MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Halina Nowak
Wykonywanie dokumentacji techniczno-technologicznej
wyrobu 311[32].Z6.07
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Leszek Jaszczyk
inż. Bogdan Szumilas
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Nowak
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[32].Z6.07
Wykonywanie dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik technologii drewna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady i fazy projektowania 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 15
4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian postępów 17
4.2. Projektowanie konstrukcji z uwzględnieniem różnych czynników 18
4.2.1. Materiał nauczania 18
4.2.2. Pytania sprawdzające 23
4.2.3. Ćwiczenia 24
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Zawartość dokumentacji projektowej i technologicznej. Rysunki.
Normy materiałowe. 27
4.3.1. Materiał nauczania 27
4.3.2 Pytania sprawdzające 38
4.3.3. Ćwiczenia 38
4.3.4. Sprawdzian postępów 40
4.4. Zawartość dokumentacji technologicznej. Normy czasowe 41
4.4.1. Materiał nauczania 41
4.4.2 Pytania sprawdzające 51
4.4.3. Ćwiczenia 51
4.4.4. Sprawdzian postępów 53
4.5. Plan obróbki technologicznej. Przykłady przedstawiania procesów.
Oprzyrządowania do obróbki 54
4.5.1. Materiał nauczania 54
4.5.2 Pytania sprawdzające 58
4.5.3. Ćwiczenia 58
4.5.4. Sprawdzian postępów 60
4.6. Instrukcje technologiczne 61
4.6.1. Materiał nauczania 61
4.6.2 Pytania sprawdzające 63
4.6.3. Ćwiczenia 64
4.6.4. Sprawdzian postępów 65
4.7. Kalkulacja kosztów produkcji 66
4.7.1. Materiał nauczania 66
4.7.2 Pytania sprawdzające 68
4.7.3. Ćwiczenia 68
4.7.4. Sprawdzian postępów 70
5. Sprawdzian osiągnięć 71
6. Literatura 76
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik Ten będzie Ci pomocny w nabywaniu umiejętności z zakresu wykonywania
dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu stolarskiego.
Jednostka modułowa: Wykonywanie dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu
jest ostatnią w module: Technologia projektowania wyrobów z drewna.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś posiadać,
aby przystąpić do realizacji tej jednostki
2. Cele kształcenia jednostki modułowej, które określają umiejętności, które opanujesz
w wyniku procesu kształcenia
3. Materiał nauczania, który zawiera informacje niezbędne do realizacji zaplanowanych
szczegółowych celów kształcenia, umożliwia samodzielne przygotowanie ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne z
ródła informacji. Obejmuje on również:
- pytania sprawdzające
- ćwiczenia z opisem sposobu ich wykonania oraz wyposażenia stanowiska pracy
- sprawdzian postępów, który umożliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu ćwiczeń
4. Sprawdzian osiągnięć w postaci zestawu pytań sprawdzających opanowanie umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie jest dowodem nabytych umiejętności określonych
w jednostce modułowej
5. Wykaz literatury dotyczącej programu jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przyswojeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania: tak lub nie, co oznacza,
że opanowałeś materiał lub nie.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie wykonywania ćwiczeń praktycznych musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz szczególnych instrukcji, opracowanych dla
każdego stanowiska. Przepisy te poznasz a trakcie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 311[32].Z6
Technologia projektowania
wyrobów z drewna
311[32].Z6.01
Klasyfikowanie wyrobów
z drewna
311[32].Z6.02
Wykonywanie połączeń
elementów
w konstrukcjach z drewna
311[32].Z6.03 311[32].Z6.05
Wykonywanie 311[32].Z6.04 Projektowanie wyrobów
dokumentacji konstrukcji Projektowanie mebli stolarki budowlanej
wielkowymiarowych
z drewna
311[32].Z6.06
Określanie trwałości
i wytrzymałości
konstrukcji z drewna litego
i tworzyw drzewnych
311[32].Z6.07
Wykonywanie
dokumentacji techniczno-
technologicznej wyrobu
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozróżniać i klasyfikować wyroby z drewna i tworzyw drzewnych
- rozróżniać podstawowe części wyrobu i ich połączenia
- określać czynniki wpływające na mechaniczne właściwości połączeń w zależności od
konstrukcji wyrobu
- projektować i konstruować wyroby drzewne z uwzględnieniem zasad funkcjonalności,
technologiczności i estetyki
- dobierać materiały podstawowe do konstrukcji wyrobów z uwzględnieniem optymalnych
zasad funkcjonalności, technologiczności i estetyki
- posługiwać się programami komputerowymi wspomagającymi projektowanie
- rozróżniać style w meblarstwie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- opracować założenia projektowe dla dowolnego wyrobu z drewna lub tworzyw
drzewnych,
- zaproponować konstrukcję wyrobu i uzasadnić jej wybór,
- naszkicować kilka przykładów rozwiązania projektu i dokonać wyboru najlepszego
rozwiązania,
- wykonać rysunek projektowy wyrobu,
- opracować dokumentację rysunkową wyrobu,
- opracować dokumentację techniczno-technologiczną,
- dokonać wstępnej kalkulacji kosztów produkcji
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady i fazy projektowania. Ustalanie wymiarów
gabarytowych, funkcjonalnych i kształtu wyrobów
4.1.1.Materiał nauczania
Zasady i fazy projektowania
Projektowanie jest sztuką łączącą ścisłą wiedzę inżynierską z niemierzalnymi cechami
estetycznymi. Zdarzają się nieliczni projektanci przez naturę obdarzeni taką umiejętnością.
