jest darem, miłości nie można mierzyć. Jej zewnętrzne przejawy sprowadzają się do przebaczania bez końca (Mt 18, 21n; 6, 12), do cierpliwości, do dobra, którym się odpłaca za zło (Rz 12, 14-21). W swym hymnie na cześć miłości (1Kor 13) Paweł ukazuje naturę i wielkość miłości. Stwierdza, że bez miłości wszystko jest bezwartościowe, a ona sama zaś jest pożyteczna we wszystkim. Dzięki Miłości został założony Kościół. Dzięki niej człowiek staje się doskonały. Miłość to zjednoczenie. Chrześcijanin ma kochać swych braci miłością konkretną i wymagającą (1J 3, 11-18) opartą na prawie wyrzeczenia się i śmierci bez , której nie ma prawdziwego owocowania.

Ostatnia modlitwa Jezusa.

„Aby miłość, którą Ty mnie umiłowałeś w nich była i Ja w nich” (J 17, 26). „Po tym wszyscy poznają żeście uczniami moimi jeśli, będziecie się wzajemnie miłowali” (J 13, 35).

Teza 14. Modlitwa w Starym i Nowym Testamencie.

/Jak modliły się postacie biblijne ? Jakiej modlitwy uczy Biblia ? Przykłady; Teksty: wybrane psalmy, Mt 6,5-18; Rdz 8,26-27; itd./

Najbardziej stałą cechą modlitw starotestamentalnych jest niewątpliwie ich związek ze zbawczym planem Bożym. Wiele momentów o niezwykłej doniosłości w dziejach Izraela zostało naznaczonych modlitwą pośredników (między Bogiem a ludźmi) i całego ludu.

Mojżesz dominuje nad wszystkimi ludźmi. Jego modlitwa to typowy przykład modlitwy wstawienniczej, zapowiada modlitwę Jezusa. To ze względu na Mojżesza Bóg ocala cały lud (Wj 33, 17). Modlitwa jest pełna dramatycznego napięcia (32, 32). Występujące w niej argumenty układają się w schemat modlitwy błagalnej i odwołuje się do miłości Bożej - „ten lud jest Twoim ludem” (Wj 33, 13 por. 32,11) zawiera apel do sprawiedliwości i wierności Boga - Jeśli chcesz aby cię uznano, pomnij na twoje dawne dzieła, cóż powiedzą nam jeśli nas opuścisz (Wj 32, 11-14).

Z modlitwy kontemplacyjnej przemieniającej Mojżesza dla dobra bliźnich (Wj 34, 29-35) rodzi się całe dzieło Mojżesza ustawodawcy. W kręgu tradycji Mojżesza przechowało się wspomnienie - zarazem typ pewnej perswazji, „kuszenie Boga”. Tak jak po Meribą i na pustyni kiedy Jahwe zesłał mannę i przepiórki Izraelitom (Wj 16, 7; Ps 78; Ps 106, 32) prowadziło to ostatecznie do wyznania: uwierzymy ci jeśli będziesz pełnił naszą wolę.

Królowie i Prorocy.

Zapowiedź mesjańska proroka Natana skłania Dawida do modlitwy, której treść sprowadza się do słów: „uczyń tak jak powiedziałeś” (2 Sm 7, 25). Podobnie Salomon otwierając świątynię zamkną w swej modlitwie wszystkie przyszłe pokolenia (oficjum brewiarzowe z uroczystości) w modlitwie tej dominuje element skruchy (1 Krl 8, 47). Element skruchy spotykamy także w modlitwach po zburzeniu Świątyni (Bar 2, 1-3,8). Modlitwa za lud należała do urzędowych funkcji króla.

Prorocy: Eliasz, Samuel, Amos, Jeremiasz byli to mężowie modlitwy wstawienniczej. Tradycja uważa Jeremiasza za tego, który modli się wiele za lud. Modlitwa Jeremiasza jest tak bogata w treści, że przypomina modlitwy Mojżesza. Prosi o ocalenie ludu, którego cierpienie bierze na siebie (Jr 4, 19; 8, 19-23; 14, 17n), uskarża się na lud i domaga się głośnym krzykiem zemsty Bożej (Jr 15, 15; 17, 18), kiedy indziej ubolewa nad swoim własnym losem (Jr 20, 7-18).

Ezdrasz i Nehemiasz modlą się za siebie samych i za innych. Modlono się słowami psalmów. Psalmy wyrażają całą skalę ludzkich uczuć i doświadczeń, od głębokiej depresji po wybuchy radości. Są psalmy, których autor wielbi Boga, psalmy które proszą o przebaczenie albo o zniszczenie wrogów, modlitwy za króla albo za naród, psalmy mądrościowe i psalmy, które rozważają różne problemy życia, psalmy które chwalą wielkość Prawa Bożego (np. 119), psalmy które wielbią wielkość Pana (np. 148). Wszystkie psalmy stanowią część religijnego życia Izraela.

Przykładem i wzorem modlitwy jest modlitwa Pańska. Zawiera ona tytuł „Ojcze Nasz, który jesteś w niebiosach” oraz sześć krótkich próśb. Tytuł wskazuje na godność modlących się jako dzieci Boże. Są to uczniowie i wyznawcy Chrystusa. Wyrażenie „który jesteś w niebiosach” wskazuje na Boga jako transcendentnego wobec świata i wobec człowieka - jest przecież w niebie. Pierwsze trzy prośby mają za przedmiot sprawy związane bezpośrednio z Bogiem a dalsze trzy prośby mają na uwadze dobro człowieka dodajmy, że jest to podział sztuczny. Jeśli Bóg jest Ojcem człowieka i jeśli istnieje wspólnota między nim a człowiekiem to wspólnota ta sprawia tożsamość spraw i interesów. Boże dobro staje się dobrem człowieka.

Jezus daje pouczenia.(Mt 6, 5-15)

5 Gdy się modlicie nie bądźcie jak obłudnicy. Oni lubią w synagogach i na rogach ulic wystawać i modlić się, aby ich ludzie chwalili.

6 Ty zaś gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl się do Ojca twego, który jest w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie.

7 Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielobóstwo będą wysłuchani. Nie bądźcie podobni do nich ! Albowiem wie Ojciec wasz, czego wam potrzeba, wpierw zanim Go poprosicie.

8 (...) Wy zatem tak się módlcie:

9 Ojcze nasz, który jesteś w niebie, niech się święci imię Twoje !

10 Niech przyjdzie królestwo Twoje; niech twoja wola spełni się na ziemi, tak jak i w niebie.

11 Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj

12 i przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, którzy przeciw nam zawinili;

13 i nie dopuść abyśmy ulegli pokusie ale nas zachowaj od złego !

14 Jeśli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec wasz niebieski.

15 Lecz jeśli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec nie przebaczy wam waszych przewinień.

Teza 15. Uczta Paschalna, a Ostatnia wieczerza.

/Kontekst wyjścia z Egiptu, symbolika wyzwolenia, interpretacja Paschy w świetle śmierci i zmartwychwstania Jezusa, biblijne elementy liturgii mszalnej. Teksty: Wj 12,1-28; 1Kor 11,23-32; opisy ustanowienia Eucharystii w Ewangeliach./

Pascha stała się pamiątką wyjścia Izraelitów z Egiptu, tego tak ważnego wydarzania w historii Izraela. Pascha jest przypomnieniem jak Bóg ukarał Egipt, a oszczędził swoich wiernych.

Pascha - jedno z trzech, obok Święta Tygodni i Namiotów świąt pielgrzymich. Pascha połączona z wyjściem z Egiptu , stąd symbolika i rytuał spożywania baranka oraz święto Przaśników ściśle związane z Paschą.

Paschę obchodzono w miesiącu zwanym Nisan ( u nas przełom marca / kwietnia). W dniu 14 Nisan należało usunąć kwas , tzn. wszystkie potrawy które go zawierały, a więc szczególnie chleb oraz potrawy mączne i zbożowe i ocet, a nawet piwo egpiskie. Należało już około południa przerwać pracę. Od południa obowiązywał ścisły post , aż do rozpoczęcia wieczerzy. Mogli do niej zasiąść tylko Izraelici i to tylko „czyści i poświęceni”, a więc bez zmazy rytualnej. Po południu ojciec rodziny zanosił rocznego baranka, który nie maił żadnej skazy rytualnej do świątyni i tam na dziedzińcu kapłańskim dokonywał zabicia baranka. Było to około godz. 14.30 . Potem na tym samym dziedzińcu zdejmował skórę z baranka, wkładał do niej mięso i przynosił do domu. Pieczenie odbywało się w ten sposób, że baranka nabijano na kij z drzewa granatu. Czasem przebijano jeszcze w poprzek drugim kijem i tak pieczono. Służyły do tego piece do wypiekania chleba, które stały przy domach. Pieczono przez około pół do jednej godziny. Nie wolno było łamać kości baranka. Co zaś zostało po uczcie było wrzucane do ognia. Nakaz by baranka pieczono w całości był symbolem męki krzyżowej, którą miał Chrystus wycierpieć. Baranka przy pieczeniu rozciągało się na kształt krzyża. Jeden prosty rożen przechodzi przez niego od dolnych członków do głowy, drugi przez grzbiet i do niego przywiązywało się rogi.

Do potraw zaliczanych w skład wieczerzy paschalnej poza barankiem zaliczano chleb przaśny, wino, gorzkie zioła i charoset.

Wino było nieodzownym napojem tak, że jeśli rodzina była biedna gmina musiała dostarczyć odpowiednią ilość.

Gorzkie zioła - to różne sałaty, np. dzika sałata, cykoria, rzeżucha, gorzka kapusta. Każdy uczestnik musiał spożyć porcję tych ziół. Zioła te miały przypominać gorycz pobytu w Egipcie.

Charoset - to mieszanina: fig, daktyli, migdałów i innych owoców o kolorze czerwonym dzięki domieszce cynamonu.

Wieczerz powinna odbywać się po zachodzie słońca, ale przyjął się zwyczaj późnego popołudnia. Trwała zazwyczaj do północy i dłużej. Jej uczestnicy byli przebrani w odświętne szaty.

Przebieg Paschy.

O oznaczonej porze zbierała się grupa ucztujących przy zastawionym stole. Paschę spożywano według ściśle określonego porządku. Najstarszy godnością siedząc i trzymając kielich w prawej ręce odmawiał dwie modlitwy:

- pierwsza była dziękczynieniem za dar wina,

- druga za dar święta.

Po pierwszym kielichu spożywano baranka oraz inne potrawy. Spożywanie rozpoczynano od gorzkich ziół. Brano je przy pomocy chleba i moczono w charoset.

Czynność tę zaczynał przewodniczący odmawiając modlitwę: „Bądź pochwalony Panie nasz Boże Królu świata, który uświęciłeś nas przez swoje przykazania i nakazałeś nam spożywać te gorzkie zioła” Wszyscy odpowiadali : „Amen”

Podczas przygotowania drugiego kielicha najstarszy syn pytał czterokrotnie o znaczenie samej uczty, baranka, przaśnego chleba i gorzkich ziół. (jeśli syn nie potrafił zapytać, pytała żona lub sam gospodarz stawiał pytania). Wówczas ojciec rodziny wygłaszał haggate paschalną, czyli opowiadanie tłumacząc symbolikę święta Paschy. Wyjaśniał, że spożywane pokarmy symbolizują to iż Bóg przeszedł przez ponad domami Ojców w Egipcie, wyzwolił ich stamtąd, a Egipcjanie goryczą zaprawiali ich życie. Opowiadanie kończono śpiewem pierwszej części Hallelu (Ps 113) sławiący triumf uwolnionych. Wypijano drugi kielich wina i rozpoczynał się właściwa wieczerza. Obmywano ręce po raz drugi (pierwszy raz przed wieczerzą). Spożywano przaśny chleb i baranka. Przewodniczący łamał chleb i dawał współbiesiadnikom.

Potem spożywano trzeci kielich wina zwany „kielichem błogosławieństw”, który był wspólny dla wszystkich biesiadników. Ojciec rodziny podnosił kielich prawą ręką i odmawiał dziękczynienie za posiłek, a następnie wszyscy z niego pili. (Po wypiciu kielicha śpiewano drugą część Hallelu ) i przygotowywano czwarty kielich kończący wieczerze. Koniec uczty był pełen spokoju, skupienia i powagi.

Ostatnia wieczerza

Miała charakter wieczerzy paschalnej, a jednocześnie była pełnym przeżycia pożegnaniem Jezusa z uczniami. Była też nową Paschą, spożywaniem Baranka, którym był sam Chrystus dający swe ciało i krew jako pokarm i napój duchowy.

Opisy ewangeliczne relacjonują to wydarzenie jako wieczerze Pańską Nowego Przymierza. W porze wieczornej zaczęła się wieczerza, którą poprzedziła zapowiedź zdrady. Istotna część wieczerzy to ustanowienie Eucharystii.

Opis Eucharystii wg. Mk 14,12 - 31 Chociaż sama scena ustanowienia Eucharystii nie zawiera motywów paschalnych, to jednak umieszczony wcześniej opis przygotowań /Mk 14,12-16/ wskazuje ,, że Marek rozumie ją jako ucztę paschalną. Dlatego też chcą zrozumieć sens << ...... >> traktować go jako wieczerzę paschalną.

Jezus „chleb wziął, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dał im.” Jezus dołączył coś zupełnie nowego choć nie było takiego zwyczaju. Jezu skieruje do uczniów żądanie : „Bierzcie” oraz wyjaśnia przy rozdzielaniu chleba „to jest Ciało moje”. Żądanie umieszczone przed wyjaśniającymi słowami, pozwala przy[puszczać, że sam Jezus nie spożywał tego chleba. Słowa wypowiedziane nad chlebem czynią z wieczerzy ucztę mesjańską. W słowach odnoszących się do kielicha Jezus będzie mówił o śmierci Mesjasza. Jezus podał uczniom kielich do picia, sam nie pijąc z niego.

„(...) dał im i pili z niego wszyscy” /Mk 14,23/ i dodał słowa wyjaśniające: „To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana”/wers 24/. W tych słowach Jezus mówi o swojej śmierci. Miał ją ponieść za innych. Do słów wypowiedzianych nad kielichem Jezus dołączył proroctwo o swojej śmierci. „Zaprawdę powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy , kiedy pić go będę nowy w królestwie Bożym” /wers 25/

Jezus był świadomy swej śmierci, ale także zmartwychwstania. Jezus jako Mesjasz i Syn Człowieczy będzie tym, który razem z wybranymi zasiądzie do stołu w swoim królestwie /por. Łk 22,30/

Reasumując dociekania nad tekstem.

Zauważamy, że uczta paschalna Jezusa nabrała nowego znaczenia dzięki rytom i słowom jakie Jezus dodał do Starego obrzędu. W słowach konsekracji Jezus utożsamiał Chleb ze swoim ciałem ,a wino ze swoją krew.

W słowach nad kielichem Jezus zapowiada swoją śmierć Mesjasza poniesioną za wszystkich ludzi, którzy dzięki niej zostaną pojednani z Bogiem. Jej skutkiem było zawarcie nowego przymierza z nowym ludem bożym.

Mateusz

Opis Eucharystii u Mateusza jest bardzo zbliżony do Marka. Słowa o wylaniu krwi przymierza zos6tały uzupełnione wyrażeniem: „na odpuszczenie grzechów” (26,28)

Jezus traktował więc przelanie swojej krwi jako ofiarę ekspiacyjną za grzechy ludzi. Najważniejszą rzeczą w ofiarach ekspiacyjnych ST było przelanie krwi.

Łukasz

Łukasz przedstawia ustanowienie eucharystii na kanwie uczty paschalnej. Wyraźnie mówi o pragnieniu Jezusa by spożyć Paschę i wspomina pierwszy kielich, który wypijano podczas uczty paschalnej. Porę w której Jezus zasiadł z uczniami do stołu nazywa uczeń „godziną” (wers 14). W Ewangeliach „godzina” często oznacza mękę Jezusa. Była to godzina wyznaczona przez Boga, w której miał się rozpocząć wielki moment w życiu Jezusa, męka kończąca się śmiercią.

Łukasz nawiązuje wyraźnie do obrzędu wieczerzy paschalnej wspominając pierwszy kielich z winem nad którym odmawiano modlitwę. Łukasz zmienia słowa „za wielu” na „za was” - za tych wszystkich również, którzy obecnie uczestniczą w chrześcijańskiej liturgii eucharystycznej, oni przebierz stanowią lud Przymierza.

Teza 16. Sprawiedliwość społeczna w nauczaniu proroków i w Nowym Testamencie.

/tło i problemy społeczne czasów monarchii przedwygnaniowej, orędzie społeczne poszczególnych proroków, czy Jezus był rewolucjonistą?, chrześcijanin w społeczeństwie w ujęciu św. Pawła/.

Teksty: (Kpł 19,32-37) Sprawiedliwość społeczna

32 Przed siwizną wstaniesz, będziesz szanował oblicze starca, w ten sposób okażesz bojaźń Bożą. Ja jestem Pan! 33 Jeżeli w waszym kraju osiedli się przybysz, nie będziecie go uciskać. 34 Przybysza, który się osiedlił wśród was, będziecie uważać za obywatela. Będziesz go miłował jak siebie samego, bo i wy byliście przybyszami w ziemi egipskiej. Ja jestem Pan, Bóg wasz! 35 Nie będziecie popełniać niesprawiedliwości w wyrokach, w miarach, w wagach, w objętości. 36 Będziecie mieć wagi sprawiedliwe, odważniki sprawiedliwe, sprawiedliwą efę, sprawiedliwy hin. Ja jestem Pan, Bóg wasz, który wyprowadził was z ziemi egipskiej! 37 Będziecie strzec wszystkich ustaw moich i wszystkich wyroków moich. Będziecie je wykonywać. Ja jestem Pan!

(Am 5,10-13) Groźby

10 W bramie nienawidzą dowodzącego słuszności, nie cierpią tego, który mówi prawdę.

11 Ponieważ deptaliście biednego i daniny w zbożu braliście od niego, możecie zbudować sobie domy z kamienia ciosanego, lecz nie będziecie w nich mieszkali; możecie piękne winnice zasadzić, lecz nie będziecie pili z nich wina.

12 Albowiem poznałem mnogie wasze złości i grzechy wasze liczne, o wy, ciemięzcy sprawiedliwego, biorący okup i uciskający w bramie ubogich!

13 Dlatego w tym czasie milczy człowiek roztropny, bo jest to czas niedoli.

(Iz 5,20-25) Pieśń o winnicy

20 Biada tym, którzy zło nazywają dobrem, a dobro złem, którzy zamieniają ciemności na światło, a światło na ciemności, którzy przemieniają gorycz na słodycz, a słodycz na gorycz!

21 Biada tym, którzy się uważają za mądrych i są sprytnymi we własnym mniemaniu!

22 Biada tym, którzy są bohaterami w piciu wina i dzielni w mieszaniu sycery.

23 Tym, którzy za podarek uniewinniają winnego, a sprawiedliwego odsądzają od prawa.

24 Przeto jak słomę pożera język ognisty, a siano znika w płomieniu, tak korzeń ich będzie zgnilizną, a kiełek ich jak pył porwany się wzniesie, bo odrzucili Prawo Pana Zastępów i wzgardzili tym, co mówił Święty Izraela.

25 Dlatego się rozpalił gniew Pana przeciw swojemu ludowi, wyciągnął na niego rękę, by wymierzyć cios, aż góry zadrżały. Ich trupy jak gnój zaległy środek ulic. Mimo wszystko gniew Jego się nie uśmierzył, i ręka Jego jest dalej wyciągnięta.

(Jr 20,1-5)

1 To mówi Pan: Zejdź do domu króla judzkiego i powiedz tam te słowa! 2 Powiesz: Słuchaj słowa Bożego, królu judzki, który zasiadasz na tronie Dawida, ty, twoi słudzy i twój lud, który wchodzi przez te bramy. 3 To mówi Pan: Wypełniajcie prawo i sprawiedliwość, uwalniajcie uciśnionego z rąk ciemięzcy, obcego zaś, sieroty i wdowy nie uciskajcie ani nie czyńcie im gwałtu; krwi niewinnej nie rozlewajcie w tym miejscu! 4 Albowiem jeżeli wiernie wykonacie to polecenie, będą wchodzić bramami tego domu królowie zasiadający na tronie Dawida, wjeżdżając na wozach i koniach, oni, ich słudzy i ludzie. 5 Jeżeli zaś nie usłuchacie tych słów, przysięgam na siebie samego - wyrocznia Pana - dom ten zostanie obrócony w gruzy.

(Mt 5,43-48) KAZANIE  NA  GÓRZE - Miłość nieprzyjaciół

43 Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. 44 A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; 45 tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. 46 Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż i celnicy tego nie czynią? 47 I jeśli pozdrawiacie tylko swych braci, cóż szczególnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią? 48 Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski.

(Rz 13,1-7) Posłuszeństwo wobec władzy świeckiej

1 Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. 2 Kto więc przeciwstawia się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się przeciwstawili, ściągną na siebie wyrok potępienia.

3 Albowiem rządzący nie są postrachem dla uczynku dobrego, ale dla złego. A chcesz nie bać się władzy? Czyń dobrze, a otrzymasz od niej pochwałę. 4 Jest ona bowiem dla ciebie narzędziem Boga, [prowadzącym] ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie na próżno nosi miecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzenia sprawiedliwej kary temu, który czyni źle. 5 Należy więc jej się poddać nie tylko ze względu na karę, ale ze względu na sumienie.

6 Z tego samego też powodu płacicie podatki. Bo ci, którzy się tym zajmują, z woli Boga pełnią swój urząd. 7 Oddajcie każdemu to, mu się należy: komu podatek - podatek, komu cło - cło, komu uległość - uległość, komu cześć - cześć.

W Księdze kapłańskiej są wskazania dotyczące sprawiedliwości i miłości społecznej. Synowie Izraela powinni zachować normy sprawiedliwości społecznej i miłości wzajemnej "Nie będziesz uciskał bliźniego, nie będziesz go wyzyskiwał" (Kpł 19,13). Będą postępować sprawiedliwie. "Nie będziecie popełniać niesprawiedliwości w wyrokach, w miarach, w wagach, w objętości" (19,35). Sprawiedliwie będziesz sądził bliźniego.

Prawodawstwo domaga się respektu dla rodziców, oraz szacunku dla starszych. "Każdy będzie szanował ojca i matkę swoją, będziesz szanował oblicze starca". Prawo Izraela chroni chorych, słabych i biednych t.j. najbardziej opuszczonych. Nawet obcych i przybyszów Izraelici powinni kochać, jak siebie samych, bo i wy byliście przybyszami w ziemi egipskiej.

Sprawiedliwość polega na tym, że oddaje się każdemu to, co mu się należy. Już stare ustawodawstwo izraelskie domagało się od sędziów uczciwości w wykonywaniu ich funkcji. Uczciwy sędzia ten, który zawsze powinien usprawiedliwić niewinnego, to znaczy uwolnić go od winy lub przywracać mu należne prawo.

Prorocy z czasów przed niewolą potępiają często i bardzo zdecydowanie niesprawiedliwość sędziów, chciwość królów, ucisk ubogich. Karą za te nadużycia będą nieszczęścia zapowiadane przez proroków (Am 5,7; 6,12; Iz 5,23; Jr 22,13.15). Ukazują oni wymiary moralne i religijne niesprawiedliwości, to co uważano za zwykłe przekroczenie przepisów prawa lub jakichś obyczajów, jest w rzeczywistości wykroczeniem przeciwko Bogu. I dlatego każda niesprawiedliwość pociąga za sobą sankcje karne i jest przyczyną kar katastrofalnych przygotowanych przez samego Boga.

Zgodnie z zarzutami jakie czynili prorocy, sprawiedliwy to ten, któremu przysługują pewne prawa. Prorocy dołączali jeszcze napomnienie "Wypełniajcie prawo i sprawiedliwość". Nade wszystko oczekiwali mającego przyjść Mesjasza, władcy prawdziwego czyniącego sprawiedliwość w sposób doskonały.

Już prze niewolą sprawiedliwość oznaczała dokładne przestrzeganie nakazów Bożych, postępowanie zgodnie, z Prawem. Takie ujęcie sprawiedliwości występuje w wielu przysłowiach. (Prz 11,4nn.19; 12,28). "Ten kto szuka prawości, dobroci, znajdzie szacunek i życie" (prz 21,21).

Oczekiwany Mesjasz, przyjdzie jako ten, który zatryumfuje nad przemocą, sam poddając się jej dobrowolnie, nie opiera sˇ złoczyńcy (Iz 50,5n), nie dopuszcza się żadnego kłamstwa i nikomu nie wyrządza krzywdy (Iz 53,9). Jezus zadziwia niezwykłością swego postępowania współczesnych sobie i wszystkich ludzi. Na istniejący w ówczesnym świecie nieład, który stanowił przeszkodę dla Królestwa Bożego, w tym sensie, że nie jest Ono przyjmowane. Jezus odpowiada w ślad za prorokiem protestem w postaci czynów i słów. Wypędza kupujących ze świątyni (Mt 21,12n; paralelne do J 2,13-22).

Burzy zwyczaje językowe, religijne w imię wyższych wartości Królestwa Bożego. W oczach tych, którzy nie chcą się otworzyć na królestwo Boże Jezus jest, jak ongiś Eliasz (1 Krl 19,17n), gwałtownym wichrzycielem, rewolucjonistą, sprowadzającym lud z drogi wyznaczonej przez stróżów społecznego ładu (Łk 23,2). W oczach Boga Jezus przywraca do istnienia w sposób dynamiczny wartości, które zostały zdławione przez urzędowe instytucje. Obraz, który sam Jezus po sobie zostawia to władca cichy o pokornym sercu. "Starajcie się naprzód o Królestwo <Boga> i o Jego sprawiedliwość" (Mt 6,33).

Wobec przemocy, która rządzi światem Jezus okazuje się bardziej radykalny niż Stary Testament. Występuje przeciw Prawu odwetu, a domaga się przebaczenia (Mt 6,12.14n; Mk 11,25) aż po 77 razy. Bezwzględnie wszystkim nakazuje "Miłujcie nieprzyjaciół waszych, módlcie się za tych, którzy was prześladują" (Mt 5,44; Łk 6,27). Uczniom mówi: "nie buntujcie się przeciwko temu, który wam źle czyni; przeciwnie, jeśli ktoś uderzy cię w prawy policzek, nadstaw mu jeszcze i drugi" (Mt 5,39). Jezus nie zajmuje stanowiska wobec aktów przemocy społecznej (policzkowanie, zabieranie ubrania, zagrabienie mienia). Jezus stoi po stronie osoby skrzywdzonej i oświadcza, że trzeba umieć niekiedy stać się ofiarą gwałtu. To Pan Jezus pierwszy był tą ofiarą, dlatego nie chciał wprowadzać Królestwa Bożego na ziemi za pomocą gwałtu. Nie chce by Jego rządy nad światem dokonywały się przy użyciu siły, nie chce być politykiem rewolucyjnym "Wówczas Jezus poznawszy, że mieli przyjść i porwać Go, by następnie obwołać Go królem, sam jeden odszedł znów na górę" (J6,15).

Jezus nie przelewał krwi innych ludzi, przelał swoją własną krew. Przedmiotem pouczeń Jezusa nie jest przemoc, ale duch miłości i ofiary którym chrześcijanin powinien się zawsze kierować. Królestwo Boże nie ustanawia przy użyciu brutalnej siły "wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza giną" (Mt 26,52). "Wiecie, że władcy narodów uciskają je, a wielcy dają im odczuć swą władzę. Nie tak będzie u was. Lecz kto by między wami chciał stać się wielkim, niech będzie waszym sługą" (Mt 20,25n). Kiedy nakazuje swoim uczniom nadstawić drugi policzek, wtedy Jezus przewyższa wszystkie ideały Starego Testamentu.

Chrześcijanin w społeczeństwie w ujęciu św. Pawła.

Jezus cierpiąc prześladowania, nie tylko zaufał Ojcu, który jest w niebie, lecz modlił się za swoich prześladowców: "Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą co czynią" (Łk 23,34). Zostawił swoim uczniom najwspanialszy przykład miłości, która potrafi wytrzymać wszelkie prześladowania (1kor 13,7 - Hymn o miłości). Prześladowani apostołowie i pierwsi chrześcijanie podobnie jak ich Mistrz proszą Boga o przebaczenie dla swych oprawców (Dz 7,60). Chrześcijanie podobnie jak ich Mistrz maksimum okazują cierpliwości w znoszeniu prześladowań. Jezus poucza, aby znosili prześladowania z całą odwagą. Choć z jednej strony nie powinni narażać się zbyt lekkomyślnie - uchodzą w czas z miasta im nieprzyjaznego, to jednak z drugiej muszą być gotowi na wyzwanie - nawet na śmierć (Mt 10,16-39; J 16,1-4). Duch Boży będzie przy nich gdy znajdą się przed trybunałem. Paweł nawiązuje do wskazań Jezusa. "Któż nas może odłączyć od miłości Chrystusowej? Utrapienie, ucisk czy prześladowanie, głód czy nagość, niebezpieczeństwo czy miecz?" (Rz 8,35).

Krótko mówiąc wyznawca Chrystusa znosi doświadczenia z nadzieją, która czyni go wiernym, wytrwałym radosnym. "Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie] wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie na was źle. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w Niebie" (Mt 5,11n).

Ta obietnica urzeczywistnia się w chrześcijaninie, który "chlubi się także z ucisków" wiedząc, że ucisk wyrabia wytrwałość , a wytrwałość - wypróbowaną cnotę, ta zaś nadzieją. "Nadzieja zawieść nie może".

17. Kapłaństwo w ST i NT

(lewici, Świątynia Jerozolimska, kapłaństwo Chrystusa, [rezbiterzy i biskupi w listach pasterskich) Teksty: Pwt 18,1-8, 1Krl 9,1-3, Hbr 4,14-5,10, 1Tm 3,1-13 itd.

Historyczne korzenie wczesnoizraelskiego kapłaństwa tkwią prawdopodobnie w kulturowych systemach Kananejczyków i innych PN-Zach ludów semickich. Izraelskie osady w Palestynie miały swoje sanktuaria poświęcone Jahwe, aż do czasu zniszczenie ich za panowania Jozjasza (z wyjątkiem Świątyni w Jerozolimie). Pierwotne kapłaństwo w Izraelu pochodzi od Aarona, który na polecenie Boga zostaje ustanowiony przez Mojżesza arcykapłanem. Wg Kpł tylko arcykapłan mógł wejść do Świętego Świętych, aby sprawować tam obrzędy przewidziane w Dniu Przebłagania. Od Jozjasza kapłan musiał być z pokolenia Lewiego. (Etymologia słowa Lewi poświęcony Panu) Wg Ez 40-48 tylko członkowie tradycyjnie kapłańskich rodzin jerozolimskich („synowie Sadoka”) mogli być dopuszczeni do posługi ołtarza; wszyscy pozostali lewici zostali zdegradowani do niższego stanu, choć Pwt 18,1-8 zapewniała równość wszystkim synom Lewiego. Zdarzają się jednak fragmenty w ST gdzie jest mowa, że po wygnaniu niektórzy lewici byli również dopuszczani do posług wraz z „synami Sadoka”. Wg Kpł w podziale obowiązków pomiędzy kapłanami a lewitami, tym pierwszym przypadły wszystkie czynności związane z ołtarzem i darami świętymi. W okresie perskim, hellenistycznym i rzymskim każdy kapłan pełnił służbę w świątyni w jednym z 24 oddziałów (1 Krn 24), a każdy oddział pełnił swoją służbę dwa razy w roku przez tydzień. Pod koniec kiedy faryzeusze przejęli pozycję społeczną po kapłanach, ci drudzy dla wiązania końca z końcem musieli zająć się pracami świeckimi. Walka o równość Lewitów i Sadokitów trwała do 70 r. po Chr. Obowiązki i zadania kapłanów w ciągu wieków ulegały pewnym modyfikacją. Naczelną była jednak idea kapłana przeznaczonego do służby Bogu w świątyni. Pierwotna koncepcja kapłana, jako osoby przeznaczonej do służby Bogu w świątyni, była analogiczna do koncepcji królewskiego urzędnika w pałacu (składanie chleba na ołtarzu przed Bogiem  usługiwanie do stołu króla; posługując się urim i tumim noszonym w efodzie uzyskiwali odpowiedź na pytanie stawiane Bogu, udzielali błogosławieństwa Bożego gdy Ten pozostawał w miejscu najświętszym urzędnik pośredniczył pomiędzy królem a ludem).

We wczesnych tekstach każdy miał prawo złożyć Bogu ofiarę na ołtarzu, nie należącym do sanktuarium. Kiedy była składana w sanktuarium, wymagała ona pośrednictwa kapłana (1 Sm 2,12-17). Kapłanów kojarzyło się początkowo z urim i tumim, a ich głównym zadaniem była troska o przestrzeganie nakazów Boga i Jego Praw (TORA). (Pod koniec okresu królestwa kapłani byli kompetentni do podejmowania dysput i rozstrzygających kwestii z zakresu Tory. Po wygnaniu wiązano już ich bardziej z ofiarą. Ich związek z Torą wzmocnił się ponownie w II w. przed Ch. ) Wg Pwt 33,10 składanie całopalnych ofiar przed Bogiem i palenie kadzidła było charakterystyczną czynnością kapłańską. Wraz z rozszerzeniem najwyższego stopnia świętości właściwego dla wnętrza świątyni na ołtarz (na dziedzińcu przyświątynnym) kapłanów charakteryzuje się przy użyciu terminów określających czynności ofiarnicze (nastąpiło to po wygnaniu).

Św. Paweł okazjonalnie mówi o śmierci Chrystusa jako ofierze. List do Hebrajczyków zawiera obszerne i szczegółowe porównanie między arcykapłanami i składanymi przez nich ofiarami a Chrystusem i Jego ofiarą; Chrystus przedstawiony jest jako kapłan na wzór Melchizedeka (który był królem i kapłanem zarazem). W Hbr 5, 1-10 zawiera się argumentacja za tym, że Jezus ma prawo do tytułu arcykapłana, choć nie pochodzi z rodu lewitów, a w następnych rozdziałach ukazane jest wyższość ofiary Jezusowej nad składaną przez arcykapłana. Chrystus w odróżnieniu do arcykapłanów jest bez grzechu i ma kapłaństwo wieczne. Ofiary dawnych kapłanów powtarzane w nieskończoności, ponieważ nie mogły wyjednać zbawienia, są zastąpione jedną doskonałą ofiarą złożoną przez Chrystusa z samego siebie raz na zawsze. Najwyższą rangę i doskonałość kapłaństwu Chrystusa nadaje SYNOSTWO BOŻE - (Hbr 5, 5) Synem moim jesteś, jam ciebie dziś zrodził, oraz z drugiej strony jego silne powiązanie z ludźmi (udział w ich cierpieniach). Jezus jest jedynym i wiecznym kapłanem.

W ST słownictwo używane dla oznaczenia kapłanów, w NT-cie nigdy nie stosuje do sług Nowego Przymierza, z wyjątkiem Rz 15,15 , gdzie jest mowa o posłudze Ewangelii. (Tylko Jezus Chrystus jest Najwyższym Kapłanem ale, to w bardzo szczególnym i nowym sensie; wypełniając obietnice dawnego przymierza, dokonuje on równocześnie zmiany tego, co kultyczne w pojęciu kapłaństwa, na to co ma charakter osobisty. Ofiary kultyczne będą miały do tego czasu będą miały swoją wartość tylko dzięki osobistej ofierze Jezusa ; kiedy Jezus „uświęca” siebie, wtedy Kościół się „uświęca” (J 17,19) i czuje się zobowiązany do składania ofiar duchowych. ( Wj 19,6; Ap 1,6; 5,10; 20,6)]

Świątynia Jerozolimska była wielką budowlą. Odbudował ją Herod Wielki, a została zniszczona ok. 70 r. Całość świątyni składała się z dwóch części: obszerny dziedziniec dostępny dla każdego i sanktuarium w dosłownym znaczeniu niedostępne dla nie - Żydów. Świątynia była sercem religijnego życia Izraela. Każdego dnia składano w niej ofiary całopalenia i ofiary kadzenia, modlono się też każdego dnia o ustalonej godzinie, trzy razy w roku albo przynajmniej raz na święto Paschy, wszyscy wierni powinni odbyć pielgrzymkę. Jezus aprobuje świątynne praktyki kultyczne i sam uczestniczy w nich, ale zdecydowanie potępia formalizm. Jezus domaga się, by otaczano świątynie należytym szacunkiem, ale zapowiada mające już wkrótce nastąpić jej zniszczenie. W momencie śmierci Chrystusa zasłona (rozdzielająca miejsce najświętsze od reszty świątyni, gdzie arcykapłan wchodził raz do roku) rozdarła się i całe sanktuarium straciło swój charakter sakralny. Prawdziwe sanktuarium widzą teraz wierni w osobie Jezusa Chrystusa.; sanktuarium jest ciało Chrystusa, które zostanie zbudowane ponownie w chwili zmartwychwstania.

Pierwsi chrześcijanie przez pewien czas uczęszczali do świątyni, lecz rychło zrodziła się wśród nich świadomość, że prawdziwym sanktuarium Bożym jest Kościół., jego fundamentem jest Chrystus. Do tak pojmowanego Kościoła wszyscy mają mieć dostęp, zarówno poganie jak i Żydzi. Poza tym każdy chrześcijanin jest również świątynią Boga, przybytkiem Ducha Świętego, żywym kamieniem w owym sanktuarium uczynionym nie ręką ludzką, którym już marzyli prorocy starotestamentalni. Dla autora listu do Hebrajczyków modelem sanktuarium ziemskiego jest przybytek niebieski, do którego wszedł Jezus - jedyny Najwyższy Kapłan - po to, by nam umożliwić dostęp do Boga. Apokalipsa opisując ten przybytek daje ostatecznie do zrozumienia, że ów przybytek - to nic innego tylko sam Bóg Ojciec i Baranek.

Listy Pasterskie - Oba Listy do Tymoteusza i List do Tytusa, które są bliskie sobie pod względem treści i formy oraz zawierają rady dotyczące sprawowania urzędu pasterza, którego obowiązkiem jest troska o wspólnotę i kierowanie nią.

1 Tm - Apostoł poucza o sposobie sprawowani kultu, o przymiotach jakie powinni posiadać wybierani biskupi i diakoni.

2 Tm - napomnienia: jak stać się pasterzem czuwającym, uważać na herezje, unikać sporów.

Tt - zawiera pouczenia na temat organizacji Kościołów; Apostoł wymaga, aby we wszystkich miastach zostali ustanowieni przełożeni - prezbiterzy i biskupi (1,5-16); zawiera także zasady życia wierzących, Tytus powinien dawać przykład (1,2,1 - 3,11)

Struktura hierarchiczna Kościoła powstawała i ustalała się stopniowo. Na skutek powiększenia się liczby wiernych, apostołowie uznali za konieczne już w pierwszych latach swej działalności przekazać troskę o sprawy materialne gminy diakonom aby móc w pełni poświęcić się służbie liturgicznej i głoszeniu słowa (por. Dz 6, 1-7). W miarę wzrostu i liczby kościołów zaszła potrzeba powierzania i innych funkcji wybranym jednostkom z poza kolegium apostołów nazywają się przewodniczącymi, przewodnikami, starszymi lub biskupami; szczególne miejsce wśród nich zajmują delegaci apostolscy: Tymoteusz w Efezie i Tytus na Krecie. Paweł i Barnaba w czasie pierwsze podróży misyjnej (rok 45-49) ustanawiali prezbiterów we wszystkich kościołach jakie założyli w Azji. „Kiedy w każdym kościele wśród modlitw i postów ustanowili im starszych (prezbiterów zapewne kapłanów), polecili ich Panu, w którego uwierzyli” (Dz 14, 23).

Biskup (episkopos - ozn. troskę o kogoś lub o coś, występuje rzadko w NT). Obecnie różne tradycje wypowiadają się odmiennie czy słowo „episkopos” mówi o autoratywnej pozycji w łonie Kościoła, czy należy traktować je jako termin ogólny. Fragmenty z listów pasterskich zdają się mieć na uwadze specyficzną grupę przywódców, łączą one z tym urzędem pewną odpowiedzialność. Episkopos jest nauczycielem, panem domu, mężem jednej żony... Wg. 1Tm 3,1-13 biskupstwo jest określeniem służby w Kościele. Wg. Listów pasterskich biskupi są przedstawiani na wzór Jezusa „Dobrego Pasterza”. W kontekście pojawia się jako równoznaczna nazwa prezbiter - starszy(1Tm5,17.19). W Dziejach i listach pasterskich nie da się rozróżnić zadań określanych przez te terminy (dziś to jest proste, wtedy terminologia się dopiero ustalała).

Władze prezbiterów określił Paweł w mowie jaką wygłosił w Milecie do prezbiterów kościoła efeskiego (ok. 57 r.). W Listach Pawłowych tylko jeden raz spotykamy się z biskupami w Liście do Filipian „...do wszystkich świętych w Chrystusie Jezusie, którzy są w Filipi, wraz z biskupami i diakonami” to wyliczenie wszystkich świętych tj. wiernych, biskupów i diakonów wskazuje, że gmina w Filipi jest zorganizowana. Na jej czele stoją biskupi i diakoni. Przymioty jakimi powinien się odznaczać biskup opisane są w 1Tm 3, 2-7 i Tt 1, 5-9 i to w sposób prawie identyczny.

Teza 18. Mądrość starotestamentalna a Jezus Chrystus.

W hellenizmie stoicko - popularnym podobnie zresztą jak na całym starożytnym wschodzie mądrość (gr. sophia; hebr. hochma; łac. sapientia) jest charakterystyczna dla postępowania, które opiera się na posiadaniu pewnego poznania (sophos: zręczny, przezorny).

Wg. Biblii mądry to przede wszystkim doskonały rzemieślnik, dobry architekt (Wj 35, 31; 1 Kor 3, 10) lub jednostka o rozległym wykształceniu (1 Krl 5, 9-14; 1 Kor 6, 5);

to człowiek, który potrafi tak kierować swym postępowaniem, że jego życie uważa się za jak najbardziej udane (Prz 8, 12-21). Myśl tę wyraża również termin phronimos (?): „roztropny, przebiegły” (Prz 14, 6; Syr 21, 21-26; Mt 7, 24; 10, 16; 24, 45; ( = Łk 12, 42); 25, 5-9; Łk 16, 8;

Rz 11, 25).

U źródeł prawdziwej mądrości znajduje się dar Boży zwany inaczej bojaźnią Bożą (Prz 9, 10; Iz 11, 2; Łk 21, 15; Dz 6, 3; 10, 7.10).

Jezus jest również mądry jest mistrzem mądrości. Współczesnych mu zadziwiały przysłowia, przypowieści i różne reguły życiowe (Mt 13, 54 ( = Mk 6, 2); Łk 2, 40.52)

a jednak tu „jest coś więcej niż Salomon” (Mt 12, 42).

Starotestamentalne uzasadnienie mądrości (Prz 8, 22-31; Mdr 7, 25n; Łk 11, 49) zostało rozpoznane dopiero poprzez czyny Jezusa (Mt 11, 19) ( = Łk 7, 35).

Kiedy Jezus przywołuje do siebie maluczkich, nie występuje wcale w roli nauczyciela mądrości, proponującego pewne reguły życiowe; jest on Synem Bożym, który objawia tajemnice Ojca (Mt 11, 25-30; J 6, 35 - por. Prz 9, 5; Syr 24, 19-21) a przez swoją ofiarę staje się mądrością bożą (1 Kor 14, 30; Kol 2, 3).

Zwracając się nie do mędrców tego świata lecz do maluczkich ( Mt 11,28-30; por. Dz 2,28-30) tym samym potępił Bóg mądrość ludzką pretendującą do tego by wiedzieć wszystko

(1 Kor 2,6-16; 12,8) i zgotował ludziom Zbawienie przez szaleństwo krzyża.

Tak więc ten kto otrzymuje mądrość (Ef 1, 8. 17; Jk 1, 5; 3, 13-17) z góry może zakosztować sam w dobrach duchowych i dzielić je z innymi (1 Kor 2, 6-16; 12, 8); jego postępowanie cechuje rozwaga, umiar i rozsądek (Ef 5, 15; Kol 4, 5).

Mądrość - umiejętność prawego, praktycznego i altruistycznego postępowania w życiu, zdobyta doświadczeniem, poznaniem i krytycznym osądzeniem spraw, osób i rzeczywistości nas otaczającej.

W ST te cechy podniesiono do sfery religijnej gdyż mądrość uważano za wilki dar Boży. Dlatego, największą mądrością jest zachowanie Prawa, w którym objawia się najdoskonalej wola Boża. Skoro spełniał ją całkowicie Jezus On jest absolutną normą i wzorem Mądrości, uosobieniem mądrości.

Przeciwstawieniem mądrości jest głupota. Głupiec to nie tylko człowiek tępy, nierozsądny, ale także nie uznający Prawa (ST), ani Chrystusa (NT).

W księgach Mdr , mądrość jest opiewana jako uosobiona wielkość, którą upodobał sobie Bóg, była przy stworzeniu świata i pragnęła przebywać u ludzi mądrość nie jest jednak osobą i została stworzona (Mdr 1,4.9)

Mądrość tego świata, która staje się szaleństwem od chwili nieuznania Boga Żywego (Rz 1, 21n; 1 Kor 1,21) dopełnia swego szaleństwa „ukrzyżowaniem Pana chwały”. Dlatego Bóg potępił mądrość mędrców, mądrość ziemską, aby ją zawstydzić postanowił zbawić świat przez szaleństwo krzyża.

Jezus obiecuje we własnym imieniu dać uczniom dar mądrości. („Ja dam wam wymowę i mądrość ... „ - Łk 21,15)

Objawia swą tajemnice kiedy posługuje się słowami, które ST przedstawiał jako słowa Mądrości Bożej:

Jezus mówi: „Przyjdźcie do mnie wszyscy którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię.” (Mt 11,28)

ST :

„Przyjdźcie do mnie którzy mnie pragniecie,

nasyćcie się moimi owocami !” Syr 24,19

Wypowiedzi przewyższają to czego można się spodziewać po jakimś mędrcu. Jeżeli Jezus jest nazwany w pismach apostolskich „Mądrością Boga” to nie dlatego, że przekazuje mądrość lecz, że sam jest Mądrością.

Teza 19. Sens cierpienia w Starym i Nowym Testamencie

(Hiob, sens krzyża w nauczaniu Jezusa i św. Pawła) Teksty: Wybrane fragmenty z Hioba; Mk 8,31-38; Kol 1,24; itd.

Księga Hioba.

Żył w ziemi Us człowiek imieniem Hiob, który jako człowiek i Ojciec rodziny odznaczał się wyjątkową pobożnością i należał do najbogatszych ludzi wschodu (Hi 1,1-5).

Jego bezinteresowna prawość choć potwierdzona przez samego Boga, została zakwestionowana przez szatana (Hi 1,6-12), który by się o tym przekonać zniszczył jego dobra materialne i wytracił dzieci (Hi 1,13-22). Następnie po drugim przesłuchaniu w niebie, powalił go chorobą trądu (Hi 2,1-9). Działo się to za przyzwoleniem Boga, który nie zawiódł się na zadanym na Jego wolę Hiobie. Nie załamały Hioba żadne nieszczęścia z urąganiem własnej żony włącznie (Hi 2,9-10). Z wielkiego dostojnika stał się wyrzutkiem.

Cierpiącego przyjaciela odwiedziło trzech mędrców: Elifaz, Bildad i Sofar, którzy siedem dni i nocy trwali przy nim w milczeniu. Następuje dyskusja Hioba z przyjaciółmi. Jest to zapisane w Prologu. Dyskusję otwiera monolog Hioba, po którym następują trzy serie mów i odpowiedzi, poemat o mądrości oraz końcowy monolog cierpiącego.

O ile w prologu Hiob cierpiał spokojnie z poddaniem się wobec Boga, w monologu przybiera postawę człowieka poszkodowanego i zniechęconego do życia, złorzeczy dniowi swego urodzenia (w. 3-10), śmierć nazywa wybawieniem (w. 11-19), wyraża pesymistyczną ocenę życia (w. 20-25).

Następnie są dialogi. Każdy z trzech wspomnianych wyżej mędrców, wygłasza mowę, po której następuje odpowiedź Hioba. Dyskusja składa się z trzech serii takich dialogów.

Seria pierwsza

Elifaz (4-5) przypomina Hiobowi, że kiedyś sam podtrzymywał innych, dlatego w obecnej słabości powinien oprzeć się na pobożności (4,3-6), odwołuje się też do potwierdzonej tradycją zasady odpłaty (4,7-11) i do objawienia jakie zostało mu przekazane (4,12-16) na temat niedoskonałości stworzonego przez Boga człowieka (4,17-21). Trzeba się z tym zgodzić (5,1-2) pamiętając, że cierpienie spada głównie na głupca (5,3-7). Natomiast, kto zwraca się o pomoc do Boga ten ją otrzymuje (5,8-16).

Odpowiedź Hioba, mówi, że powinni uwzględnić jego ból i pragnienie śmierci (6,8-13). Następnie, niesłusznie zarzucają mu winę. Potem przechodzi do refleksji nad znikomością życia ludzkiego (6,1-10), której Bóg nie chce zaradzić (6,11-21).

Bildad reaguje ostrzej na odpowiedź Hioba. Bóg jest sprawiedliwy. Wynagradza dobrych i karze złych. Bildad występuje w obronie sprawiedliwości Bożej. Wobec potęgi Boga i Jego tajemniczej mądrości nikt nie może uchodzić za prawego.

Hiob - Bóg go uciska, choć jest Jego tworem, dochodzi jego winy choć i tak wtrąci go do krainy ciemności.

Sofar. Słowa Sofara są najtwardsze. Czy Hiob uważa siebie za niewinnego? Hiob musi wyrzec się grzechu i wtedy Bóg znowu okaże mu łaskę. Hiob prosi Boga, by sam ujawnił mu jego winy bo rozmówcy bronią Boga nieudolnie i kłamliwie.

Seria druga (15-21)

Druga mowa Elifaza. Dyskusja coraz bardziej gorąca. Elifaz krytykuje urojone mniemanie Hioba o własnej mądrości i przekazuje mu obszerne pouczenie o tragicznym losie ludzi przewrotnych (w17-35).

Hiob - nie widzi nic nowego w pouczeniu, a swoje położenie uznaje za beznadziejne.

Bildad roztacza przed Hiobem ogrom nieszczęść jakie spotykają przewrotnych.

Hiob nie może pogodzić się z myślą, która go przeraża (w2,7), a dotyczy pomyślności grzeszników. Czuje się osaczony, pozbawiony nadziei (10), zupełnie samotny (13-16).

Druga i ostatnia mowa Sofara

Los złych, ich pomyślność jest krótkotrwała, ich kara nieuchronna.

Hiob. Trzecia odpowiedź Hioba ogranicza się do krytyki zasady odpłaty w jej odniesieniu do ludzi złych. Nie umie on bowiem pogodzić się z myślą, która go przeraża (21,1-5), a dotyczy pomyślności grzeszników (w.6-16). Stwierdzenia, że ich cierpienia przechodzą na synów przyjąć nie można (21,17-21). Człowiek nie pojmuje mądrości Boga, który każe jednakowo unikać ludziom szczęśliwym i udręczonym (22-26).

Seria trzecia.

Elifaz. Mowa Elifaza przechodzi z pouczenia w oskarżenie. Mówi - Bóg, jeżeli karze Hioba to nie ze względu na jego religijność, ale za złe postępowanie, zwłaszcza za grzechy przeciw bliźnim (22,4-9). Bóg widzi wszystko co się dzieje na ziemi i karze tych, którzy grzeszą (22,10-20). Jest jednak możliwość ocalenia, gdy Hiob w pokorze zwróci się do Boga i usunie zło.

Hiob w odpowiedzi przedstawia pragnienie przedłożenia swej sprawy Bogu, ale po to tylko by udowodnić przed Nim swoją niewinność. Jest to jednak nie możliwe bo Boga spotkać nie umie.

Bildad. Żaden człowiek nie jest w pełni doskonały wobec Boga. Bóg Wszechmocny wobec, którego nawet księżyc i gwiazdy nie są czyste, cóż dopiero człowiek.

Hiob wraca do kwestii mądrości, wydającej sedno jego problemu, jak rozumieć niezgłębione zmysły Boga.

Mowy Boga.

Debatę nad cierpieniem Hioba zamyka Bóg. Bóg przeprowadza z nim rodzaj egzaminu dotyczącego jego wiedzy na temat elementów i zjawisk wszechświata (38,1-38) oraz dzikich zwierząt. W drugim wystąpieniu Bóg wzywa Hioba by pokazał swoją moc usuwając, ze świata zło, które krytykuje (40,6-14).

Następnie odwołuje się do własnej potęgi, której wyrazem jest stworzony przez Niego hipopotam i krokodyl (40, 15-41). Wezwanie to uświadomiło Hiobowi, że zabierał głos w sprawach zbyt wniosłych, za co chce obecnie szczerze pokutować. Anonimowy autor Księgi Hioba przejął stare podanie o sprawiedliwym, cierpiącym człowieku - stworzył dialog z trzema rozmówcami. Rozmowy Hioba reprezentują starą mądrość opartą na zasadzie (Hiob cierpi = bo zgrzeszył).

Hiob nie widzi w sobie tak wielkiej winy, która by uzasadniała karę jaka go dotknęła. Zasada odpłaty nie sprawdza się w jego przypadku. Bóg w odpowiedzi mówi o stworzeniu świata, co pozwala Hiobowi w dziele stwórczym poznać wielkość Boga, Jego dobroć i Jego opiekę nad światem. Jednak cierpienie pozostaje wciąż tajemnicą, której sens człowiek przeczuwa tylko w obecności dobrego Boga. "Ja nie rozumiem - ale kajam się przed Bogiem w prochu i popiele" - - zakończenie Księgi (42,3-6).

Księga Hioba pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi. dopiero w Nowym Testamencie znajdujemy odpowiedź na postawiony w Niej problem. Kiedy patrzymy na ukrzyżowanego Chrystusa, widzimy cierpienie jedynego, naprawdę niewinnego człowieka. Widzimy Boga, który tak bardzo troszczy się o nas, że bierze na siebie cały ciężar ludzkiego grzechu i cierpienia. Księga Hioba nie straciła dziś nic ze swej aktualności.

Jezus, wcielenie tajemniczej postaci sługi cierpiącego, jest wrażliwy na wszelkie cierpienie. Każde cierpienie wzrusza Go i budzi w Nim miłosierdzie (Mt 9,36).

Sens Krzyża w nauczaniu Jezusa i św. Pawła.

(Mk 8,31-38)

Pierwsza zapowiedź męki i zmartwychwstania

31 I zaczął ich pouczać, że Syn Człowieczy musi wiele cierpieć, że będzie odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; że będzie zabity, ale po trzech dniach zmartwychwstanie. 32 A mówił zupełnie otwarcie te słowa. Wtedy Piotr wziął Go na bok i zaczął Go upominać. 33 Lecz On obrócił się i patrząc na swych uczniów, zgromił Piotra słowami: «Zejdź Mi z oczu, szatanie, bo nie myślisz o tym, co Boże, ale o tym, co ludzkie».

Warunki naśladowania Jezusa

34 Potem przywołał do siebie tłum razem ze swoimi uczniami i rzekł im: «Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladuje! 35 Bo kto chce zachować swoje życie, straci je; a kto straci swe życie z powodu Mnie i Ewangelii, zachowa je. 36 Cóż bowiem za korzyść stanowi dla człowieka zyskać świat cały, a swoją duszę utracić? 37 Bo cóż może dać człowiek w zamian za swoją duszę? 38 Kto się bowiem Mnie i słów moich zawstydzi przed tym pokoleniem wiarołomnym i grzesznym, tego Syn Człowieczy wstydzić się będzie, gdy przyjdzie w chwale Ojca swojego razem z aniołami świętymi».

(Kol 1,24.28)

Udział Apostoła w misterium Chrystusa

24 Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony w moim ciele dopełniam braki udręk Chrystusa dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół.

28 Jego to głosimy, upominając każdego człowieka i ucząc każdego człowieka z całą mądrością, aby każdego człowieka okazać doskonałym w Chrystusie.

Męka Chrystusa jest sumą wszystkich możliwych cierpień ludzkich od uczuć, których się doznaje w chwilach zdrady, aż do przeświadczenia, że jest się opuszczonym przez Boga (Mt 27,46). Na ten szczyt cierpień przypada ofiara zbawcza Chrystusa, dar przebłagania złożony z Jego życia (Mt 20,28). Złożenie tej ofiary było celem Jego przyjścia na świat zgodnie z odwieczną wolą Ojca (Dz 3,13). Tej woli Jezus poddaje się z całą uległością (J 14,31; 15,13).

Chrystus stał się jedno z tymi, którzy cierpią i takie też prawo zostawił swoim uczniom. Nowy Testament głosi, że Jezus cierpiał za nas. Swoją śmiercią spłacił dług za nasze grzechy, ocalił nas od kary śmierci i obdarzył darem życia wiecznego.

Jezus nie usuwa ze świata ani śmierci, mimo że przychodzi po to, by ją obezwładnić (Hbr 3,14), ani cierpienia. Pozwala aby przekleństwo Edenu wydawało swoje owoce. Jeżeli tak postępuje, to dlatego że jest w stanie cierpienia owe przemienić w radość. Nie znosi cierpienia ale pociesza w cierpieniu (Mt 15,5). Cierpienie może być błogosławieństwem bo ono właśnie przygotowuje na przyjęcie Królestwa i pozwala objawić chwałę Bożą (J 9,3) - "chwałę Boga" oraz "chwałę Syna Bożego". Jezus swoją postawę wobec grzeszników i nauczaniem uosabia cierpliwość Bożą. Karci swoich uczniów gdy są niecierpliwi i żywią uczucie zemsty.

Odwaga Jezusa podczas męki stanie się wzorem wszelkiej cierpliwości dla człowieka znajdującego się w niebezpieczeństwie podczas prześladowań, który zaczyna rozumieć teraz znaczenie i wartość zbawczą cierpienia.

W cierpieniu, które Bóg zsyła, człowiek powinien szukać sił w samym Bogu, który daje nadzieję i zbawienie. I tak np. Hiob rozumie, że cierpienie nie zawsze musi być karą za grzechy i dlatego z całą cierpliwością poddaje się bolesnym doświadczeniom, chodzi też o pewną próbę wiary.

20. Życie pośmiertne i eschatologia w ujęciu Starego i Nowego Testamentu.

/koncepcja szeolu, mesjanizm, problem nadziei zmartwychwstania, apokaliptyka starotestamentalna i Apokalipsa Św. Jana, Dzień Pański, paruzja;

Teksty: Jl 3,1-4,2; Dn 7,9-14; 2 Tes 2,1-12; wybrane frag. Apokalipsy/

Eschatologia - (gr.) eschatos - ostatni; nauka o rzeczach ostatecznych, które mają nadejść;

w zakresie węższym: wiekuiste i społeczne osiągnięcie przez ludzi Boga jako życia i miłości lub wiekuiste odejście od Niego;

w zakresie szerszym: śmierć, sąd Boży szczegółowy i ostateczny, niebo - piekło - czyściec, odnowienie świata ziemskiego, połączone z drugim przyjściem Chrystusa (paruzja), zmartwychwstanie ciał.

Eschatologia zarówno ST i NT ukazuje myśl o przemijaniu, tego co doczesne i przypomina o zasadniczym celu człowieka, który skierowany jest do Boga.

W wymiarze etycznym E. mobilizuje człowieka do współpracy z jego powołaniem pochodzącym od Boga.

Szeol - otchłań, (gr.) hades ; wg. Izraelitów „miejscem spotkania wszystkich żyjących” (Job 3,23); kraina wszystkich zmarłych, bez rozróżnienia czy doznają szczęścia czy kary;

Izrael istnienie zmarłych uważał za cień istnienia - pozbawiony wartości i szczęścia.

Szeol jest miejscem, gdzie gromadzą się wszystkie cienie. Panuje tam ciemność(Ps 88,7). Tam wszyscy zstepują (Iz 38,18) i nigdy już stamtąd nie wyjdą (Ps 88,10). Nie mogą chwalić tam Boga (Ps 6,6) i pokładać w nim nadziei (Ps 88,11n).

Piekło przeznaczone dla grzeszników nie może jednak być miejscem dla sprawiedliwych. Tak więc z szeolu, gdzie śpią zmieszani ze sobą grzesznicy i sprawiedliwi pierwsi pójdą na „wiecznotrwałe przerażenie”, a sprawiedliwi „wstaną do życia wiecznego” (Dn 2,12)

Dzień Pański - wyrażenie używane na określenie szczególnie uroczystego wkroczenia Boga w historię, lub dzień Sądu Ostatecznego.

ST - Prorocy do VIII do IV w. opisują dzień Pański wg. tego samego schematu:

Jest to dzień czarnych chmur (Ez 30,3), ognia (Sof 1,18), ziemia drży (Jl 2,1.10), panika ogarnia ludzi (Iz 2,10. 19), świat ulega zniszczeniu (Iz 7,23). Będzie to zagłada, sąd, oddzielenie jedni od drugich, oczyszczenie, rzeczywisty koniec.

Po niewoli opis stosuje się do odnosi się dnia ostatecznego, jednak autorzy natchnieni stosują go w głównie do wydarzeń, które miały miejsce w historii. Np. zburzenie
Jerozolimy był „dniem Jahwe” (Ez 13,5; 34,12)

Początkowo Dzień Jahwe dotyczył samego Izraela. Od czasów Sofoniasza (VI w.) Dzień Jahwe dosięgnie także narodów wrogich (2,4-15). Po niewoli kiedy, dzień gniewu Jahwe przyszedł na Jerozolimę, ustala się podwójna koncepcja Dnia Jahwe:

Dzień sądu nad narodami oraz dzień zwycięstwa dla reszty Izraela. Rozszerzenie zasięgu Dnia Jahwe na pogan będzie równoznaczne z rozciągnięciem go w czasie aż do końca świata.

NT - W NT Dzień Pański jest dniem Chrystusa. Wyrażenie to ukazuje nadzieje chrześcijan, czekających na Jego powrót. Oczekują oni Syna Człowieczego przychodzącego w chwale. Jezus sam zapowiada ten dzień (Łk 17,24n). Nawiązuje do opisów starotestamentalnych: wizje kosmiczne, przerażenie, oddzielenie dobrych od złych, niezwykłość Dnia Pańskiego.

(1 Tes 4,16; 1 Kor 15,24-28. 52; 1 Tes 5,3; Ap 20,11; 21,1). Nowością jest że Syn Człowieczy przychodzi w chwale (Mt 24,30).

Paruzja - tradycja NT mówi o bezpośredniej bliskości jakościowej Paruzji, ale w ramach pewnego „opóźnienia”; bliskość nie odpowiada ściśle krótkości jakiegoś odcinka czasu. Wierni K-ła pierwotnego byli przekonani, że Jezus wkrótce przyjdzie (1 Tes 4,13n; 2 Tes 3,6;)

Paweł przypomina o konieczności czuwania, sam był przekonany, że paruzja zastanie go jeszcze przy życiu (1 Tes 4,17). W oczach wiernych Pan opóźnia swoje przyjście. Sam Jezus mówi o tym (Mt 25,5. 19). Jeśli Pan karze na siebie jeszcze czekać, to dlatego , że mierzy On czas inaczej niż ludzie i spodziewa się nawrócenia wszystkich ludzi (2 P 3,8n).

Niedziela jest pamiątką zwycięstwa Pana, Jego zmartwychwstania, ponieważ jest to dzień sprawowania Eucharystii jest to zatem także zapowiedź ponownego przyjścia Pana, czyli zwiastowanie paruzji.

Nadzieja zmartwychwstania w Biblii.

Stary Testament kilkakrotnie przytacza wyznania wiary w powstanie z martwych.

I tak w Księdze Ezechiela Prorok na rozkaz Jahwe przemawia nad suchymi szczątkami kości. Jahwe przywraca je w ten sposób do życia.

„Tak mówi Pan Bóg: Oto ja wam daje ducha po to, abyście stały się żywe.” (37,4-5)

Kontekst księgi tłumaczy to zdarzenie jako „wydobycie z grobu wygnania” całego Izraela i powrót od życia w utraconej ojczyźnie (37,12-14). Jednak symbol ten można rozumieć także jako zmartwychwstanie ciała.

Podobnie Hiob wyznaje nadzieję życia:

Potem me szczątki skórą odzieje, i ciałem swym Boga zobaczę. (19,26)

W II Księdze Machabejskiej autor przedstawia nam wyznanie przed śmiercią, wiary siedmiu braci i ich matki.

„Król świata jednak nas, którzy umieramy za Jego prawa, wskrzesi i ożywi do życia wiecznego.” (7,9)

„Od Nieba je otrzymałem, ale dla Jego praw nimi gardzę, a spodziewam się, że od Niego ponownie je otrzymam.” ( 7,11) /także Ps 16,9; Dn 12,2; Mch 12,43-44/

Fragmenty te świadczą, że idea zmartwychwstania była znana wśród Izraelitów.

Nie wszystkie stronnictwa przyjmowały ją w jednakowy sposób (np. Sadyceusze negowali możliwość zmartwychwstania.)

Świadectwa uczniów o zmartwychwstaniu Chrystusa są głównym tematem całego Nowego Testamentu.

Święty Paweł w Liście do Rzymian (6,1-14) pisze o życiu w Chrystusie.

W Liście do Koryntian zauważa, że zmartwychwstanie Chrystusa i zmartwychwstanie nasze to jedna i ta sama rzeczywistość. Jeśli nie wierzymy we własne zmartwychwstanie to tym samym podważamy fakt zmartwychwstania Chrystusa.

„Tymczasem (...) Chrystus zmartwychwstał.” (1 Kor 15,20)

Ewangelia mówi nam jeszcze dosadniej o realności zmartwychwstania. Jezus mówi sam o sobie:

„Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem.

Kto we Mnie wierzy, choćby i umarł, żyć będzie.” (J 11,25)

„W domu Ojca mego jest mieszkań wiele”, (J 14,2)

„Ja jestem drogą, prawdą i życiem” (Jezus Pośrednik Ojca przekazuje życie Ojca) (J 14,6)

także: Kazanie na Górze (Mt 5,8 -12), ujrzymy Boga takim, jaki Jest (1 J 3,1-3), wielki tłum opieczętowany (Ap 7,9-17)

2 Tes 2,1-12

Bezpośrednim powodem napisania tego listu stały się niepokojące wieści dotyczące niewłaściwego tłumaczenia poglądów Apostoła na paruzję. Autor zwraca się przeciwko stałym debatom na temat czasu paruzji, przeciw zaniedbywaniu codziennych obowiązków oraz nerwowym oczekiwaniom na przyjście Pana. Na zebraniach liturgicznych pojawili się ludzie, roszczący sobie pretensje do daru proroctwa i pozostający rzekomo pod wpływem Ducha Św. Ponadto zaczęto rozpowszechniać sfałszowany list Pawła.

Zawiera pouczenia o mającym nadejść Dniu Pańskim i poprzedzających go wydarzeniach (znaki). Pierwszym jest odstępstwo jakiemu ulegną chrześcijanie, drugim będzie wystąpienie „człowieka grzechu”, „niegodziwca”, któremu towarzyszyć będzie moc szatana.

Apokalipsy biblijne.

Za ojca apokaliptyki uważa się Ezechiela. Apokaliptycznymi są jego wizje: rydwanu (1,4-28),

suchych kości (37,1-14), nowej świątyni (40-48). Także pewne księgi Izajasza zostały nazwane apokalipsą (roz. 24-27).

Za apokaliptyczne uważa się pewne fragmenty prorockie (Iz 63,1-6; Jl 3-4; Ag 2.6.21)

Apokalipsy pojawiają się w czasach najbardziej tragicznych dla narodu (kryzysy religijne, kiedy narodowi grozi klęska, a wyznawanej wierze niebezpieczeństwa)

Apokaliptycy zajmują się raczej trudnościami religijnymi, a nie politycznymi, chociaż powstanie literatury apokaliptycznej wiąże się z wydarzeniami politycznymi.

Rys charakterystyczny dla literatury apokaliptycznej zawiera Księga Daniela: zapowiada jednocześnie katastrofę i triumf.

- zapowiada koniec świata (9,25; 12,13)

- stanie się to w czasie ustalonym przez Boga (11,35-36)

- na końcu czasu, po zmartwychwstaniu, święci otrzymają królestwo (12,1-4)

- zastąpi królestwo ziemski i nie będzie nigdy zniszczone (2,44)

- charakter oraz niebieski pochodzenie królestwa eschatologicznego zawiera wizja Syna Człowieczego (7,9-14)

Tekst 7,14 jest pod względem treści ostatnim orędziem eschatologiczno- mesjańskim ST.

Wizja Syna Człowieczego jest najwyraźniejszym orędziem, jakie występuje w ST na temat Wcielenia.

Teologia Dogmatyczna

Teza 1: Poznanie Boga i Jego przymiotów.

Rz 1,19n  To bowiem, co o Bogu można poznać, jawne jest wśród nich, gdyż Bóg im to ujawnił. Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty - wiekuista Jego potęga oraz bóstwo - stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła, tak że nie mogą się wymówić od winy.

Rz 2,14n Bo gdy poganie, którzy Prawa nie mają, idąc za naturą, czynią to, co Prawo nakazuje, chociaż Prawa nie mają, sami dla siebie są Prawem. Wykazują oni, że treść Prawa wypisana jest w ich sercach, gdy jednocześnie ich sumienie staje jako świadek, a mianowicie ich myśli na przemian ich oskarżające lub uniewinniające.

Hbr1,1n Wielokrotnie i na różne sposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tych ostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna. Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, przez Niego też stworzył wszechświat.

1 Kor 13,12 Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś [zobaczymy] twarzą w twarz: Teraz poznaję po części, wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany.

Naturalne poznanie Boga:

Sobór Watykański I ogłosił prawdę o naturalnej poznawalności Boga Stwórcy świata z rzeczy stworzonych jako dogmat. Stwierdza, że Bóg może być poznany za pomocą naturalnego światła rozumu z rzeczy stworzonych.

• objawienie naturalne to pierwsze źródło naszej wiedzy o Bogu, jakim jest świat stworzony; poznajemy Boga przez Jego dzieło dostępne naszemu naturalnemu poznaniu;

Dzięki naturalnemu poznaniu jesteśmy w stanie stwierdzić, że Bóg istnieje i że jest transcendentny. Transcendencja Boga ma 2 wymiary:

1. transcendencja bytowa:

Do poznania Boga dochodzimy przez poznanie świata. Poznając rzeczywistość, która nas otacza, zauważamy, że wszystko, co istnieje, zmienia się, jest od czegoś zależne, a więc przed tym, co jest teraz, musiało być coś wcześniej. Pierwszą przyczyną świata i naszego istnienia jest Bóg. Należy zwrócić uwagę, że przyczyna jest całkiem inna od wszystkiego, co istnieje. Znikąd nie pochodzi i się nie zmienia. Istnieje w sposób niczym nieograniczony, niezmienny i niezależny.

Bóg - pierwsza i ostateczna przyczyna wszechrzeczy jest transcendentny. Chodzi tu o sposób istnienia, więc Bóg posiada transcendencję bytową.

Także w księgach Starego Testamentu bardzo mocno zakorzeniona jest idea Boga transcendentnego. Liczne opisy, które często wydają się aż nazbyt antropomorficzne, prowadzą do ukazania prawdy, że Bóg jest inny niż świat, jest ponad nim i nie można Go sobie wyobrazić. Stąd wypływał bardzo mocny zakaz czynienia obrazu Boga, bo człowiek ostatecznie nie wie Kim jest Bóg i zawsze pozostanie On tajemnicą i rzeczywistością budzącą lęk (Izraelici zostali ukarani za czynienie sobie obrazu Boga w postaci cielca, po to, aby zrozumieli, że Bóg jest niewyobrażalny). Powiązanie naturalnego poznania Boga ze wzmianką o kulcie świadczy, że ze świata stworzonego można dojść do przekonania, że Bóg jest bytem osobowym.

2. transcendencja poznawcza:

Człowiek posługuje się w swoim myśleniu pojęciami wziętymi z otaczającej go rzeczywistości, która jest czasowa, przemijająca. Stąd wynika nieadekwatność pojęć ludzkich w stosunku do Boga, który istnieje w zupełnie inny sposób. Można więc wyciągnąć z tego wniosek, że o Bogu nie można powiedzieć nic poza tym, że istnieje i jest inny. Jest to w pewnym sensie prawda, gdyż nie możemy w sposób jednoznaczny i precyzyjny określić jaki On jest, posługując się dostępnymi nam pojęciami myślowymi. Z takiego poglądu wypływa nurt teologii apofatycznej (,,zaprzeczającej”), która uważa, że o Bogu nie możemy powiedzieć nic ponad to, jaki on nie jest (nie-śmiertelny, nie-zmienny, itd.).

Nadprzyrodzone poznanie Boga:

• objawienie nadprzyrodzone - osobiste zwrócenie się Boga do ludzi przez słowa i wydarzenia dokonane w ciągu dziejów.

Poprzez to objawienie Bóg dał się poznać ludziom w sposób przekraczający naturalne możliwości człowieka. Zawiera w sobie takie prawdy o Bogu, jakich drogą naturalnego rozumowania poznać nie możemy. Pełnię tego objawienia otrzymaliśmy od Jezusa Chrystusa. Treścią tego objawienia, przyniesionego przez Jezusa, jest miłość Boga. Na Jego świadectwie o Bogu opieramy naszą wiarę. Jest to objawienie historyczne, na które składa się:

• objawienie pierwotne (w raju),

• objawienie Starego Przymierza,

• objawienie Nowego Przymierza.

Od niego odróżniamy objawienie eschatologiczne, czyli bezpośrednie poznanie Boga w chwale, które jest dane wszystkim zbawionym w niebie.

Cechy objawienia historycznego:

• ma charakter nadprzyrodzony,

• ma charakter społeczny, publiczny,

• ma charakter personalistyczny, osobowy, czyli jest wezwaniem do każdego człowieka,

• ma charakter egzystencjalny - zapewnia człowieka o sensowności jego istnienia.

Społeczny charakter objawienia implikuje istnienie pośredników tego objawienia:

- Jezus Chrystus - najdoskonalszy pośrednik tego objawienia;

- Kościół ustanowiony przez Jezusa - realizuje pośredniczenie w objawieniu poprzez kerygmat, wychowanie w rodzinie, homilie, konfesjonał. Nad prawidłowym przekazywaniem wiary czuwa Urząd Nauczycielski Kościoła.

Badaniem treści objawienia zajmuje się teologia. Opierając się na danych objawienia próbuje rozumowo ująć i tłumaczyć prawdy objawione; może się jednak mylić (ocena należy do Magisterium).

- teologia dogmatyczna - ujmuje prawdy o Bogu rozważając Jego dzieło niezależnie od aktualnego współdziałania człowieka;

- teologia moralna - jest normatywnym ujęciem prawd objawionych (postulaty i zadania jakie Bóg daje człowiekowi);

- teologia życia wewnętrznego;

- teologia pastoralna;

- biblistyka.

Źródłami poznania treści objawionych są tzw. "miejsca teologiczne":

- Pismo Święte,

- nauczanie Magisterium Kościoła tworzące tradycję dogmatyczną,

- tradycja patrystyczna,

- liturgia.

Teza 2: Akt wiary katolickiej - jego struktura, przedmiot i cechy.

Wiara jest aktem człowieka. Jest przyjęciem Boga jako absolutnej łaski, jest oddaniem się panowaniu Chrystusa. Wiara angażuje całe życie człowieka. Jest fundamentalną decyzją człowieka. Jest aktem myśli i woli, aktem wewnętrznym i zewnętrznym, prywatnym i publicznym, rzutuje na życie ziemskie i na życie poza ziemskie. Posiada historyczny punkt zaczepienia, aktualizuje się w teraźniejszości i rzutuje na przyszłość. Człowiek jest podmiotem wiary, a Bóg jest jej fundamentem. Istota wiary tkwi w zaufaniu i oddaniu się Bogu. W Piśmie Świętym wierzyć oznacza oddać się całkowicie i bez zastrzeżeń Bogu. Wierzyć w Boga, zaufać Mu, to przyjąć to, co do nas mówi, czego dla nas dokonał i czego od nas wymaga. Wiara ma wymiar kościelny, nie jest przygodą indywidualną, wierzymy we wspólnocie. Akt wiary skierowany jest ku Komuś, a nie ku czemuś (wierzę Komuś, a nie w coś), czyli jest nastawiona na odpowiedź Osobie, która jest dla mnie autorytetem.

Przedmiotem formalnym wiary jest Bóg objawiający się. Przedmiotem materialnym są prawdy objawione, w które wierzymy.

Struktura aktu wiary:

I.Działanie łaski

Samo objawienie nadprzyrodzone jest łaską. Ale do przyjęcia takiej zewnętrznej łaski potrzebna jest łaska wewnętrzna, czyli zdolność do wierzenia Bogu, którą otrzymujemy we chrzcie - jest to wszczepiona cnota wiary. Oprócz tego to ona daje aktualną pomoc do wierzenia (łaskę uczynkową) także nieochrzczonym. Warunkiem skuteczności łaski jest pokora.

II. Poznanie rozumowe

Człowiek musi zdać sobie sprawę z tego, w co wierzy. Przyjęcie tego, co Bóg objawia, wymaga tego, aby wnikać i coraz lepiej rozumieć komu wierzy i w co wierzy. Są jednak sprawy dla nas niepojęte, które nazywamy "tajemnicami wiary" (np. w jaki sposób Chrystus jest obecny w Eucharystii, itp.). Nie można utożsamiać niejasności z wątpliwościami dotyczącymi wiary. Wątpliwość pojawia się wtedy, gdy człowiek ma pokusę odmówić Bogu zaufania i nie przyjmować Jego Słowa za prawdziwe.