Jest jednak mało prawdopodobne, aby uzyskać dobrze zaprojektowany wyrób bez współpracy
konstruktora wyspecjalizowanego w wytrzymałościowym projektowaniu z architektami
wnętrz. W procesie projektowania nowego wyrobu można wyróżnić trzy odmienne, ściśle ze
sobą powiązane dziedziny działania. Pierwszą z nich w przypadku mebli jest projektowanie
funkcjonalne. Polega ono na wielokierunkowym opracowaniu wyrobu w celu spełnienia
funkcji użytkowych (wymiary, łatwość sięgania do uchwytów drzwi i szuflad, schowanie
przedmiotów przed kurzem, wygodne rozmieszczenie półek itp.). Drugą dziedzinę stanowi
estetyczne kształtowanie proporcji i formy przestrzennej mebla (dobór barw, faktury
i rysunku powierzchni, koloru i kształtu okuć), w atrakcyjny sposób przemawiających do
estetycznej wrażliwości człowieka. Trzecia dziedzina działalności projektowej to
opracowanie konstrukcyjne, zapewniające bezpieczne przenoszenie obciążeń użytkowych
i przeciwstawianie się wyrobu ich niszczącemu działaniu (aby półka nie zarwała się po
postawieniu na nią książek lub słoików, a krzesło nie złamało się przy normalnym
użytkowaniu itp.). W projektowaniu musi się brać pod uwagę obciążenia użytkowe oraz
wytrzymałość materiałową elementów konstrukcyjnych oraz połączeń elementów
w konstrukcji. W wyniku tych rozważań powstaje teoretyczna konstrukcja wstępna, którą
następnie koryguje się i ulepsza aż do stanu, w którym żaden element ani złącze nie są
przeciążone. Dzięki temu powinno się osiągnąć długotrwałe i bezawaryjne spełnienie
użytkowych funkcji mebla i trwałość jego wyglądu estetycznego.
Przy projektowaniu najpierw powinno uwzględniać się wymogi funkcjonalne, a potem
estetyczne. Tak było od starożytności do wieków póz
niejszych. Ostatnio czasem zauważa się
przerost wyglądy estetycznego nad funkcjonalnością wyrobów stolarskich, co można
tłumaczyć zmieniającą się modą i chęcią zaimponowania klientom.
Proces wytrzymałościowego projektowania mebli
Projektowanie wytrzymałościowe zaczyna się w momencie, gdy istnieje już projekt
architektoniczny mebla, określający jego kształt, wymiary funkcjonalne oraz cechy
estetyczne. Przyjmując te cechy jako stan wyjściowy, konstruktor rozwiązuje kolejno zadania
projektowania wytrzymałościowego: określenie obciążeń użytkowych; określenie wymiarów
elementów w konstrukcji wstępnej; analizę sił wewnętrznych i naprężeń, jakie powstaną
w konstrukcji pod działaniem obciążeń użytkowych; wprowadzenie zmian, jeśli któryś
z elementów okaże się przeciążony i powtórna analiza; skonstruowanie złączy zdolnych
przenieść działanie na węzły konstrukcji sił i momentów wynikających z obciążeń
użytkowych. Przebieg samego projektowania wytrzymałościowego przedstawiono
schematycznie na rys. 1
W czasie projektowania mebli należy uwzględnić też: jakość wykonania (cechy
materiałów, zgodność wymiarów i kształtów przedmiotu z rysunkiem, dokładność obróbki
i sposobu wykończenia itp.); ekonomiczność projektowanego wyrobu  przejawia się
w oszczędnym doborze materiałów oraz organizowaniu najkorzystniejszego przebiegu
procesu technologicznego jego produkcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 Wytrzymałość
Wymagania funkcjonalne i
materiału
obciążenia użytkowe
Korekta
konstrukcji
wstępnej
Wytrzymałość
elementu
Konstrukcja Analiza
Czynniki ludzkie
wstępna wytrzymałościowa
- moda
- estetyka
Konstrukcja
Projekt końcowy mebla
złączy
- funkcja
- konstrukcja
- estetyka
Rys. 1. Proces wytrzymałościowego projektowania mebli [19, s.13]
Funkcjonalność mebli
W systemie norm krajów UE nadrzędną cechą mebli jest szeroko pojęte bezpieczeństwo
użytkowania, natomiast kryterium ich klasyfikacji jest funkcjonalność, związana z różnymi
czynnikami (rys.2).
Zgodność wymiarów funkcjonalnych
FUNKCJONALNOŚĆ
MEBLI
Dostosowanie użytych materiałów
DETERMINUJ

Przystosowanie do programu
użytkowego
Sprawne działanie i łatwa obsługa
Rys. 2. Czynniki związane z funkcjonalnością mebli wg wymagań norm stosowanych w krajach UE [23. s.2]
W tym aspekcie od mebla wymaga się spełnienia wymagań wymiarowo  funkcjonalnych
wg kryteriów ergonomicznych, a także odporności na narażenia mechaniczne. Sposoby oceny
technicznej konstrukcji przedstawione zostaną na przykładzie wybranych grup mebli.
Meble biurowe  wymagania funkcjonalne mają swój wyraz praktyczny w wymiarach
liniowych i kątowych. Wymagania użytkowe związane są z zagadnieniami ergonomii,
znajomością materiałów i potrzebami ludzi (wymiar, konstrukcja, wykończenie powierzchni).
Tak więc: wymiary funkcjonalne muszą uwzględniać budowę anatomiczną człowieka;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
elementy przenoszące duże obciążenia użytkowe muszą być wykonane z materiałów o dużej
wytrzymałości; elementy bezpośrednio stykające się z ciałem powinny charakteryzować się
dobrą izolacją cieplną i być przepuszczalne dla powietrza; płyty robocze powinny być
odporne na zarysowanie; mebel powinien być przypisany do tzw.  programu użytkowego
(mebel do siedzenia, do pracy, do przechowywania przedmiotów), np. fotel biurowy - aby był
odpowiednio dostosowany do pracy w pozycji siedzącej powinien spełniać zalecenia
ergonomiczne; aby zagwarantować użytkownikowi komfort, powinien on mieć możliwość
indywidualnego ustawienia wysokości siedziska, pozycji siedzenia, jak również wysokości
i pochylenia oparcia.
Meble dziecięce  stanowią specyficzną grupę mebli, gdyż wpływają w sposób znaczący
na dalszy rozwój fizyczny i psychiczny młodego człowieka. W stosunku do tej grupy mebli
ustanawia się szczególnie precyzyjnie wymagania bezpieczeństwa, które meble te musza
spełniać. Ranga odpowiedzialności konstrukcji tych mebli skłania do przestrzegania
określonych wymagań w zakresie bezpieczeństwa użytkowania. Znaczenie jakości wykonania
przejawia się w: konieczności dołączenia instrukcji montażu i instrukcji użytkowania;
wysokiej jakości wykonania elementów konstrukcji z uwzględnieniem wychwycenia
i eliminacji detali krytycznych; bezwzględnego przestrzegania wymiarów funkcjonalnych.
Meble szkolne - wymaga się od nich odporności na narażenia mechaniczne na wysokim
poziomie, a także spełnienia wymagań wymiarowo  funkcjonalnych według kryteriów
ergonomicznych. Szczególnie ważne są: konstrukcja bezpieczna pod względem użytkowania,
higieniczność, przestrzeganie wymiarów funkcjonalnych oraz ich zgodność ze wzrostem
użytkownika.
Meble kuchenne  zalicza się tu szafki wiszące, stojące lub regały, czyli meble do
przechowywania. Natomiast stoły kuchenne, taborety bądz
ławy traktuje się jako meble
szkieletowe i konstruuje wg kryteriów dotyczących tych grup mebli. Specjalnym
wymaganiom podlegają elementy szklane w meblach. Powinny one być wykonane ze szkła
bezpiecznego, np. hartowanego, bo przy tłuczeniu się skutki nie są tak niebezpieczne jak przy
tłuczniu się szkła zwykłego. Elementy szklane powinny mieć określoną odporność na
uderzenia. Przy projektowaniu należy brać pod uwagę stateczność stojących szaf kuchennych,
obciążenia szafek wiszących a także obciążenia siłami o większej wartości w porównaniu
z wymaganiami dla innych grup mebli mieszkaniowych.
Ustalanie wymiarów funkcjonalnych
Kształt i wymiary funkcjonalne mebli ustala się zależnie od przeznaczenia mebla na
podstawie: bezpośredniego związku z anatomiczną budową człowieka np. krzesło; związków
bezpośrednich z cechami budowy anatomicznej człowieka, np. zależności wymiarów
wewnętrznych szafy od wymiarów przechowywanej bielizny lub odzieży; wymiarów
i liczebności przedmiotów przechowywanych w meblach np. szafy na pomoce dydaktyczne,
gabloty, regały itp.; .zasady koordynowania wymiarów modularnych mebli do wbudowania
(np. szafy wnękowej); wykorzystania znajomości fizjologii pracy i odpoczynku; zasady
uwzględniania ergonomii, czyli racjonalnej pozycji przy pracy, optymalnego chwytu ręki itp.
Prostym przykładem wydaje się być norma PN-EN 1023  1  Meble biurowe. Przegrody.
Część 1: Wymiary . Ustalono w niej zasadnicze wymiary przegród biurowych. Wymagania
techniczne co do wysokości mówią, że jeśli przegrody stosuje się w celu optycznego podziału
pomieszczenia, to:
- wysokość przegrody powinna być mniejsza lub równa 1100mm, jeśli zachowany ma być
kontakt wzrokowy w pozycji siedzącej (rys.3 z lewej strony)
- wysokość przegrody powinna być wyższa lub równa 1400 mm, jeśli nie wymaga się
kontaktu wzrokowego w pracy biurowej (rys.3  z prawej strony)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 3. Wysokości przegród w biurze przy pracy siedzącej:
z zachowaniem kontaktu wzrokowego (lewy) i przy braku koniecznosci
zachowania kontaktu wzrokowego (prawy) [16, s. 5]
Wysokość przegrody powinna być większa lub równa 1400mm, jeśli ma być zachowany
kontakt wzrokowy w pozycji stojącej. Wysokość przegrody powinna być większa lub równa
1800mm, jeśli nie wymaga się kontaktu wzrokowego w pozycji stojącej (rys.4)
Rys. 4. Wysokość przegród w pracy w pozycji stojącej: przy
zachowaniu kontaktu wzrokowego i przy braku koniecznosci
zachowania kontaktu wzrokowego 16, s. 5]
Wymagania co do szerokości: szerokość powinna być zależna od szerokości i głębokości
powierzchni roboczych i szaf, jeśli można je stosować w połączeniu.Natomiast grubości
przegród biurowych nie normalizuje się.
Drugim przykładem są niektóre wymiary funkcjonalne mebli biurowych (PN-EN 527-1:2002)
Tabela 1.Niektóre wymiary funkcjonalne mebli biurowych  stoły robocze i biurka [23, s. 36]
Lp Wymagania PN-EN Wymiar - określenie
1 2 3
1. Minimalne wymiary płyty biurka 1200x800mm z zaleceniem wymiarów 1600x800
2. Wymiary długości i szerokości Powinny być wielokrotnością 100mm
3. Wysokośc powierzchni roboczych od Min. 720 plus minus 15 mm
podłogi
4. Prześwit poziomy miejsca na nogi Min. 600mm
5. Głebokość prześwitu miejsca na nogi Min. 600 mm
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Kolejny przykład, to wymiary krzeseł biurowych do pracy (PN-EN 1335  1:2002)
Tabela 2. Niektóre wymiary funkcjonalne mebli biurowych  krzesła biurowe do pracy [23, s.37]
Lp Wymagania EN-PN Wymiar - określenie
1 2 3
1. Wysokość siedziska o regulowanej 400-510mm (wartości minimalne; wartości te mierzone
wysokości są przy obciązeniu siedziska ciężarem 64 kg
2. Tzw. efektywna głębokość siedzenia 400-420mm (wartości minimalne)
3. Głębokośc siedziska Minimalnie 380mm
4. Szerokośc siedziska Minimalnie 400mm
5. Kąt nachylenia siedziska względem 2o - 7o
poziomu
6. Zakres regulacji nachylenia oparcia Od min. 15o
7. Promnień krzywizny oparcia Minimalnie400mm
8. Odległość pomiędzy podłokietnikami 460-510mm
9. Wysokość podłokietników nad 200-250mm
siedziskiem (mierzona przy obciążeniu
siedziska ciężarem 64 kg)
10. Długość podłokietników Minimalnie 200min
11. Maksymalny wymiar ramienia podstawy 365mm  przy ślizgach
od osi podstawy 415  przy kółkach nastawnych
Następny przykład dotyczy wymiarów łóżek dziecięcych o długości od 900 do 1400mm.