III. Decyzja woli

Uwierzenie zależy od dobrowolnej decyzji człowieka, ponieważ prawdy objawione są dla niego nieoczywiste, tajemnicze, a także dlatego, że przyjęcie tego, co Bóg objawia oznacza podporządkowanie się Jemu aktem posłuszeństwa. Także posłuszeństwo może być dla człowieka trudne z różnych powodów: postawa agnostyczna i relatywistyczna, fascynacja osiągnięciami cywilizacji i lekceważenie wartości duchowych, bolesne przeżywanie tajemnicy zła, błędne wyobrażenia o Bogu.

Cechy aktu wiary:

- wiara jest pewna, bo opiera się na autorytecie Boga,

- wiara jest niejasna (dla rozumu),

- jest nadprzyrodzona,

- jest rozumna,

- jest wolna.

Przymioty, które powinna posiadać wiara:

- stała i mocna,

- powszechna (obejmuje wszystko, co Bóg objawił),

- żywa (człowiek przyjmuje i wypełnia to, co Bóg objawił).

Czy ludzie nie znający objawienia mogą w jakiś sposób zwrócić się do Boga? - wszyscy ludzie są objęci wpływem łaski. Rozumem mogą przyjąć objawienie naturalne. Mogą okazać dobrą wolę poprzez gotowość przyjęcia prawdy, nawet dla nich niewygodnej, poprzez przezwyciężanie egoizmu, itd.. Dlatego należy sądzić, że u tych ludzi może istnieć ukryty, ale rzeczywiście nadprzyrodzony akt wiary, choć będzie to wiara niewyraźna, zawarta w uczciwej postawie wobec prawdy.

Teza 3: Katolicka nauka o Bożej Opatrzności. Problem istnienia zła.

Opatrzność Boża, to działanie Boga, w którym objawia się Jego poznanie, wola oraz realizacja planu stwórczego i zbawczego w stosunku do całego świata. Są to rządy Boga nad światem. Opatrzność Boża to najwyższy rozum Boży i wszechmogąca wola kierująca dobrze sprawiedliwie i miłosiernie rzeczami ku ich celom - po to, aby plan Boży zrealizować. Pismo Święte wielokrotnie mówi o Opatrzności. Podkreśla troskę Boga o swoje stworzenie. Bóg chce, aby stworzenia zgodnie ze swoją naturą brały udział w realizacji tego planu. Człowiek realizuje go przez pracę przemieniającą świat. Współpraca Boga z każdym aktem wolnym człowieka oznacza, że wszystkie działania ludzkie są objęte Opatrznością Bożą. Dotyczy to przypuszczeń, planów, zamiarów, dążeń, skutków i owoców działania.

Opatrznością Bożą objęci są również grzesznicy. Bóg podtrzymuje ich w bycie. Wiarę w Opatrzność Bożą chrześcijanin aktualizuje w modlitwie.

Problem istnienia zła:

Poznanie istniejącego świata pozwala ludziom dojść do przekonania, że jego Stwórca jest potężny i mądry. Odkrycie prawa moralnego we własnym sumieniu wskazuje człowiekowi, że Twórca natury jest też dobry, sprawiedliwy. Ale tu zjawia się trudność jeżeli świat został stworzony przez potężnego, mądrego i dobrego Boga, to skąd się na nim wzięło cierpienie i zło ? To pytanie zawsze niepokoiło ludzi, a próby odpowiedzi były różne.

W starożytności najczęstszą teorią była teoria dualizmu: od początku istnieją dwa pierwiastki - dobro i zło. Istnieje jakby dwóch bogów, jeden tworzący dobro, drugi zło. Wynika stąd oczywiście, że żaden z nich nie może być Bogiem w sensie ostatecznym i absolutnym, może być jedynie "demiurgiem".

Wobec tego zjawia się druga możliwa odpowiedź: może przekonanie o istnieniu absolutnie doskonałego stwórcy świata jest złudzeniem. Wobec tej trudności szczególnie uwydatnia się potrzeba objawienia nadprzyrodzonego, gdy samo rozumowe tłumaczenie znanej nam rzeczywistości może nasuwać wątpliwości co do przymiotów Stwórcy.

Objawienie nadprzyrodzone daje tu odpowiedź wyraźną: jest jeden Bóg, najdoskonalszy Stwórca wsszechświata, a zło pochodzi jedynie z wolnej woli stworzeń, którym Bóg dał wielki przywilej decydowania o swoim postępowaniu. Dlatego mogą się one Bogu sprzeciwić i uczynić przez to zło.

Z Objawienia wynika, że pierwsze sprzeciwienie się stworzeń rozumnych Bogu dokonało się jeszcze przed rozpoczęciem dziejów ludzkości. Był to tajemniczy dla nas grzech aniołów, początek wszelkiego zła. Pozostaje dla nas tajemnicą, co było powodem przeciwstawienia się Bogu tych duchowych stworzeń, obdarzonych rozumem i wolnością. Przekonywujące jest przypuszczenie, że w poczuciu swojej doskonałości i mocy zbuntowały się one przeciw Boskiemu zamiarowi Wcielenia, przeciw uznaniu nad sobą wyższości Chrystusa, Boga będącego jednocześnie człowiekiem. Byłby to więc grzech pychy i zazdrości.

W dziejach człowieka przedstawionych w Biblii zło zjawia się przez akt nieposłuszeństwa pierwszych ludzi wobec Boga, czyli przez grzech pierworodny. Zostaje on dokonany pod wpływem złego ducha.

Zło moralne w świecie jest brakiem postępowania zgodnego z rozumem. Bóg nie może chcieć zła moralnego, ale może je dopuścić jako skutek wolności stworzeń w decydowaniu. Często człowiek chciałby, aby Bóg tak rządził, jak to on sobie wyobraża i pragnie. Człowiek jednak nie zna celu i racji innych bytów, a nawet nie zna pełnej prawdy o sobie. Tylko opatrzność Boża ogarnia całość. Pragnienie zła fizycznego ze względu na jakąś większą wartość nie sprzeciwia się Opatrzności Bożej.

Pierwszy tekst Starego Testamentu mówiący o szatanie jako istocie osobowej znajdujemy w Księdze Hioba. Zawarte są tu istotne elementy nauki biblijnej o szatanie:

• odróznia się on od aniołów,

• nie jest aniołem spuszczającym karę,

• odcina się od naśladowania Boga,

• jest wrogiem człowieka, chce mu szkodzić, aby oderwać go od Boga,

• jest przeciwnikiem ludzkiej pobożności i bojaźni Bożej,

• jego dążeniem jest doprowadzenie człowieka do zwątpienia i buntu,

• jest poddany władzy Bożej,

• jego aktywność jest zależna od Boga.

Drugi tekst Starego Testamentu, to fragment z Księgi Mądrości, z którego dowiadujemy się, że przynależność do szatana jest równoznaczna z utratą życia Bożego i śmiercią wieczną.

Stary Testament stwierdza, że szatan istnieje jako istota osobowa poddana panowaniu Boga. Stara się szkodzić człowiekowi. Pobudza go do buntu przeciw Bogu. Mimo to człowiek jest w stanie przy pomocy Bożej przeciwstawić się szatanowi i dochować wierności Bogu.

Nowy Testament przedstawia szatana w perspektywie przyjścia Mesjasza, które oznacza upadek szatana i jego królestwa. Chrystus także wspomina o szatanie. Klęska szatana rozpoczyna się tam, gdzie się zaczęła, czyli w wolności człowieka.

Prawdy Nowego Testamentu o szatanie:

• istnieje szatan - wróg Boga i człowieka,

• istnieje jako byt osobowy,

• nie utożsamia się z grzechem, ale jest jego sprawcą,

• stara się poddać cały świat swemu panowaniu,

• kusi człowieka do grzechu i chce go odwieść od Boga,

• człowiek jest wolny w przyzwoleniu na grzech i pokusy szatana,

• w świetle działania szatana, moc Chrystusa staje się bardziej widoczna,

• moc szatana została zniszczona przez Słowo Boże i przez wiarę człowieka w to Słowo,

• Nowy Testament nie zna praktyk, technik, które broniłyby człowieka przed szatanem,

• nie ma miejsca na magie i czary.

Wypowiedzi Magisterium Kościoła:

• Kościół na Soborze Laterańskim IV w 1215 roku wykluczył dualizm,

• papież Pius XII w Encyklice Humani generis stwierdził, że aniołowie są bytami osobowymi,

• Vat. II mówi o zwycięstwie Chrystusa nad szatanem, że Chrystus przez swoją śmierć i zmartwychwstanie uwolnił nas z mocy szatana,

• Jan Paweł II przypomina o działaniu szatana w swoim nauczaniu, a zwłaszcza w Encyklice Dominum et vivificantem.

Egzorcyzmy w Kościele:

• wezwanie imienia Pańskiego,

• rozkaz wyjścia skierowany do demona.

Teza 4: Tajemnica Trójcy Świętej.

1. Objawienie Trójcy Świętej w tekstach Nowego Testamentu.

Mt 11,27 Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić.

Mt 28,19 Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.

J 8,58 Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM».

J 14,16 Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze -

J 16,14n On Mnie otoczy chwałą, ponieważ z mojego weźmie i wam objawi. Wszystko, co ma Ojciec, jest moje. Dlatego powiedziałem, że z mojego weźmie i wam objawi.

Bóg jako Ojciec

Nazwanie Boga Ojcem bierze swój początek od Jezusa Chrystusa. Jezus mówi o Bogu jako Ojcu w 2 znaczeniach:

• w stosunku do ludzi ( znaczenie szersze ),

• w stosunku do siebie ( znaczenie ścisłe ).

Bóg jest Ojcem dla ludzi w oparciu o 2 fakty:

dzięki aktowi stworzenia, jako dawca życia naturalnego człowieka,

przez łaskę uświęcającą.

Jezus odróżnia wyraźnie sens w jakim może On nazywać Boga swoim Ojcem od sensu, w jakim mogą Go nazywać ludzie. Jezus nigdy nie mówi o Bogu jako naszym Ojcu, mówi o Ojcu swoim i Ojcu waszym. Ucząc modlitwy „Ojcze nasz” podkreśla - wy tak się módlcie ( Mt 6,9 ).

Jezus mówi o Ojcu, gdy obwieszcza nadejście Królestwa Bożego, które jest królestwem łaski i miłosierdzia. Przyjście Królestwa Bożego łąćzy Chrystus z przyjściem miłości Boga i Jego własnym przyjściem. Jedynie Chrystus objawia Boga Ojca, jest to prawda przekazana przez Syna.

U św. Pawła pojęcia Bóg i Ojciec są ze sobą nierozdzielnie związane. Tylko Syn czyni nas synami Bożymi. Ojciec jest początkiem, punktem wyjścia i celem dzieła zbawczego Chrystusa. Od Niego pochodzi błogosławieństwo, łaska, miłość, miłosierdzie, pocieszenie i radość. Do Niego należy zwracać się w modlitwie.

Według św. Jana Ojciec jest źródłem i treścią Objawienia, Syn Objawicielem, który objawia Ojca. Jezus przychodzi, ponieważ jest posłany przez Ojca, kto widzi Jego, widzi Ojca. Jezus jest oskarżony, bo postawił siebie na równi z Bogiem.

Poprzez pojęcie Ojciec opisuje się Boga jako byt osobowy, który działa i mówi w sposób wolny w historii i który ustanawia przymierze z ludźmi. Bóg Ojciec jest Bogiem, który ma osobowe oblicze, który ma imię. Jest początkiem i przyszłością. Jest Bogiem nadziei. Jest wolny i takim się objawił w Jezusie Chrystusie.

Jezus Chrystus Synem Bożym

Jezus ukazuje swoją inność, odrębność od proroków, rabinów. Stawia się na równi z prawodawcą - "A Ja wam powiadam".

Ewangelie synoptyczne ukazują, że Chrystus jest w pełni świadomy swego prawdziwego synostwa Bożego. Swiadczą o tym tekst: Mt 11,27. Chrystus posiada naturę tak doskonałą, że jest w stanie poznać naturę Boga, dlatego Jego natura i poznanie są równe Bogu Ojcu; czyli Chrystus jest Bogiem.

Charakterystycznym tekstem na Synostwo Boże jest prolog św. Jana. Autor wprowadza na określenie Syna Bożego nowe pojęcie: Logos - Słowo; wykazuje bóstwo Jezusa poprzez stwierdzenie Jego preegzystencji tj. istnienia przed Wcieleniem.

W prologu ukazane są następujące przymioty Logosu:

- jest Osobą,

- jest Osobą różniącą się od Boga Ojca, a nie samym Ojcem,

- jest Osobą Boską, a więc Bogiem,

- jest wieczny, istniał zanim powstał świat.

Dalej Jan opisuje wspólnotę w Ojcu i Synu, a zarazem ich odrębność. Jezus uważa swój byt u Ojca za pierwotny. Na ziemi jest przejściowo.

Dla św. Pawła wypowiedzi o Synostwie Bożym są sercem Ewangelii; dla niego jest to "Ewangelia Jego Syna". Św. Paweł kładzie nacisk na zbawienie i na zmartwychwstanie. Odkupienia człowieka mógł dokonać tylko i wyłącznie Syn Boży.

Duch Święty Trzecią Osobą boską

W Nowym Testamencie mamy wyraźne akcenty, które mówią o relatywnej autonomii Ducha rozumianego jako Osoba:

1. Duch Święty w życiu Jezusa:

• Ewangelia Mateusza i Łukasza stwierdza, że Jezus został poczęty z Ducha Świętego, co wskazuje na stwórczą moc Boga;

• wszyscy ewangeliści mówią o chrzcie Jezusa w Jordanie, w czsie którego zstąpił na Niego Duch - publiczne otrzymanie misji Mesjasza od Boga;

• św. Jan mówi, że zesłanie Ducha Świętego jest owocem zmartwychwstania i wywyższenia Chrystusa; charakterystyczne określanie Ducha Świętego Parakletem lub Duchem Prawdy.

2. Pneumatologia Dziejów Apostolskich:

Dzieje Apostolskie opisują działanie Ducha Świętego w Kościele i w świecie jako kontynuatora działalności zbawczej Jezusa. W Dz Duch jest darem Ojca i Syna, do którego ściśle należy, że może być nazwany Jego Duchem, zesłanym po wejściu Chrystusa do chwały. Duch Święty dalej prowadzi dzieło Chrystusa, towarzyszy apostołom w ich działalności misyjnej. Jest On Osobą boską, bo dokonuje dzieła uświęcenia i wewnętrznego objawienia, tego może dokonać tylko Bóg.

3. Nauka o Duchu Świętym u św. Pawła:

Według św. Pawła życie chrześcijańskie pochodzi od Chrystusa i Ducha Świętego - tu widać wzajemną ich relację. W momencie chrztu człowiek staje się mieszkaniem dla Chrystusa i Ducha Świętego. Apostoł stwierdza równość pomiędzy Chrystusem a Duchem Świętym, pod każdym względem.

Bóg daje swojego Ducha, udziela Go, posyła, pozwala Mu mieszkać w wierzących. Duch Boży uczy tylko w zgodności z Objawieniem Chrystusa. Chrystus działa w Kościele przez Ducha, ale Pneuma nie działa przez Chrystusa. Pneuma wykonuje funkcje, które są właściwe Jemu, o których nie można powiedzieć, że są Chrystusa lub Ojca. Duch jest pierwszym darem, pieczęcią, zadatkiem przyszłego zbawienia.

Duch Święty spełnia podwójną rolę:

wnosi eschatologiczną przyszłość w chrześcijańską teraźniejszość,

uobecnia minione wydarzenia Chrystusa we wspólnocie.

Paweł podkreśla, że Duch Święty działa przy chrzcie, jest udzielany ochrzczonemu na własność. Tylko Duchowi Świętemu Paweł przypisuje dary duchowe, charyzmaty. Duch Święty jako odrębna Osoba Boska, jest mocą świętą i uświęcającą Boga i Chrystusa. Na odrębność Osoby Ducha Świętego w Trójcy Świętej wskazuje określanie Go przez Pawła działającym, myślącym, badającym, dociekającym, mówiącym.

W Nowym Testamencie zadaniem Ducha Świętego jest aktualizowanie, upowszechnianie i urzeczywisynianie w pojedyńczym człowieku Osoby i dzieła Chrystusa.

2. Arianizm. Sobór w Nicei 325 rok. Tekst symbolu wiary.

3. Osoba Ducha Świętego i Jego działanie.

Pełny tytuł Encykliki „Dominum et vivificantem” brzmi - „O Duchu Świętym w życiu Kościoła i świata” i wskazuje, że istotnym zagadnieniem, będącym przedmiotem rozważania jest działanie Ducha Świętego w historii zbawienia i Kościoła. Pojęty w ten sposób Duch Święty jest rozumiany jako Duch Prawdy, sprawca wcielenia Boga oraz uświęcenia człowieka.

W pierwszej części zatytułowanej „Duch Ojca i Syna dany Kościołowi”, przedstawione zostały etapy i sposoby udzielania Kościołowi i ludzkości Ducha Świętego, który daje życie. Przedmiotem rozważań jest tutaj jeden z najistotniejszych momentów historii zbawienia, Wieczerza paschalna, podczas której Jezus Chrystus zapowiada przyjście „Pocieszyciela”. Ów Paraklet, prowadzi dalej dzieło pierwszego Pocieszyciela, którym jest sam Jezus. Posłanie Ducha Świętego, związane ze śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa, nie jest jednak pierwszym posłaniem. Encyklika mówi wyraźnie, że chodzi tu o „nowy początek względem pierwszego i pierwotnego zarazem początku zbawczego udzielania się Boga, który łączy się z samą tajemnicą stworzenia”. Ponieważ pierwsze udzielenie się Boga natrafiło na grzech, który jest „przeciwieństwem zbawczego udzielania się Boga człowiekowi”, dlatego za pośrednictwem Krzyża Chrystusa zostaje udzielony Duch Święty, aby od dnia Pięćdziesiątnicy pozostać z Kościołem i w Kościele, a poprzez Kościół w świecie.

W ten sposób Bóg poprzez swoje nowe udzielenie się w Duchu Świętym, dokonane za pośrednictwem Chrystusa, dał początek nowej epoce, w której wszystkie obietnice zbawienia zmieniły się w pewność. Tym samym rozpoczął się czas Kościoła, w którym działa Pan i Ożywiciel. Szczególnym momentem tego „czasu Kościoła” był Sobór Watykański II, który zawarł w swym nauczaniu to co, Duch mówi do Kościołów na obecnym etapie historii zbawienia.

Treść punktów 3 - 10:

3. Gdy czas odejścia Jezusa Chrystusa z tego świata już się przybliżył, zapowiedział On Apostołom „innego Pocieszyciela”. Chrystus nazywa Ducha Prawdy „innym” Pocieszycielem, drugim, gdyż On sam, Jezus Chrystus jest pierwszym Pocieszycielem . Duch Święty przychodzi po Nim i za Jego sprawą, ażeby dzieło zbawienia kontynuować w świecie przez Kościół. O tej kontynuacji swego dzieła przez Ducha Świętego mówi Chrystus kilkakrotnie w czasie tej samej rozmowy pożegnalnej, przygotowując Apostołów, zgromadzonych w Wieczerniku, do swego odejścia przez mękę i śmierć krzyżową.

Słowa, do których tutaj będziemy się odwoływać, znajdują się w zapisie Ewangelii Janowej. Każde z nich dodaje jakąś nową treść do tej samej zapowiedzi i obietnicy. Równocześnie zaś są one wewnętrznie ze sobą powiązane, nie tylko perspektywą tych samych wydarzeń, ale równocześnie perspektyw tajemnicy Ojca, Syna i Ducha Świętego, która nigdzie może w Piśmie Świętym nie znajduje tak szczególnego wyrazu, jak właśnie tutaj.

4. Duch Święty będzie Pocieszycielem Apostołów oraz Kościoła, jako stale obecny wśród nich — choć niewidzialny — Nauczyciel tej samej Dobrej Nowiny, co Chrystus. Będzie dopomagał we właściwym zrozumieniu treści Chrystusowego Orędzia, zapewni mu ciągłość i tożsamość wśród zmieniających się warunków i okoliczności. Duch Święty sprawi, że w Kościele trwać będzie zawsze ta sama Prawda, jaką Apostołowie usłyszeli od swego Mistrza.

5. W przekazywaniu Dobrej Nowiny Apostołowie będą szczególnie zjednoczeni z Duchem Świętym. Apostołowie byli świadkami bezpośrednimi, naocznymi. Oni Chrystusa „usłyszeli” i „ujrzeli własnymi oczyma”, na Niego „patrzyli”, a nawet „dotykali swymi rękami”. To ich ludzkie, naoczne i „historyczne” świadectwo o Chrystusie łączy się ze świadectwem samego Ducha Świętego. W świadectwie Ducha Prawdy ludzkie świadectwo Apostołów znajdzie najwyższe oparcie. Jeśli Chrystus sam jest najwyższym i najpełniejszym objawieniem Boga dla ludzkości, to świadectwo Ducha Świętego stanowi o wiernym przekazie objawienia w nauce i pismach Apostołów, jest dla tego przekazu natchnieniem i zabezpiecza go, podczas gdy świadectwo Apostołów zapewnia mu ludzki wyraz w Kościele i w dziejach ludzkości.

6. W poprzednich słowach Chrystusa ( z tekstu Jana ), Pocieszyciel — Duch Prawdy jest zapowiedziany jako Ten, który „nauczy i przypomni”, jako Ten, który będzie „świadczył” o Chrystusie. Obecnie zaś Chrystus mówi o Nim: „doprowadzi was do całej prawdy”.

„Doprowadzenie do całej prawdy” dokonuje się więc w wierze i poprzez wiarę, co jest dziełem Ducha Prawdy i owocem Jego działania w człowieku. Duch Święty ma być tutaj najwyższym przewodnikiem człowieka: światłem ducha ludzkiego. Odnosi się to do wszystkich pokoleń uczniów i wyznawców Mistrza.

7. Pomiędzy Duchem Świętym a Chrystusem zachodzi zatem w ekonomii zbawienia najściślejsza więź, gdyż On, Duch Prawdy działa w dziejach człowieka jako „inny Pocieszyciel”, zabezpieczając trwale przekaz i promieniowanie Dobrej Nowiny objawionej przez Jezusa z Nazaretu. Dzięki temu, w Duchu Świętym - Paraklecie, który w tajemnicy i działalności Kościoła stale kontynuuje historyczną obecność Odkupiciela na ziemi i Jego zbawcze dzieło, jaśnieje chwała Chrystusa.

Najwyższe i najpełniejsze samoobjawienie się Boga, jakie dokonało się w Chrystusie i zostało poświadczone przepowiadaniem Apostołów, będzie dokonywało się nadal poprzez misję niewidzialnego Pocieszyciela: Ducha Prawdy.

8. Właściwością tekstu Janowego jest to, że Ojciec, Syn i Duch Święty wymieniani są w nim wyraźnie jako Osoby, pierwsza odrębna od drugiej i trzeciej i te między sobą.

Tak więc „Duch od Ojca pochodzi” (J 15, 26) i Ojciec „daje Ducha” (J 14, 16). Ojciec „posyła” Ducha w imię Syna (J 14, 26), Duch „świadczy” o Synu (J 15, 26). Syn prosi Ojca o posłanie Ducha-Pocieszyciela (J 14, 16). Równocześnie zaś Duch zostaje posłany przez Ojca w mocy odkupienia dokonanego przez Chrystusa — i w tym znaczeniu Duch Święty zostaje posłany również przez Syna: „poślę Go do was”. Duch Święty przyjdzie, o ile Chrystus odejdzie przez Krzyż: przyjdzie nie tylko w następstwie, ale za sprawą odkupienia dokonanego przez Chrystusa z woli i jako dzieło Ojca.

9. Tak więc podczas paschalnego przemówienia pożegnalnego znajdujemy się poniekąd u szczytu objawienia trynitarnego oraz orędzia misyjnego, skierowanego do Apostołów, a przez nich do Kościoła: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody”, a w poleceniu tym zawarta jest trynitarna formuła chrztu: „udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego” (Mt 28, 19). Formuła ta odpowiada wewnętrznej tajemnicy Boga, życia Bożego. To życie, to Ojciec, Syn i Duch Święty — Boska Jedność Trójcy.

10. W swoim życiu wewnętrznym Bóg „jest Miłością” (por. 1 J 4, 8. 16), miłością istotową, wspólną trzem Osobom Boskim. Duch Święty jest osobowym wyrazem tego obdarowywania się, tego bycia Miłością.

Równocześnie Duch Święty, jako współistotny w Bóstwie Ojcu i Synowi, jest Miłością i Darem (nie stworzonym), z którego wypływa wszelkie obdarowanie względem stworzeń (dar stworzony).

Teza 5: Stworzenie człowieka. Jego natura. Problem ewolucji.

1. Pochodzenie człowieka.

Problem ewolucji:

Objawienie nie mówi o rozwoju stworzeń. Istnieje zatem problem, jak uzgodnić hipotezę nauk przyrodniczych z chrześcijańską nauką o stworzeniu. Przez długie wieki opis stworzenia z Rdz 1 - 2 był odczytywany dosłownie.

Taki sposób stworzenia podważały w XIX wieku teorie ewolucjonistyczne. Kościół odrzucał te hipotezy.

Ewolucjoniści pretendowali do orzekania na temat wnioskowania filozoficznego i religijnego, co wykraczało poza kompetencje swojej dziedziny.

Ewolucja - rozwój, wzrost bytu, nowe stawanie się.

Ewolucjonizm materialistyczny - tłumaczy energią tkwiącą w bytach niższych powstanie bytów wyższych.

Niemożliwe jest, aby z bytów niższych powstawały byty wyższe bez udziału siły wewnętrznej. Byt nie może dać z siebie czegoś, czego sam nie posiada.

Orzekanie o sposobie pochodzenia ludzi wykraczało poza kompetencje Kościoła.

Możliwość ewolucyjnego wyjaśnienia rozwoju świata i pochodzenia ludzkiego ciała dopuścił Pius XII w Encyklice Humani generis w 1950 roku.

Dziś teorie nauk empirycznych przedstawiane są z większą pokorą. Ludzie są bardziej wstrzemięźliwi w wypowiadaniu się co do spraw wykraczających poza ich kompetencje.

Obecnie w interpretacji pierwszych rozdziałów Rdz podkreśla się, że należy odróżnić treść wypowiedzi od sposobu jej przekazania.

Treść - to, co autor natchniony mógł rozpoznać jako Słowo Boże na temat początku ludzkości. Człowiek zawdzięcza cały swój byt wolnemu stwórczemu aktowi Boga. Bóg stworzył człowieka: mężczyznę i kobietę jako partnerów dialogu. Więź z Bogiem stoi u podstaw ludzkiej egzystencji.

Pozostała część, to sposób przekazania treści: lepienie człowieka z prochu, stworzenie kobiety z żebra Adama.

Oba rozdziały Rdz pokrywają się w przedstawieniu stworzenia człowieka. Rozdział 1 powstał po zredagowaniu rozdziału 2.

Sposób stworzenia nie jest nigdzie w Piśmie Świętym podnoszony do rangi prawdy zbawczej. Nie ma wątpliwości, że człowiek jest w całej swej istocie stworzeniem Boga dla bezpośredniego związku z Bogiem.

Postawa Kościoła wobec ewolucjonizmu:

• XIX wiek - odrzucano całkowicie ewolucyjne pochodzenie człowieka,

• w czasie pontyfikatu Piusa Xi i Piusa XII nie ingerowano w wypowiedzi teologów opowiadających się za umiarkowanym ewolucjonizmem,

• Pius XII Encyklika Humani generis - pozostawia sprawę otwartą dla ewolucjonizmu umiarkowanego. Papież pisze, że można rozważać problem genetycznego związku pomiędzy światem zwierząt, a cielesnością człowieka. Papież podkreśla, że jeśli chodzi o duszę ludzką, to wg wiary katolickiej, zostaje stworzona bezpośrednio przez Boga. Encyklika odróżnia problem pochodzenia ciała od problemu pochodzenia duszy. Ciało mogłoby się rozwinąć z form przedludzkich, natomiast dusza byłaby bezpośrednio stworzona.

• Objawienie wyklucza radykalny antropologiczny ewolucjonizm Spencera, Lamarka, Darwina, Haeckela - zaprzeczają stwórczemu działaniu Boga przy powstaniu człowieka.

Próba pogodzenia nauki o stworzeniu z ewolucjonizmem umiarkowanym postawiła problem biologicznej jedności pochodzenia ludzkości: czy ludzkość pochodzi od jednej pary ludzi, czy od wielu. Jedności ludzkości należy szukać w Chrystusie. Pierwotnym fundamentem solidarności pomiędzy ludźmi nie jest grzech, ale łaska i zbawienie.

POCHODZENIE POSZCZEGÓLNEGO CZŁOWIEKA

W Piśmie Św. brak ważnych wypowiedzi na temat szczególnego działania Boga przy zaistnieniu pojedyńczych ludzi. Pomimo tego istnieje przekonanie w Kościele, że sama ludzka moc rodzenia, nie może być przyczyną uduchowionej istoty ludzkiej, ale że przy powstawaniu każdego człowieka działa w szczególny sposób Stwórca.

Wyróżnia się następujące interpretacje:

- kreacjonizm - Bóg stwarza duszę każdego człowieka, czyli poczętemu z rodziców ciału udziela duszę,

- pregeneracjonizm - Bóg nie stwarza duszy, gdyż wtedy trzeba by Mu przypisać przekazywanie grzechu pierworodnego. Stąd dusza dziecka pochodzi z substancji materialnej, czy duchowej rodziców,

- preegzystencjonizm - stworzenie duszy ma miejsce przed złączeniem jej z ciałem (dualizm platoński),

- emanacjonizm - dusza emanuje z Boga.

Spośród wymienionych poglądów zwyciężył kreacjonizm ( Bóg stwarza duszę bezpośrednio ). Człowiek jest czymś więcej, niż tylko rezultatem ewolucji biologicznej. Potrzeba interwencji Boga, aby powstał nowy człowiek. Bóg stwarzając człowieka działa od wewnątrz poprzez rodziców, uzdalniając ich do dania życia człowiekowi, jako istocie cielesno - duchowej. Jest to ogromna zależność człowieka od Boga tym szczególniejsza, gdyż chodzi o stworzenie duszy. Bóg jako dawca duszy działa przez rodziców. Wynosi ich działanie do takiego stopnia, do jakiego z własnej natury nie byliby zdolni. Zarówno Bóg, jak i rodzice są przyczyną całego i jednego człowieka, choć każdy w sposób odpowiadający własnej przyczynowości. Płód ludzki od chwili poczęcia jest pełnym człowiekiem, duszą i ciałem, pomimo nierozwinięcia jeszcze tego ostatniego.

2. Człowiek jako jedność duszy i ciała w Starym Testamencie.

Ujęcie człowieka w kulturze greckiej charakteryzuje dualizm. Dusza przedstawia wyższą wartość niż ciało. Ciało = soma, pierwotnie jako ciało umarłe; dusza = psyche - boska. Ciało jest więzieniem duszy. Filozofia grecka o człowieku wywołała kierunek myślenia zwany gnostycyzmem.

Biblijna koncepcja człowieka jest inna - człowiek jest jednością, wskazują na to pojęcia określające człowieka:

• nefes - szyja, kark, tchawica, organ, który mówi człowiekowi o konieczności oddychania, jedzenia i picia; dusza - miejsce uczuć i wzruszeń emocjonalnych; oznacza człowieka w jego konieczności i zależności od Boga;

• ruah - oddech, oddech Jahwe, duch, zmysł, myśl; siła życiowa i stwórcza Boga; dyspozycja psychiczna człowieka wytworzona pod wpływem Boga; dynamiczna relacja człowieka do boga;

• basar - to samo, co greka określa pojęciem sarks - mięso i soma - ciało; człowiek jest nefes, jest basar, a nie posiada nefes, basar;

W S.T. nefes jest to człowiek składający się z czegoś. Człowiek jest "basar" na ile stoi w pokrewieństwie i we wspólnocie ludu z Bogiem. "Ruah" jest to człowiek, na ile jest pod charyzmatycznym prowadzeniem Boga. W późniejszych tekstach ST zjawia się wyraźniejsze odróżnienie elemnetu materialnego i duchowego człowieka (Mdr 3,1). Dusza jest czymś, dzięki czemu człowiek może żyć mimo śmierci fizycznej.

3. Człowiek w Nowym Testamencie

A. Synoptycy.

Podjeli nauczanie S.T. o człowieku. Nie rozumieli więc ciała, jako ograniczenia duszy i źródła grzechu. Podobnie jak S.T. tak też N.T. stosuje odpowiednie terminy na określenie człowieka:

- kardia - serce w znaczeniu głębokich decyzji człowieka,

- psyche - pararelne do nefes w S.T. = życie,

- pneuma - duch, jako moc Boga dana człowiekowi.

B. Św. Paweł

Wypracował nowocześniejsze pojęcia. W 1 Tes 5,23 zestawił razem pojęcia pneuma, sarks, soma.

Antropologia N.T. rozważa byt człowieka w świetle Boga. Jedynie w relacji do Jezusa można myśleć o pełni człowieka .

Teza 6: Grzech pierworodny. Jego dziedziczenie. Jego skutki.

Mdr 2,23n Bo dla nieśmiertelności Bóg stworzył człowieka -  uczynił go obrazem swej własnej wieczności. A śmierć weszła na świat przez zawiść diabła i doświadczają jej ci, którzy do niego należą.

Rz 5,12 Dlatego też jak przez jednego człowieka grzech wszedł na świat, a przez grzech śmierć, i w ten sposób śmierć przeszła na wszystkich ludzi, ponieważ wszyscy zgrzeszyli...

Rz 5,15 Ale nie tak samo ma się rzecz z przestępstwem jak z darem łaski. Jeżeli bowiem przestępstwo jednego sprowadziło na wszystkich śmierć, to o ileż obficiej spłynęła na nich wszystkich łaska i dar Boży, łaskawie udzielony przez jednego Człowieka, Jezusa Chrystusa.

Rz 5,18 A zatem, jak przestępstwo jednego sprowadziło na wszystkich ludzi wyrok potępiający, tak czyn sprawiedliwy Jednego sprowadza na wszystkich ludzi usprawiedliwienie dające życie.

Grzech pierworodny to:

1. Peccatum originale originans - upadek pierwszego człowieka sprawił, że każdy człowiek przychodzi na świat z biernym grzechem pierworodnym.

2. Peccatum originale originatum - pasywny grzech pierworodny - stan obciążenia od czasów Adama.

Podstawowe teksty o grzechu pierworodnym to Rdz 2 - 3 i Rz 5,12 - 19.

Stary Testament o grzechu - teksty Rdz mówią o grzechu Adama. Dziś mówi się, że Adam to nie imię włsne, lecz po prostu człowiek. Nie jest istotne kiedy i gdzie oraz w jaki sposób człowiek popełnił grzech pierworodny. Istotne jest, na czym polegał - nieposłuszeństwo wobec Boga, zerwanie z Nim przyjaźni. Człowiek jest bytem rozumnym i wolnym, stworzonym na obraz Boga, co świadczy o jego ograniczoności. Drzewo z Rdz oznacza granicę nieprzekraczalną dla istoty stworzonej. Nieposłuszeństwo oznacza przekroczenie tej granicy. Człowiek nie może sam o sobie decydować.

Musimy pamiętać, że:

1. Bóg troszczy się o tego upadłego człowieka.

2. Grzech jest początkiem historii zbawienia.

S.T. rysuje nam człowieka jako bezsilnego, grzesznego. Wszyscy są nim dotknięci /powszechność grzechu/. Tekst S.T. ukazuje szatana jako głównego sprawcę grzechu. Bóg karze za grzech:

- wypędzenie z raju,

- zagłada Sodomy i Gomory.

Nowy Testament o grzechu:

1. Zasada indywidualnej odpowiedzialności za grzech.

2. Solidarność w grzechu.

3. Św. Paweł mówi o powszechności grzechu.

Św. Jan potwierdza, że szatan jest głównym sprawcą grzechu, jest on zabójcą i ojcem klamstwa.

Tekst Rz 5,12 - 21 toniepodważalny, biblijny fundament nauki o grzechu pierworodnym.Św. Paweł stwierdza, że poprzez jednego człowieka grzech wszedł na świat, a z powodu grzechu weszła śmierć - oddzielenie od Boga, śmierć fizyczna człowieka. Działanie Adama ma konsekwencje na wszystkich ludzi. Św. Paweł przeciwstawia Adama Chrystusowi. Ostatecznie łaska jest silniejsza od grzechu.

Nauka Magisterium Kościoła o grzechu pierworodnym:

* Sobór Trydencki

- skutkiem grzechu jest śmierć oraz niewola szatana,

- grzech pierworodny jest przekazywany przez zrodzenie a nie przez

naśladowanie,

- dzieci są objęte grzechem pierworodnym,

- pożądliwość nie jest równoznaczna z grzechem /przeciw Lutrowi/

mamy ją dla walki.

Teza 7: Tajemnica Wcielenia.

Trzy koncepcje chrystologii:

1. ODDOLNA = WYWYŻSZENIA - szkoła Antiocheńska. Rozważanie tajemnicy Chrystusa od postaci Jezusa z Nazaretu, w którego czynach i słowach rozpoznajemy objawiającego się Boga, Syna Bożego wywyższonego przez Ojca;

• katechezy św. Piotra w Dz,

• Sobór Chalcedoński 451 rok i Konstantynopolitański III w 681 roku,

• herezja Nestoriusza.

ODGÓRNA = PREEGZYSTENCJI - szkoła Aleksandryjska. Tajemnicę Chrystusa rozpatruje się od strony Boskiej Osoby Słowa, która przyjmuje ludzką naturę i w niej objawia się jako Syn Jednorodzony, odwiecznie istniejący u Boga Ojca;

• Listy św. Pawła, np Flp 2,6n,

• Sobór Efeski 431 rok i Konstantynopolitański II 553 rok,

• przez wiele wieków dominowała w teologii katolickiej,

• herezja monofizycka.

• KONCENTRYCZNA = INTEGRALNA - współczesna. Punktem wyjścia jest fakt Zmartwychwstania, z którego można wnioskować zarówno o człowieczeństwie Jezusa - skoro został zabity, jak i o Boskiej transcendencji Jego Osoby - okazał się Panem życia i śmierci.

1. Tajemnica Chrystusa w Ewangeliach Synoptycznych.

Mt 11,27 Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić.

Mt 10,37 Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien. I kto kocha syna lub córkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien.