Tabelę 3 opracowano na podstawie norm: PN-EN 716-1:1999; PN-EN 716-2:1999
Tabela 3. Niektóre wymiary funkcjonalne mebli dziecęcych [23, s. 20]
Lp Wymagania EN-PN Wymiar - określenie
1 2 3
1. Otwory o srtednicy od 7mm Muszą mieć głębokość większą niż 10mm
2. Wewnętrzna wysokość łóżka od dna (bez Minimalnie 600mm
materaca) w jego najniższym położeniu do
górnych krawędzi boków i szczytów
3. Odłegłość pomiędzy szczeblinami boków 45-65 mm, ze wskazaniem na wymiary bliższe 45mm
4. Odległość między szczeblinami dna łóżka Max. 60mm
5. Gdy boki lub szczyty wykonane są z siatki Jej otwory nie nie mogą być większe od 7mm
6. Odległości od dna łóżka w jego Minimalnie 300mm
najwyższym położeniu do górnych boków
lub szczytów
Ustalanie wymiarów gabarytowych
Ustalanie wymiarów gabarytowych projektowanych wyrobow ściśle wiąże się
z wymiarami funkcjonalnymi. Wymiary gabarytowe  czyli zewnętrzne, informują o tym,
ile miejsca minimalnie trzeba zarezerwować w pomieszczeniu, aby ten mebel zmieścił się.
Wymiary gabarytowe są znormalizowane i tworzą tzw. typoszeregi wymiarowe, to jest takie
wartości, które nie podlagają dalszemu podziałowi. Przy obliczaniu wymiaru zewnętrznej
szerokości elementarnej (lz) stosuje się wzór:
lz = n x M (1)
n = liczba modułów
M=modul = 100 mm
Wymiar wewnętrzny szerokości elementarnej mebla (lw) ustala się na podstawie wzoru:
lw = lz  2 x s (2)
s = elementarna grubość ściany bocznej lub przegrody pionowej mebla w mm ( s = 20 mm)
Obliczenia do wzorów (1) oraz (2) objaśniono graficznie na rys. 5.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Typoszereg szerokości mebli do przechowywania oblicza się albo z wilokrotności
wewnętrznych szerokości elementarnych, albo z ich sumy. W pierwszym przypadku (rys.6a)
stosuje się wzór:
l = n x lw + ( n+1) x g (3)
l = szerokość zewnętrzna
n = liczba wielokrotności wymiaru wewnętrznego szerokości elementarnej
lw = dowolny wymiar wewnętrzny szerokości elementarnej wedlag danych tabelarycznych
g = grubość ściany bocznej lub przegrody pionowej
W drugim wypadku (rys.6b)  przy np. meblach dwuczęściowych  należy posługiać się
wzorem:
l= lwd1 + lwd2 + 3x g (4)
l = szerokość zewnętrzna
lwd1 = dowolny wymiar wewnętrznej szerokości elementarnej według danych tabelarycznych
lwd2 = jw., różny lub równy lwd1
g = grubośc ściany bocznej lub przegrody
Rys. 5. Z lewej: wymiary wysokości i głębokości mebli do przechowywania
Z prawej : wymiary szerokości elementarnej mebli do przechowywania 95, s. 168]
Rys. 6. Typoszereg szerokości mebli do przechowywania obliczonej: a) z wielokrotności
wewnętrznej wymiarow szerokości elementarnej; b) z sumy wewnętyrznych wymiarów
szerokości elementarnych (mebli dwudzęściowych) [5, s.168]
Przykład typoszeregu dla mebli do przechowywania przedstawino w tabeli 4.
Tabela 4. Typoszereg elementarnych szerokości mebli do przechowywania [5, s. 167]
Wymiar szerokości elementarnej
n
lz
lw
3 300 260
4 400 360
4,5 450 410
5 500 460
6 600 560
7 700 660
8 800 750
9 900 860
10 1000 960
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ustalanie kształtu i proporcji wyrobów
Projektowanie formy plastycznej mebla polega na:
- doborze właściwych proporcji wyrobu i jego elementow składowych,
- wyborze kształtu całego wyrobu oraz poszczególnych jego elementów,
- kompozycji poszczególnych płaszczyzn wyrobów pod względem układu wzorów
(motywów zdobniczych i sposobu wykończenia),
- doborze kolorów,
- ustaleniu cech charakterystycznych dla zestawu lub kompletu mebli.
Proporcje wymiarów w meblu powinny wywierać przyjemne dla oka wrażenie. Zwykle
przyjmuje się okresloną jednostkę podziału. W przykładach na rys.7 jako jednostkę podziału
przyjęto sześcian. Dzięki temu można łatwo określić podsawowe (gabarytowe) proporcje
przedmitu: a) 3:2:1, b) 2:3:1, c) 3:3:1. Proporcji należy doszukiwać się nie tylko w ujęciu
trójwymiarowym (stosuek wysokości do szerokości i do głębokości), lecz także w kształcie
poszczególnych płaszczyzn przedmiotow, szczególnie w stosunku wymiaru wysokości do
szrokości oraz w podziale płaszczyzny (podziale wysokości i szerokości).
Rys. 7. Sześcian jako jednostka w poszukiwaniu proprcji w kształcie
mebla [5, s. 171]
Jeśli stosunek między częściami przedmiotu lub płaszczyzny wyraża się liczbami 3:5:8,
wówczas takie proporcje określa się mianem  złotego podziału . Proporcjami  złotego
podziału charakteryzuje się postać ludzka (rys. 8).
Rys. 8. Złoty podział u człowieka [5, s. 171]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Przykłady zastosowania złotego podziału w projektowaniu formy mebla ilustruje rys.9.
Rys. 9. Złoty podział w meblach [5, s. 172]
Podział płaszczyzny mebla powinien uwzględniać również rolę symetrii i asymetrii oraz
kompozycje ukadu poszczególnych elementów, dobór koloru i wzoru materiału, sposób
wykończenia itp.
Całość mebla widziana w rzucie poziomym, pionowym lub bocznym nazywa się profilem
ogólnym, zaś jego elemnt  profilem szczegółowym. Profil mebla może być bardziej lub
mniej urozmaicowy. Opracowuje się najpierw tzw. kształt podstawowy, któty w rzucie
poziomym przyjmuje postać figur płaskich, składających się z odcinków linii prostych lub
krzywych. Na profil ogólny wpływa wzajemne usytuowanie elementów, co uwidacznia się
np. w sposobie zawieszania drzwi szafy. Tworzenie uskoku między drzwiami a ścianami
bocznymi (w głąb lub na zewnątrz) urozmaica profil ogólny wyrobu, podobnie jak przy
połączeniu ściany bocznej z wieńcem górnym lub dolnym. Profilowi ogólnemu wyrobu
powinien być podporządkowany kształt jego elementów składowych. Na rys. 10
przedstawiono sposby poszukiwania formy plastycznej wyrobu na podstawie schematu
ideowego funkcji sekretarzyka.
Rys. 10. Poszukiwanie formy plastycznej sekretarzyka [5, s. 173]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ostateczne formy schematów ideowych sekretarzyka przedstawiono na rys.11.
Rys. 11. Przykłady układów schematu ideowego sekretarzyka [5, s. 174]
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie dziedziny wykorzystuje się w projektowaniu mebli?
2. Co szczególnie bierze się pod uwage przy projektowaniu?
3. Czy teoretyczna konstrukcja wstępna jest ostateczną, kierowana do wykonania?
4. Czy najpierw uwzględnia się wymogi funkcjonalne czy estetyczne przy
5. Jakie zadania rozwiązuje konstruktor kolejno przy projektowaniu wytrzymałościowym?
6. Jakie czynniki zwiazane są z funkcjonalnością mebli w zwiazku z wymaganiami UE?
7. Co ocenia się pod względem bezpiecznego użytkowania w grupach mebli: a) biurowych:
b) dzieciecych; c) szkolnych; d) kuchennych?
8. Na czym polega projektowanie plastycznej formy mebla?
9. Co to jest  złoty podział w meblach?
4.1.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odczytaj z rysunków 3 i 4, oraz zanotuj odpowiedzi w zeszycie:
- jak wysoka powinna być przegroda w biurze, kiedy trzeba zachować kontakt wzrokowy
między osobami z obu stron przegroby w pozycji siedzącej,
- analogicznie  w pozycji stojącej,
- jak powinna być przegroda w biurze, jeśli praownicy często pracują w pozycji stojącej,
i nie musżą zachować kontaktu wzrokowego z obu stron przegrody.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać cwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tektem z rozdz. 4.1.1.,
2) przeczytać podpisy pod rysunkami 3 i 4,
3) wykonać polecenie, zapisać odpowiedzi
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia ,
- zeszyt przedmiotowy A4,
- ołówek lub długopis.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj wymiar przegrody do sekretariatu szkolnego. Załóż warunki, że pani
sekretarka będzie siedzieć przy swoim biurku za przegrodą i powinna widzieć, kiedy wchodzi
interesant.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać cwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tektem z rozdz. 4.1.1.,
2) przeczytać podpisy pod rysunkami 3 i 4,
3) pod opieką nauczyciela i po jego wcześniejszym uzgodnieniu pójść do sekretariatu
szkolnego w celu dokonania wizji lokalnej i ustalenia szerokości i wysokości przegrody;
4) wykonać szkic odręczny, zapisać pomiary;
5) wrócić do klasy
6) wykonać rysunek projektowy, uwzględniając wytyczne z tekstu, (wg PN-EN 1023  1),
7) jeszcze raz dokonać wizji lokalnej i sprawdzenia poprawności projektu
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia ,
- zeszyt przedmiotowy A4,
- ołówek,
- miara stolarska, linijka,
- gumka, brudnopis.
Ćwiczenie 3
Sprawdz
zgodność wymiarów dowolnego stołu roboczego lub biurka przeznaczonego do
pracy z wymiarami w tabeli 1.
Sposób wykonaniaćwiczenia
Aby wykonać cwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tektem z rozdz. 4.1.1. , i tabelą 1,
2) pójść do sklepu z meblami biurowymi w celu wykonania ćwiczenia,
3) wykonać w zeszycie szkic sprawdzanego mebla,
4) zmierzyć wielkości występujące w tabeli,
5) nanieść wymiary na rysunek,
6) porównać z wymogami wymiarowymi z tabeli i wypisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia ,
- zeszyt przedmiotowy,
- miara stolarska,
- przybory do pisania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 4
Sprawdz
zgodność wymiarów szerokości dowolnej szafy do przechowywania
z wymiarem szerokości elementarnej w tabeli 4.
Sposób wykonaniaćwiczenia
Aby wykonać cwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tektem z rozdz. 4.1.1. i tabelą 4,
2) wybrać do oględzin szafę w szkole,
3) zrobić w zeszycie szkic tej szafy, zmierzyć szerokość, nanieść na rysunek, porównać
z wymogami wymiarowymi z tabeli, wypisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia ,
- zeszyt przedmiotowy,
- miara stolarska,
- przybory do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) określić, jakie dziedziny wykorzystuje się w projektowaniu mebli?