Ewangelie stopniowo pokazują tajemnicę Chrystusa. Zaczynają od:

• ukazania Chrystusa jako prawdziwego człowieka:

Ewangelie wyraźnie przedstawiają Chrystusa jako autentycznego człowieka. Było to ważne, gdyż w I wieku dokeci ( gr. dokeo - wydaje mi się ) kwestionowali człowieczeństwo Chrystusa. Poszczególne przejawy człowieczeństwa:

a) rodowód Jezusa Chrystusa - jako człowiek miał ludzkich przodków,

b) ludzkie narodzenie Jezusa i Jego rozwój jako dziecka,

c) przejawia ludzkie zachowania: zmęczony śpi, czuje głód, przejawia różne uczucia ludzkie, poddaje się woli Ojca, jest prowadzony przez Ducha i kuszony przez diabła, umiera na krzyżu,

d) ludzka wolność Chrystusa - jako człowiek reprezentuje szczyt wolności. Przejawia się w tym, że nie jest zależny od ludzkich względów i okoliczności. Jedyną zależność, jaką sam przyjmuje, to wybrane przez Niego poddanie się woli Ojca. Szczytowym momentem ujawnienia się wolności jest Jego dobrowolna śmierć na krzyżu.

• porównania Chrystusa z innymi postaciami biblijnymi:

Porównania z innymi postaciami biblijnymi mają na celu wskazanie, że Chrystus przekracza ludzki sposób bycia.

a. Ewangeliści stwierdzają, że Chrystus jest kimś większym niż Jan Chrzciciel i prorocy Starego Testamentu. Wykorzystuje w tym celu przypowieść o przewrotnych rolnikach.

b. Chrystus sprawuje władzę nad aniołami: "pośle aniołów swoich" [Mt 24,31].

c. Ewangeliści porównują Chrystusa ze świątynią, będącą miejscem obecności Boga [Mt 12,6].

• na końcu zaś przedstawiają Chrystusa posiadającego przymioty Boga:

a. Chrystus stawia siebie w centrum zainteresowania:"Ja wam powiadam".

b. W "Kazaniu na Górze" [Mt 5-7] Chrystus przedstawia siebie jako najwyższego Prawodawcę, równego Bogu.

c. Chrystus stwierdza, że ma władzę odpuszczania grzechów, która jest władzą samego tylko Boga - cud uzdrowienia paralityka.

d. Chrystus jako cudotwórca działa własną mocą: "rzekł do jeziora: milcz, ucisz się" [Mk 4,39]. Prorocy czyniąc cuda powoływali się na Imię Boga, zaś apostołowie czynili cuda "w imię Jezusa Chrystusa". Swoją moc Chrystus przekazuje wg własnej woli swoim uczniom.

e. Jezus ma moc nad światem niewidzialnym i obdarza tą władzą wg własnej woli swoich uczniów.

f. "tekst Janowy" - Ewangelie Mt i Łk ( styl i słownictwo przypomina Ewangelię Jana ). Tekst ten mówi o więzi Jezusa z Ojcem, która stanowi relację jedyną w swoim rodzaju. Jest to relacja mająca swe źródło w pochodzeniu od Ojca a zarazem zawierająca równość we wzajemnym poznawaniu. Jezus nigdy nie mówi o Bogu jako wspólnym Ojcu swoim i ludzi. Jedyny raz, gdy mówi o Bogu „Ojcze nasz” poprzedza zwrot poleceniem, żeby słuchacze tak się modlili.

g. W szczególny sposób Chrystus przypisuje sobie Boskie przymioty, gdy żąda dla siebie miłości ponad wszystko.

Tego typu żądanie byłoby nonsensem, gdyby odnosiło się do kogokolwiek poza Bogiem. Jest to szczątkowy tekst w Ewangeliach Synoptycznych odsłaniający Bóstwo Chrystusa.

2. Tajemnica Chrystusa w tekstach Pawłowych.

Rz 9,5 Do nich należą praojcowie, z nich również jest Chrystus według ciała, który jest ponad wszystkim, Bóg błogosławiony na wieki. Amen.

Ga 4,4n Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo.

Flp 2,6 - 11 On, istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi, stawszy się podobnym do ludzi. A w zewnętrznym przejawie, uznany za człowieka, uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci - i to śmierci krzyżowej. Dlatego też Bóg Go nad wszystko wywyższył i darował Mu imię ponad wszelkie imię, aby na imię Jezusa  zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych. I aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest PANEM - ku chwale Boga Ojca.

Apostoł Paweł pisze w swoich Listach o Jezusie Chrystusie przede wszystkim jako o Zbawicielu. Wg niego w dziele Odkupienia ujawnia się kim jest Chrystus. Na teksty mówiące o Bóstwie Chrystusa składają się:

1. Teksty stwierdzające Synostwo Boże.

Jezus jest własnym Synem Boga w znaczeniu jedynym i niepowtarzalnym. Zesłanie Syna jest dziełem nieporównywalnym z misjami proroków i oznacza nową ekonomię, wyzwalającą z Prawa danego Mojżeszowi. Synostwo Boże jest właściwe tylko Jezusowi w odróżnieniu od przybranego synostwa innych ludzi. Zwrot TO PNEUMA u Pawła oznacza moc i obecność Boga a tu nazywa się Duchem Syna, co stanowi zalążek teologii Trójcy Świętej.

2. Doksologie.

Są to teksty wielbiące Boga, w których Chrystus jest wprost nazwany Bogiem lub wielbiony jak Bóg.

• Rz 9,5 - wyraźne wyznanie wiary w Bóstwo Chrystusa, który jest człowiekiem pochodzącym z narodu izraelskiego. Tekst mocno podkreśla tożsamość osoby kogoś, kto jest człowiekiem cielesnym i jednocześnie Bogiem mającym wieczną chwałę.

• Flp 2,9 -11 - Boską władzę wyraża się poprzez nazwanie Go Panem.

• Tt 2,13 - Jezus jest wprost nazwany Bogiem i Zbawicielem.

3. Próby spekulacji teologicznej.

Św. Paweł korzysta z różnych określeń zaczerpniętych z języka religijnego i filozoficznego, by przedstawić dokładniej tajemnicę Jezusa. Można tu dostrzec pierwsze próby posługiwania się pojęciami analogicznymi dla wyjaśnienia prawdy objawionej.

• Flp 2,6 - 8

• słowo -> forma, postać - jest tu zastosowana paralelnie najpierw do określenia sposobu bytowania Chrystusa jako Boga, a następnie jako człowieka;

• słowo -> podobieństwo i postawa - przy literalnym i wyjętym z kontekstu odczytaniu można wywnioskować, że Jezus był tylko podobny do ludzi. Jednak w świetle całego nauczania św. Pawła należy wykluczyć wszelkie poględy prowadzące do doketyzmu.

• Kol 1,15 - 17

• słowo -> obraz - w naszym potocznym rozumieniu kojarzy się z czymś zewnętrznym wobec pierwowzoru. Natomiast dla człowieka myślącego kategoriami neoplatonizmu, obraz stanowi emanację, pochodzi od rzeczywistości, którą przedstawia i zawiera w sobie cząstekę tej rzeczywistości. Jest jakimś uobecnieniem. Dlatego dla chrześcijan wschodnich cześć oddawana obrazom nie jest uczczeniem podobizny danej osoby, ale uczczeniem miejsca, w którym ta osoba uobecnia się. Przykładem mogą tutaj być wschodnie ikony, które operują raczej symbolami niż narzędziami i przedstawiają postacie niepodobne do rzeczywistych, ponieważ nie chodzi wcale o zewnętrzne podobieństwo. Świętość osoby, a więc rzeczywistość niewidzialną można wyrazić jedynie przez uświęcone znaki, ale za to powoduje się jej uobecnienie. Dlatego stwierdzenie, że Chrystus jest EIKON BOGA - zawiera myśl o uobecnieniu się Boga w Nim.

• innym terminem wyrażającym tajemnicę Chrystusa jest wyraz - pierworodny - w stosunku do całego stworzenia Syn jest wcześniej zrodzony przez Ojca. Chrystus jest źródłem, od którego pochodzi nowe życie.

3. Tajemnica Chrystusa w Ewangelii Jana.

J 1,1 - 3 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało.

J 1,14 A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas.I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy.

J 1, 18 Boga nikt nigdy nie widział, Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim] pouczył.

J 14,26 A Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem.

J 15,26 Gdy jednak przyjdzie Pocieszyciel, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył o Mnie.

Jan koncentruje się na Tajemnicy Wcielenia.

1. PROLOG

Teksty Jana o Chrystusie są chronologicznie najpóźniejsze. Przedstawiają one głębiej przemyślaną wizję tajemnicy Chrystusa. Jej niejako syntezą jest Prolog Ewangelii.

W tekście Jana Logos jest nie tylko Bogiem, ale jest przez Boga jako Ojca zrodzony jako jedyny Syn. Istnieje przed wszystkim w chwale i w łonie Boga, uczestniczy w stworzeniu wszystkich bytów.

gr. sarx = hebr. basar = cały żyjący człowiek = słowo stało się człowiekiem

Określenie „jednorodzony Bóg” dobitnie stwierdza Bóstwo Drugiej Osoby. Taki tekst znajdujemy w najstarszych rękopisach Ewangelii, w innych pojawia się wyrażenie „jednorodzony Syn”.

2. CHRYSTUS NA TLE HISTORII ZBAWIENIA

Ujęcie historiozbawcze postaci Jezusa Chrystusa jest charakterystyczne dla Ewangelii Jana, który kładzie nacisk na Tajemnicę Wcielenia. Chrystus jest przedstawiony jako Ten, który odwiecznie bytuje w jedności z Ojcem, od Niego wychodzi na świat, a spełniwszy zadanie do Ojca powraca.

• Wcielenie jest oczekiwane przez Abrahama i zapowiedziane przez proroctwa,

• Wcielenie jest wypełnieniem zbawczych planów Boga,

• św. Jan okreslając Syna Bożego jako Syna Człowieczego nawiązuje do wizji Daniela (I przyjście - życie, II przyjście - sąd nad światem).

3. SYN OBDARZONY PEŁNIĄ WŁADZY

Jezus Chrystus dokonuje boskiego dzieła zbawienia człowieka, obdarza ludzi życiem wiecznym. Wiara w Niego jest podobnie, jak wiara w Boga, warunkiem zbawienia.

Teksty Jana wskazują Chrystusa działającego mocą boską, bo posiadającego władzę nad życiem i śmiercią. Jako Syn Ojca przywraca życie nie tylko innym umarłym, ale i sam, gdy zostaje zabity jako człowiek, nie traci mimo to absolutnej władzy nad swoją śmiercią i życiem.

4. SYN STANOWIĄCY JEDNO Z OJCEM

Bóstwo Jezusa jest podkreślone przez szczególny wewnętrzny związek Jego z Ojcem. Jezus jest zjednoczony z Ojcem tak, że się z Nim utożsamia. Chrystus uczestniczy w życiu Ojca i w Jego przymiotach od wieków, jeszcze przed stworzeniem świata. Chrystus przypisuje sobie boskie, odwieczne istnienie.

5. RELACJA JEZUSA DO DUCHA ŚWIĘTEGO

W gr. tekście Jezus nazywa Ducha Świętego Parakletosem, co po polsku tłumaczy się jako Pocieszyciel. Jednak jest to zawężenie do sfery uczuciowej. Łac. używa słowa advocatus, co znaczy: rzecznik, ktoś, komu można zaufać i tak jest nazwany Jezus w 1 J 2,1. Duch Święty jest drugim Parakletosem (pierwszym jest Jezus), wskazuje, że spełnia podobne zadania zbawcze jak Jezus. Nie tylko Ojciec posyła Ducha w imieniu Jezusa, ale Jezus posyła Ducha, który od Nich pochodzi. Chrystus przedstawiany na równi z Bogiem. Odsłonięta jest tajemnica relacji Osób Boskich w Trójcy Świętej.

4. Nestorianizm i Sobór w Efezie 431 rok.

Nestoriusz (II w.) - patriarcha Konstantynopola, wychowanek szkoły antiocheńskiej, podkreślającej integralność ludzkiej natury Chrystusa i uprawiającej historyczną egzegezę Pisma Świętego.

Nestoriusz uważał, że Jezus człowiek jest kimś innym, niż pochodzący z Niego Syn Boży. Stąd Maryja nie może być nazywana Matką Boga, a tylko Matką Chrystusa człowieka, na którego potem zstąpił Syn Boży.

Pisząc List do Nestoriusza polemizował z nim Cyryl bp Aleksandrii. Odwołał się później do papieża Celestyna I, spowodował potępienie nauki Nestoriusza na synodzie w Rzymie i zwołanie za cesarza Teodozjusza trzeciego powszechnego Soboru do Efezu w 431 roku. Sobór przyjął, że Maryja ma być nazywana Bogarodzicą - THEOTOKOS i w końcu spowodował wygnanie Nestoriusza.

Błędne zdania Nestoriusza

1. Syn Boży zamieszkał w Jezusie z Nazaretu, wobec tego Maryja nie jest Bogarodzicą, lecz tylko matką człowieka Jezusa.

2. Nie do przyjęcia jest "communicatio idiomatium", czyli przypisywanie cech Boga i człowieka jednemu podmiotowi. Zarówno Bóg - LOGOS, jak i człowiek - JEZUS, mieli swoje własne przymioty. Na krzyżu zatem umarł Jezus - człowiek, a nie odwieczny Syn Boży.

3. Bóg i człowiek w Chrystusie są złączeni w sensie moralnym, na zasadzie wybrania i zgodności działania. To złączenie mogłoby ulec rozdzieleniu. /Podkreślając zbytnio transcendencję Logosu doprowadził do wysunięcia teorii "dwojakiego Chrystusa", co jest sprzeczne z NT. Nie umiał on uchwycić istoty doktryny Kościoła - jedność podmiotu i dwoistość niezmieszanych natur w Chrystusie/.

Współcześnie przypuszcza się że jego poglądy nie były tak skrajne. Obok błędnych są jego słuszne myśli:

1. Bóg jest transcendentny i nie można Mu przypisywać cech ludzkich: urodzenia w czasie, podlegania cierpieniu.

2. Zdanie "Słowo stało się ciałem" /J 1,4/, nie może oznaczać, że Boski Logos zamienił się w człowieka. Bóg i człowiek nie mogą utworzyć jednej natury.

Doktryna Cyryla z Listu do Nestoriusza przyjęta przez Sobór Efeski:

Przyjęto doktrynę Cyryla o zjednoczeniu na zasadzie hipostazy, czyli w samym bycie. Podmiotem działania w Chrystusie jest Boskie Słowo - Logos, które przyjęło człowieczeństwo. Jest to rzeczywiste i wewnętrzne złączenie 2 natur w Jednego Pana, Chrystusa, Syna. Zjednoczenie natury ludzkiej z Boską nastąpiło w chwili poczęcia w łonie Maryi Dziewicy. Nie może to być interpretowane jako pomieszanie natur, ale nie można też twierdzić, że na zwykłego człowieka poczętego z Dziewicy zstąpiło Słowo Boże. Cyryl początkowo określał związek między naturami w Chrystusie jako jedność natur, później się z tego wycofał, ale to powróciło w błędnej doktrynie monofizyckiej.

Jan z Antiochii w formule zgody użył zamiast proponowanego przez Cyryla wyrażenia - jedność natur, zjednoczenie dwóch natur. Określono Chrystusa współistotnego z Ojcem ( stanowi tę samą istotę Boską ) i z ludźmi ( ma taką samą naturę ludzką ).

Od Soboru w Efezie nazywanie Maryi Bogurodzicą = Matką Boga stało się kryterium chrystologii. Tytuł ten jest zastosowaniem zasady „communicatio idiomatum” - chodzi o przymioty Chrystusa Pana. Tytuł Bogurodzicy oznacza, że Synowi przypisujemy również synostwo ludzkie. Tytuł Maryi jest wyrażeniem tego, co zawiera katolicki dogmat Wcielenia: istnienie jednej Osoby Boskiej w dwóch naturach.

5. Monofizytyzm i Sobór w Chalcedonie 451 rok. Dogmat unii hipostatycznej.

EUTYCHES - mnich z Konstantynopola, przypomniał określenie Cyryla, które zrozumiał jako połączenie natury Boskiej i ludzkiej w jedno. Uważał, że natura Boska i natura ludzka w Chrystusie utworzyły jedną naturę. Ludzkie przymioty Chrystusa zostały przebóstwione i Chrystus jest człowiekim innym niż pozostali ludzie. I wystąpił przeciw Soborowi w Efezie. Wystąpienie Eutychesa dało początek m o n o f i z y t y z mo w i.

Papież Leon Wielki w Liście do Patriarchy Flawiana wyjaśnił naukę o Chrystusie. Na jego podstawie Sobór Chalcedoński w 451 roku sformułował definicję dogmatyczną określającą tajemnicę Wcielenia:

- dwie natury w Chrystusie są niezmieszane i niezmienione,

- są zjednoczone nierozdzielnie i nierozłącznie,

- jednym podmiotem jest więc Logos, który ma naturę Boską i przyjmuje naturę ludzką.

To zjednoczenie dwóch natur w jednej Osobie Syna Bożego nazywamy UNIĄ HIPOSTATYCZNĄ, czyli zjednoczeniem osobowym. Dogmat chalcedoński stał się podstawą katolickiej chrystologii.

Sobór Konstantynopolitański II w 553 roku był próbą pojednania z monofizytami. Powtórzył naukę Chalcedonu, ale terminologicznie zbliżył się do monofizytyzmu. Ustępstwa językowe były dla ułatwienia pojednania z monofizytami, ale porozumienia nie osiągnięto, a tylko zagmatwano terminologię.

6. Człowieczeństwo Chrystusa w tradycji dogmatycznej.

Łk 22,42 tymi słowami: «Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!»

J 15,5 Ja jestem krzewem winnym, wy - latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczynić.

Współczesna chrystologia proponuje ujęcie antiocheńskie - rozważanie tajemnicy Chrystusa od strony Jego człowieczeństwa.

1. Chrystus posiada pełną naturę ludzką - "niezmieszaną z bóstwem" - dogmat wiary (Chalcedon). Posiada ludzką wolę i ludzkie działanie (Konstantynopol III ).

2. Boski Logos przez Wcielenie nie podlega w swej naturze Boskiej żadnym ograniczeniom, żadnej zmianie - dogmat wiary (Chalcedon).

3. Ciało Chrystusa podlegało normalnym cierpieniom i było śmiertelne. Należy to do właściwości natury ludzkiej i zostało przyjęte dobrowolnie. Doznawał także uciążliwości fizycznych i doznań emocjonalnych właściwych naturze ludzkiej.

4. Chrystus miał prawdziwie ludzką wolę i był wolny w swoich decyzjach. Jest to dogmat ex ordinario magisterio - zawiera się w nauce objawionej o Odkupieniu. Wolność woli w Chrystusie jest możliwością wybierania dobra lub odrzucania go. Wynika to z dobrowolnego przyjęcia krzyża - dogmat wiary (Konstantynopol III).

5. Chrystus nigdy nie popełnił żadnego grzechu. Nie jest to ogłoszony dogmat, lecz nauka zawarta w orzeczeniu Soboru Chalcedońskiego - "ex ordinario magisterio". Gdy natomiast chodzi o zagadnienie czy Chrystus mógł zgrzeszyć - odpowiedź negatywna jest uważana za "naukę pewną" (doctrina certa) - dogmat wiary. Możliwość zgrzeszenia wydaje się sprzeczna z dogmatem unii hipostatycznej. Ostateczny problem wolności i możliwości zgrzeszenia pozostaje najgłębszą tajemnicą.

6. Ludzkie działanie Chrystusa należy określić jako "teandryczne" - bożoczłowiecze, ponieważ działania na sposób ludzki należą do Osoby Boskiej.

7. Chrystus jako człowiek uczestniczy w świętości Boga. Bóg jest absolutnie transcendentny - niedostępny i tajemniczy; i jednocześnie immanentny - dobry, życzliwy, bliski i miłujący. Świętość transcendentna to świętość ontyczna, a świętość immanentna to świętość moralna. Chrystus posiada świętość ontyczną w takim stopniu jak sam Bóg. Wynika to z unii hipostatycznej. Chrystus również posiada pełnię świętości moralnej, bo ona polega na doskonałym wypełnieniu woli Ojca. Jest to stosunek do drugiego w oparciu o miłość nadprzyrodzoną.

8. Chrystusowi jako człowiekowi należy się kult jak samemu Bogu. Jego człowieczeństwo we wszystkich swych przejawach należy bowiem całkowicie do Osoby Boskiej.

Teza 8: Chrystus jako jedyny pośrednik. Jego funkcje: królewska, prorocka i kapłańska.

• między Bogiem i ludzkością jest jeden prawdziwy Pośrednik - Bóg Człowiek, Jezus Chrystus,

• On jest Jedynym Odkupicielem - dogmat ex ordinario magisterio,

• jest pośrednikiem w sensie bytowym ( a nie, że stanowi jakiś byt pośredni ), gdyż dzięki unii hipostatycznej łączy w sobie naturę Boska i naturę ludzką,

• spełnia swoje pośrednictwo w sensie funkcyjnym:

• funkcja królewska - w imieniu Boga występuje jako Król ( Pasterz ):

~ Mesjasz jako pasterz swojego ludu,

~ przypisywanie Jezusowi Chrystusowi władzy królewskiej w pełnym znaczeniu jest uzasadnione, gdy uznaje się Go za Boga Wcielonego,

~ podstawą władzy królewskiej jest unia hipostatyczna,

~ dzieło Odkupienia jest szczególnym tytułem do posiadania władzy nad wszystkimi ludźmi; dla ich wyzwolenia uniżył się przez mękę, aby zostać wywyższonym przez Zmartwychwstanie.

Sposoby wykonywanie tej władzy:

• jako Prawodawca - ustanawiający przykazania i domagający się posłuszeństwa,

• prawa Jego są to prawa istnienia, zachowania i rozwoju całej rzeczywistości stworzonej, dlatego ich przestrzeganie jest warunkiem ocalenia świata i człowieka.

• jako Wykonawca - ujawnia się, gdy Jezus czyni cuda mocą słowa, któremu wszystko jest posłuszne,

• pomimo posiadania absolutnej władzy, Chrystus okazuje stale szacunek dla wolności człowieka ( powstrzymywał się od czynienia cudów, gdy ze strony spotkanych ludzi doznawał niechęci i powątpiewania ),

• Jezus sprawuje tę władzę na zasadzie dialogu z człowiekiem, od którego oczekuje dobrowolnego podporządkowania się wolnym aktem posłuszeństwa,

• ze swej mocy korzysta dla służenia ludziom, aby ich ratować.

• jako Sędzia - mocą władzy sędziowskiej wyda kiedyś ostateczny wyrok na wszystkich ludzi,

• władzy sędziowskiej nie zamierza wykonywać w obecnym okresie czasu ziemskiego, bo jest to czas zbawczej łaski,

• władzę tę ma wykonywać w wymiarze eschatologicznym jako Syn Człowieczy wg proroctwa Daniela.

Prawda o władzy królewskiej Chrystusa znalazła się w nicejskim Symbolu wiary, w XX wieku prawdę tę przypomniał papież Pius XI w Encyklice „Quas primas” w 1925 roku.

• funkcja prorocka - w imieniu Boga występuje jako Prorok ( Nauczyciel ):

• Chrystus jest jedynym prorokiem i nauczycielem Nowego Przymierza, jest to dogmat z powszechnego nauczania Kościoła,

• w Ewangeliach misja ta jest ukazana jako sprawowanie władzy nauczania, którą Chrystus posiada jako Syn Boży,

~ Chrystus ma świadomość swego posłannictwa,

~ źródłem wiedzy jest osobista znajomość Ojca,

~ naucza autorytatywnie,

• dla wypełnienia swojej misji nie musiał posiadać władzy zakresowo całkowitej,

• miał jasne poznanie tego wszystkiego, co dotyczy planu Boga w stosunku do ludzi i warunków zbawienia człowieka.

• funkcja kapłańska - w imieniu ludzi występuje jako Kapłan ( Ofiarnik ):

• funkcja ta ma szczególne znaczenie w dziele Odkupienia, bo oznacza, że Jezus ma moc zwrócić się do Boga w imieniu ludzi, aby przez złożenie ofiary uzyskać dla wszystkich miłosierdzie,

• funkcja kapłańska Chrystusa jest przedstawiona inaczej niż normalne kapłaństwo,

• Chrystus jest innym kapłanem niż wszyscy,

• sam siebie nigdy nie nazwał kapłanem, ale zapowiadał zakończenie starego i rozpoczęcie nowego kultu,

• ofiarą nowego kultu jest oddanie przez Chrystusa swego życia za ludzi,

• swoje kapłaństwo objawia ustanawiając Eucharystię,

• List do Hebrajczyków nazywa Jezusa arcykapłanem i podkreśla zupełną nowość tej godności,

• jest to kapłaństwo Nowego Przymierza, w którym On sam, jako jedyny arcykapłan składa samego siebie w ofierze,

• Jego kapłaństwo jest nowym kapłaństwem, jedynym i najwyższym, ustanowionym przez samego Boga, wynika ono z tajemnicy Wcielenia,

• ludzie muszą przez wiarę podporządkować się Chrystusowi, aby skorzystać ze zbawienia,

• najważniejszą czynnością kapłana jest składanie Bogu ofiary, aby uzyskać Jego życzliwość,

• obrzęd składania ofiar we wszystkich religiach: człowiek chcąc wyrazić swoją zależność od Boga i zapewnić sobie Jego przychylność, składa dar, najczęściej pozbywając się czegoś, co mu służy za pożywienie; w ten sposób wyraża przekonanie, że Bóg jest Panem wszelkiego życia,

• w tych praktykach inicjatywa należała do człowieka, który wg swojego uznania oddawał Bogu cześć,

• w religii objawionej: inicjatywa należy do Boga, który sam określa, czego chce, a człowiek ma Mu oddać cześć okazując posłuszeństwo (prawzór doskonałej ofiary -> Abraham i Izaak).

Elementy ofiary:

• wola Boga (wezwanie),

• akt posłuszeństwa człowieka (ofiara serca),

• wypełnienie odpowiedzi czynem (ofiara zewnętrzna),

• zjednoczenie człowieka z Bogiem (skutek ofiary).

Chrześcijanie otrzymują przywilej składania ofiary Bogu, którą On przyjmuje dzięki ich złączeniu z ofiarą Chrystusa.

Teza 9: Tajemnica Odkupienia.

• soteriologia - ( gr. Soter = Zbawiciel ) - nauka o zbawieniu dokonanym przez Chrystusowe Odkupienie;

1. Dogmat soteriologiczny i jego tłumaczenie „mistyczne”.

Objawiona prawda o Odkupieniu może być ujęta w 5 tez:

1. Chrystus jest naszym jedynym Odkupicielem.

2. Chrystus uwalnia nas od panowania grzechu ( aspekt negatywny ).

3. Chrystus jednoczy nas z Bogiem ( aspekt pozytywny ).

4. Chrystus dokonuje Odkupienia przez Misterium Paschalne swojej śmierci i Zmartwychwstania.

5. Dzieło Odkupienia obejmuje wszystkich ludzi bez wyjątku.

Każde z tych twierdzeń mówi o relacjach między człowiekiem podległym grzechowi i Bogiem - Dawcą Zbawienia. Mówi o rzeczywistości nadprzyrodzonej. Jedynie przez analogię opisuje tajemnicę, która w swojej istocie zostaje dla nas nieuchwytna. Są różne próby uchwycenia tej tajemnicy.

Mistyczna teoria Odkupienia:

List Barnaby z II wieku - dopatruje się istoty Odkupienia w samym akcie przyjęcia przez Boga ludzkiej natury. Bóg stając się człowiekiem zjednoczył ze sobą ludzkość. Wcielenie to najważniejszy moment Odkupienia, które rozumiane jest przede wszystkim jako pojednanie z Bogiem. Jest to aspekt pozytywny. Natomiast aspekt negatywny to oczyszczenie z grzechów. Nazwano tę teorię mistyczną, bo mistyką nazywa się doktrynę o wewnętrznym udzielaniu się Boga człowiekowi. Naukę tę podejmuje Vat. II w Konstytucji Gaudium et spes ( KDK Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym ).

Teoria pokonania szatana:

Dzieło Odkupienia ukazane jest jako walka Chrystusa ze złym duchem w celu uwolnienia człowieka spod jego władzy. Mękę i śmierć na krzyżu tłumaczono jako pozorny triumf szatana, na który Chrystus pozwolił, aby ostatecznie pokonać go przez Zmartwychwstanie (Grzegorz z Nyssy).

Realistyczna teoria Odkupienia:

Teoria zadośćuczynienia. Kładzie nacisk na aspekt negatywny Odkupienia, a więc na potrzebę naprawienia szkody wyrządzonej przez grzech, jako konieczność wynagrodzenia Bogu zniewagi. W myśl tej teorii śmierć Chrystusa na krzyżu była ofiarą zadośćuczynienia złożoną Bogu za wszystkich. Podstawę biblijną stanowią teksty S.T., w których mowa o ofierze oraz N.T. - okup ( Anzelm z Canterbury ).

Teoria zawarcia Nowego Przymierza:

Pojawia się ona w nauczaniu Jana Pawła II jako dar Miłosierdzia Bożego potwierdzonego przez przyjęcie krzyża, który jest szczytowym znakiem ludzkiego grzechu, a dzięki Chrystusowi staje się znakiem miłości.

2. Odkupienie jako zadośćuczynienie.

Ten aspekt Odkupienia próbował wytłumaczyć Anzelm z Canterbury w teorii realistycznej. Wg niego chodzi o naprawienie ładu ustanowionego prze Boga, a naruszonego przez grzech.

1. Cierpienie zastępcze.

W S.T. w Pieśniach o słudze Jahwe Deutero - Izajasza, znajduje się idea cierpienia zastępczego, spowodowanego wzięciem na siebie cudzych win. W IV Pieśni jest cierpienie ukazane jako konsekwencja i kara za grzech. Cierpienie powinno dotyczyć winowajcy, a nie niewinnego. Dzieje się to z woli Boga:

• doznaje udręki, chociaż jest niewinny,

• cierpi z powodu grzechów nas wszystkich,

• cierpienie dotyka Go z woli Boga,

• przyjmuje je dobrowolnie,

• jest ofiarą zadośćczynną Bogu,

• jest to ofiara skuteczna, bo wyzwala od grzechów i jedna z Bogiem.

W Ewangeliach Jezus nawiązuje do tej Pieśni, gdy mówi o daniu życia na okup za wielu i w Eucharystii, gdy mówi o ciele i krwi wydanych za wielu.

Wyrażenie „za was” oznacza, że Chrystus naprawia szkody, które spowodował grzech i że wszyscy z tego korzystamy.

1. Pojęcie ofiary zadośćuczynnej.

Męka i śmierć Chrystusa przynosi ludziom ocalenie, bo jest ofiarą zadośćuczynną. Przynosi ona wybawienie i usprawiedliwienie, Jemu samemu triumf i wywyższenie. W N.T. cierpienie i śmierć Jezusa są przedstawiane w nawiązaniu do Sługi Bożego. Uwidacznia się to w tekstach o Eucharystii.

Oznacza to, że Chrystus naprawia szkody, które spowodował grzech i że wszyscy z tego korzystamy. Zastępcze cierpienie Chrystusa jest porównywane przez św. Pawła do ofiary przebłagalnej w Starym Przymierzu.

Jan Paweł II mówi, że Chrystus oddał życie w imieniu i w zastępstwie całej ludzkości, co podkreśla Jego niewinność, a z racji swojej niewinności był godzien stać się rekompensatą za grzechy ludzi. Papież przypomina tekst 1 P 2,22 „On grzechu nie popełnił, a w Jego ustach nie było podstępu”.

2. Teoria zadośćuczynienia wg Anzelma z Canterbury.

Realistyczna teoria Odkupienia, zadośćuczynienia zastępczego. Rozumiał zadośćuczynienie jako naprawienie ładu sprawiedliwości między Stwórcą i stworzeniem. Człowiek przez nieposłuszeństwo zagarnął dla siebie to, co należy do Boga ( = grzech ). Jest to kradzież i zaprzeczenie władzy Boga nad światem. Zadośćuczynienia mógł dokonać tylko Bóg - Człowiek, ponieważ potrzebny był dar przewyższający wszystko, co grzech zniszczył w dziele Bożym. Chrystus przez swoją śmierć wynagrodził Bogu wszelkie przewinienia. Był to akt miłości uczyniony w pełnej wolności. Wielkość cierpienia Chrystusa, z racji doskonałości Jego człowieczeństwa, przekracza wymiary wszelkiego innego cierpienia.

Takie zadośćuczynienie ze strony Chrystusa jest możliwe dzięki Jego szczególnej godności, którą można ująć w 3 aspektach:

• jest Człowiekiem i jednocześnie Bogiem,

• w swoim człowieczeństwie jest wolny,

• cierpienie ukazuje Jego miłość.

1. Współczesne dyskusje nad teorią zadośćuczynienia.

Bardzo często teorię tę przedstawiano w sposób zniekształcony. Przedstawiano sobie zagniewanego Boga, który żąda od swego Syna wynagrodzenia uczynionej Mu zniewagi. Jeśli grzech jest zniewagą, to bóg czuje się obrażony. Zniekształcenie wynikało, np z modlitw, które mówiły, że Chrystus ofiarował siebie, aby przebłagać zagniewanego Ojca. Należy to tłumaczyć przenośnie jako uwypuklenie wielkości ofiary Chrystusa. Współcześnie rozumie się, że akt nieposłuszeństwa Bogu jest kłamstwem przeciw podstawowej prawdzie o zależności od Boga. Jest to również akt niewiary w bezinteresowną życzliwość Boga, dzięki której istniejemy. Teksty N.T. mówią, że motywem Odkupienia jest miłość całej Trójcy Świętej.

Z racji trudności przy interpretowaniu teorii realistycznej, od początku XX wieku zaczęły pojawiać się przeciw niej zarzuty. Podstawowym zarzutem jest to, że tłumacząc dzieło Odkupienia podporządkowuje zbyt jednostronnie motywację miłości racjom sprawiedliwości. Kolejnym zarzutem jest potraktowanie przez Anzelma w kategoriach prawniczych przenoszenia zasługi Chrystusa na grzeszną ludzkość.

Dla współczesnego człowieka teoria ta jest niewyczerpująca, nie daje odpowiedzi, dlaczego dla pojednania z Bogiem nieuniknione było cierpienie niewinnego Jezusa. To domaga się nowego tłumaczenia. Dlatego poszukując większej zgodności z treścią N.T. ukazuje się tajemnicę Odkupienia jako dar miłosierdzia.

3. Odkupienie jako dar Miłosierdzia i Nowe Przymierze.

1. Problem cierpienia w świecie stworzonym przez Boga.

Objawienie nadprzyrodzone daje tu wyraźną odpowiedź: Bóg stwarza świat dobry (por. Rdz. 1,31), natomiast wszelkie zło na nim pochodzi jedynie z własnej woli stworzeń, którym Bóg daje wielki przywilej decydowania o sobie, przywilej wolności.

A zatem zło bytowe - cierpienie - jest skutkiem zła moralnego - grzechu, czyli nieposłuszeństwa okazanego Bogu. Początkiem zaś wszelkiego zła jest tajemniczy dla nas grzech aniołów (por. J 8,44; 2P 2,4).

Stary Testament, przedstawiając często Boga obrazowo i antropomorficznie, ukazuje cierpienie jako karę wymierzoną przez Boga grzesznikom. Jednakże już w księdze Hioba zakwestionowano takie ujęcie: cierpienie dotyka przecież człowieka niewinnego, a wówczas nie jest ono karą.

Nowy Testament rzuca nowe światło na tajemnicę cierpienia. Chrystus nie pozwala pojmować cierpienia doczesnego jako kary wymierzonej grzesznikom. Stwierdza natomiast, że:

- cierpienie może być znakiem ostrzegającym ludzi przed ostatecznymi konsekwencjami grzechu;

- cierpienie może być drogą realizacji szczególnych Bożych zamiarów wobec człowieka;

- dla ludzkości w jej obecnym stanie podjęcie cierpienia jest koniecznym warunkiem uwolnienia od grzechu i pojednania z Bogiem.

Nasuwa się uwaga, że co najmniej w dwóch wypadkach można dostrzec bezpośredni związek człowieka z grzechem:

1. Grzech człowieka jest wyrazem egoizmu i nieposzanowania ładu ustanowionego w świecie stworzonym. Powoduje więc cierpienie albo wynikające wprost z naruszenia tego ładu, albo wręcz zadawania innym z pobudek egoistycznych.

2. Grzech zniewala człowieka tak bardzo, że przeciwstawienie się mu, przełamanie swojej postawy egoistycznej, podjęcie sprawiedliwego postępowania - kosztuje człowieka wiele wewnętrznego trudu, cierpienia duchowego, a także naraża na przykre konflikty z otoczeniem, które się z grzechem solidaryzuje.

2. Podjęcie krzyża jako objawienie Miłosierdzia Bożego.

Jan Paweł II: Bóg nie chce zła, ale je dopuszcza, aby z niego wyprowadzić dobro zbawienia świata. Bóg chciał odkupić ludzi, ale to ludzie wymyślili krzyż i zbrodnię, a bóg sprawił, że stała się ona naszym ratunkiem.

Misją Syna Bożego, wolą Ojca, którą ma wypełnić, jest objawienieMiłości Boga do ludzi. Chrystus głosi Królestwo Boże jako dar przebaczającego Boga, wzywając ludzi, by uznali zło, by przyjęli dobrowolnie Boże prawo Miłosierdzia wyrażone w prośbie: Mt 6,12 „Przebacz nam nasze winy”. W tym wezwaniu do przemiany jest konieczność podjęcia trudu wyrzeczenia się siebie, podjęcia cierpienia związanego w sposób konieczny z wysiłkiem wydobycia się ze stanu grzechu. Cierpienie to jest nieuniknione dla człowieka. Jezus nie tylko nawołuje do podjęcia cierpienia, ale udziela pomocy, uzdrawiając człowieka, głosząc obietnicę przebaczenia, pokoju i zbawienia.

Dzieło wyzwolenia człowieka z grzechu i pojednania go z Bogiem jest darem Miłosiernego Boga. Ten dar ma być przyjęty aktem dobrowolnej pokuty, która kosztuje trud i cierpienie, ale ostatecznie przynosi ocalenie ludzkości.

Miłość objawiona przez Chrystusa napotyka na opór człowieka. Na wezwanie Boga tylko nieliczni odpowiadają przemianą; często nawet po chwilowym zainteresowaniu metanoją odchodzą.

Dlaczego Odkupienie musiało dokonać się przez udrękę krzyża ? Chrystus przyszedł do ludzi poddanych panowaniu grzechu. Wobec ich zatwardziałości Chrystus dla uniknięcia krzyża musiałby wybrać jakąś inną drogę postępowania. Były 2 możliwości:

• mógł ograniczyć swoją misję do wybranych,

• mógł zastosować jakąś przemoc.

W obu przypadkach byłoby to niezgodne z wolą Boga, który chce objawić przez Wcielenie Syna Bożego miłość powszechną obejmującą wszystkich ludzi, a jednocześnie miłość szanującą wolność człowieka.