2) ustalić wymiary przegród biurowych w różnych warunkach użytkowania?
3) zaprojektować wymiary funkcjonalne dla mebli biurowych do pracy
(biurka i blaty robocze, krzesła biurowe do pracy)?
4) okreslić, na czym polegają wymogi bezpieczeństwa mebli dla grup mebli
biurowych; b) dzieciecych; c) szkolnych; d) kuchennych?
5) ustalić wymiary gabarytowe mebli do przechowywania?
6) ustalić kształt mebla, uwzględniajac jego formę plastyczną?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2. Projektowanie konstrukcji z uwzględnieniem różnych
czynników
4.2.1. Materiał nauczania
Dobór materiałów
Z codziennych obserwacji i warunków użytkowania mebli można z góry określić
charakter naprężeń, występujących w poszczególnych elementach oraz dobrać odpowiednie
wskaz
niki wytrzymałościowe. Materiał na półki biblioteczne powinien być wytrzymały na
zginanie statyczne, materiał na kołki  na ścinanie w poprzek osi podłużnej, materiał na nogi
szafy  na ściskanie i ścinanie itp. Wielkości wskaz
ników wytrzymałościowych są podane
w tabelach, np. w podręczniku do  Materiałoznawstwa dla uczniów technikum drzewnego
J Szczuki, i J. Żurowskiego.
Dokonując wyboru drewna litego na poszczególne elementy mebla należy brać pod uwagę
kierunek przebiegu włókien, który powinien być równoległy do kierunku działania sił
zewnętrznych ściskających lub rozciągających oraz prostopadły do kierunku działania sił
zginających. Płyty wiórowe charakteryzują się niższymi, w stosunku do drewna, wskaz
nikami
wytrzymałościowymi, lecz odznaczają się lepszym wyrównaniem właściwości
w poszczególnych kierunkach. Charakterystyczną właściwością płyt wiórowych jest
wytrzymałość na zginanie zależna od gęstości oraz zdolność utrzymywania wkrętów. Płyty
wiórowe nadają się na korpusy i drzwi mebli skrzyniowych. Na półki i płyty robocze mebli
można stosować również płyty pilśniowe półtwarde. Płyty pilśniowe twarde, podobnie jak
sklejkę, przeznacza się w konstrukcjach mebli głównie na ściany tylne i dna szuflad.
W konstrukcjach płytowych mebli kuchennych i wbudowanych stosuje się płyty pilśniowe
o uszlachetnionej powierzchni jako zewnętrzne warstwy płyt pustakowych.
Cechą charakterystyczną, która określa przeznaczenie materiału na półki jest nie tylko
wytrzymałość na zginanie, ale także współczynnik sprężystości materiału (moduł).
Dopuszczalne wielkości odkształceń sprężystych określają odpowiednie normy. Właściwości
sprężyste materiału mają decydujące znaczenie doboru materiału na elementy tapicerowane
mebli.
Dobierając materiał na konkretny element wyrobu należy brać pod uwagę właściwości
higroskopijne materiału. Mają one szczególne znaczenie w projektowaniu połączeń
konstrukcyjnych elementów, gdyż zmiany zachodzące w materiale (kształty i wymiary) pod
wpływem wilgotności mogą spowodować odkształcenia elementu (np. zmniejszenie się
wymiarów czopa).
Układ elementów w konstrukcji
Dobór materiałów konstrukcyjnych zależnie od wymaganej odporności na obciążenia
użytkowe można omówić na przykładzie szafy trzydrzwiowej. Rozróżnia się elementy nośne
poziome (wieniec dolny i półki), pionowe (ściany boczne i przegrodowe), elementy
usztywniające poziome (wieniec górny), okładzinowo  usztywniające pionowe (ściana tylna)
oraz swobodnie zawieszone (drzwi). Najbardziej obciążone są elementy nośne poziome,
dlatego właśnie na te elementy należy dobierać materiał o największej wytrzymałości na
zginanie. Na elementy nośne poziome należy zastosować np. płytę wiórową o gęstości
600kg/m3 , a na elementy pionowe, jako narażone na mniejsze obciążenia  płyty wiórowe
o mniejszej gęstości. W celu zwiększenia wytrzymałości na zginanie poziome elementy
nośne poziome można okleić listwami wzmacniającymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wymiary przekrojów elementów w konstrukcji
Istnieje wpływ przekroju poprzecznego i kształtu przekroju poprzecznego elementu na
jego właściwości mechaniczne i sztywność. Z obliczeń momentów bezwładności przekrojów
poprzecznych np. nóg stołu, narażonych na ugięcie wskutek działania sił zewnętrznych
wynika, że najlepszą sztywność zapewnia kształt kwadratowy przekroju poprzecznego nogi.
Gorsze rezultaty otrzymuje się przy przekroju prostokątnym, kołowym i ośmiokąta
foremnego.
Dobór połączeń
W połączeniach narożnikowych elementów wyrobów narażonych na bardzo duże
obciążenie obciążenia zewnętrzne stosuje się złącza łącznikowe i wpustkowe. W porównaniu
ze złączami wczepowymi charakteryzuje je duża oszczędność drewna i robocizny, duże
walory estetyczne oraz łatwość wykonania. Stosując złącza łącznikowe należy liczyć się
z faktem obniżonej, w stosunku do złączy wczepowych wytrzymałości połączenia. Jest ona
jednak zupełnie wystarczająca dla części wykonywanych obecnie mebli.
W połączeniach narożnikowych i półkrzyżowych płyt wiórowych stosuje się złącza
kołkowe. W połączeniach płyt wiórowych nie wskazane są złącza wręgowe, ponieważ
znacznie osłabiają łączone elementy, ani złącza wczepowe  ze względu na trudności w ich
wykonaniu. W połączeniach narożnikowych płyt wiórowych można natomiast stosować
złącza nierozłączne uciosowe. Charakteryzują się one wysokimi wskaz
nikami
wytrzymałościowymi, przewyższając pod tym względem złącza stykowe, wręgowe
i wczepowe. W połączeniach kątowych półkrzyżowych płyt wiórowych służących do
łączenia elementów zewnętrznych podzespołów oskrzyniowych z elementami wewnętrznymi
najwłaściwsze są złącza wpustowe. Okleinowanie elementów z płyt wiórowych znacznie
zwiększa ich wytrzymałość.
Przy wyborze złącza należy kierować się względami wytrzymałościowymi,
technologicznymi, ekonomicznymi i estetycznymi. Np. dla danego rozwiązania
konstrukcyjnego dobiera się czasem złącze mniej wytrzymałe, ale łatwiejsze do wykonania
w warunkach produkcji przemysłowej.
Na dobór złącza ma wpływ materiał, z którego wykonywane są elementy. Na przykład do
łączenia elementów szafki sekretarzyka, wykonanych z płyt wiórowych o grubości 19 mm
stosuje się połączenia kolkowe, a do łączenia elementów szuflad wykonanych z tarcicy
liściastej  złącza wczepowe przelotowe i półkryte. Elementy stelaża mebla skrzyniowego
łączy się z sobą poprzez złącza czopowe kryte. Jeśli stosuje się różne materiały na łączone ze
sobą elementy szuflady, np. płytę wiórowa na czoło i drewno lite na boki, to należy dobierać
złącza wręgowe wpustowe oraz kołkowe. Stosując te same materiały na elementy korpusu
szafy np. płyty wiórowe, można zastosować złącze wpustowo uciosowe. Elementy mebli
skrzyniowych wykonane z płyt stolarskich łączy się za pomocą złączy płetwowych. Nogi
sekretarzyka łączy się z listwami na złącza czopowe przelotowe.
Do połączenia rozłącznego stelaży z szafkami sekretarzyka można zastosować złącza
śrubowe. Jest prostsze technologicznie i zapewnia dostateczną wytrzymałość.
Jeśli w konstrukcjach mebli zastosowane elementy metalowe, należy dobrać materiał na
śruby zależnie od przewidywanych obciążeń (np.. ze stali czy z aluminium). Także starannie
należy dobrać rodzaj łącznika ( pręt aluminiowy czy wkładka z tworzywa sztucznego).
Rozszerzenie treści o doborze złączy wraz z rysunkami zawiera  Rysunek zawodowy
w meblarstwie cz. II cz. Kosińskiego  podręcznik dla technikum przemysłu drzewnego oraz
w jednostkach modułowych: 311[32]Z6.02 i 311[32]Z6.04.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wytrzymałość, sztywność, stateczność i technologiczność konstrukcji.
Powyższe - oraz inne - czynniki wpływają na: wytrzymałość, sztywność, stateczność
i technologiczność konstrukcji.
Wytrzymałość zależy od:
- właściwości i prawidłowego doboru materiałów tworzących konstrukcję
- układu i wymiarów tworzących ja elementów
- wytrzymałości złączy i odpowiedniego ich doboru
- warunków użytkowania.
Wytrzymałość mebla powinna być taka, aby obciążenia statyczne i dynamiczne
występujące podczas użytkowania nie spowodowały w stałych częściach jego konstrukcji
złamań, pęknięć i nadmiernych odkształceń sprężystych, a zwłaszcza trwałych. Dla
konstrukcji istotne są sprężyste właściwości materiału. Przeciwieństwem sprężystości jest
plastyczność, która ma decydujące znaczenie w produkcji mebli giętych, jako tzw.  podatność
na gięcie . W przeciwieństwie do materiałów sprężystych, materiały plastyczne pod
działaniem sił ulegają odkształceniom trwałym. Materiały sprężyste pod działaniem
obciążenia odkształcają się, jednak te odkształcenia zanikają po ustaniu działania obciążenia.
Podczas projektowania konstrukcji potrzebna jest znajomość wartości naprężeń
dopuszczalnych. Przyjmuje się dla konstrukcji z drewna współczynnik bezpieczeństwa 5-10,
dla materiałów płytowych może być niższy ok.1,2 - ze względu na ich większą jednorodność.
Jeśli chodzi o obliczenia wytrzymałościowe, to wymiary przekrojów elementów mebli
ustala się dotychczas tylko częściowo metodą obliczeń. W większości przypadków przyjmuje
się je na podstawie wymiarów przekrojów elementów już znanych konstrukcji. Główną
przyczyna trudności w analizie wytrzymałościowej w węzłach konstrukcyjnych stanowią
skomplikowane rozkłady naprężeń.
Rys. 12. Korpusy szaf użyte do badań i sposób określania ich sztywności [19, s. 7]
Rys. 13. Rozkład sił wewnętrznych w narożach łączonych elementów szaf. [19, s. 7]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys.14. badanie wytrzymałości klap wg PN-EN 1721 [15, s.10]
Opis: Przykładać 10 razy pionowa siłą 200N, jak pokazano na rys. 14, stosując element
przenoszący obciążenie zgodnie z norma PN  EN 1721 [15, s. 10]. Przy każdym przyłożeniu
siły utrzymywać obciążenie przez 10s. Po badaniu drzwi i/lub korpus nie powinien
wykazywać żadnego pęknięcia ani innego uszkodzenia, które mogłyby wpływać na
bezpieczeństwo.
Przykład obliczenia wytrzymałościowego jest opisany w podręczniku dla
technikum drzewnego  Konstrukcje mebli cz. II   Swaczyna I., M. str. 265.