Chrystus miał dobrowolnie podjąć cierpienie wynikające z misji świadczenia o bezwarunkowej i bezgranicznej miłości Boga wobec ludzi. Taka była wola Boga, którą Chrystus jako człowiek zdecydował się wypełnić, gdy mimo lęku podejmował swoją ludzką wolą akt posłuszeństwa wobec Boga.

List do Hebrajczyków mówi, że ofiara posłuszeństwa przynosi nam uświęcenie i doprowadza do sedna tajemnicy Odkupienia, do pytania w jaki sposób wpływa na sytuację całej ludzkośći podjęcie przez Chrystusa męki i śmierci na krzyżu.

Rozumienie cierepienia jako ideii zadośćuczynienia sprowadza tajemnicę Odkupienia na płaszczyznę sprawiedliwości zamiennej i przez to akcentuje mniej istotny element tej tajemnicy. Odkupienie w N.T. jest przedstawione głównie jako dar Miłosirdzia Bożego dla grzeszników. Ten dar nie uwalnia od grzechów w sposób mechaniczny, ale jest to dar Przymierza. Pojednanie z Bogiem jest udzielone człowiekowi obdarzonemu wolnością i odpowiedzialnemu za swoje decyzje, wymaga zatem przyjęcia przez akt wiary, skruchy i posłuszeństwa.

C. Ofiara Chrystusa jako bezwarunkowe przyjęcie Przymierza.

Tylko Jezus Chrystus: Bóg i Człowiek, może dokonać ostatecznego i trwałego zawarcia Przymierza. Ogłasza to Przymierze, gdy jako Syn Boży objawia ludziom miłość Boga i nawet gdy oni Mu się sprzeciwiają, głosi do końca prawo Miłosierdzia: Łk 22,34 „Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią”. Wzywa do przyjęcia daru przez nawrócenie. Chrystus objawia miłość Boga do człowieka uniżając się. Syn Boży nie mając żadnego grzchu, przyjmuje dar Bożego zmiłowania w imieniu grzesznej ludzkości aktem doskonałego poddania się Bogu i potwierdza to poddanie cierpieniem podjętym z miłości do Ojca i do grzeszników.

Tak dokonana ofiara Chrystusa przynosi Odkupienie jako:

• akt zadośćuczynienia,

• akt przyjęcia daru Miłosierdzia.

Odkupienie to zawarcie wiecznego przymierza między Bogiem i ludźmi, dzięki temu, że mimo oporu grzesznych ludzi ukrzyżowany przez nich Zbawca ogłasza dla nich wyrok przebaczenia i do końca jest posłuszny Ojcu. Ustanawia Nowe Przymierze w swoejej Krwi, Do skorzystania z tego daru Chrystus nie przestaje wzywać wszystkich pokoleń i narodów.

D. Krzyż Chrystusa jako wyraz solidarności Boga z człowiekiem.

Przez cierpienie Chrystusa zbawcza miłość Boga objawia się jako miłość solidarna. Dla ratowania człowieka Syn Boży wchodzi całkowicie w jego uwarunkowania, przyjmuje na siebie wszystkie skutki grzechu. Dzięki temu każdy człowiek w każdej sytuacji może być pewny bliskości Boga i łączności z Nim. Syn Boży uczestniczy w każdej naszej udręce, a my w każdym naszym cierpieniu możemy uczestniczyć w Jego zbawczym dziele przezwyciężania grzechu miłością. Tylko Chrystus obiektywnie może ocenić grzech, bo wziął na siebie jego skutki. Człowiek ocenia grzech jednostronnie.

Teza 10: Boże macierzyństwo Najświętszej Maryi Panny.

I. Matka Boża ukazuje się od początku dziejów jako Matka Zbawiciela. Na podstawie tekstu Zwiastowania nie ma żadnej wątpliwości, że jest Ona Matką Zbawiciela zapowiadanego w S. T. Maryja jest Matką Mesjasza, może być nazywana Matką Boga.

II. Nazwanie wprost Maryi Matką Boga nie od razu było przyjmowane bez oporu. Bóg jest nieskończony i nie ma początku. Chrześcijanie wprawdzie od początku przyjmowali prawdę, że Jezus jest Bogiem, a Maryja jest Matką Jezusa, ale określenie Matka Boga mogło być źle rozumiane i nie każdemu wydawało się stosowne. Po raz pierwszy słowo Theotokos (Boża Rodzicielka) pojawia się w modlitwie pochodzącej z III wieku „Pod Twoją obronę”.

III. Określenie Maryi mianem Theotokos stało się przedmiotem sporu w 423 roku, kiedy wystąpił patriarcha Konstantynopola - Nestoriusz. Był on uczniem szkoły antiocheńskiej, która historycznie rozumiała Pismo Święte i tłumaczyła je dosłownie i racjonalnie. Opierając się na fakcie, że Maryja nie dała początku boskości Chrystusa, ale tylko Jego człowieczeństwu, niektórzy nadawali Maryi jedynie tytuł Antropotokos ( Matka Człowieka ). Nestoriusz chcąc rozstrzygnąć tę kwestię wypowiedział się za formułą poprawną samą w sobie = Christotokos ( Matka Chrystusa ), ale rozumiał ją jako odrzucenie popularnej formuły Theotokos i powstała herezja. Sprawa nabrała rozgłosu, gdy na wystąpienie Nestoriusza zareagował biskup Aleksandrii - Cyryl. List Cyryla do Nestoriusza streszcza naukę katolicką: Nie mówimy, że natura Słowa zmieniła się w ciało, ani że zmieniła się w człowieka pełnego, złożonego z duszy i ciała, lecz twierdzimy, że Słowo złączyło się przez unię hipostatyczną z ciałem ożywionym duszą rozumną, stało się w sposób niewypowiedziany i niepojęty człowiekiem i zostało nazwane Synem człowieczym. Zjednoczenie to nie polega na woli czy samym tylko upodobaniu, ani też nie dokonało się w przyjściu osoby. I chociaż natury złączone w prawdziwą jedność są różne, to jednak zjednoczyły się w jednego Chrystusa i Syna. Nie urodził się najpierw ze świętej Dziewicy człowiek, w którego by potem wstąpiło Słowo, lecz twierdzimy, że już w łonie Matki zostało Ono połączone z ciałem i cieleśnie się urodziło, przyjmując urodzenie cielesne jako własne”. Nestoriusz obstając przy swoich poglądach odwołał się do papieża Celestyna I. W 430 roku zwołany do Rzymu synod potępił Nestoriusza a przyznał racje Cyrylowi. Sprawa stała się tematem kolejnego Soboru powszechnego, który odbył się w Efezie w 431 roku. Na wielkiej sesji Soboru przyjęto, że Maryja ma być nazwana Matką Boga. W wyniku interwencji patriarchy Jerozolimy doszło do nowych sporów. Ostatecznie przyjęto rozwiązanie polubowne. Zachowano punkt widzenia szkoły antiocheńskiej, że Chrystus - Człowiek był świątynią Boga, ale dodano wyjaśnienie, że między Bóstwem i Człowieczeństwem istnieje zjednoczenie dwóch natur. Maryję należy nazywać Matką Boga.

IV. Sobór Efeski był przede wszystkim chrystologiczny. Chodziło o to, aby potwierdzić, że Bóg we własnej osobie stał się człowiekiem. To Bóg się naprawdę narodził, cierpiał i umarł we własnej osobie wedle człowieczeństwa. To przypisanie Synowi Bożemu tego, co przeżył w swoim człowieczeństwie nazywa się communicatio idiomatum ( wspólnota orzeczeń ). Nestoriusz pozostał przy swoich twierdzeniach, że w Chrystusie są 2 osoby: człowiek i Bóg, oraz że Maryja nie zrodziła Boga, ale tego kogoś, kto był tylko z Bogiem złączony. Nestoriusz mówił nie o osobowym a tylko o moralnym zjednoczeniu.

V. Rozważając treść tajemnicy Boskiego Macierzyństwa Maryi należy wziąć pod uwagę zagadnienie wzajemnego stosunku ludzkiej osoby Maryi do Boskiej Osoby Chrystusa. Urodzenie dziecka, macierzyństwo powoduje wzajemną, trwałą więź między matką a dzieckiem. Mamy prawo wnioskować, że Maryję i Jezusa wiąże także głęboki i trwały stosunek. Jest Ona Rodzicielką swego Syna Jezusa nie tylko co do ciała, ale jest Ona także Matką Osoby, która istnieje w tym ciele a jest to Osoba Boska. Maryja nie jest Matką człowieka, który połączył się z Bogiem, lecz Człowieka, który od początku jest Osobą Boską. Od strony Syna Bożego trudniej jest pojąć, jak wygląda ten stosunek. Bóg nie może realnie zmienić się, przybrać nowy przymiot, stać się innym niż jest. Syn Boży stając się Synem Maryi, nie może zmienić się realnie, tylko pojęciowo. A jednak Maryja jest realnie Matką Boga. Zbyt mało umiemy powiedzieć o naturze Boga, by móc przedstawić w pełni, jaki jest stosunek Syna Bożego do Jego Matki.

VI. Od strony Maryi - jedynie Bóg Ojciec może od wieków nazywać Chrystusa Synem. Jednak w chwili Wcielenia tę samą Osobę nazywa Synem - Maryja. Ten sam Jezus jest Synem Boga i Synem Maryi. Maryja uczestniczy w jakiś sposób w relacji Ojca do Syna, w życiu Trójcy Świętej. Maryja daje mu tylko naturę ludzką, podczas gdy Bóg rodzi Syna w tej samej Boskiej istocie.

VII. Konsekwencje Boskiego macierzyństwa dla życia wewnętrznego Maryi. Maryja, jak każda matka otaczała swego Syna miłością i troską, obdarzała Go zaufaniem i była Mu oddana. Macierzyństwo Maryi jest wyjątkowe, gdyż Jej Dzieckiem jest Bóg. Gdy kocha swego Syna - kocha samego Boga, spełnia zatem nieustanny akt cnoty teologicznej, bezpośrednio obcując z Bogiem. Świętość Maryi jest więc bezpośrednio związana z jej macierzyństwem.

VIII. Macierzyństwo Maryi jest przełomowym etapem Bożej ekonomii zbawienia, a Jej osobisty, świadomy udział w tej tajemnicy czyni z Niej typ całej społeczności Kościoła. Macierzyństwo Maryi urzeczywistniło się dzięki Jej wierze. Podobna sytuacja istnieje stale w Kościele. Maryja pierwsza weszła na drogę, przez którą każdy z nas wchodzi do Kościoła - na drogę wiary. Przez wiarę każdy z nas rodzi się do życia Bożego: my rodzimy się w Bogu, a dokonuje się to przez uwierzenie Bogu. Ta analogia ukazuje, że macierzyństwo Maryi stanowi pierwowzór dla wszystkich członków Kościoła.

Teza 11: Duchowe macierzyństwo Maryi wobec ludzkości.

1. Rolę Maryi chciano ująć określeniem Współodkupicielka lub Wszechpośredniczka. W ten sposób brano za punkt wyjścia tajemnicę odkupienia lub problem pośrednictwa między Bogiem a ludźmi.

2. Prawda o Boskim Macierzyństwie Maryi określa Jej Stosunek do Chrystusa, Boga - Człowieka, Zbawiciela. Maryja jako Matka Chrystusa stoi niejako ponad Kościołem. Rodząc Chrystusa - rodzi w duchowy sposób także Jego Mistyczne Ciało - Kościół. Do takiego duchowego macierzyństwa Maryi dochodzi św. Augustyn (+ 430) a później mówi o rodzeniu nas przez Matkę Chrystusa Ambroży Autpertus (+ 784).

3. inne ujęcie macierzyńskiej roli Maryi wobec ludzi zawiera się w słowach Chrystusa na krzyżu skierowanych do Matki i Jana ( J 19,26n ). Mamy tu ukazaną opiekę Maryi wobec ucznia. Nie jest to prywatna sprawa Jana i Maryi, ale ma ona charakter zbawczy. Najpierw zwraca się do Maryi, aby otoczyła swoją troską ucznia. Zwraca się niewiasto i syn, bez wskazania ucznia imieniem, co potwierdza, że dotyczy to wszystkich ludzi. Tradycja teologiczna mówi, że słowa Chrystusa wskazują na duchowe Macierzyństwo Maryi wobec wszystkich uczniów Chrystusa. Tak komentuje ten fakt Orygenes ( + 254 ). Również tego rodzaju interpretacje podejmuje w IX wieku Jerzy z Nikomedii ( + ok.. 860 ). Od XII wieku teolodzy nauczają, że Maryja stała się naszą Matką przez swoje współcierpienie z Chrystusem ukrzyżowanym. Można powiedzieć, że zrodziła nas duchowo w cierpieniach na Kalwarii. To zdanie jest łączone z tekstem Apokalipsy o niewieście rodzącej w bólach (Ap 12,2).

4. W tradycji chrześcijańskiej istniało przekonanie, że Maryja spełnia wobec ludzi rolę o charakterze macierzyńskim. Wyrazem tego było nazywanie i przedstawianie Maryi jako Orędowniczki ludzi wobec Boga. Biblijną podstawę stanowi Janowy opis cudu w Kanie, gdzie Maryja interweniuje u Chrystusa w sprawie potrzebujących nowożeńców. Jednym z pierwszych świadectw takiego pojmowania Maryi jest pochodząca z III wieku modlitwa „Pod Twoją obronę”. Święty Efrem Syryjczyk ( + 373 ) był pierwszym z Ojców Kościoła, który pozostawił teksty modlitw zwracających się do Maryi z prośbą o opiekę.

5. Maryja stała się naszą duchową Matką przez współdziałanie z Chrystusem w ciągu swego życia - Augustyn z Hippony ( + 430 ). Jest Ona cząstką Kościoła, bo należy do ludzi odkupionych i powołanych do wiary przez Chrystusa. Maryja stanowi zapoczątkowanie Kościoła, bo jest pierwszą powołaną do uwierzenia Chrystusowi i współdziałania z Nim w dziele zbawienia. Powołanie to określa istotę społeczności Kościoła. Nowy Testament mówi, że Maryja od początku była wezwana do pójścia razem z Chrystusem. Przy Zwiastowaniu jest pełna gotowości do spełniania Jego woli, o czym sama mówi w Magnificat. Maryja miała świadomość tego, że spotyka ją cierpienie. Tajemnica Wcielenia tworzy między Maryją a Jezusem więź nie tylko matki z synem, ale też więź człowieka powołanego do współpracy z Chrystusem. W tej roli Maryja jest szczególną przedstawicielką ludzi. Wszyscy bowiem są powołani przez Boga by tworzyć Kościół.

6. Kościół - Oblubienica Chrystusa - jest jednocześnie duchową matką człowieka, którego rodzi przez sakramenty i wychowuje do dojrzałości w Chrystusie. Każdy z nas w Kościele otrzymuje życie Boże. My także możemy i powinniśmy przyczyniać się do rodzenia i zachowania w nas życia Bożego przez modlitwę, cierpienie, itp. Maryja jako pierwsza przedstawicielka ludzkości odkupionej skupia w sobie ( w momencie zwiastowania ) i uobecnia cały Kościół. Maryja nie uczestniczy w tajemnicy Kościoła, ale Kościół uczestniczy w Jej powołaniu i duchowym macierzyństwie. Ona od początku urzeczywistnia w sobie istotę Kościoła i jego przymioty świętości i powszechności. Reprezentuje przy Chrystusie całą ludzkość. Maryja nie jest dzieckiem Kościoła jak każdy z nas, ale nosi w sobie całe macierzyństwo duchowe Kościoła, w którym my mamy uczestniczyć.

Tytuł Maryi Matki Kościoła ogłosił papież Paweł VI 21.XI.1964. w czasie trwania Vat. II.

7. Głową Kościoła jest Chrystus. Maryja jest pierwszą osobą ludzką odkupioną przez Chrystusa w sposób wyjątkowy, bo zachowaną od grzechu pierworodnego.

Teza 12: Kościół jako Boży zamysł zbawienia i jako lud Boży.

Konstytucja Lumen Gentium ( KK I - II, 1 - 17 )

Konstytucja LG (Światło Narodów) - centralny i podstawowy dokument Soboru Vat. II, który został proklamowany przez Pawła VI w 1964 roku. Dokument ten dopełnia i pogłębia eklezjologię w „Pastor Aeternus” oraz „Mistici Corporis Christii”. Konstytucja podaje pozytywny wykład nauki o Kościele.

Konstytucja wychodzi od stwierdzenia, że Kościół jest w Panu Jezusie niejako sakramentem, czyli narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem oraz zaczątkiem zbawienia. Jest też najgłębszą tajemnicą. Jednocześnie Kościół jest widzialnym organizmem społecznym wyposażonym w organy hierarchiczne. Jest również niewidzialną, nadprzyrodzoną wspólnotą w Chrystusie. Wspólnotę tę ożywia Duch Święty. Bogu spodobało się zbawić nas we wspólnocie, chciał mieć z nas swój lud. Pierwszym etapem był Izrael - lud S.T., który był typem nowego ludu mesjańskiego.

Chrystus jest Głową ludu Bożego Nowego Przymierza. Sam Chrystus jest kapłanem i prorokiem. Wszyscy członkowie ludu mają uczestnictwo w misji Chrystusa, jako kapłani ( kapłaństwo powszechne ), jako lud królewski i prorocki ( podkreślenie udziału w charyzmatach ). Bóg chce zbawić każdego przez Chrystusa w Kościele. Każdy człowiek w jakiś sposób przynależy do Ludu Bożego. Pełną wspólnotę z Kościołem mają:

• katolicy, wierzący, słuchający biskupów;

• katechumeni pragnący należeć do Kościoła;

• chrześcijanie innych wyznań;

• wierzący w Boga i poszukujący.

Kościół posiada też swoją strukturę hierarchiczną. Hierarchia służy Kościołowi przez posługę nauczania, uświęcania i rządzenia. Sam Chrystus ustanowił różne posługi w Kościele, a przede wszystkim posługę kapłanów i biskupów. Na czele hierarchii postawił św. Piotra, jako zasadę i fundament jedności. Podmiotem władzy są następcy apostołów, czyli Kolegium Biskupów. Mają oni łączność z Biskupem Rzymu przez pełnię władzy uświęcania, nauczania i rządzenia. Głową Kolegium jest zawsze Biskup Rzymu. Biskupi mają własną władzę na Soborze, ale także w stosunku do powierzonych sobie Kościołów partykularnych. Mają również charyzmat nieomylności, gdy jednogłośnie w łączności między sobą zgadzają się na coś.

Biskupi są odpowiedzialni za kult, którym kierują. Współpracownikami ich w tym zadaniu są kapłani i diakoni.

Podkreśla się rolę świeckich w Kościele posiadających udział w misji Chrystusa na mocy sakramentu chrztu. Do ich zadań należy:

• powołanie do świętości,

• uświęcanie świata,

• budowanie Mistycznego Ciała Chrystusa.

Laikat w sprawy ziemskie wnosi ducha ewangelizacji. Ma on być solą ziemi i świadczyć o Zmartwychwstaniu Chrystusa.

Szczególnie za powołanie do świętości są zakonnicy i zakonnice. Stan zakonny nie jest czymś pośrednim między laikatem a kapłaństwem, ale wyrazem żarliwej miłości Boga.

Dość mocno podkreślony jest w Konstytucji eschatologiczny wymiar Kościoła. Jesteśmy zaczątkiem tej rzeczywistości, którą zwiemy Królestwem Bożym.

Szczególną rolę w Kościele pełni kult Matki Bożej i wszystkich świętych.

Teza 13: Eschatologiczny charakter Kościoła pielgrzymującego.

• eschatologia - ( gr. eschatos - ostatni ) nauka o rzeczach ostatecznych

Konstytucja Lumen Gentium ( KK VII, 48 - 51 )

Rozdział nosi tytuł „Eschatologiczny charakter Kościoła pielgrzymującego i jego związek z Kościołem w niebie”. Eschatologia ujęta jest personalnie i chrystocentrycznie, od początku jest mowa o Chrystusie i o osiąganiu przez Kościół coraz pełniejszego związku z Chrystusem.

1. Pierwszy punkt ( 48 ) zaczyna się od stwierdzenia, że w Chrystusie jesteśmy powołani do osiągnięcia pełnej doskonałości. Podstawową tezą jest, że Kościół jeszcze nie jest taki, jakim ma być ostatecznie. Celem i dopełnieniem Kościoła ma być ustanowienie na nowo w Chrystusie. Skierowanie ku przyszłości to pierwszy znamienny rys eschatologicznego charakteru Kościoła. To odnowienie zostało już rozpoczęte przez Chrystusa poprzez Jego śmierć, zmartwychwstanie i zesłanie Ducha Świętego, zatem należąc do Kościoła pielgrzymującego uczestniczymy już teraz w Zmartwychwstaniu Chrystusa.

2. Zadaniem człowieka jest doprowadzenie do końca dzieła rozpoczętego przez Chrystusa. Pierwszym praktycznym przejawem kontynuacji dzieła Chrystusa jest chrześcijańska nadzieja. Oznacza ona postawę dążenia do ostatecznego zjednoczenia z Bogiem a przekonaniem, że jest to możliwe do osiągnięcia oraz gotowością do pokonywania przeszkód. Postawa taka wynika z wiary w Zmartwychwstanie Chrystusa i w naszą z Nim łączność. Tekst Konstytucji mówi, że praca doczesna chrześcijanina ma znaczenie eschatologiczne. Działalność ludzi w świecie może być współdziałaniem z Chrystusem w celu doprowadzenia do końca Jego dzieła zbawienia. Pod warunkiem, że owa działalność jest podporządkowana prawu miłości.

3. Eschatologiczna sytuacja Kościoła pielgrzymującego wyraża się w dążeniu do zjednoczenia z Chrystusem przez trud zaparcia się siebie i walkę z grzechem. Kolejnym elementem eschatologicznego charakteru naszej sytuacji pielgrzymów jest odpowiedzialność za jedyne życie doczesne. Niepowtarzalność naszego życia powoduje, że musimy czuwać, aby z tej jedynej próby wyjść zwycięsko i osiągnąć zbawienie.

4. Rozróżnienie między bezpośrednim spotkaniem z Chrystusem po śmierci i ostatecznym zmartwychwstaniem na życie lub potępienie. Zakończeniem punktu 48 jest chrystocentryczne wyznanie wiary chwałę zmartwychwstania.

5. Punkt 49 zajmuje się związkiem między Kościołem pielgrzymującym i tym, który już osiągnął chwałę zbawienia. Wspomniani są zmarli, którzy doznają po śmierci oczyszczenia. Sobór przypomina za papieżem Benedyktem XII i Soborem Florenckim, że zanim nastąpi sąd ostateczny, bezpośrednio po śmierci człowiek spotyka się z Bogiem i może osiągnąć pełne z Nim zjednoczenie. Społecznością pielgrzymującą są ludzie na ziemi dopełniający swoimi cierpieniami i modlitwą dzieła Chrystusa.

6. Punkt 50 rozwija temat wzajemnej łączności Kościoła pielgrzymującego i Kościoła zbawionych. Przypomina potrzebę modlitwy za zmarłych. Mówi, że kult świętych, Matki Bożej i aniołów, to istotny element chrześcijańskiego życia. Kult polegający również na naśladowaniu świętych ma charakter eschatologiczny, bo przypomina nam, że to co robimy na ziemi ma znaczenie dla życia wiecznego. Sobór zaznacza, że tworzymy wspólnotę dzięki uczestniczeniu w tej samej miłości - jesteśmy w ścisłej relacji nie tylko do Boga, ale także do ludzi, którzy są z Nim zjednoczeni po śmierci. Wyrazem naszej łączności ze świętymi jest Liturgia Eucharystyczna, w której oddajemy cześć Bogu przez Chrystusa w zjednoczeniu ze wszystkimi zbawionymi.

7. Ostatni punkt ( 51 ) przypomina dokumenty wyrażające wiarę Kościoła:

• Sobór Nicejski II 787 rok,

• Sobór Florencki 1439 rok,

• Sobór Trydencki 1563 rok

oraz zaleca należyte pouczenie wiernych o właściwym sensie kultu świętych. Kult świętych jest:

1. wyrazem rodzinnej miłości wszystkich dzieci Bożych,

2. wspólnym uwielbieniem Trójcy Świętej przez wszystkich członków Kościoła,

3. zapowiedzią wiekuistej adoracji Boga w niebie.

Teza 14: Nadprzyrodzony dar łaski.

1. Pojęcie daru nadprzyrodzonego.

Ef 1,4n W Nim bowiem wybrał nas przez założeniem świata, abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem. Z miłości przeznaczył nas dla siebie jako przybranych synów przez Jezusa Chrystusa, według postanowienia swej woli.

Darem nadprzyrodzonym nazywamy udzielony przez Boga dar wewnętrzny, dzięki któremu człowiek może uczestniczyć w życiu Boga i dążyć do ostatecznego zjednoczenia z Bogiem, czyli do zbawienia.

Aby ukazać pełnię i niezwykłość tego określenia trzeba wziąć pod uwagę relacje jakie istnieją między Bogiem Stwórcą a stworzeniem.

• Transcendencja Boga

Bóg Stwórca jest wobec stworzenia absolutnie transcendentny; od łac. transcendit - przekracza.

transcendencja bytowa - zupełnie inny sposób istnienia; istnieje w sposób niezależny, nieograniczony i niezmienny;

transcendencja poznawcza - niemożność określenia Boga odpowiednio i jednoznacznie jakimikolwiek kategoriami dostępnymi umysłowi ludzkiemu.

Transcendencja Boga powoduje, że wszelkich określeń wobec Niego możemy używać tylko w znaczeniu analogicznym - wyrażając jakieś podobieństwo do rzeczy nam znanych, ale ujmowane pod pewnym tylko względem i w odniesieniu do rzeczywistości nieskończenie doskonalszej aniżeli wszystko, co nas otacza.

Relacja immanencji (łac. immanet = pozostaje w czymś) - polegająca na szczególnej bliskości Stwórcy wobec stworzenia. Immanencja w znaczeniu bytowym wynika w sposób konieczny z samego faktu stworzenia świat i nazwana jest immanencją naturalną.

Do natury bytów stworzonych należy całkowita zależność od Stwórcy, muszą być nieustannie podtrzymywane w istnieniu. Z tym wiąże się konieczność stałej obecności Boga i Jego wewnętrzne oddziaływanie na wszystko, co dzięki Niemu istnieje. Ta obecność nie przeciwstawia się transcendencji Boga, nawet ją uwypukla, ponieważ dla stworzeń oznacza całkowitą i rzeczywistą zależność bytową od Stwórcy, dla Boga zaś nie jest relacją wiążącą, czy ograniczającą, jest relacją pojęciową.

Objawienie zawarte w Biblii uwydatnia transcendencję Boga, a więc Jego odmienność od świata, niedostępną tajemniczość i niezależność od czegokolwiek, ale ukazuje jednocześnie Jego immanencję wynikającą z aktu stworzenia.

Połączenie absolutnej transcendencji i immanencji powoduje, że Bóg objawia się człowiekowi jednocześnie bliski i daleki, a istnienie obu tych przymiotów w jednym Bogu świadczy o Jego świętości.

Bóg stwarza człowieka na swój obraz, dzieli się z nim swoją władzą nad światem i stale okazuje mu swoją życzliwość. Ta nowa relacja wynika z własnej inicjatywy Boga, który chce traktować człowieka jako swojego przybranego syna.

„Jestem, który Jestem” - Wj 3,14 - transcendencja bytowa i immanencja:

Immanencja nadprzyrodzona - szczególna bliskość człowieka i Boga. Bóg otacza człowieka ojcowską miłością i miłosiernie wybacza nieposłuszeństwo, przez Wcielenie Syna wiąże się z ludźmi więzami niejako rodzinnego pokrewieństwa.

Osobliwym i niepowtarzalnym przybliżeniem stworzenia do Boga i zarazem udzieleniem się Boga stworzeniu jest Tajemnica Wcielenia, czyli zjednoczenie transcendentnego Bóstwa i stworzonego człowieczeństwa w jednej Osobie Syna Bożego. Jednocześnie tajemnica ta stanowi szczyt i źródło nowego porządku nadprzyrodzonego, czyli zupełnie odmiennego układu stosunków między Stwórcą i stworzeniem, układu opartego na obdarowaniu człowieka darem, który nazywamy.

łaską nadprzyrodzoną - w sensie ścisłym nazywamy wolne udzielenie się transcendentnego Boga rozumnemu stworzeniu, niemożliwe do uzyskania z inicjatywy samego stworzenia, lecz pochodzące ze swobodnego postanowienia Bożej miłości, aby dać ludziom w życiu doczesnym uczestnictwo w swoim boskim życiu i doprowadzić do zbawienia - zjednoczenia ze sobą w chwale. I stanowi to jeden Boży plan, w centrum którego jest Jezus Chrystus ( Ef 1,4n ).

Biblijne określenia łaski.

1 J 3,1n Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec:  zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi: i rzeczywiście nimi jesteśmy. Świat zaś dlatego nas nie zna, że nie poznał Jego. Umiłowani, obecnie jesteśmy dziećmi Bożymi, ale jeszcze się nie ujawniło, czym będziemy. Wiemy, że gdy się objawi, będziemy do Niego podobni, bo ujrzymy Go takim, jakim jest.

Słowo łaska w polskim tłumaczeniu N.T. jest odpowiednikiem greckiego charis i oznacza upodobanie, wdzięk, powab. Jeśli Bóg obdarza człowieka charis, to czyni go piękniejszym. Słowo to podkreśla życzliwość Boga.

Łacińskie tłumaczenie N.T. używa słowa gratia i oznacza darmowość daru. Św. Augustyn - łaska, to co darmo dane. Podkreślone, że to coś, co nam się nie należy.

W S.T. określana jest hebrajskimi słowami:

hannun - łaskawy, litościwy;

hesed - troskliwość, życzliwość;

rahum - miłosierny;

emet - wierność;

hen - przychylność.

W N.T. określana jako:

ewangelie synoptyczne - Królestwo Boga;

• u św. Pawła:

• charis - 100 x - niezasłużona życzliwość Boga, dobrego Ojca, okazana grzesznym ludziom w Chrystusie przez darowanie im grzechów i usynowienie;

• charioma - łaska, życzliwość.

• u św. Jana:

• nowego życia,

• światłość,

• dając nam udział w swoim życiu, Bóg przez Chrystusa czyni nas swoimi dziećmi i zapewnia dziedzictwo obcowania z Nim w chwale.

Biblijne obrazy porządku nadprzyrodzonego

• porządek nadprzyrodzony wynika z obdarzenia łaską:

• Bóg uczynił człowieka na swój obraz i podobieństwo - wywyższenie człowieka wobec innych stworzeń;

a. PRZYMIERZE - układ zapewniający człowiekowi Bożą życzliwość i obfitość dóbr życiowych pod warunkiem dobrowolnego okazania Bogu wierności. Gdy człowiek okazuje niewdzięczność, Bóg nadal okazuje cierpliwą dobroć i oczekuje zaufania i posłuszeństwa. Człowiek obdarzony odpowiedzialnością za decyzje.

b. MIŁOSIEDZIE - niezmienna życzliwość Boga wobec ludzi mimo powtarzającej się niewierności człowieka. Bóg występuje na nowo z inicjatywą przymierza i poszukuje ludzi mu posłusznych, np Noe, Abraham.

c. OBIETNICA - wezwanie do zawierzenia Bogu. Gdy człowiek odpowiada na wezwanie wiarą i posłuszeństwem, nawiązuje się między nim a Bogiem inna relacja, np rozmowa Abrahama z Bogiem, gdy on upomina się za Sodomą i Gomorą.

d. PRZYJAŹŃ - wymiar nadprzyrodzony zbliżenia między Bogiem i człowiekiem, oparta na wzajemnej szczerości i zaufaniu, np Abraham nazywany przyjacielem Boga.

e. USPRAWIEDLIWIENIE

f. DZIECIĘCTWO BOŻE

g. DZIEDZICTWO

h. ŚWIĘTOŚĆ SAKRALNA I MORALNA

i. UDZIAŁ W NATURZE BOŻEJ

j. POWSZECHNOŚĆ - dopuszczenie człowieka do bliskiej łączności z Bogiem jest zamysłem Boga ogarniającym całą ludzkość, o czym jest mowa w opisie przymierza z Abrahamem.

k. GRZECH - od początku dziejów ludzkości Bożemu wezwaniu do łączności z Nim przeciwstawia się grzech, który powoduje, że nadprzyrodzony dar Bożej przyjaźni zostaje przez człowieka utracony.

l. ODKUPIENIE - odpowiedź Boga na niewierność człowieka; w Piśmie Świętym przedstawiane jako okazanie miłości człowiekowi, który na nią nie zasługuje. Jest wyrazem miłosierdzia i łaską usprawiedliwienia.

2. Pojęcie świętości Boga i świętości człowieka.

2 P 1,4 Przez nie zostały nam udzielone drogocenne i największe obietnice, abyście się przez nie stali uczestnikami Boskiej natury, gdy już wyrwaliście się z zepsucia [wywołanego] żądzą na świecie.

Świętość to przymiot zawierający w sobie 2 przeciwstawne elementy, stanowiące razem niewypowiedzianą, transcendentną doskonałość Boga.

Elementy świętości:

• niezawodna życzliwość (mysterium fascinans) - miłosierdzie i wierność budzące w człowieku zaufanie;

• tajemniczość (transcendencja, mysterium tremendum) - niepoznawalność budząca lęk, jaki rodzi się wobec czegoś nieznanego.

Oba te elementy, w jakimś sensie przeciwne sobie, dają razem jedyne w swoim rodzaju poczucie SACRUM - SANCTUM, świętości transcendentnej.

Bóg święty stwarzając człowieka daje mu także udział w swojej świętości. Człowiekowi stworzonemu na obraz Boży i obdarzonemu łaską - Objawienie przypisuje oba elementy świętości.

• uczestnictwo człowieka w mysterium tremendum uwidacznia się tym, że z natury posiada szczególną godność nadaną przez Stwórcę oraz przez szczególne zbliżenie się do Boga, dzięki łasce udzielonej przez Chrystusa.

ŚWIĘTOŚĆ ONTYCZNA - obdarzenie człowieka godnością w płaszczyźnie natury, w wymiarach nadprzyrodzonej łaski; będąca darem Bożego mysterium tremendum.

ŚWIĘTOŚĆ MORALNA - okazywanie troski o innych, dzięki czemu człowiek będzie naśladował dzieła miłosierdzia Boga. Człowiek ma upodobnić się do Boga, stając się uczestnikiem mysterium fascinans.

To dążenie człowieka do doskonałości, polegającej na naśladowaniu samego Boga - nasuwa myśl o konieczności szczególnej Jego pomocy, bez której byłoby niemożliwe wprowadzanie w życie tak wysokich wymagań moralnych. Ta pomoc jest udzielona przez szczególną bliskość Boga, który zamieszkuje pośród ludzi i w nich samych.

Zamieszkanie Boga w człowieku oznacza udzielanie Jego mocy do działania. Opisywane złączenie człowieka z Bogiem mówi o rzeczywistym przebóstwieniu człowieka obdarzonego łaską (2 P 1,4).

3. Rozróżnienia darów łaski.

J 6,56 Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim.

J 14,23 W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: «Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go, i przyjdziemy do niego, i będziemy u niego przebywać.

J 6,44 Nikt nie może przyjść do Mnie, jeżeli go nie pociągnie Ojciec, który Mnie posłał; Ja zaś wskrzeszę go w dniu ostatecznym.

2 Kor 5,17 Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co dawne, minęło, a oto <wszystko> stało się nowe*.

1 Kor 15,10 Lecz za łaską Boga jestem tym, czym jestem, a dana mi łaska Jego nie okazała się daremna; przeciwnie, pracowałem więcej od nich wszystkich, nie ja, co prawda, lecz łaska Boża ze mną.

1 Kor 9,27 lecz poskramiam moje ciało i biorę je w niewolę, abym innym głosząc naukę, sam przypadkiem nie został uznany za niezdatnego.

Mt 7,22n Wielu powie Mi w owym dniu: "Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia, i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?" Wtedy oświadczę im: "Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy dopuszczacie się nieprawości!"

• Łaska Stworzyciela - łaska, którą Bóg obdarzył przy stworzeniu.

• Łaska Odkupiciela - przywrócenie przez Chrystusa daru po grzechu: miłosierdzie, uleczenie po grzechu.

• Łaska niestworzona - tajemnicze oddanie się Osób Boskich człowiekowi przez zamieszkanie w nim i przez miłość ( Wcielenie ).

• Łaska uświęcająca ( gratia habitualis ) - trwałe przekształcenie, dzięki któremu stajemy się dziećmi Boga i uczestnikami nowego życia, mając zapewnione uczestnictwo w chwale zbawienia.

• Łaska uczynkowa ( gratia actualis ) - pomoc do działania zgodnego z wolą Bożą w określonym momencie życia. Bóg wzywa człowieka do przyjęcia Bożej inicjatywy i do dobrowolnego współdziałania. Inicjatywa wychodzi od Boga.

• Stałe dyspozycje uzdalniające do poznawania Boga, miłowania Go, ufania Mu i wypełniania Jego woli ( virtutes infusae = cnoty wlane ). Te sprawności to cnoty wiary, nadziei i miłości oraz inne o charakterze moralnym. Teologia życia wewnętrznego stawia ponad nie DARY DUCHA ŚWIĘTEGO ( mądrości, rozumu, rady, umiejętności, męstwa, pobożności, bojaźni Bożej ) - nadprzyrodzone uzdolnienia do łatwego przyjmowania natchnień Boga, który chce posłużyć się człowiekiem, by wykonać przez niego czyny przekraczające jego ludzkie możliwości.

• Łaska stworzona ( gratia creata ) - dary Boga, które w nas swoją mocą tworzy.

• Dary naturalne - dotyczą spraw doczesnych, np zdrowie. Takie dary mogą być udzielone w sposób niezwykły, przez wydarzenie nazywane cudem. Mówimy, że są to dary nadprzyrodzone, co do sposobu udzielania, a co do swej istoty należą do darów naturalnych. Takie dary mogą okazać się zbawienne, jeżeli podziałają na człowieka moralnie i pomogą mu zbliżyć się do Boga. Ze względu na dobry skutek nazywane są łaską zewnętrzną ( gratia externa ). Zbawienna skuteczność może zjawić się tylko wtedy, gdy tym zewnętrznym wydarzeniom będzie towarzyszyła łaska wewnętrzna ( gratia interna ), czyli wewnętrzne oddziaływanie Boga na człowieka, skłaniające do wiary i zaufania Bogu. W sensie właściwym łaską nazywamy tylko łaskę wewnętrzną, przynoszącą człowiekowi nadprzyrodzone uświęcenie, czyli przybliżenie do zjednoczenia z Bogiem jako łaska habitualna lub uczynkowa.

• Dary uzdalniające człowieka do nadprzyrodzonego działania dla zbawienia innych bez osobistego uświęcenia, co nie zwalnia człowieka od wewnętrznej pracy nad sobą. O takich darach mówi się charyzmaty:

• łaska czyniąca człowieka osobiście bliższym Bogu (gratia gratum faciens),

• łaska dana ze względu na zbawienie innych (gratia gratis data).

Teza 15: Katolickie pojęcie zasługi nadprzyrodzonej.

1. Problem zasługi wobec Boga.

Zasługiwanie - relacja moralna między czynem świadomym i dobrowolnym, a tym co powinno być jego następstwem. Szczególna właściwość tych czynów powoduje odpowiedzialność człowieka za jego działanie i pozwala ocenić wg intencji jaką ma działający.

Przeświadczenie, że dobre i złe czyny zasługują na nagrodę i karę przed Bogiem to integralny element religii. Jednakże analiza naszej relacji do Boga Stwórcy wskazuje na zupełnie specjalne uzależnienie naszego działania od Niego, ponieważ On jest sprawcą wszelkiego istnienia i On nam daje możność wszelkiego działania.

W porządku nadprzyrodzonym:

• musimy przyjąć konieczność łaski uprzedzającej i towarzyszącej do jakiegokolwiek działania;

• uznajemy darmowość tej łaski.

Wówczas jakiekolwiek moralne poczucie zasługiwania w stosunku do Boga może wydawać się zupełnie nieuzasadnione, zwłaszcza jeśli chodzi o zbawienie ( jako dobro nadprzyrodzone ).

Jednakże w nauczaniu Kościoła twierdzenie o zasługiwaniu na nagrodę nadprzyrodzoną jest podtrzymywane.

2. Podstawy biblijne.

1 Kor 3,7n Otóż nic nie znaczy ten, który sieje, ani ten, który podlewa, tylko Ten, który daje wzrost - Bóg.  Ten, który sieje, i ten, który podlewa, stanowią jedno; każdy według własnego trudu otrzyma należną mu zapłatę.

Mt 19,29 I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne odziedziczy.

Mt 25,34n Wtedy odezwie się Król do tych po prawej stronie: "Pójdźcie, błogosławieni Ojca mojego, weźcie w posiadanie królestwo, przygotowane wam od założenia świata! Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść;  byłem spragniony, a daliście Mi pić; byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie;

   

• meritum ( Tertulian zasługa ) = merces ( łac. zapłata, nagroda ) = misthos ( gr. zapłata ) = Łk 6,35 „Wasza nagroda będzie wielka”.

• w nauczaniu Chrystusa często pojawia się zapewnienie o nagrodzie za dobre czyny, a jej wymiar zależy od starań człowieka ( Mt 19,29 )

• Chrystus nakazuje, by człowiek nie wiązał poczucia zasługi ze swymi dobrymi czynami; zapłata przewyższa wszystko, co zostało dokonane przez człowieka,

• w Ewangelii mamy połączenie twierdzenia o zależności obiecanej nagrody od uczynków z twierdzeniem, że rzeczywistość przewyższa wartość tych uczynków,

• św. Paweł ( 1 Kor 3,7n ) - zbawienie jest darem łaski

• Bóg wynagradza wg wymogów sprawiedliwości.

3. Pojęcie usprawiedliwienia i zasługi w świetle polemiki z luteranizmem.

2 Kor 5,17 Jeżeli więc ktoś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To, co dawne, minęło, a oto <wszystko> stało się nowe.

J 6,56 Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim.

J 14,23 W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: «Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go, i przyjdziemy do niego, i będziemy u niego przebywać.

J 6,44 Nikt nie może przyjść do Mnie, jeżeli go nie pociągnie Ojciec, który Mnie posłał; Ja zaś wskrzeszę go w dniu ostatecznym.

1 Kor 15,10 Lecz za łaską Boga jestem tym, czym jestem, a dana mi łaska Jego nie okazała się daremna; przeciwnie, pracowałem więcej od nich wszystkich, nie ja, co prawda, lecz łaska Boża ze mną.

1 Kor 9,27 lecz poskramiam moje ciało i biorę je w niewolę, abym innym głosząc naukę, sam przypadkiem nie został uznany za niezdatnego.

Mt 7,22n Wielu powie Mi w owym dniu: "Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia, i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?" Wtedy oświadczę im: "Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy dopuszczacie się nieprawości!"

1 J 3,1 Popatrzcie, jaką miłością obdarzył nas Ojciec: zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi: i rzeczywiście nimi jesteśmy. Świat zaś dlatego nas nie zna, że nie poznał Jego.

W relacji do Boga posługujemy się pojęciem zasługi w sensie innym niż w stosunkach między ludźmi, w sensie analogicznym. Zatracenie tego sensu rodziło kontrowersje ( protestanci ).

Nowy Testament dostarcza podstaw, by mówić o zasłudze człowieka wobec Boga na płaszczyźnie nadprzyrodzonej, chodzi tu o inną relację niż taką jak między ludźmi. Wobec Boga posługujemy się terminem zasługi w sensie analogicznym.

Luter głosił tezę o zepsuciu ludzkiej natury przez grzech; została zniszczona możliwość czynienia dobra, wolność woli. Tak więc nawet łaska nie jest w stanie jej uleczyć.

Sobór Trydencki uwydatnił naturalne możliwości człowieka i skuteczność wewnętrznego leczącego działania łaski.

4. Pojęcie czynu zasługującego według teologii katolickiej.

W rozumieniu katolickim czyn zasługujący w sensie ścisłym oznacza:

• czyn dobrowolny,

• moralnie dobry,

• wykonany bezinteresownie z intencją odniesioną do Boga,

• wykonany pod wpływem łaski uczynkowej w stanie łaski uświęcającej.

Takim czynom przypisujemy niezawodną skuteczność w dziedzinie nadprzyrodzonej, wzrost łaski, zbawienie, większą chwałę w niebie. Niezawodna skuteczność bierze się z łaski udzielanej przez Boga i z Jego obietnicy.

Teza 16: Powszechność zbawczej woli Boga i daru łaski. Problem dzieci nieochrzczonych.

Iz 49,6 A mówił: «To zbyt mało, iż jesteś Mi Sługą dla podźwignięcia pokoleń Jakuba i sprowadzenia ocalałych z Izraela! Ustanowię cię światłością dla pogan, aby moje zbawienie dotarło aż do krańców ziemi».

Rz 5,18  A zatem, jak przestępstwo jednego sprowadziło na wszystkich ludzi wyrok potępiający, tak czyn sprawiedliwy Jednego sprowadza na wszystkich ludzi usprawiedliwienie dające życie.

1Tm 2,4-6 który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy. Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus, który wydał siebie samego na okup za wszystkich jako świadectwo we właściwym czasie.

Powszechność zbawczej woli Boga i powszechność łaski

Tezą nauki katolickiej jest, że Bóg chce zbawić wszystkich ludzi. Wynika stąd, że Bóg daje łaskę przynajmniej początkową każdemu człowiekowi. Zarówno Justyn jak i Klemens Aleksandryjski byli przekonani, że bóg daje zbawienną łaskę wszystkim ludziom.

Natomiast nauką odrzuconą przez Kościół jest:

teoria apokatastazy wysuwana przez Orygenesa i kontynuowana przez Grzegorza z Nyssy. Według niej wszystkie byty stworzone muszą wrócić do Boga, także szata. Wolne decyzje stworzeń są więc tylko epizodami bez większego znaczenia i mają znaczenie tylko doczesne.

Bóg udziela wszystkim wierzącym a będącym w stanie grzechu, łaski do nawrócenia, a nawet uparcie trwającym w grzechu Bóg nie przestaje dawać łaski przynajmniej pośrednio wystarczającej, by się nawrócili.

Bóg chce zbawić wszystkich, ale decyzję swoją niejako uzależnia od wolnych woli stworzeń.

Bóg chce zbawić wszystkich ludzi aktem woli zbawczej, ogólnej, uprzedzającej ludzkie decyzje, ale też uwarunkowanej, bo uzależniającej ostateczny wynik od współdziałania człowieka.

Bóg chce uszanować ludzką decyzję aktem woli sprawiedliwej, szczegółowej w odniesieniu do każdego człowieka, następującej, bo realizującej swoje postanowienie niezawodnie.

Bóg zawsze potępia zło i jego nie aprobuje.

Człowiek może podlegać wyrokowi potępienia tylko wtedy, gdy z własnej woli trwa w grzechu, utożsamia się z nim. Człowiek trwa w potępieniu, mimo że odwiecznie i niezmiennie jest wzywany przez Boga do pojednania się z Nim.

Powszechność Odkupienia

W Nowym Testamencie prawda o powszechności Odkupienia jest wyraźnie sformułowana w Liście do Rzymian, przede wszystkim przez ukazanie paraleli między Adamem, którego grzech przeszedł na wszystkich ludzi oraz Chrystusem, sprowadzającym usprawiedliwienie na wszystkich.

Teksty Nowego Testamentu ( Rz 5,18; 1 Tm 2,4 - 6; 1 J 2,1n; 2 Kor 5,14n ) stanowiły podstawę do odrzucenia przez Kościół predestynacjonizmu - teza mówiąca, że zbawcze działanie Chrystusa obejmuje tylko wybranych, przeznaczonych do zbawienia, inni zaś są z góry przeznaczeni na potępienie. Predestynacjonizm został potępiony na Synodzie w Orange w 529 roku, a także przez Sobór Trydencki.

Dogmatyczne określenie prawdy o powszechności zbawienia wiązało się z problemem ludzi, którzy sami je odrzucają. Teksty N.T. stwierdzają, że dar Chrystusowego Odkupienia powinien być przyjęty przez człowieka, aby stał się skuteczny. Od wiary człowieka zależy, w jakim stopniu skorzysta on z daru Odkupienia.

Próby tłumaczenia:

• synod w Quiersy 853 r. - Chrystus był umęczony za wszystkich ludzi, ale nie wszyscy są odkupieni;

• synod w Walencji 855 r. - ci którzy się potępiają, za tych krew Chrystusa nie była wylana;

• Sobór Trydencki 1547 r. - Chrystus umarł za wszystkich, ale nie wszyscy otrzymują zasługi Jego Męki. Otrzymanie Odkupienia nie jest możliwe bez przyjęcia Chrztu.

Wyjaśniając, w jaki sposób powszechność Odkupienia urzeczywistnia się w odniesieniu do różnych kategorii ludzi - na pierwszym miejscu należy podkreślić prawdę wiary, że Bóg „uprzedzając” wszelkie wolne decyzje ludzi, chce zbawić każdego człowieka, udziela mu łaski kierującej ku nawróceniu oraz prawdę wiary, że Chrystus swoim Odkupieniem objął wszystkich ludzi bez wyjątku.

Zbawcza wola Boża realizuje się w konkretnym dojrzałym człowieku od jego dobrowolnego przyjęcia łaski Odkupienia przez akt wiary. Dar Odkupienia może być przyjęty przez akt posłuszeństwa głosowi sumienia, ponieważ taki akt posłuszeństwa wyraża wiarę IMPLICITE, czyli w sposób zakryty. Współczesne ujęcie doktryny Kościoła znajdujemy w Vat. II - KK.

W jaki sposób zbawcza wola Boża urzeczywistnia się w stosunku do ludzi, którzy nie mają zdolności wyboru ? Jeśli dotrze do nich widzialna działalność Kościoła, to bez własnego współdziałania mogą otrzymać dar łaski odkupieńczej przez sakrament chrztu. W tym wypadku zamiast ich własnego aktu wiary wystarczająca i skuteczna jest wola i współpraca społeczności Kościoła.

Problem dzieci nieochrzczonych

Podstawy dogmatyczne dla rozważania tego problemu:

1. Bóg chce zbawić każdego człowieka.

2. Stan grzechu pierworodnego uniemożliwia zbawienie.

3. Jedynym Zbawicielem i Dawcą łaski jest Jezus Chrystus.

4. Jedynym sposobem otrzymania łaski życia wiecznego jest chrzest.

Teologowie (C.V. Heris) widzą tu możliwość przekazania łaski przez modlitwę społeczności Kościoła; modlitwa i jej intencja byłaby chrztem zastępczym. Łaskę odrodzenia może człowiek otrzymać zanim zostanie mu udzielony sakrament chrztu, samym szczerym pragnieniem tego sakramentu. Istnieje odpowiedzialność rodziców za dzieci. Ta odpowiedzialność, którą Kościół uznaje i podkreśla pozwala przypuszczać, że rodzice są w stanie zapewnić dziecku taki chrzest pragnienia, jeżeli pragną dla niego życia i zbawienia. Ta decyzja rodziców zapewnia dzieciom dostęp do łaski Chrystusa. Takiego chrztu nie otrzymują dzieci ginące z woli rodziców.

Hipoteza W. Borosa - w chwili śmierci zjawia się u każdego człowieka pełne rozeznanie celu życia i możliwość dobrowolnego przyjęcia łaski Odkupienia, byłaby możliwość przyjęcia chrztu pragnieniem, własną decyzją. Mówi, że każdy człowiek, nawet dziecko tylko poczęte i nienarodzone, w chwili śmierci uzyskuje pełne rozeznanie swego celu ostatecznego i możliwość świadomego odpowiedzenia Bogu na łaskę wezwania, która jest mu dana dzięki zasługom Chrystusa.

Bardziej prawdopodobne wydaje się być przypuszczenie, że wszystkie dzieci poczęte objęte są w jakiś sposób „zastępczym” pragnieniem chrztu wyrażanym przez cały Kościół.

Żadna z tych teorii nie jest w stanie udowodnić z całą pewnością, że wszystkie dzieci nieochrzczone otrzymują rzeczywiście zbawczą łaskę. W nauce Kościoła odróżnia się los dzieci nieochrzczonych od stanu grzeszników potępionych z własnej winy.

Istnieje hipoteza limbus puerorum (zatoka dzieci), czyli przypuszczenie, że możliwy jest stan szczęśliwości naturalnej, w której pozostawaliby na zawsze ludzie, którzy nie popełnili żadnego grzechu z własnej woli, ale są w stanie grzechu pierworodnego. Nie mogliby uczestniczyć w nadprzyrodzonym widzeniu Boga.

Hipotezę tę uznał papież Pius VI. Obecnie uważa się, że nie ma podstaw do twierdzenia, że ktokolwiek pozostałby poza zasięgiem łaski Odkupienia bez własnej winy.

Kościół oddaje cześć jako świętym męczennikom dzieciom zabitym na rozkaz Heroda w Betlejem.

Teza 17: Sakramenty, ich struktura i znaczenie w życiu Kościoła.

1. Pojęcie sakramentu.

Tradycja katolicka nazywa sakramenty znakami łaski i narzędziami uświęcenia. Rozróżnia w nich:

element zewnętrzny - materialny, dostrzegalny dla każdego,

element wewnętrzny - stanowiący nadprzyrodzony dar Boga zbawiającego ludzi.

Vat.II używa słowa sakrament dla określenia całego Kościoła, który jest znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności wszystkich ludzi (KK 1). Sakramentalność Kościoła przejawia się w tym, że stanowi on połączenie dostrzegalnej na zewnątrz społecznej struktury z niewidzialnym, zbawczym działaniem Boga. Poszczególne sakramenty w Kościele nie należy rozpatrywać jako osobno istniejące znaki, ale jako elementy jednej całości sakramentu Kościoła.

2. Zawiązek sakramentów z Chrystusem.

1. przyczynowy - sakramenty, podobnie jak Kościół zostały ustanowione przez Chrystusa (dogmat Soboru Trydenckiego);

2. strukturalny - polega na pewnym podobieństwie między sakramentami i tajemnicą Słowa Wcielonego. wskazuje na to Vat. II w Konstytucji o Liturgii: Bóg... posłał swego Syna... Pośrednika między Bogiem i ludźmi. Jego... człowieczeństwo zjednoczone z osobą Słowa było narzędziem zbawienia” (KL 5). Sakramenty są widzialnymi narzędziami, prze które dokonuje się niewidzialne uświęcenie człowieka. Św. Tomasz widzi podobieństwo między sakramentami a Chrystusem, porównując dawanie łaski przez sakramenty z dawaniem łaski przez człowieczeństwo Chrystusa. Sakramenty nazywa narzędziem oddzielonym w odróżnieniu od ludzkiej natury Chrystusa zjednoczonej unią hipostatyczną z osobą Słowa: jedno i drugie narzędzie służy Bogu do przekazywania zbawczej mocy ludziom. Związek strukturalny można wyrazić przez nazwanie Chrystusa prasakramentem lub sakramentem podstawowym. Chrystus - Słowo Wcielone w ludzką naturę spotyka się z ludźmi w sposób widzialny obdarzając ich nadprzyrodzoną łaską jest początkiem wszystkich sakramentów.

3. misteryjny - sakramenty są uobecnieniem odkupieńczego dzieła Chrystusa.

4. personalny - polega na tym, że Chrystus sam działa przez sakramenty i daje łaskę człowiekowi, który je przyjmuje.

3. Cele sprawowania sakramentów. Treść tekstu KK 11.

Vat. II wymienia następujące cele:

• uświęcenie człowieka,

• budowanie Mistycznego Ciała Chrystusa,

• oddawanie czci Bogu,

• pouczanie,

• dają wzrost wiary, umacniają ją i wyrażają.

Udzielają łaski, ale ich sprawowanie usposabia wiernych do owocnego przyjęcia tej łaski, do oddawania Bogu należnej czci i czynnej miłości.

Wyróżnia się cele sprawowania sakramentów:

a. indywidualny - danie łaski, uświęcenie poszczególnego człowieka,

b. społeczny = eklezjalny - tworzy strukturę Kościoła. Struktura społeczności powstaje, gdy jej członkowie podejmują jakieś funkcje do wypełnienia dla wspólnego dobra. W Kościele funkcje te są wyznaczone przez poszczególne sakramenty:

• chrzest - powołuje do uczestniczenia w kulcie sprawowanym przez Chrystusa wobec Boga,

• bierzmowanie - do świadczenia o wierze wobec innych,

• Eucharystia - wezwanie do tworzenia jedności przez miłość,

• pokuta - do naprawiania skutków grzechu,

• namaszczenie chorych - wzywa do włączenia swych cierpień w ofiarę Chrystusa,

• kapłaństwo - powierza funkcje pasterskie,

• małżeństwo - stawia przed rodziną zadanie, które w małej skali jest odtworzeniem zadań całego Kościoła: obdarzenie członków Ludu Bożego życiem nadprzyrodzonym i wychowanie ich do realizacji nadprzyrodzonego powołania.

c. kultyczny - czyli oddawanie czci Bogu, adoracji Boga, uznanie Jego świętości i naszej od Niego zależności. Jest najbardziej uwydatniony w Ofierze Eucharystycznej.

d. profetyczny - sakramenty pouczają o wierze, wyrażają ją i służą jej umocnieniu. Sobór Trydencki podkreśla skuteczność sakramentów jako narzędzi łaski, odsuwając na dalszy plan ich funkcję znaczeniową.

e. dydaktyczny - pouczenie umacniające wiarę. Vat. II nakazuje sprawować sakramenty zrozumiale. Dotyczy to słów i czynności.

Treść KK 11

- prze chrzest wcieleni do Kościoła, dzięki otrzymanemu znamieniu przeznaczeni są do uczestniczenia w kulcie religii chrześcijańskiej, wyznawania wiary przed ludźmi;

- przez bierzmowanie jeszcze ściślej wiążą się z kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego, zobowiązanie do szerzenia wiary słowem i uczynkiem;

- Eucharystia - źródło i szczyt życia chrześcijańskiego, składanie Bogu ofiary z siebie;

- pokuta - otrzymanie od miłosierdzia Bożego przebaczenia wyrządzonej zniewagi, pojednanie z Kościołem,

- namaszczenie chorych - polecanie chorych cierpiącemu i uwielbionemu Panu, aby ich podźwignął i zbawił;

- kapłaństwo - aby karmili Kościół słowem i łaską Bożą;

- małżeństwo - wyraża tajemnicę jedności i płodnej miłości pomiędzy Chrystusem i Kościołem.

4. Znaczenie czynności i słów sakramentalnych.

Sakramenty są znakami, w których zawarte czynności mają sens symboliczny, powszechnie zrozumiały, np. spożycie posiłku, gesty rąk, namaszczenie. Są to czynności o charakterze duchowym i religijnym u wielu ludów. W dużej części należą one do tzw. archeotypów kultury, czyli podstawowych czynności przeżyć ludzkich, których wyraża zrozumienie świata. W sakramencie zawarte jest pewnego rodzaju podobieństwo między naturalnym znaczeniem czynności i nadprzyrodzonym skutkiem zamierzonym i powodowanym przez Chrystusa. Poznanie naturalnego znaczenia ułatwia zrozumienie treści nadprzyrodzonej, jaką zawiera sakrament. Sakramenty mogą się zmieniać o tyle, o ile zmienia się znaczenie analogiczne, wskazujące na nadprzyrodzony skutek.

Znaczenie słów sakramentalnych:

1. określenie treści nadprzyrodzonej:

Do gestu, który ma swoje znaczenie symboliczne, Chrystus dołącza słowo wskazujące dokładnie na to, co ten gest znaczy i co przez niego On czyni. Słowo ma rolę precyzującą znaczenie, ponieważ symbolizm gestu czynności jest bardziej ogólny i może być różnie pojmowany. Słowo określa treść nadprzyrodzoną, niewidzialną, przekraczającą ogólnie dostępne symboliczne rozumienie czynności.

2. sprawianie skutku nadprzyrodzonego

Słowo Chrystusa ma moc sprawczą, które natychmiast spełnia się, gdy Chrystus je wypowiada. Dzięki dołączonemu słowu, które jest słowem Chrystusa, sakrament przekracza kategorie czystego znaku, staje się narzędziem nie tylko poznania, ale również skutecznego uświęcenia. Jest tzw. znak performatywny, tzn., że nie tylko oznacza skutek, ale również go sprawia.

3. wspomnienie i zapowiedź

Słowo stanowiące element znaku sakramentalnego określa i powoduje nadprzyrodzone uświęcenie, dokonujące się aktualnie przez ten sakrament. Znaczenie tego słowa obejmuje nie tylko teraźniejszość, lecz także przeszłość, wskazując na zbawcze czyny Chrystusa. Obejmuje także przyszłość, zapowiadając eschatologiczne zbawienie. Dzięki sprawczej mocy Słowa Bożego ta przyszłość jest w sakramencie w jakiś sposób uobecniona, a przyszłe zbawienie jest rzeczywiście przez łaskę rozpoczęte.

5. Pojęcie charakteru sakramentalnego.

Doktryna o charakterze sakramentalnym rozwinęła się na tle rozważań nad niepowtarzalnością chrztu. Została sformułowana w III wieku.

a. Pojęcie „pieczęci”

Nowy Testament mówi o trwałym skutku otrzymania łaski. W tradycji Kościoła o pieczętowaniu członków Kościoła mówi „Pasterz” Hermasa. Innocenty III pisze, że działanie sakramentalne wyciska trwały znak, Sobór Florencki mówi, że są 3 sakramenty wyciskające na duszy niezniszczalny charakter, a Sobór Trydencki podkreśla to jako dogmat.

b. natura charakteru sakramentalnego

Teologia scholastyczna określiła charakter sakramentalny jako trwały przymiot duszy, dający człowiekowi możność oddawania Bogu czci. Św. Tomasz rozważa charakter jako upodobnienie do Chrystusa. Kult polega na przyjmowaniu czegoś od Boga, albo na przekazywaniu daru Bożego innym. Charakter daje możność spełniania takiej czynności. Kult chrześcijański pochodzi w całości od kapłaństwa Chrystusa, jest więc charakterem Chrystusa, ukształtowaniem wiernego na wzór Jezusa, uczestniczeniem w Jego kapłaństwie.

Charakter jest opisany jako znak przeznaczający do sprawowania kultu, upodabniający do Chrystusa, zobowiązujący do spełniania określonych zadań i wyróżniający od innych ludzi. Prawdą wiary jest niezniszczalność charakteru sakramentalnego w życiu doczesnym i przyszłym.

Teza 18: Chrzest i bierzmowanie według tekstów Nowego Testamentu. Rola tych sakramentów w życiu chrześcijanina.

CHRZEST

Tekstem wyjściowym jest Dz 2,38 - „Nawróćcie się - powiedział do nich Piotr - i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa, na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego”. Piotr wyjaśnia zasadę życia sakramentalnego: wezwanie Boga i odpowiedź człowieka, jest to zasada współpracy człowieka z Bogiem.

Teksty Nowego Testamentu ukazują chrzest w dwóch wymiarach:

1. dar nadprzyrodzony udzielany przez Boga

Dar nadprzyrodzony ukazany jest w dwóch aspektach:

a. chrystocentrycznym - chrzest przyjęty w imię Jezusa (działanie mocą Zmartwychwstałego - zanurzenie w mocy Jezusa Chrystusa). Chrzest jest uznaniem władzy Jezusa i oddaniem Mu się do dyspozycji. A to oznacza:

• wymiar paschalny i mistyczny chrztu - zjednoczenie się z Chrystusem w Jego tajemnicy paschalnej, wewnętrzne utożsamienie się z Chrystusem;

• eschatyczny wymiar chrztu - zapoczątkowanie uczestnictwa w dobrach życia przyszłego. Zadatkiem jest synostwo otrzymane na ziemi a treścią obietnicy eschatologicznej jest dziedzictwo;

• wymiar odkupieńczy chrztu - pierwszy skutek chrztu, który wymienia apostoł Piotr jest odpuszczenie grzechów. Jezus dokonuje wyzwolenia z grzechów, jest to akt panowania Jezusa w człowieku.

b. pneumatologicznym:

• wymiar trynitarny - jest znakiem zapewniającym szczególne działanie Ducha Świętego, który jest sprawcą nowego narodzenia, początku nowego życia. Każdy ochrzczony staje się dzieckiem Boga Ojca, Jezus Syn Boży staje się jego bratem, a Duch Święty obdarza go swoją miłością. Duch Święty doprowadza do pełni objawienia Trójcy Świętej. Nowe życie, udzielone przez Ducha Świętego jest uczestnictwem w życiu Trójcy Świętej. Chrzest ma być zanurzeniem w mocy Trójcy Świętej.

• wymiar sakralny - Duch Święty obdarza ochrzczonych AGAPE - miłością, która nie polega tylko na postawie moralnej samego człowieka. Obdarza go bowiem świętością, która polega na uwolnieniu od dziedzictwa grzechu i napełnia obecnością Boga. Ta świętość - dar szczególny - nazwana pieczęcią Ducha Świętego jest znakiem powołania do uczestniczenia w świętości Boga i przynależności do Chrystusa. To zaś sprawia, wzajemna więź między chrześcijanami i tu możliwa jest AGAPE.

• wymiar wspólnotowy - tu w sposób szczególny przenikają się aspekty: chrystocentryczny i pneumatologiczny. Ochrzczony jest włączony we wspólnotę Kościoła - jeden organizm z Chrystusem jako Głową. To chrzest tworzy jedność Kościoła, a działanie Ducha Świętego zapewnia jedność ochrzczonych z Chrystusem i między sobą. Jedność Kościoła Paweł przedstawia jako budowlę - świątynię, która jest mieszkaniem Boga.

2. zadania wynikające z otrzymanej łaski Chrztu świętego

a. wezwanie do nawrócenia

Metanoia to przemiana serc, wewnętrzne nawrócenie. Jest warunkiem współdziałania człowieka z otrzymaną łaską. Wyróżniamy dwa etapy metanoi:

• decyzja przemiany w myśleniu i postępowaniu,

• trud jej realizacji.

Pierwszym elementem tej przemiany jest uwierzenie Chrystusowi. Chrzest jest sakramentem wiary. Jednakże owo uwierzenie powoduje dalsze konsekwencje: wysiłek przezwyciężania siebie oraz uczynki miłości - wiara bez uczynków jest martwa - por. Jk 2,17.

Metanoia zawiera w sobie także uznanie przykazania miłości za normę postępowania. To nowy sposób postępowania wynikający z przemiany własnego serca i myślenia.



METANOIA DECYZJA PRZEMIANY NOWY SPOSÓB




POSTĘPOWANIA


W RELACJI Z LUDŹMI

TRUD JEJ REALIZACJI

b. powołanie do kapłaństwa wspólnotowego

Ochrzczeni uczestniczą w godności kapłańskiej jako członkowie jednej wspólnoty, która w całości stanowi święte kapłaństwo = królewskie kapłaństwo. W Starym Testamencie oznaczało ono cały lud Izraela. Piotr mówi tak o chrześcijanach, którzy są kapłanami dzięki temu, że należą do społeczności Kościoła. Jest to zatem kapłaństwo społeczne, wspólnotowe.

Kapłaństwo wierzących ma 2 funkcje:

• ofiarniczą - wyraża się w osobistym uświęceniu,

• prorocką - charyzmatyczną, dawanie innym świadectwa o Bogu.

Vat. II w takich kategoriach - kultu oraz świadectwa - mówi o chrzcie: „Wierni przez chrzest włączeni do Kościoła (... ) przeznaczeni są do uczestniczenia w kulcie religii chrześcijańskiej i odrodzeni jako synowi Boży zobowiązani są wyznawać przed ludźmi wiarę”.

Trzeba jednak pamiętać, że jakiekolwiek składanie Bogu ofiary może mieć znaczenie tylko przez włączenie się w jedną ofiarę Chrystusa. Dokonuje się to wewnętrznie przez jednoczenie się z Nim w posłuszeństwie wobec Ojca.

CHRZEST

DAR NADPRZYRODZONY UDZIELONY PRZEZ BOGA

ZADANIA WYNIKAJĄCE Z ŁASKI CHRZTU

ASPEKT CHRYSTO-CENTRYCZNY -wymiar paschalny Rz6,3; Ga 2,20 -wymiar eschatologiczny Rz 8,16; 1 P 1,3n -wymiar odkupieńczy Rz 5,12 - 18

ASPEKT PNEUMATO-LOGICZNY - wymiar trynitarny (Mt 28,19; J 3,5 ) - wymiar sakralny AGAPE (Rz 5,5; 2 Kor 1,21n ) -wymiar wspólnotowy 1Kor 12,13; Rz 12,15

WEZWANIE DO NAWRÓCENIA METANOIA -decyzja przemiany -trud przemiany - z nich wynika nowy sposób postępowania

POWOŁANIE DO KAPŁAŃSTWA WSPÓLNOTOWEGO Dwie funkcje: -ofiarnicza (2 P 2,5) -prorocka (1 P 2,9)

BIERZMOWANIE

Łacińska nazwa confirmatio wyraźnie zaznacza związek bierzmowania z chrztem, przedrostek con mówi o utrwaleniu czegoś, co zostało dokonane.

1. Duch Święty w życiu Jezusa - od Wcielenia poprzez kolejne etapy Jego życia. Nowy Testament nie mówi wprost o ustanowieniu tego sakramentu przez Jezusa jako określonego znaku. Ale Jezus zapowiadał wielokrotnie, że Jego uczniowie otrzymają dar Ducha Świętego. Mówi o roli Ducha w ich działalności. Jezus mówi o misji Parakleta - Rzecznika. On ma utrwalić w uczniach zrozumienie nauki głoszonej przez Jezusa. Duch nie tylko umacnia, ale też udoskonala i ubogaca rozumienie praw objawionych. Misja Ducha Świętego nie jest jednak nowym objawieniem, lecz kontynuacją dzieła Chrystusa. Duch Święty także jest dla grzesznego świata. Sędzią, który przynosi rozstrzygający wyrok pomiędzy światem i Chrystusem.

2. Duch Święty w Kościele - urzeczywistnienie obietnicy danej prze Chrystusa zaczęło się już w niedzielę Zmartwychwstania. W sposób widoczny i publiczny obietnica została wypełniona w dniu Pięćdziesiątnicy. Apostołowie mieli świadomość, że działa w nich Duch Święty.

3. Duch Święty w życiu człowieka - udoskonala go wewnętrznie

- w sferze poznania oświeca i pogłębia jego wiarę,

- udoskonala jego wewnętrzną postawę. Obdarza swoimi darami: miłością, radością, pokojem, cierpliwością, uprzejmością, dobrocią, wiernością, łagodnością i opanowaniem. Te owoce Ducha Świętego wyrażają postawę dojrzałej miłości, pozbawionej agresji i egoizmu. Człowiek spotyka się z Duchem Świętym w wewnętrznym sanktuarium sumienia, gdzie rozbrzmiewa głos Boży. W tym miejscu jest problem tzw. grzechu przeciw Duchowi Świętemu. Jezus mówi, że jest to grzech nie do odpuszczenia. Dlatego, że człowiek wie jaka jest prawda i w pełni tej wiedzy może ją przyjąć. Kiedy pomimo to ją odrzuca to radykalne odmawia przyjęcia zbawienia.

Duch Święty sprawia, że człowieka osiąga wewnętrzną wolność, gdyż w Jego działaniu wykluczony jest jakikolwiek przymus. Duch Święty umożliwia spotkanie człowieka z Bogiem w modlitwie.

WŁOŻENIE RĄK - w działalności apostołów pojawia się odrębny obrzęd, jako skuteczny znak zapewniający otrzymanie Ducha, każdemu, kto przyjął chrzest. Niektóre teksty mówią, że działanie Ducha Świętego wyprzedza chrzest i wzywa do jego udzielenia. Ustanowienie sakramentu bierzmowania przez Chrystusa mogło polegać na tym, że dał apostołom polecenie, by wszystkim wierzącym przekazywali dar Ducha Świętego, niekoniecznie przy tym określając w jaki sposób mają to czynić.

Znaczenie bierzmowania w życiu chrześcijanina:

- znaczenie społeczne i charyzmatyczne - dar uzdalniający do szczególnej misji w Kościele:

• powołanie do świadczenia o wierze,

• to spotkanie ochrzczonego z Kościołem,

• powołanie do odpowiedzialności za Kościół

• możliwość nowego poznania Kościoła,

• miłowanie Kościoła, bo jest to warunek konieczny do podjęcia zadań w Kościele,

• uczestnictwo w potrójnej misji Kościoła: kapłańskie, prorockiej i królewskiej,

• funkcja kapłańska jest wiązana z chrztem,

• funkcja prorocka i królewska z bierzmowaniem, a wypełnienie dokonuje się na drodze dojrzałości chrześcijańskiej: przez pokonanie grzechu we własnym sercu, potem przez służbę bliźniemu na wzór Chrystusa.

- osobiste uświęcenie człowieka - rozwijanie tego, co zapoczątkował chrzest

• powołanie do chrześcijańskiej doskonałości,

• dary Ducha Świętego uzdalniają cnoty tak, że akty cnót stają się doskonalsze, gdyż są wykonywane z inicjatywy Ducha Świętego i Jego mocą. Człowiek, który działa pod jego wpływem staje się Jego narzędziem. Tomasz z Akwinu tak zestawia te dary:

• dar mądrości = cnota miłości,

• dar rozumu = cnota wiary,

• dar umiejętności = cnota nadziei,

• dar rady = cnota roztropności,

• dar pobożności = cnota sprawiedliwości,

• dar męstwa = cnota męstwa,

• dar bojaźni Bożej = cnota wstrzemięźliwości.

Teza 19: Sakrament Eucharystii.

Mt 26,26 - 29  A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje». Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie Ojca mojego».

1 Kor 11,23 - 26  Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, kiedy został wydany, wziął chleb i dzięki uczyniwszy połamał i rzekł: «To jest Ciało moje za was [wydane]. Czyńcie to na moją pamiątkę». Podobnie, skończywszy wieczerzę, wziął kielich, mówiąc: «Ten kielich jest Nowym Przymierzem we Krwi mojej. Czyńcie to, ile razy pić będziecie, na moją pamiątkę». Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie.

J 6,54 Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym.

J 6,56n Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim. Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie.

Sakrament Eucharystii pozwala w pełni urzeczywistnić zjednoczenie z Mistycznym Ciałem Chrystusa i uczestniczyć w Jego misji kapłańskiej, prorockiej i królewskiej. Jak każdy sakrament, upodabnia nas do Chrystusa ( pozostałe sakramenty ukierunkowane są na Eucharystię ). Jest to sakrament par exellence ( równie doskonały ) życia chrześcijańskiego, tworzy więź jedności członków Kościoła z Chrystusem i między sobą.

Vat. II - w Eucharystii zawiera się całe duchowe dobro Kościoła: sam Chrystus, nasza Pascha i chleb żywy, który przez ciało swoje ożywione i ożywiające Duchem Świętym daje życie ludziom zapraszając ich i doprowadzając ich do ofiarowania razem z Nim samych siebie, swojej pracy.

1. Ustanowienie Eucharystii według tekstów Nowego Testamentu.

Istnieją zachowane 4 relacje o Ostatniej Wieczerzy zawierające opisy ustanowienia Eucharystii. Podają je synoptycy:

• Mateusz - Mt 26,26 - 28;

• Marek - Mk 14,22 - 24;

• Łukasz - Łk 22,19 - 20;

oraz św. Paweł - 1 Kor 11,23 - 25.

Ewangeliści piszą, że w noc męki nazwaną przez św. Pawła nocą zdrady, Jezus siedząc z uczniami przy stole, wziął chleb, błogosławił go i rozdzielając powiedział: „To jest ciało moje, które za was będzie wydane”. Na zakończenie wieczerzy wziął kielich z winem, błogosławił go i dając uczniom powiedział: „To jest moja Krew Nowego Przymierza wylana za was. Czyńcie to na moją pamiątkę”.

To, czego dokonał Jezus na Ostatniej Wieczerzy było wypełnieniem obietnicy danej w czasie publicznej działalności w sławnym przemówieniu zawartym w J 6,48 - 51.

Zasadnicze elementy treści przekazu ustanowienia Eucharystii:

1. Według tych relacji Chrystus uczestniczył razem z apostołami w Wieczerzy Paschalnej (najważniejsza uroczystość w liturgii Izraela - pamiątka cudownego wybawienia z niewoli egipskiej). Podczas Paschy najważniejszym pokarmem było mięso baranka, tymczasem Jezus zwrócił uwagę na chleb i wino, nadając im nowe, szczególne znaczenie.

2. Chrystus stwierdził, że chleb, który im podaje, to jest Jego Ciało, a wino - Krew. Wymaga od apostołów naśladowania, oczekuje od nich wiary i posłuszeństwa.

3. Ciało i Krew to dar złożony przez Jezusa na ofiarę. Eucharystia to pokarm ofiarny.

4. Św. Paweł widzi Eucharystię jako pokarm ofiarny, dający udział w ofierze składanej przez Chrystusa.

5. We wszystkich opisach użyte jest słowo oznaczające składanie dziękczynienia. Chodzi o modlitwę, od której Chrystus rozpoczął obrzęd. Sprawowanie przez Chrystusa obrzędu eucharystycznego jest aktem bezinteresownej miłości ku ludziom i ku Bogu. Pełnia uczestniczenia w Eucharystii jest wtedy, gdy człowiek razem z Chrystusem gotów jest oddać siebie Bogu, dziękując z góry za wszystko, co On postanowił.

6. Teksty podają, że Chrystus ustanowił Nowe Przymierze, nowy porządek jednoczenia się z Bogiem.

7. Wspomniana jest także przyszłość eschatologiczna, której Eucharystia jest zapowiedzią.

2. Teksty Ewangelii Jana.

Św. Jan pisząc o Ostatniej Wieczerzy nie wspomina obrzędu eucharystycznego. Jan podkreśla w swojej relacji przykazanie miłości i obietnicę Ducha Orędownika.

1. Opis umycia nóg - opisuje podobnie jak synoptycy obrzęd eucharystyczny. Należy przyjąć, że Jan znając relację o ustanowieniu Eucharystii, świadomie ją uzupełnił, podkreślając, że powtarzanie pamiątki Ostatniej Wieczerzy nie polega tylko na obrzędzie, ale na wypełnianiu przykazania miłości.

2. Powtarzanie Ostatniej Wieczerzy to nie tylko zgromadzenie, ale zjednoczenie w miłości, oddanie się sobie nawzajem na służbę.

3. Kościół jest budowany przez Eucharystię.

4. Jedność przy uczestniczeniu w Eucharystii jest wynikiem działania Ducha Świętego.

5. Tajemnica Eucharystii wyjaśniona przy okazji mowy eucharystycznej, wygłoszonej po cudownym rozmnożeniu chleba.

6. Skutki uczestniczenia w Eucharystii:

• eschatologiczny - uczestniczenie w życiu wiecznym i zmartwychwstanie,

• chrystologiczny, mistyczny - ścisłe zjednoczenie człowieka z Chrystusem,

• trynitarny - uczestnictwo w relacjach Trójcy Świętej.

1. Św. Jan uwydatnia znaczenie sakramentu - danie człowiekowi udziału w Boskim życiu przez materialny znak, który jest konsekwencją tajemnicy Wcielenia.

3. Eucharystia jako Ofiara, pokarm, tajemnica obecności.

Ofiara - zewnętrzny akt kultu, w którym ofiarowuje się Bogu jakąś konkretną rzecz na znak uznania Jego wzniosłości. Jest wyrazem dziękczynienia za otrzymane dobra i przebłagania za grzechy. Jest to również wewnętrzny znak postawy człowieka wobec Boga.

Ofiara złożona przez Chrystusa jest pełną ofiarą. Kościół składa ofiarę, którą złożył na Ostatniej Wieczerzy Jezus. Może to się dokonać jedynie podczas Mszy św., w której Kościół dokonuje tego, co uczynił Jezus. Składa się Bogu prawdziwą i rzeczywistą ofiarę. Msza św. nie jest czystą pamiątką śmierci Chrystusa, ale głoszeniem, unaocznieniem jej. Jest to ofiara w odniesieniu do ofiary krzyża, dlatego nazywa się ją ofiarą relatywną. Podczas Ostatniej Wieczerzy dokonało się mistyczne wylanie krwi, tak dzieje się i teraz.

Na krzyżu ofiarował się Chrystus podlegający męce, we Mszy św. ofiaruje się Chrystus uwielbiony. Chrystus nie jest tylko żertwą, jest głównym Ofiarnikiem.

Msza Święta to akt, poprzez który Chrystus posługując się służbą swoich kapłanów ofiaruje Bogu poprzez bezkrwawe wyniszczenie, tę samą żertwę ofiarną raz wyniszczoną na krzyżu, a teraz fizycznie obecną na ołtarzu.

Cele ofiary:

• uznanie najwyższej władzy Boga nad człowiekiem,

• dziękczynienie,

• przebłaganie,

• błaganie.

TAJEMNICA OBECNOŚCI:

Na Ostatniej Wieczerzy Chrystus ustanowił ofiarę Nowego Przymierza zawartą z całą ludzkością, Przymierza potwierdzonego Krwią. To, co Chrystus dawał do spożycia apostołom było rzeczywiście Jego Ciałem i Jego Krwią. Chleb i wino nie wyobrażają Ciała i Krwi Chrystusa tylko realnie je przedstawiają. Wyrażenia Jezusa należy wziąć dosłownie.

Transubstancjacja - wewnętrzna przemiana elementów, które znajdujemy w Eucharystii, czyli przemiana substancji chleba w Ciało, wina w Krew, bez zamiany przypadłości. Zdanie „to jest Ciało moje” nie byłoby prawdziwe, jeśliby po konsekracji pozostała substancja chleba i wina. Kto mówi „to” chce wskazać Ciało Chrystusa, ponieważ pomiędzy podmiotem a orzecznikiem musi być tożsamość. Stąd, jeśliby po konsekracji była jeszcze substancja chleba, zaimek „to” nie wskazywałby takiej substancji i byłoby fałszem powiedzieć „to jest moje Ciało”. Trzeba by powiedzieć „to jest chleb”. Mówiąc „to jest moje Ciało” oznacza, że substancja chleba przemieniła się w Ciało Chrystusa. Substancja chleba nie została unicestwiona, ale przeszła w Ciało. O transubstancjacji jako dziele Boga wypowiedział się w Encyklice „Mysterium fidei” papież Paweł VI. Po konsekracji chleba i wina pozostają niezmienione postacie, przypadłości ( smak, kolor ). W konsekracji zmienia się substancja, istota, nie zmieniają się postacie. Papież Leon XIII mówi, że w tym misterium wszelkie prawa natury są zniesione.

Teza 20: Katolicka nauka o Paruzji.

Mt 24,23 Wtedy jeśliby wam kto powiedział: "Oto tu jest Mesjasz" albo: "Tam", nie wierzcie!

Mt 24,26n Jeśli więc wam powiedzą: "Oto jest na pustyni", nie chodźcie tam!; "Oto wewnątrz domu", nie wierzcie! Albowiem jak błyskawica zabłyśnie na wschodzie, a świeci aż na zachodzie, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego.

Łk 23,43 Jezus mu odpowiedział: «Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze Mną będziesz w raju».

1 Kor 3,11 - 15 Fundamentu bowiem nikt nie może położyć innego, jak ten, który jest położony, a którym jest Jezus Chrystus. I tak jak ktoś na tym fundamencie buduje: ze złota, ze srebra, z drogich kamieni, z drzewa, z trawy lub ze słomy, tak też jawne się stanie dzieło każdego: odsłoni je dzień [Pański]; okaże się bowiem w ogniu, który je wypróbuje, jakie jest. Ten, którego dzieło wzniesione na fundamencie przetrwa, otrzyma zapłatę; ten zaś, którego dzieło spłonie, poniesie szkodę: sam wprawdzie ocaleje, lecz tak jakby przez ogień*.

1 Kor 4,4n Sumienie nie wyrzuca mi wprawdzie niczego, ale to mnie jeszcze nie usprawiedliwia. Pan jest moim sędzią. Przeto nie sądźcie przedwcześnie, dopóki nie przyjdzie Pan, który rozjaśni to, co w ciemnościach ukryte, i ujawni zamiary serc. Wtedy każdy otrzyma od Boga pochwałę.

Rz 8,19 - 23 Bo stworzenie z upragnieniem oczekuje objawienia się synów Bożych. Stworzenie bowiem zostało poddane marności - nie z własnej chęci, ale ze względu na Tego, który je poddał - w nadziei, że również i ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych. Wiemy przecież, że całe stworzenie aż dotąd jęczy i wzdycha w bólach rodzenia. Lecz nie tylko ono, ale i my sami, którzy już posiadamy pierwsze dary* Ducha, i my również całą istotą swoją wzdychamy, oczekując <przybrania za synów>* - odkupienia naszego ciała.

Paruzja ( gr. parousia - obecność, przyjście, objawienie się ) - to powtórne przyjście Jezusa, które zakończy dzieje ludzkości. Mówią o tym teksty Pisma Świętego ( Mt 24,30 ). Twierdzenie o powtórnym przyjściu Chrystusa (chwalebnym) zawierają wszystkie starożytne wyznania wiary.

Rozpatrujemy ją w trzech aspektach:

1. Eschatologiczny wymiar Paruzji. Problem czyśćca.

Paruzja jest wydarzeniem eschatologicznym a nie historycznym:

• jest poza kategoriami czasu,

• przestrzeni,

• poza historią świata.

Bezpodstawne są wszelkie próby umiejscowienia jej w czasie. Sam Jezus kładzie na to nacisk (Mt 24,4-8; Łk 21,8-11) przestrzegając przed dopatrywaniem się Jego przyjścia w wydarzeniach dających się osadzić w doczesności ( Mt 24,23.26n ).

Święty Paweł mówi o kolejności wydarzeń podczas Paruzji, ale nie można brać tego dosłownie. Ludzie pytali Jezusa, czy wtedy przywróci królestwo Izraela - Jezus odcina się od takiego rozumowania. Mówi, że nie w królestwie ziemskim i dobrach materialnych jest Jego siła.

Dzisiejsze zniekształcenia rozumienia Paruzji:

• teologia wyzwolenia - upatruje zbawienie w zmianach społeczno - gospodarczych, zamykając się w doczesności, w historii, polityce;

• mitologiczne koncepcje - odczytywanie Pisma Świętego literalnie, bez zrozumienia języka Biblii, obrazów, symboli użytych zwłaszcza w Apokalipsie.

W najwcześniejszej historii chrześcijaństwa wyrazem takich tendencji był millenaryzm (Justyn, Ireneusz, Tertulian).

Problem czyśćca.

Prawda o sądzie Bożym mówi, że przez śmierć wchodzimy w nową relację do Boga. Jednak całkowite zjednoczenie z Bogiem może napotkać na trudności z powodu nieprzezwyciężonego egoizmu, braku należnej pokuty. To wymaga jakiego oczyszczenia i uporządkowania, które nazywamy czyśćcem. Czyściec nie jest trzecią możliwością obok nieba i piekła. Jest po stronie zbawienia, jest sposobem osiągnięcia zjednoczenia z Bogiem. Zestawienie absolutnej świętości Boga z grzesznością człowieka prowadzi do przekonania, że człowiek musi przejść przez jakieś duchowe oczyszczenie.

Modlitwy za zmarłych i składanie za nich Ofiary Eucharystycznej są znane w tradycji kościelnej od czasów patrystycznych, tak iż Kościół uznaje tę praktykę liturgiczną.

Pojęcia czyśćca nie uznawał Marcin Luter.

Sobór Trydencki okazjonalnie przypomniał naukę o pokucie po śmierci w Dekrecie o usprawiedliwieniu, w Dekrecie o Mszy świętej i w Dekrecie o czyśćcu - strzec się ludzkiej ciekawości i naiwności dla materialnego zysku.

2. Moralny wymiar Paruzji. Problem sądu po śmierci.

Paruzja oznacza dokonanie powszechnego sądu nad ludźmi oraz ostatecznego i publicznego wymiaru sprawiedliwości.

Są (gr. krsis) oznacza oddzielenie dobra od zła i wymierzenie kary tym, którzy czynili zło, a nagrodzenie czyniących dobro, oraz triumf sprawiedliwości.

Paruzja jest jednak czymś więcej niż nadejściem pomsty na krzywdzicieli (wyczekują jej ludzie udręczeni krzywdami, prześladowaniami, biedni). Chrystus spełni wszystkie tęsknoty ludzkości za doskonałą sprawiedliwością.

W pojęciu Bożej sprawiedliwości mieści się więcej niż co komu się należy (bo nic nikomu się nie należy). Bóg sprawiedliwy chce usprawiedliwić człowieka, ocalić i wydobyć z ukrycia każde dobro. A to oznacza triumf łaski zbawienia. Dla wyznawców Chrystusa Paruzja jest udziałem w Jego ostatecznym zwycięstwie (a nie zagrożenie sądem) i aktywny udział w sądzie nad światem.

Problem sądu po śmierci.

Pojęcie Sądu Bożego wiąże się z zakończeniem dziejów ludzkości. Jest to sąd ostateczny. Wymiar sprawiedliwości odnosimy do momentu śmierci poszczególnego człowieka. Do czujności wzywa sam Chrystus. Sąd indywidualny związany z momentem śmierci pojawia się na drugim planie. Sąd ostateczny rozszerzy sąd indywidualny o wymiar cielesny ( zmartwychwstanie ciała ) i o wymiar społeczny ( ukazanie sprawiedliwości wobec całej ludzkości ).

nocowanie duszy = hypnopsychizm = psychopannicheja = między momentem śmierci i momentem zmartwychwstania na sąd ostateczny człowiek pozbawiony wymiaru cielesnego nie może doznawać ani radości ani potępienia ( opinia niezgodna z nauką katolicką )

Papież Jan XXII w swoich prywatnych wypowiedziach wyrażał opinię o możliwości takiej sytuacji.

Benedykt XII w 1336 roku wydał Konstytucję dogmatyczną „Benedictus Deus” - dusze zbawionych zaraz po swej śmierci i po oczyszczeniu, jeśli zachodzi taka potrzeba, a prze odzyskaniem swoich ciał i przed sądem ostatecznym, były, są i będą w niebie.

Sobór Florencki w 1439 roku potwierdził tę naukę w Dekrecie dla Greków.

Śmierć należy rozumieć jako zakończenie istnienia w czasie i wejście w nowy, niewyobrażalny wymiar wieczności, gdzie wszystko naraz dzieje się już jako obecne.

Wynik sądu Bożego zależy od ostatecznego wyboru dokonanego przez człowieka pod wpływem łaski w momencie śmierci. Sąd Boży ujawnia się stopniowo, w miarę zbliżania się człowieka do pełnego rozeznania prawdy. W chwili śmierci ostateczna decyzja człowieka jest postawiona w pełnym świetle Bożej prawdy i miłości, dzięki czemu człowiek jest w stanie ocenić siebie tak samo, jak ocenia go Bóg.

Autorzy syryjscy z IV wieku tak tłumaczą sąd: człowiek po śmierci widzi Boga, ale nie może do Niego dojść, bo przeszkadza mu ogień. Jeśli jest w pełni przeniknięty Bożą miłością, to przechodzi przez ogień bez obrażeń. Jeśli jest coś w nim niezgodnego z prawdą i miłością Bożą, to wchodząc w ogień wypala się to w nim i może iść dalej. Gdy jest całkowicie zbuntowany przeciw Bogu, to ten ogień go zatrzymuje i pozostaje na zawsze w udręce.

3. Kosmiczny wymiar Paruzji.

Nie tylko człowiek, ale cały wszechświat ma zostać przemieniony przez ostateczne przyjście Chrystusa. Będzie odnowienie wszystkich rzeczy. Dotyczy to najpierw człowieka, który musi stać się zupełnie inny, by wejść do Królestwa Bożego.

Pierwszym elementem kosmicznego wymiaru Paruzji jest powszechne zmartwychwstanie - mocą Chrystusa Zmartwychwstałego. Podobnie jak człowiek, tak i cały świat niszczejący i nietrwały ma być zastąpiony nową rzeczywistością. Św. Paweł rozważa tę odnowę w kontekście dziejów grzechu i łaski, które dotyczą całej natury stworzonej. Łaska bowiem przynosi wyzwolenie i przemienienie. Stworzenie zostaje z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych. Ostatecznym celem Paruzji jest doprowadzenie ludzkości i całego świata do pełnego zjednoczenia z Bogiem, dawcą szczęścia.

Teologia fundamentalna

Teza 1: Apologia, Apologetyka, Teologia fundamentalna.

Apologia - ustna lub pisemna obrona osoby, sprawy, idei, zawierająca ich pochwałę oraz odparcie zarzutów przeciwników.

Apologetyka - nauka o apologii, czyli obronie; zajmuje się obroną i szerzeniem zasad wiary chrześcijańskiej; współcześnie nazywana teologią fundamentalną.

Apologetyka chrześcijańska - systematyczne i krytyczne poznanie samoobrony chrystianizmu w formie katolickiej, jak i późniejszej, ujęte z punktu widzenia aksjologicznego.

Teologia fundamentalna - dyscyplina teologii chrześcijańskiej; jako nauka powstała w XIX wieku. Jako nauka o podstawach teologii nie należy jeszcze, w znaczeni ścisłym ( formalnym ), do zakresu teologii, ponieważ bada ona rzeczywistość ( fakt ) objawienia nadnaturalnego w osobie Jezusa z Nazaretu, podczas, gdy rzeczywistość tę zakłada już i na niej opiera się cała właściwa teologia.

formalny = szczegółowy

krytyczny = logiczny

rodzaj = typ

względny = fakultatywny

normatywny = obowiązujący

Przedmiot ogólny ( materialny ) apologetyki:

• apologie chrystianizmu,

• klasyczna apologia religii chrześcijańskiej = apologia własna Jezusa z Nazaretu.

Przedmiot szczegółowy ( formalny ) apologetyki:

• oznacza specyficzny przedmiot jej badań w stosunku do apologii religii chrześcijańskiej, a głównie w odniesieniu do apologii własnej Jezusa z Nazaretu,

• tym przedmiotem formalnym badań apologetyki jest wartość krytyczna (logiczna) apologii.

Rodzaje ( typy ) apologetyk:

1. Obiektywna = intelektualistyczna - bada wartość krytyczną (logiczną) doktryny chrystianizmu, jej wiarygodność. Usystematyzował ją Ambroży Gardeil. Cechuje ją jednostronność badań. Wynikiem jest stwierdzenie jedynie logicznej, względnej wartości doktryny chrystianizmu.

2. Subiektywna = woluntarystyczna - bada wartość moralną chrystianizmu dla człowieka i społeczeństwa. Pozwala na stwierdzenie pozytywnego wpływu chrystianizmu na moralną postawę człowieka i społeczeństwa. Należą: B. Pascal, M. Blondel. Ją również cechuje jednostronność badań. Stwierdza jedynie względną (fakultatatywną) wartość chrystianizmu dla człowieka i społeczeństwa.

3. Integralna - bada chrystianizm od strony logicznej i od strony wartości moralnej dla człowieka i społeczeństwa. Należą: V.A. Dechamps, A. de Poulpiqet. Ją również cechuje względność wyników badań. Ukazuje pozytywną wartość logiczną doktryny chrystianizmu oraz wartość moralną, ale nie przesądza kwestii wartości normatywnej dla człowieka jako takiego.

4. Totalna = personalistyczna - bada wartość normatywną chrystianizmu dla człowieka w perspektywie jego losu w skali wiecznej. Czyni to poddając krytycznej rekonstrukcji i ocenie apologię własną Jezusa z Nazaretu. Twórcą jest Wincenty Kwiatkowski - założyciel warszawskiej szkoły apologetycznej. systematyczne i krytyczne poznanie podstaw historycznych chrystianizmu jako religii objawionej z punktu widzenia aksjologicznego.

Metody w apologetyce:

• metoda - sposób prowadzenia badań w dążeniu do maksymalnie dokładnego i pewnego poznania określonego wycinka rzeczywistości;

1. metody pomocnicze:

• metoda formalno - krytyczna - badania prowadzone tą metodą wyświetlają formalną wartość doktryny chrześcijańskiej. Rezultatem badań jest stwierdzenie braku sprzeczności w samej religii chrześcijańskiej jako pewnym systemie zdań oraz między nią a twierdzeniami bezspornie prawdziwymi występującymi poza nią. Ma charakter eliminacyjny.

• metoda psychologiczno - religijna - ( B. Pascal XVII wiek ) ujawnia wartość chrześcijaństwa w człowieku religijnym. Badania ukazują harmonię zachodzącą między psychiką ludzką a religią chrześcijańską. Wskazują na pozytywny wpływ przeżyć religijnych na postawę moralną człowieka.

• historyczno - porównawcza - badania polegają na porównaniu chrystianizmu z innymi religiami starożytności.

• metody właściwe:

• metoda historyczno - weryfikacyjna - pozwala badać klasyczną apologię Jezusa z Nazaretu zapisaną w Ewangeliach synoptycznych jako źródłach historycznych. Ustaliła z naukową pewnością, że nie tylko gmina chrześcijańska głosiła, że Jezus jest Synem Człowieczym ( Mesjaszem ) i Synem Bożym w rozumieniu metafizycznym, ale, że sam Jezus głosił tak o sobie.

• metoda eklezjologiczna - została usystematyzowana w XIX wieku i usankcjonowana przez Vat. I. Badania odnoszą się do historycznej rzeczywistości Kościoła.

Teza 2: Objawienie Boże w teologii współczesnej.

Objawienie - określenie czynności polegającej na usunięciu tego, co zakrywa. Pierwsza forma objawienia Boga to stworzenie świata, czyli objawienie naturalne - pierwsze źródło naszej wiedzy o Bogu, jakim jest świat stworzony; poznajemy Boga przez Jego dzieło dostępne naszemu naturalnemu poznaniu.

Dzięki naturalnemu poznaniu jesteśmy w stanie stwierdzić, że Bóg istnieje i że jest transcendentny.

Objawienie nadprzyrodzone - osobiste zwrócenie się Boga do ludzi przez słowa i wydarzenia dokonane w ciągu dziejów.

Poprzez to objawienie Bóg dał się poznać ludziom w sposób przekraczający naturalne możliwości człowieka. Zawiera w sobie takie prawdy o Bogu, jakich drogą naturalnego rozumowania poznać nie możemy. Pełnię tego objawienia otrzymaliśmy od Jezusa Chrystusa. Treścią tego objawienia, przyniesionego przez Jezusa, jest miłość Boga. Na Jego świadectwie o Bogu opieramy naszą wiarę. Jest to objawienie historyczne, na które składa się:

• objawienie pierwotne ( w raju ),

• objawienie Starego Przymierza,

• objawienie Nowego Przymierza.

Od niego odróżniamy objawienie eschatologiczne, czyli bezpośrednie poznanie Boga w chwale, które jest dane wszystkim zbawionym w niebie.

Cechy objawienia historycznego:

• ma charakter nadprzyrodzony,

• ma charakter społeczny, publiczny,

• ma charakter personalistyczny, osobowy, czyli jest wezwaniem do każdego człowieka,

• ma charakter egzystencjalny - zapewnia człowieka o sensowności jego istnienia.

Społeczny charakter objawienia implikuje istnienie pośredników tego objawienia:

- Jezus Chrystus - najdoskonalszy pośrednik tego objawienia;

- Kościół ustanowiony przez Jezusa - realizuje pośredniczenie w objawieniu poprzez kerygmat, wychowanie w rodzinie, homilie, konfesjonał. Nad prawidłowym przekazywaniem wiary czuwa Urząd Nauczycielski Kościoła.

Źródłami poznania treści objawionych są tzw. "miejsca teologiczne":

- Pismo Święte,

- nauczanie Magisterium Kościoła tworzące tradycję dogmatyczną,

- tradycja patrystyczna,

- liturgia.

Objawienie nadprzyrodzone daje tu odpowiedź wyraźną: jest jeden Bóg, najdoskonalszy Stwórca wsszechświata, a zło pochodzi jedynie z wolnej woli stworzeń, którym Bóg dał wielki przywilej decydowania o swoim postępowaniu. Dlatego mogą się one Bogu sprzeciwić i uczynić przez to zło.

Przez Objawienie Boże zechciał Bóg ujawnić i oznajmić siebie samego i odwieczne postanowienie swej woli o zbawieniu ludzi «dla uczestnictwa mianowicie w darach Bożych, które przewyższają całkowicie poznanie rozumu ludzkiego». Objawienie to nie tylko podanie systemu prawd. Jest to udzielenie się Boga człowiekowi.

Ponieważ objawienie jest zamierzonym działaniem, można rozpatrywać je pod kątem działania osobowego. Bóg z miłości objawia się ludziom. Zawartością objawienia jest sam Bóg i Jego tajemnica woli. Celem objawienia jest umożliwienie dostępu ludziom do Ojca i uczynienie ich uczestnikami Boskiej natury. "Środkiem" do uzyskania takiego celu jest Chrystus, Słowo Wcielone i Duch Święty.

Od początku i zawsze objawia się Bóg w Trójcy Jedyny i jako Bóg niewidzialny. Jest to Bóg osobowy, który zwraca się do ludzi jak do przyjaciół, obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty ze sobą i przyjąć ich do niej. Dzieło objawienia ma swój plan, którego urzeczywistnienie dokonuje się przez słowa i czyny. Są one ze sobą wewnętrznie powiązane, tak, że stanowią jedną całość. Chrystus jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia.

Teologia mówi, że objawienie publiczne w Osobie Jezusa Chrystusa skończyło się wraz ze śmiercią ostatniego apostoła. I właśnie objawieniem publicznym zajmuje się teologia.

Teologia fundamentalna poznaje i studiuje naukę Kościoła jako normatywną i autorytatywną. Korzysta tylko z poznania naturalnego = rozumu. Przedmiotem materialnym dla teologii fundamentalnej jest Objawienie. Bada, poznaje i ukazuje na tle Objawienia chrześcijańskiego naukę Jezusa z Nazaretu i Kościoła w aspekcie ich normatywności i autorytawności. Jest to działanie pozytywne, odkrywane zgodnie z intencją założyciela. Zachowany jest status naukowy i wyczucie realiów chrześcijańskich. Podstawą jest Pismo Święte i Tradycja.

Objawienie to nie tylko nauka, ale przede wszystkim rzeczywistość nadprzyrodzona i historyczna. Jest twórczym zaangażowaniem się osobowego Boga w historię człowieka. Bóg objawił się w konkretnym czasie i przestrzeni.

Teza 3: Kryteria i znaki Objawienia Bożego.

KRYTERIUM to znak lub znamię zmysłowo - poznawcze służące do rozpoznania faktycznego stanu rzeczy, która znajduje się poza możliwością bezpośredniego poznania.

Wyróżniamy kryteria:

• pozytywne: ukazują moc Bożą;

• obiektywne - należą do przedmiotu, do danej religii - badane metodami formalno - krytyczną i historyczno - krytyczną;

• subiektywne - w podmiocie, efekt jaki wywołuje religia w człowieku - badane metodą psychologiczną;

• negatywne: wykluczają moc Bożą;

• faktyczne - takie wady i niedoskonałości religii, które są sprzeczne z dobrocią, mądrością lub świętością Boga. Dostatecznym takim kryterium jest np. łamanie przez założyciela podstawowych zasad religijno moralnych;

• domniemane - są to założenia poczynione przez człowieka, który z góry przyjmuje jak winna wyglądać religia; pewne przesądy czy uprzedzenia wobec przedstawicieli religii lub stawianych wymagań.

Teza 4: Idea teokratyczna w literaturze biblijnej. Elementy eklezjalne w Starym Testamencie.

W najstarszej literaturze biblijnej dotyczącej początków narodu żydowskiego występuje określenie Izrael na oznaczenie narodu stanowiącego stronę oddolną idei teokratycznej.

Z pierwotnego poczucia łączności wyłonił się Izrael jako pierwszy w historii, świadomy siebie naród.

Nazwa Izrael oznacza sakralny związek 12 szczepów pochodzących od Jakuba. Na powstanie takiego związku (narodu) wpłynęły:

• czynniki somatyczne (wspólnota krwi i rasy),

• czynniki duchowo - historyczne (wspólnota dziejów),

• czynnik religijny.

Świadomość narodowa Izraela powstająca pod wpływem czynnika somatycznego i historycznego została ukoronowana rysem religijnym, czyli poczuciem przynależności do Boga.

Zasadniczy rys religijny w narodowej świadomości Izraela wyrażał się w kulcie religijnym skierowanym do Boga (JHWH) i sprawowanym przez 12 szczepów izraelskich. Kult łączył 12 szczepów w jeden związek religijny przed obliczem Boga i żądał udziału w świętości JHWH, pobudzał do mobilizacji siły duchowe pod kątem moralnej tężyzny.

Kult otrzymał realne kształty w liturgicznych zebraniach określanych mianem:

• gahal = ecclesia ( Septuaginta ),

• edhal = synagoge ( Septuaginta ).

Termin synagoge = określenie gminy lokalnej w sensie prawnym.

Termin ecclesia = określenie tejże gminy w sensie dogmatycznym, a więc jako cząstki Ludu Bożego powołanego do zbawienia.

Teza 5: Ewangelie kanoniczne jako źródła i dokumenty historyczne służące do poznania Jezusa z Nazaretu i Jego apologii własnej.

Pierwsze nieliczne notatki utrwalające katechezę apostolską na piśmie, pojawiły się między 50 a 55 rokiem. Wspominają o nich św. Ignacy z Antiochii i św. Justyn i nazywają Ewangeliami. Pełna nazwa tych pism pojawia się w II wieku.

W N.T. wyraz Ewangelia oznacza niezwykłą wiadomość odnoszącą się do urzeczywistnienia w osobie Jezusa z Nazaretu obietnicy Boga o odkupieniu ludzkości z grzechu.

Ewangelie nie należą do literatury biograficznej, ani też ściśle historycznej, należą do grupy utworów misyjnych = służą budzeniu i umacnianiu wiary w Jezusa na podstawie świadectwa o Jego nauce i czynach. Mają charakter dokumentów - utrwaliły na piśmie ustną katechezę, były odczytywane publicznie.

Aby przekonać się, czy Ewangelie mogą mieć wartość źródeł historycznych, trzeba przeprowadzić krytykę:

- zewnętrzną - dotyczy autentyczności tekstu Ewangelii (krytyka tekstualna), autentyczności autorstwa, daty i formy literackiej (krytyka historyczno - literacka):

• szczegółowa krytyka tekstualna i historyczno - literacka wykazała, że Ewangelie mają dla badań naukowych wartość źródeł i dokumentów historycznych.

- wewnętrzną - dotyczy autentyczności ich treści (historyczności).

Zagadnieniem autentyczności treści Ewangelii kanonicznych można zajmować się z punktu widzenia:

1. historii narratywnej, która ustala i rejestruje wydarzenia;

• biorąc pod uwagę genezę treści narratywnej w Ewangeliach kanonicznych można wyróżnić 4 jej interpretacje:

1. treść jest tylko wyrazem pewnej idei,

2. treść jest wyrazem pewnej sytuacji społeczno - ekonomicznej i zachodzących dążeń społecznych,

3. treść jest wyrazem uwarunkowań egzystencjalnych pierwotnej gminy chrześcijańskiej,

4. treść wiąże się z konkretną osobą Jezusa z Nazaretu, która zdążała do realizacji idei religijno - moralnej.

b. historii genetycznej, która rozpatruje wydarzenia i wyjaśnia genezę.

Pochodzenie treści Ewangelii kanonicznych - Hipotezy:

A. Hipoteza idealistyczna - ( Strauss, Drews ). Ewangelia jest mitem, przedstawieniem idei religijnej na sposób zantropomorfizowanego symbolu. Hipoteza ta, oparta o idealistyczną filozofię Hegla jest niezgodna z metodą historyczną, która nie pozwala wprowadzać na płaszczyznę badań historycznych z góry przyjętych założeń filozoficznych.

B. Hipoteza socjalna - ( Kalthoff, Kautsky ). Według nich Jezus jest tylko symbolicznym bohaterem dążeń rewolucyjno - społeczno - gospodarczych. Hipoteza ta opiera się na dowolnych założeniach historycznych, pozostaje w sprzeczności z faktami historii.

C. Hipoteza egzystencjalna - Bultmann. Ewangelia dotyczy przeżyć gminy, a nie faktów historycznych. Hipoteza ta, oparta na filozofii egzystencjalnej wprowadza pewne założenia filozofii. Jest także sprzeczna z faktami historycznymi, ponieważ nie można oderwać dzieła Jezusa od samej osoby Jezusa.

D. Hipoteza personalistyczna jako poprawna. Historyczna osoba Jezusa wraz z realizowaną przez Niego ideą zbawienia stanowi klucz do rozwiązania zagadnienia.

Historyczność osoby Jezusa w świetle badań szkoły historyczno - krytycznej:

a) świadectwa rzymskie - Pliniusz Młodszy, Tacyt, Swetoniusz.

b) świadectwa żydowskie - Józef Flawiusz.

c) świadectwa chrześcijańskie, kanoniczne - Listy św. Pawła, Ewangelie, zwłaszcza synoptyczne (głównie św. Marka).

d) świadectwa chrześcijańskie, pozakanoniczne - apokryfy (zawierają aluzje do historii ewangelijnej ujętej inaczej niż w Ewangeliach, przytaczają logia Jezusa będące pewną odmianą tradycji kanonicznej), agrafa (podają logia Jezusa, które nie są znane tradycji kanonicznej).

Teza 6: Posłannictwo i godność Jezusa z Nazaretu w świetle Jego deklaracji.

Deklaracyjne wypowiedzi Jezusa, w których wyraża się Jego świadomość religijno - indywidualna, można podzielić pod względem formalnym na 2 grupy:

• wypowiedzi ujawniające świadomość funkcyjną Jezusa (posłannictwo):

W Ewangeliach synoptycznych zaznaczają się wyraźnie wypowiedzi Jezusa, w których wprost lub ubocznie przypisuje On sobie funkcję szczególnego Króla = Mesjasza.

U podstaw idei Mesjasza znajduje się powszechna tęsknota ludzkości za wybawicielem. Badania nad ideą Mesjasza pozwalają zauważyć, że zacieśnia się ona do Semitów. W judaizmie góruje myśl, że ten oczekiwany będzie wyjątkowym królem, prorokiem.

Czy Jezus miał świadomość funkcyjną w znaczeniu mesjańskim, czy uważał siebie za wyjątkowego i jedynego pomazańca Jahwe - odpowiedź wiąże się z używanym przez Jezusa tytułem Syna Człowieczy na oznaczenie własnej osoby.

Wizja Daniela (Dn 7,13: Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego) stanowi bezpośrednie źródło biblijne dla wypowiedzi Jezusa o „Synu Człowieczym” jako królu triumfującym w chwale oraz najwyższym Sędzim w rozumieniu eschatologicznym.

Wizja Izajasza przedstawia Syna Człowieczego jako Króla - Wybawiciela (cierpiący Sługa Jahwe), który odpuszcza grzechy, uzdrawia, cierpi i oddaje swe życie za innych, czyli soteryczne rozumienie.

Jezus używając w odniesieniu do siebie tytułu Syn Człowieczy połączył 2 idee: Króla i Sędziego z Królem - Wybawicielem.

Wypowiedzi Jezusa o Sobie jako Synu Człowieczym zawarte w Ewangeliach Synoptycznych można podzielić na 3 grupy:

• wypowiedzi zawierające ukryte aluzje do wizji Daniela - w wypowiedziach tych Syn Człowieczy jawi się jako byt transcendentny, który zstępuje na ziemię, będąc najwyższym źródłem przebaczenia ( okres do wydarzeń z Cezarei Filipowej );

• wypowiedzi, które wskazują na syntezę Osoby Syna Człowieczego z cierpiącym Sługą Jahwe ( okres po wydarzeniach w Cezarei Filipowej );

• wypowiedzi, które zapowiadają przyjście Syna Człowieczego w chwale zgodnie z wizją Daniela.

• wypowiedzi ujawniające świadomość genetyczną Jezusa (godność ):

Genetyczna świadomość Jezusa odnosi się do pochodzenia i godności Jego osoby. Jest to świadomość Synostwa Bożego w znaczeniu bezpośrednim, czyli metafizycznym. Literatura biblijna S.T. nadawała Jezusowi tytuł Syn Boży, ale w znaczeniu moralnym. Dopiero N.T. przypisuje Mu ten tytuł w znaczeniu metafizycznym.

Wypowiedzi dotyczące tej kwestii można podzielić na 2 grupy:

1. wypowiedzi substytucyjne Jezusa:

• te, w których Jezus przypisuje sobie uprawnienia przysługujące samemu Jahwe:

• godność sędziego moralności,

• najwyższego Pana miłosierdzia,

• godność najwyższego prawodawcy,

• Pana szabatu.

• wypowiedzi porównawcze Jezusa:

• te, w których Jezus porównuje siebie z:

• ogółem zwykłych ludzi,

• wybitnymi jednostkami biblijnymi świata judaistycznego,

• ze świątynią Jerozolimską,

• z aniołami,

• z samym Bogiem.

• najważniejszym oświadczeniem wśród wypowiedzi porównawczych jest to, w którym Jezus porównuje siebie z Ojcem Niebieskim, zawarte jest ono w „tekście Janowym”;

• „tekst Janowy” występuje w 2 redakcjach: Mt 11,27 (Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić) i Łk 10,22 ( Ojciec mój przekazał Mi wszystko. Nikt też nie wie, kim jest Syn, tylko Ojciec; ani kim jest Ojciec, tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić»)

• główna część tego teksu zawiera ideę chrystocentryczną i teocentryczną, które są ujęte od strony negatywnej i pozytywnej,

• zestawienie tych idei pozwala na stwierdzenie, że Bóg (Ojciec) oraz Jezus (Syn) występują jako Osoby równorzędne, mające taką samą naturę osobową.

Teza 7: Uzasadnienie boskiego posłannictwa Jezusa (osobowość Jezusa z Nazaretu, cuda, Zmartwychwstanie).

Roszczenia Jezusa, aby uznano Go za Mesjasza w znaczeniu biblijnym oraz za Syna Bożego w znaczeniu metafizycznym domagają się umotywowania, które mieści się w motywacyjnej (personalistycznej i dynamicznej) świadomości Jezusa.

1. personalistyczna świadomość Jezusa (osobowość Jezusa z Nazaretu):

Krytyczne badania nad świadomością osobową Jezusa wykazały, że wartością kierunkową = strukturalną była zawsze dla Niego, w sposób jednoznaczny wartość religijna (sanctum) = Osoba Boga. Miłość do Boga była wyłączną siłą motoryczną życia i postępowania Jezusa, miernikiem całej Jego postawy osobowej. Zaznacza się to w pouczeniach i upomnieniach (Kazanie na górze = Mt 5,1 - 11; 5 - 7), które są wykładami etyki chrześcijańskiej. Przez pryzmat miłości Jezus oceniał wszystko, co było poza Bogiem. Miłość do Boga to także miernik postępowania Jezusa w stosunku do ogółu ludzi, na co wskazują przypowieści. Miłość ta wyraża się w zupełnym posłuszeństwie Jezusa wobec woli Ojca ( czwarta Ewangelia ). Jednoznacznym wyrazem miłości Jezusa do Ojca są godziny poświęcane na modlitwę. Wszystkie swoje doniosłe czyny Jezus rozpoczyna od modlitwy (chrzest w Jordanie, pobyt na pustyni). Ewangelie synoptyczne przekazują 4 modlitwy Jezusa:

1. Modlitwa Pańska,

2. Modlitwa chwalebna,

3. Modlitwa w Ogrodzie Oliwnym,

4. Modlitwa na krzyżu.

Cechy modlitwy Jezusa:

• wewnętrzna szczerość,

• prawdomówność,

• pełne i bezwzględne zaufanie Bogu,

• zupełna gotowość pełnienia woli Ojca,

• najgłębsza pokora,

• szczera miłość do ludzi.

Należy podkreślić wartość poznawczą funkcji intelektualnej Jezusa charakteryzującą się wyjątkowym poznawaniem i ujmowaniem prawdy obiektywnej. Zaznacza się to szczególnie w przebiegu walki o prawdę z faryzeuszami.

O głębokiej znajomości prawdy o człowieku ze strony Jezusa świadczy głoszona przez Niego zasada miłości nieprzyjaciół. Jezus w swym nauczaniu odznacza się niezwykłym poczuciem rzeczywistości (trafne rozwiązywanie wszelkich pytań i zarzutów).

Zbadana w świetle psychologii personalistycznej struktura osobowości psychologicznej Jezusa wskazuje, że już w samej strukturze Jego osobowości zawiera się przekonywująca motywacja wartości normatywnej wskazanych wypowiedzi deklaracyjnych, a także brak podstaw do kwestionowania ich prawdziwości w znaczeniu subiektywnym (moralnym) i obiektywnym (intelektualnym).

1. dynamiczna świadomość Jezusa (cuda, Zmartwychwstanie):

Dynamiczna świadomość Jezusa przejawia się cudami, jakich dokonywał oraz faktem Jego zmartwychwstania.

CUDA

Działalność Jezusa jest ściśle związana z cudami. Obraz Jezusa bez cudów byłby podobny do poety bez poezji, naruszałby paralelę jaka zaznacza się między Jego czynami a słowami. Ewangelie używają różnych nazw na oznaczenie cudu: znak, dynamis, opera.

Cud biblijny - niezwykłe zjawisko, zdziałane w dziedzinie duchowej lub materialnej szczególną mocą Boga i za Jego interwencją w celu motywacyjno - soterycznym (znak Boga skierowany do ludzi dobrej woli w celu dopomożenia im w poznaniu Boga i osiągnięciu zbawienia).

Idee wchodzące do budowy pojęcia cudu:

• idea mocy, wszechmocy Bożej działającej w danym wypadku,

• idea symbolicznego, soterycznego znaczenia cudu.

Cuda Jezusa stanowiły istotny element nauczania apostolskiego. Działalność cudowtwórczą Jezusa opisują wszystkie 4 Ewangelie. Robią to w sposób sumaryczny ( ogólny ) lub szczegółowy ( jednostkowy ).

Ewangelie synoptyczne zawierają 6 sumarycznych relacji o cudach Jezusa, czwarta Ewangelia podaje 3 ogólne relacje.

Najczęściej w Ewangeliach mamy cudowne uzdrowienia dokonane przez Jezusa. Cechy tych uzdrowień:

• całkowicie i trwałe,

• prawie zawsze natychmiastowe,

• przeważnie niezależne od wiary osób, które ich doznawały ( wyłącznie wiary naturalnej w moc skuteczną Jezusa ),

• niezależne od faktu modlitwy Jezusa poprzedzającej uzdrowienie,

• niezależne od jakichkolwiek czynności terapeutycznych ze strony Jezusa,

• zależne wprost od rozkazu Jezusa,

• zależne wyłącznie od Jego woli.

W Ewangeliach cuda stanowią nierozdzielną całość z wypowiedziami Jezusa. Motywem działania cudu jest danie znaku, aby objawić rzeczywistość nadprzyrodzoną. Cuda są znakami, które mają poświadczyć moc Boga, stanowią podstawowe kryterium do rozpoznania posłannictwa Boga. Jezus tych znaków nie odrzuca, ale zwraca uwagę na cel tych znaków. Krytyka naukowa wykazała pełną oryginalność opisów o cudach Jezusa. Ewangelia cudów nie ogranicza się tylko do faktów zewnętrznych, posiada wyraźny charakter symbolu, który świadczy o bezpośredniej interwencji Boga w działanie praw natury. Ewangelia „czynu” podkreśla absolutną i normatywną powagę nauczania Jezusa.

Cuda ewangelijne można poznać krytycznie tylko w łączności z Osobą Jezusa i odwrotnie Osobę Jezusa można poprawnie poznać w świetle Jego cudów.

ZMARTWYCHWSTANIE

Jezus 2 razy w sposób wyraźny ujawnił swoje boskie posłannictwo i godność mesjańską, godność Syna Bożego:

• przy pierwszym wypędzeniu sprzedawców ze świątyni,

• w dyskusji z faryzeuszami o „znaku Jonasza”.

Obie te wypowiedzi wskazują na zmartwychwstanie Jezusa jako na nadzwyczajny znak świadczący o wiarygodności wypowiedzi deklaracyjnych Jezusa.

Problem historyczności zmartwychwstania Jezusa - realność tego wydarzenia stanowi niezaprzeczalny i rozstrzygający motyw wartości normatywnej chrześcijaństwa.

Najstarsze źródła chrześcijańskie mówiące o wydarzeniach paschalnych:

1. świadectwo św. Pawła 1 Kor 15,3 - 9:

• jest to wyraz przekonań całego pierwotnego Kościoła ( najstarsze źródło dotyczące wydarzeń wielkanocnych );

• uzasadnia słuszność wiary w powszechność zmartwychwstania;

• można wyróżnić 2 części:

• zmartwychwstanie Jezusa dnia trzeciego, które stanowi najstarszą formułę wiary,

• sześciokrotne chrystofanie = ukazania Chrystusa jako identycznego z Jezusem z Nazaretu.

2. świadectwo 4 Ewangelii:

• Łk wymienia 4 chrystofanie jerozolimskie: doznaną przez uczniów w drodze do Emaus, doznaną przez Piotra, przez 11 i ponownie przez 11 apostołów w Betanii;

• Łk podaje także wiadomość o pustym grobowcu przyniesioną przez kobiety i zweryfikowaną przez Piotra;

• Mk przedstawia opis znalezienia pustego grobowca Jezusa przez niewiasty i o wypowiedzi młodzieńca, którego tam zastały;

• Mk przedstawia również wykaz 3 chrystofanii: dwóch jerozolimskich ( Marii Magdalenie i uczniom w drodze do Emaus ) oraz galilejską ( 11 apostołom );

• Mt podaje opis 2 chrystofanii:

• pierwsza jerozolimska - osobisty nakaz zmartwychwstałego Jezusa skierowany do uczniów, aby zebrali się w Galilei,

• druga galilejska - przedstawia słowa nakazu misyjnego Jezusa;

• J przedstawia relację z przybycia Marii Magdaleny do grobu Jezusa i o przekazaniu przez nią wiadomości o pustym grobie Szymonowi - Piotrowi i drugiemu uczniowi ( Janowi );

• J przedstawia również relację z przybycia do grobu Szymona - Piotra i drugiego ucznia i potwierdzenia wiadomości o pustym grobie;

• J opisuje angelofanię doznaną przez Marię Magdalenę;

• J opisuje 4 chrystofanie doznane przez: Marię Magdalenę, uczniów bez Tomasza, uczniów z Tomaszem, przez uczniów nad jeziorem Tyberiadzkim;

3. świadectwo Dz.

Powyższe świadectwa z całą pewnością wskazują na 3 fakty:

a) na niezłomne przeświadczenie najstarszej gminy chrześcijan o pustym grobie Jezusa,

b) na niezłomne ich przeświadczenie o chrystofaniach,

c) na niezłomne ich przeświadczenie o somatycznym zmartwychwstaniu Jezusa o somatycznym zmartwychwstaniu Jezusa na 3 dzień po Jego śmierci.

Przeciwnicy prawdy o zmartwychwstaniu byli na dwóch płaszczyznach:

1. zanegowanie wartości historycznej opisów o zmartwychwstaniu:

* teoria oszustwa ( Reimarus ) - uczniowie wykradli ciało a resztę sobie dopowiedzieli,

* teoria zaginięcia ciała - uczniowie byli zaskoczeni, utworzyli więc teorię, że Jezus zmartwychwstał,

* teoria ewolucji - Buber

2. Przyjęcie zmartwychwstania Jezusa tylko od strony cielesnej:

* zwolennicy tej interpretacji odwołują się do opisów zmartwychwstania z Ewangelii i Dz (twierdzą, że są to opisy nie naocznych świadków zmartwychwstania),

* niektórzy uznają historyczność opisu, ale kwestionują interpretację (np. Paulus - opis należy interpretować racjonalnie, Jezus był w letargu i dlatego powstał).

Teza 8: Religijno - społeczna świadomość Jezusa z Nazaretu.

Mówiąc o religijnej świadomości Jezusa bierze się pod uwagę:

• psychologiczne ujęcie, rozumiane jako sferę przeświadczeń Jezusa dotyczących relacji pomiędzy Nim a Bogiem a w związku z tym także relacji pomiędzy Jezusem a osobami konkretnych ludzi,

• ale przede wszystkim jej ujęcie historyczne, tj. zaznaczony w wypowiedziach Jezusa i zarejestrowany w Ewangeliach wyraz refleksyjnego poznania wskazanych relacji.

Religijna świadomość Jezusa uzewnętrzniona w Jego wypowiedziach deklaracyjnych o sobie samym, utrwalonych w Ewangeliach posiada pod względem swej treści 2 wymiary:

• wymiar religijno - indywidualny,

• wymiar religijno - społeczny.

Religijno - społeczna świadomość Jezusa wynika z Jego świadomości funkcyjnej (mesjańskiej). Wysunięte przez Jezusa religijne roszczenia mesjańskie (suwerenne) oraz boskie, wraz z załączoną do nich rozległą motywacją, tworzą zasadnicze zręby klasycznej obrony chrystianizmu, którą stanowi apologia własna Jezusa z Nazaretu.

8.a. Podstawowa idea religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

ŚWIADOMOŚĆ RELIGIJNO - SPOŁECZNA




IDEA TEOKRATYCZNA ( CHRYSTOKRATYCZNA )





STRONA ODDOLNA (EKLEZJOLOGICZNA), STRONA ODGÓRNA (SUWERENNA)


pojęcia Ludu Bożego, Nowego Przymierza

IDEA PETROKRATYCZNA





W ZNACZENIU INDYWIDUALNYM W ZNACZENIU KOLEGIALNYM

(problem władzy zwierzchniej w Kościele (problem władzy zwierzchniej

Piotr i następcy) Kolegium Biskupów z Piotrem na czele)

Podstawową ideą w świadomości religijno - społecznej Jezusa jest idea teokratyczna (chrystokratyczna). Idea panowania, królowania Boga, to dominująca i kluczowa idea w całej publicznej działalności Jezusa. Wskazuje na to statystyka literacka wyrażenia: „królestwo niebieskie”, „królestwo Boże” w Nowym Testamencie. Statystyka potwierdza, jak bardzo mocno zwroty te związane są z wypowiedziami Jezusa. Wyrażenia te oznaczają nadzwyczajną, suwerenną interwencję Boga.

Interwencja może mieć charakter:

• partykularny,

• powszechny.

Interwencja może dotyczyć spraw:

• doczesnych (narodowych, politycznych),

• duchowych.

Interwencja może przejawiać się w okresie:

• teraźniejszym,

• przyszłym,

• historycznym,

• pozahistorycznym.

Działalność publiczną Jezusa z Nazaretu poprzedziło wystąpienie Jana Chrzciciela, który zarysował w judaizmie ideę teokratyczną. Jan Chrzciciel głosił ideę teokratyczną jako już aktualnie realizowaną i podkreślał jej rys mesjański. Mówił, że nastające panowanie Boga będzie dziełem Mesjasza jako zastępcy Boga. Jezus zaakceptował tezę Jana Chrzciciela i wskazał na jej rysy:

• rys historyczny:

• przybliżanie się panowania Boga wyraźnie wskazuje na charakter historyczny,

• konsekwencją głoszonego nadejścia panowania Boga powinno być przyjęcie tego panowania ze strony ludzi przez wiarę i moralną odmianę ich życia,

• Jan Chrzciciel wskazał na Jezusa jako na oczekiwanego Mesjasza,

• rys historyczny bardzo uwypuklony przez Jezusa w przypowieści i siewcy,

• przypowieść ta wskazuje, że panowanie Boga jest duchowe, moralne, religijne, a tym samym blisko związane z życiem człowieka na ziemi;

• rys pozahistoryczny (eschatologiczny):

• wyrażony w wypowiedziach, np. do setnika z Kafarnaum, w obrazie uczty, na której Jezus spotka się ze swoimi uczniami po ich śmierci i zmartwychwstaniu;

• rys społeczny:

• ten rys zauważany jest głównie w przypowieściach o zabarwieniu alegorycznym (oprócz znaczenia dosłownego sens przenośny jednoznacznie określony i ustalony), np o samoczynie kiełkującym i wzrastającym po siewie, o ziarnku gorczycy, o zaczynie chlebowym;

• rys indywidualny:

• mówiąc o charakterze społecznym idei teokratycznej, Jezus kładł nacisk na jej rys indywidualny, a więc na przemianę duchową konkretnych osób, których składać się będzie społeczność mesjańska, np w rozmowie z Nikodemem, faryzeuszami, wskazywał na potrzebę powtórnego niejako narodzenia się w znaczeniu duchowym.

Wszystkie wymienione aspekty królestwa Bożego w ich realizacji są uwarunkowane przez jego rys indywidualny.

8.b. Cechy charakterystyczne idei teokratycznej w religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

Idea teokratyczna:

1. strona oddolna (eklezjologiczna):

• Jezus odrzucony jako Mesjasz przez naród izraelski, ustanowił nowy Lud Boży (Kościół), nową społeczność w Bogu, w znaczeniu substytucyjnym w stosunku do poprzedniej, którą tworzył Izrael, o innej budowie oddolnej;

• strona odgórna (suwerenna):

• pojawienie się pojęć podmiotu władzy zwierzchniej zastępczej w stosunku do Chrystusa zarówno w znaczeniu indywidualnym (Szymon - Piotr i jego następcy), jak też kolegialnym (Szymon - Piotr z resztą apostołów oraz kolejni jego następcy wraz z innymi biskupami).

8. c. Strona oddolna (eklezjologiczna) idei teokratycznej w religijno - społecznej świadomości Jezusa z Nazaretu.

W polu świadomości mesjańskiej tzn. królewskiej i suwerennej Jezusa mieści się jako jej nieodzowny składnik = korelat - idea eklezjologiczna tzn. idea społeczności mesjańskiej poddanej Jezusowi jako swemu królowi, a tym samym Bogu. Skoro idea eklezjologiczna stanowiąca stronę oddolną idei teokratycznej, należy integralnie, czyli nieodzownie do świadomości mesjańskiej Jezusa, to nasuwa się zagadnienie: jakie kształty zamierzył Jezus nadać tej społeczności w perspektywie jej realizacji.

Judaizm współczesny Jezusowi był przeświadczony, że lud Jahwe w okresie mesjańskim składać się będzie z samych Izraelitów lub też z innych ludzi sprawiedliwych. Jezus wyjaśnia jednak w swych przypowieściach, że struktura przyszłego ludu Jahwe będzie zupełnie inna, niż wskazywały na to wymienione poglądy. Szczególnie wyraźnie Jezus wyjaśnia to w przypowieściach: o pszenicy i kąkolu (Mt 13,24 - 30) oraz w przypowieściach o niewodzie (rodzaju sieci Mt 13,47 0 50), o ukrytym skarbie w roli (Mt 13,44) i o perle (Mt 13,45).

Biorąc pod uwagę wyrażoną przez Jezusa w przypowieściach charakterystykę strony oddolnej idei panowania Boga, można stwierdzić, iż idea ta obejmuje w czasie teraźniejszym konkretną społeczność ludzką, w której obok dobrych - czyli sprawiedliwych - współistnieją także grzesznicy, aż do czasu zakończenia teraźniejszości. Ukazuje to ideę teokratyczną w odniesieniu do rzeczywistości historycznej. Nadto samo panowanie Boga i autentyczny w nim udział stanowi dla człowieka wartość bezcenną. Panowanie Boga zanim osiągnie swój stan idealny przemierzy długą i trudną historycznie drogę.

Idea teokratyczna obejmuje 2 fazy:

• teraźniejszą ( ziemską i historyczną ),

• przyszła ( pozaziemską i pozahistoryczną ).

Jezus w swoich przypowieściach prostował błędne rozumienie idei teokratycznej oraz wyraźnie określał własne ujęcie tej idei. Ujęcie to bardzo różniło się od poglądów judaizmu współczesnego Jezusowi, a nawet było im przeciwstawne.

Vat. II, mówiąc o stronie oddolnej idei teokratycznej ( społeczność Ludu Bożego Nowego Przymierza ) wskazuje na kilka rodzajów przynależności do niego:

• pełny udział - ci, co przyjęli chrzest, mają w sobie Ducha Chrystusowego, w całości akceptują naukę Magisterium Kościoła i realizują jej nakazy,

• niepełny udział:

• ci, którzy formalnie należą do Kościoła, ale nie żyją w stanie łaski uświęcającej;

• osoby, które pozostają w dobrej wierze poza jednością Kościoła będące członkami wyznań chrześcijańskich;

• niechrześcijanie będący autentycznymi wyznawcami religii mojżeszowej lub islamu;

• poganie, którzy żywiąc naturalne wierzenia religijne prowadzą uczciwe życie;

• ci, którzy w sposób niezawiniony nie poznali wyraźnie Boga i nie wyznają żadnej religii, ale są ludźmi dobrej woli.

Zadaniem Jezusa było głoszenie Ewangelii i objęcie taką działalnością całej Palestyny, bez szczególnej troski o doraźne owoce. Jezus zatrzymywał pilną uwagę na bliższym kręgu swoich słuchaczy, na uczniach oraz powoływał z nich ścisłe grono uczniów nazwanych apostołami. Im poświęcał wiele uwagi, związał ich ściśle ze sobą, stawiał im bardzo wysokie wymagania religijne i moralne, wyjaśniał im obrazy zawarte w przypowieściach, ostrzegał przed wpływem faryzeuszów, wyróżniał Szymona jako przyszłego swego zastępcę, uprzedzał o swoich cierpieniach i śmierci.

Idea eklezjologiczna w świetle nauki Jezusa:

1. obejmuje sprawiedliwych i grzeszników,

2. posiada wartość bezcenną,

3. łączy się z ideą substytucji w stosunku do narodu żydowskiego,

4. obejmuje Żydów i pogan w skali całego świata,

5. wykazuje dwa stopnie swej realizacji narodowy i powszechny

8. d. Idea substytucyjna w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Do religijnego planu Jezusa wchodzi wyraźnie idea substytucyjna (zastępcza). Mieści się w niej ostrzeżenie dotyczące usunięcia z nowej gminy Jahwe ludu izraelskiego, który dotychczas wyłącznie ją stanowił oraz zastąpienie go przez inne narody. Ostrzeżenie substytucyjne (zastępcze) - Stary Izrael będzie zastąpiony przez Nowy Izrael, który w świetle idei Mesjasza o Reszcie Izraela, stanowić będzie też nowy i prawdziwy lud Boży - lud Jahwe. Wyraża to Jezus w rozmowie z setnikiem w Kafarnaum (Łk 13,28), w przypowieści alegorycznej o najemnikach w winnicy lub o niegodnych dzierżawcach a także w przypowieści o królewskiej uczcie weselnej lub o uczcie bogatej.

Program Jezusa ma charakter uniwersalistyczny, na który wskazuje On już w kazaniu na górze, mówiąc o ogólnoludzkich postawach zaprowadzonego przez siebie porządku moralnego.

Reasumując wypowiedzi Jezusa dotyczące idei substytucji oraz idei uniwersalizmu, które są zasadniczo związane z Jego programem religijnym można powiedzieć, że program ten posiadał niejako dwa stopnie: narodowy, powszechny.

Program narodowy dotyczył osobistej działalności Jezusa oraz tymczasowej (współczesnej z tamtą) działalności uczniów.

Program powszechny odnosił się już do działalności misyjnej uczniów Jezusa po Jego śmierci i zmartwychwstaniu.

Ostatecznie zatem istniał tu jeden wielki program religijny, obejmujący działalność Jezusa oraz Jego uczniów, zarówno prowizoryczną (Palestyna) jak i definitywną.

Wskazany powszechny program Jezusa pozbawił religię chrześcijańską charakteru religii grupowej czy też narodowej i uczynił z niej religię ogólnoludzką, kształtującą głęboką wspólnotę w łonie całej ludzkości.

8. e. Strona odgórna (suwerenna) idei teokratycznej w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Wypowiedzi Jezusa, zapisane w Ewangeliach, które wyrażają Jego działalność organizacyjną w odniesieniu do nowego Ludu Bożego są bardzo nieliczne.

Tekstem zasadniczym dotyczącym petrokratycznych wypowiedzi Jezusa strony odgórnej idei teokratycznej jest tekst Ewangelii Mateusza, opis tzw. wydarzeń pod Cezareą Filipową (Mt 16,13-19).

Opis zaczyna się od podwójnego pytania postawionego przez Jezusa Apostołom i od wyznania złożonego przez Szymona, że Jezus posiada godność mesjańską w znaczeniu biblijnym, a nie politycznym. W szczególności uwypukla ona rozbieżność idei między Mesjaszem ziemskim oczekiwanym przez naród Izraelski, a Mesjaszem religijnym, jakiego poznali i uznali w Jezusie Jego uczniowie.

Ewangelia Mateusza przytacza obszerną wypowiedź Jezusa o zamiarze przekazania władzy zwierzchniej Szymonowi, stanowiącą dopełnienie do wyznania Szymona. Ta wypowiedź Jezusa rzuca światło na stronę odgórną idei teokratycznej w religijnym programie Jezusa z Nazaretu.

Z tekstem Ewangelii Mateusza łączy się ściśle tekst Ewangelii Jana, z którego wynika, że Jezus rzeczywiście wykonał swój zamiar wyrażony pod Cezareą Filipową, powierzając Szymonowi - Piotrowi po swym zmartwychwstaniu, władzę zwierzchnią nad Kościołem.

8. f. Zasady interpretacji przypowieści.

W celu poprawnej interpretacji przypowieści ewangelicznych trzeba zwrócić uwagę na ich budowę.

W budowie przypowieści, które jako forma literacka stanowią swego rodzaju porównanie, można wyróżnić:

• przedmiot obrazowy o charakterze dynamicznym,

• przedmiot główny lub materialny (idea teokratyczna, panowanie Boga),

• przedmiot formalny.

Forma wstępna przypowieści wskazuje na jej przedmiot główny, którym jest idea teokratyczna. Przedmiotem formalnym jest panowanie Boga w okresie rozwoju Jego królestwa na ziemi. Z przypowieści wynika, że konkretna i stała obecność Mesjasza na ziemi nie jest konieczna do rozwoju królestwa Bożego. Królestwo będzie się rozwijać swoją siłą wewnętrzną. Wyraźna obecność Mesjasza i Jego działalność jest potrzebna na początku i przy końcu historycznego panowania Boga na ziemi.

Rozważmy przypowieść o kiełkującym i wzrastającym posiewie (Mk 4,26-29). W przypowieści tej można wyróżnić trzy fragmenty: posiew, kiełkowanie i wzrost posiewu, żniwo. Biologiczny wzrost posiewu jest zupełnie niezależny od czynności rolnika oraz odpowiednich czynników zewnętrznych, ponieważ odbywa się samoczynnie. Przy żniwach dopiero potrzebny jest wysiłek rolnika.

Przypowieści (o samoczynnie kiełkującym i wzrastającym posiewie, o ziarnku gorczycy, o zakwasie chlebowym) wskazują na znikomy początek idei teokratycznej realizowanej przez Jezusa a jej olbrzymią siłą wewnętrzną, która przekształca i stopniowo zdobywa dla siebie całą ludzkość.

Obecny stan znajomości Źródeł Ewangelii nie pozwala jeszcze na to, by należycie usystematyzować przypowieści wg klucza chronologicznego lecz raczej wg klucza topograficznego i doktrynalnego. Stosując klucz topograficzny można wyróżnić w Ewangeliach przypowieści jerozolimskie i galilejskie.

Przypowieść ta o powyższej strukturze posiada w świetle kodeksów ewangelicznych dwie redakcje. Wg pierwszej zbliżonej do przypowieści rabinistycznych - panowanie Boga byłoby podobne do człowieka, który rzucił ziarno w glebę. Wg redakcji drugiej byłoby z kolei podobne do sytuacji powstałej na skutek rzucenia ziarna w glebę. Pierwsza redakcja jest bardziej logiczna, druga natomiast psychologiczna. Pomiędzy obiema redakcjami nie ma różnic zasadniczych. Obraz porównawczy jest tutaj przypowieścią, a nie alegorią.

Przedmiotem formalnym tej przypowieści jest panowanie Boga w okresie rozwojowym na ziemi. Jest ono samodzielne i niezależne. Z przypowieści wynika, że konkretna obecność Mesjasza na ziemi nie jest potrzebna dla rozwoju panowania Jahwe, jak to sądził judaizm współczesny Jezusowi.

Teza 9: Królestwo Boże a Kościół.

W Jezusie Chrystusie Królestwo Boże (tj. Obecność Boga i Jego panowanie wśród ludzi) ma prawdziwą, choć początkującą obecność. Pełne nadejście Królestwa dokona się przez spełnienie posłannictwa Jezusa - śmierć i zmartwychwstanie.

W Kościele realizuje się Królestwo Chrystusa, które może być stawiane na równi z Królestwem Boga [Królestwo Chrystusa należy rozumieć jako rozrastającą się w historii rzeczywistość, która przy końcu czasów złączy się z królestwem Ojca]. Kościół jest tą przestrzenią, w której dokonuje się prawdziwe przyjście Królestwa, ciągle jednak w oczekiwaniu na przyjście pełne, eschatologiczne.

Występuje zapoczątkowana identyczność Królestwa i Kościoła oraz trwająca nieidentyczność. Kościół więc nie jest tożsamy z Królestwem lecz wezwany (wszyscy jego członkowie) do odkrywania i realizowania tej rzeczywistości Królestwa, która jest mu dawana i w nim obecna.

Z drugiej strony nie można patrzeć tylko na eschatologiczne Królestwo Boga z pominięciem doczesnej strony Kościoła, zwłaszcza jego misyjno - narzędziowej funkcji. Głoszenie Królestwa (co jest misją Kościoła) domaga się pełnego oddania (Bogu i światu) i uwzględnienia tego, jaki świat jest. Wynika stąd konieczność troski o przemianę tego świata, jego struktur (już ST domaga się opowiadania się za sprawiedliwością społeczną, za biednymi i uciskanymi).

Teza 10: Geneza Kościoła (pojęcia: tajemnica, misterium, sacramentum).

10. a. Obietnica i przekazanie władzy zwierzchniej Szymonowi - Piotrowi (Mt 16,18 - 19; J 21,15 - 18 ).

1. Obietnica przekazania władzy zwierzchniej Szymonowi - piotrowi:

Mt 16,18 - 19: Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [ czyli Skała ], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie.

Aby dokładnie zapoznać się z treścią obietnicy prymatu należy szczegółowo przeanalizować tekst, biorąc pod uwagę także najbliższy jego oryginałowi aramejskiemu przekład grecki.

Należy zwrócić uwagę na 2 symboliczne obrazy:

- obraz skały fundamentalnej:

Mt 16, 18 - zapowiedź przekazania władzy zwierzchniej ujęta oddolnie: Pan Jezus nazywa Szymona Petros - Skała. Inną ważną sprawą jest wskazanie na przenośne znaczenie słowa Petra - które zostanie odniesione do Osoby Jezusa będącego prawdziwą skałą i fundamentem.

Części obrazu: budowniczy, skała fundamentalna, budynek oraz zachodzące między nimi powiązania należy odnieść do osoby Jezusa, Szymona Piotra i gminy oraz ich wzajemnych powiązań. W osobie Jezusa, budowniczego świątyni trzeba widzieć Mesjasza wykonującego funkcje królewskie. Piotr będzie jego zastępcą w wykonywaniu władzy zwierzchniej w społeczności mesjańskiej.

• obraz kluczy:

Mt 16,19 - zapowiedź przekazania władzy ujęta od strony odgórnej: przenośnia przekazania kluczy. Symbol kluczy w S.T. i w literaturze rabinistycznej oznacza władzę zwierzchnią.

Pełna odpowiedź Jezusa na wyznanie Piotra składa się z trzech strof, a każda z nich zawiera trzy zdania.

Jezus zmienia najpierw imię Szymonowi na aramejskie: Kefas, greckie: Petros i zapowiada, że na nim, jak na skale ( opoce ), zbuduje swój Kościół ( nowy Lud Boży ). Kościół będzie niezłomny dzięki swemu osadzeniu na skale tak, że moce śmierci i zła nie zdołają go zniszczyć. A będą próbowały to nieustannie czynić.

Jezus zapowiada, że przekaże Szymonowi - Piotrowi klucze, których symbolika oznacza władzę zwierzchnią.

Jezus zapowiada, że Szymon - Piotr będzie sprawował funkcję „związywania i rozwiązywania” w pełni akceptowaną w niebie. Oznacza to sprawowanie władzy doktrynalnej, administracyjnej, decydowanie na płaszczyźnie sumienia i na płaszczyźnie prawa w sposób autorytatywny i obowiązujący, o wszystkich sprawach dotyczących suwerennego panowania Boga nad ludźmi.

Na podstawie tego tekstu można stwierdzić, że wyraża on wprost i bezpośrednio zamiar Jezusa, powierzenia Szymonowi - Piotrowi władzy zwierzchniej w Kościele i tym samym zamiar uczynienia Szymona - Piotra swoim zastępcą w sprawowaniu władzy. Jezus ma na myśli rzeczywistość historyczną, a nie eschatologiczną.

2. Przekazanie prymatu władzy zwierzchniej Szymonowi - Piotrowi:

J 21,15 - 18: A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci ?» Odpowiedział Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś baranki moje !» I znowu, po raz drugi, powiedział do niego: «Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie ?» Odparł Mu: «Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego: «Paś owce moje !». Powiedział mu po raz trzeci: «Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie ?» Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: «Czy kochasz Mnie ?» I rzekł do Niego: «Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham». Rzekł do niego Jezus: «Paś owce moje ! Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci: Gdy byłeś młodszy, opasywałeś się sam i chodziłeś, gdzie chciałeś. Ale gdy się zestarzejesz, wyciągniesz ręce swoje, a inny cię opasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz».

Zasadniczym tematem rozdziału 21 (zwanego dodatkowym) jest sprostowanie szerzącej się w końcu I wieku pogłoski o zapewnieniu uczniowi umiłowanemu przez Jezusa nieśmiertelności. Natomiast opis wydarzeń poprzedzających, czyli okoliczności i samego przekazania władzy zwierzchniej nad Kościołem przez Jezusa Szymonowi - Piotrowi, stanowi tu temat uboczny. Przekazanie władzy zwierzchniej miało miejsce w ramach chrystofanii wielkanocnej, nad jeziorem Genezaret.

Trzykrotne pytanie Jezusa, czy Szymon - Piotr Go miłuje stanowi podkreślenie ze strony Jezusa, że głęboka miłość jest warunkiem nieodzownym otrzymania tej władzy. W potrójnym pytaniu Jezusa, "czy miłujesz mnie" i potrójnej odpowiedzi Piotra, krytycy doszukują się rekompensaty za potrójne zaparcie się.

Nowsza egzegeza wskazuje, że motyw trzykrotnego powierzenia władzy pasterskiej ma charakter prawniczy. W myśl legislatury świata antycznego, przyznanie prawa zyskiwało nieodwracalną moc, gdy było trzykrotnie wypowiedziane przy świadkach.

Jezus posługując się obrazem przenośni o pasterzu i owcach daje polecenie, "paś baranki moje, paś owce moje". Symbol tego obrazu w świetle judaizmu biblijnego ma dwa rysy:

- prawny - oznacza władzę pasterza nad trzodą, jako swym ludem;

- charyzmatyczny - oznacza mądrość tj. wyższą wiedzę, znajomość myśli boskiej.

Wyrażenie "więcej niż ci" jest warunkiem wyróżnienia go spośród innych uczniów.

W wyniku zarysowanej analizy wypowiedzi Jezusa z tekstu Ewangelii Jana, wskazuje, że Jezus przekazał Piotrowi imiennie władzę suwerenną w znaczeniu prawnym i moralnym oraz nałożył obowiązek służenia trzodzie z miłością.

Wnioski po przeanalizowaniu tekstów petrokratycznych:

- przenośnie: skała = fundament, przekazanie kluczy, przenośnia pasterza trzody, zawierają komentarz do symbolicznej zmiany imienia Szymonowi i wskazują na niego jako na osobę, której Jezus wprost i bezpośrednio przekazał zastępczą władzę suwerenną nad Kościołem.

10. b.: Cechy władzy Piotrowej; nauczanie ex cathedra.

• z petrokratycznych wypowiedzi Jezusa wynika logicznie prawo sukcesji tej władzy, Szymon - Piotr, zgodnie z wolą Jezusa, powinien mieć prawowitych następców;

• następcą Szymona - Piotra w prymacie władzy zwierzchniej w Kościele jest wyłącznie osoba prawowitego biskupa Rzymu, osoba znana powszechnie i wyraźnie deklarująca swe prawowite następstwo po św. Piotrze;

• otrzymanie władzy od Jezusa wprost i bezpośrednio świadczy, że Piotr otrzymał pełnię władzy zwierzchniej: pełnia uprawnień w kierowaniu społecznością Kościoła w drodze do jej celu;

• idea pełni władzy zyskuje charakter konkretny w podmiocie jednostkowym;

• pełnia władzy oznacza, że władza jest:

• najwyższa - nie dopuszcza istnienia w Kościele władzy sobie równej,

• zwyczajna - związana na stałe z określonym urzędem na stałe i do wszystkich spraw kościelnych,

• bezpośrednia - w stosunku do osób jej podległych, bez potrzeby jakiegokolwiek pośrednictwa,

• biskupia - rządzi całym Kościołem Powszechnym.

• Piotr i jego następcy pełnią rolę fundamentalną w Kościele;

• Piotr i jego następcy obdarzeni prymatem władzy,

• charyzmatem nieomylności = ex cathedra,

• nic nie może dziać się w Kościele w sposób niezgodny z wolą Jezusa,

• papież jest głową Kolegium Biskupów i Kościoła powszechnego,

• jest zastępcą Chrystusa na ziemi,

• nauczanie ex cathedra:

• prawdę o charyzmacie nieomylności papieży zdefiniował ostatecznie Sobór Watykański I w Konstytucji „Pastor aeternus”, nazywając orzeczenia papieża objęte formalnie charyzmatem nieomylności orzeczeniami ex cathedra,

• orzeczenie takie zachodzi, gdy papież występuje jako najwyższy pasterz i nauczyciel całego Kościoła,

• gdy przemawia do całego Kościoła w sprawach wiary i moralności oraz czyni to w sposób ostateczny,

• naukę tę powtórzył Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele (LG 25):

• nieomylnością cieszy się z tytułu swego urzędu Biskup Rzymu, gdy jako najwyższy pasterz i nauczyciel ogłasza definitywnym aktem naukę dotyczącą wiary i obyczajów,

• orzeczenia są nienaruszalne same z siebie, bo ogłoszone z pomocą Ducha Świętego,

• Biskup Rzymu nie wyraża opinii prywatnej, ale jako nauczyciel Kościoła Powszechnego,

• nieomylność przysługuje także Kolegium Biskupów, gdy wraz z następcą św. Piotra sprawuje najwyższy urząd nauczycielski.

10. c.: Funkcja kerygmatyczna Kolegium Apostołów

(Mt 28,18 - 20; Mk 16,15 - 16; Łk 24,46 - 48; Dz 1,8).

Wypowiedzi kerygmatyczne Jezusa oznaczają te wypowiedzi, mocą których powierzył On Kolegium Apostołów z Szymonem - Piotrem na czele funkcję kerygmatyczną = nauczycielską w Kościele i nadał jej charakter normatywny.

Nakaz kerygmatyczny Jezusa skierowany do Kolegium Apostołów posiada 3 redakcje ewangelijne:

• Mt 28,18 - 20: Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata».

Jezus w ujęciu Mateusza stwierdza, że posiada wszelką władzę w niebie i na ziemi i na płaszczyźnie tej władzy nakazuje Kolegium apostolskiemu nauczać wszystkie narody. Nakaz kerygmatyczny występuje tu w formie rozkazującej. Nakaz głoszenia Ewangelii implikuje w sobie obowiązek słuchania jej i pełnej akceptacji jako prawdy normatywnej. Przekazywanie kerygmatu ma polegać nie tylko na sposób rozumowy, ale na świadectwie życia i postępowania. Kerygmat Jezusa posiada charakter pierwotny, pochodzi z Jego własnej świadomości. Jezus jako nauczyciel nie ma paraleli w judaizmie. Treścią nauczania ma być to wszystko, co On im przekazał. Gwarancją dla realizacji nakazu kerygmatycznego Jezusa jest Jego duchowa obecność. Kolegium Apostołów posiada autorytet ponadludzki i wartość normatywną. Ujęcie zgodne z duchem szkoły judaistycznej. Dwunastu Apostołów otrzymało od Jezusa polecenie nauczania wszystkich narodów, występując w roli mistrzów i nauczycieli. Apostołowie jako nauczyciele.

• Mk 16,15n: I rzekł do nich: «Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu ! Kto uwierzy i przyjmie chrzest, będzie zbawiony; a kto nie uwierzy, będzie potępiony.

Nakaz kerygmatyczny ujęty w sposób hellenistyczny. Dwunastu Apostołów otrzymało od Jezusa jako swego mocodawcy zlecenie, aby podawać do wiadomości publicznej ściśle ustaloną treść Ewangelii i szerzyć ją wszędzie i wszystkim. Chodzi o bezwzględne, pozytywne ustosunkowanie się każdego człowieka do głoszonej Ewangelii. Implikuje to, że owe Kolegium nigdy nie odwróci się od głoszonej treści. Jezus zapewnia o zachowywaniu w sposób integralny i autentyczny ewngelijnego depozytu. Apostołowie jako heroldzi - referowanie słów i poleceń mocodawcy.

• Łk 24,46 - 48: i rzekł do nich: «Tak jest napisane: Mesjasz będzie cierpiał i trzeciego dnia zmartwychwstanie, w imię Jego głoszone będzie nawrócenie i odpuszczenie grzechów wszystkim narodom, począwszy od Jerozolimy. Wy jesteście świadkami tego.

• oraz Dz 1,8: ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi».

W obu przekazach Łukasza idzie o nakaz Jezusa, aby uczniowie nie opuszczali Jerozolimy przed zstąpieniem na nich Ducha Świętego i żeby oczekiwali wypełnienia obietnic danych przez Ojca, a następnie składali świadectwo o Jezusie, głosząc Jego naukę wszystkim narodom. Oba teksty opisują wydarzenia zbieżne z przedstawionymi przez Mateusza i Marka. Apostołowie jako świadkowie Jezusa, treścią ich kerygmatu są konkretne fakty oraz osobiste przeżycia.

Po przeanalizowaniu tekstów zawierających nakaz kerygmatyczny Jezusa można stwierdzić, że:

• Apostołowie tworzący Kolegium Dwunastu mają prawo i obowiązek głoszenia Ewangelii,

• mają składać świadectwo o zbawczej śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa,

• obowiązek dokończenia depozytu treści objawienia w świadomości Ludu Bożego przez nauczanie ustne i księgi natchnione,

• mają prawo i obowiązek zakładania lokalnych gmin wyznawców Chrystusa,

• działają od strony prawnej jako posłowie Chrystusa, a nie jako Jego zastępcy,

• formalnie tylko Piotr jest zastępcą = namiestnikiem Chrystusa.

Cechy funkcji kerygmatycznej Kolegium Apostołów:

• dynamiczna ( charakter ogólny ),

• publiczna ( charakter ogólny ) ,

• autentyczna ( charakter ogólny ),

• autorytatywna ( charakter oryginalny i specyficzny ),

• normatywna ( charakter oryginalny i specyficzny ).

105

---