Sztywność konstrukcji - jest to odporność na odkształcenia wywołane siłami
zewnętrznymi. Konstrukcja mebla powinna być sprężysta. Sztywność mebli można uzyskać
przez odpowiedni dobór: materiałów, połączeń, wymiarów i kształtu elementów oraz przez
korzystny układ elementów. A
ączyny nóg usytuowane bliżej podłogi bardziej zwiększają
sztywność mebli szkieletowych niż wówczas, gdy są usytuowane wyżej.
Stateczność mebla  polega na zachowaniu przez mebel stałego położenia, niezależnie od
działania sił zewnętrznych. Stateczność mebla zależy od położenia jego środka ciężkości,
który powinien być usytuowany możliwie najniżej, w obrębie podstawy mebla. Dlatego dolne
części mebla powinny być cięższe niż górne, a gabarytowe wymiary podstawy większe niż
pozostałych części mebla. Stateczność zależy także od sztywności mebla, głównie od
sztywności połączeń. Obluzowanie połączeń może spowodować wyboczenie mebla
i doprowadzić do jego wywrócenia.
Technologiczność mebla polega na zapewnieniu prawidłowego, najłatwiejszego,
najtańszego sposobu wykonania mebla. W praktyce sprowadza się do:
- uproszczenia kształtów elementów i do ograniczenia ich liczby,
- ograniczenia ilości i rodzaju materiałów użytych do produkcji, stosowaniu gotowych
półfabrykatów,
- typizacji oraz unifikacji elementów konstrukcji, jak również zamienności części,
- ujednoliceniu połączeń elementów i części konstrukcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wpływ barw oraz faktury materialów w wykończniu wyrobów stolarskich i wnętrz
Wyroby wchodzące w skłąd zestawu mebli powinny odznaczać się wspólnymi cechami
plastycznymi: podobną kompozycją, płąszczyzn wyrobów, ukladem okleiny lub wzorem
laminatów, podobnymi rozwiazaniami kolorystycznymi oraz zbliżonymi profilami. Kolory
i barwy wpływają na naze samopoczucie. Umiejętnie dobrany kolor może odpowiednio do
potrzeb aranżować przestrzeń i zmieniać nasze doznania estetyczne. Jedne kolory uspokajają,
inne pobudzają, jeszcze inne drażną. Niektóre kolory stwarzają złudzenie zwiększenia lub
zmniejszenia wnętrza czy powodują złudzenie zmiany proporcji jego wymiarów. Na wygląd
i klimat wnętrza ma wpływ również rodzaj stosowanych materiałów: inaczej oddziałowują na
nas materiały naturalne takie jak drewno, skóra, tkaniny, a inaczej tworzywa sztuczne, metal,
szkło itp. Na ogólną kompozycję wnętrza wpływają także formy przestrzenne przedmiotów
stanowiących wyposażenie pomieszczenia.
Dobór koloru mebla przejawia się w doborze okleiny, lamintu, barwieniu lub wymalowań
kryjących rysunek drewna, materiałów obiciowych na meblach tapicerowanych itp. Kolor
drewna można rozjaśnić lub przyciemniać. Klimat wnętrza tworzy kolorystyka mebla razem
z kolorami ścian, zasłon, wykładzin, dywanów itp.
Skala barw składa się z: trzech barw zasadniczych: żółtej, czerwonej i niebieskiej  nie
można ich otrzymać z połączenia innych barw,
- trzech barw pochodnych, pochodzących z połączenia barw głównych:
- zielonej  połaczenie niebieskiej i zółtej
- pomarańczowej  połączenie żółtej i czerwonej
- fioletowej  połączenie czerwonej i nibieskiej
Barwy główne i pochodne zestawine w kole (np. na okładce pdręcznika do  Konstrukcji
mebli cz.I L. Giełdowskiego), i uszeregowane wg stopnia nasycenia barwą sąsiadujacej
barwy głownej tworzą  koło barw tęczowych . Barwy tęczowe rozjasnione barwą bialą lub
przyciemnione czarną tworzą grupe barw czystych. Natomiast barwy czyste połaczone
z barwą szarą lub kontrastującą tworzą grupę barw złamanych. Podstawowym kodem, którym
należy się kierować przy posługiwaniu się kolorem, tzn. przy harmonijnym doborze barw, jak
skala barw powstałych na skutek rozszczepienia wiązki światła białego. Najbardziej
kontrastowe barwy to: żółta i fioletowa, czerwona i zielona, niebieska i pomarańczowa, biała
i czarna. Barwy kontrastowe są nazywane barwami dopełniajacymi lub przeciwległymi.
Należy jednak pamietać o tym, że zbyt duże barwy kontrastowe w polu widzenia męczą
wzrok przez koniecznośc ciągłego dostosowywania się do jasnych lub ciemnych powierzchni
przy częstym przenoszeniu na nie wzroku. Ze względów fizjologicznych kontrastowe
zestawienia barw nie są wskazane w pomieszczeniach, w których przebywamy.
Znane sa powszechnie efekty psychologiczne oddziaływana barw, dlatego z wielką
starannością należy zestawiać kolory we wnetrzach mieszkalnych, biurowych, produkcyjnych
itd. Na ogół ludzie otaczają się zestawieniami barw ciepłych i zimnych, które wywołują
uspokojenie lub ozywienie. Do barw ciepłych należa kolory: żółty, pomarańczowy
i czerwony, oraz barwy, wktorych te kolory dominują. Do barw zimnych należą: błękitny,
zielenie ciemne i zielenie niebieskawe oraz te kolory, w których dominują błękity. Kolory:
biały, perłowy (popielaty), szary i czarny należa do barw neutralnych. Kolor czerwony jest
kolorem najaktywniejszym w kazdym pomieszczeniu, działa ciepło i pobudzająco, stosowany
jednak na dużych powierzchniach powoduje zmęczenie wzroku oraz działa niepokojąco.
Kolor niebieski działa uspokajająco oraz daje wrażenie przestrzeni, lekkości i głębi. Kolor
żółty działa ozywczo, wywołuje nastroj pogodny i rozweselajacy. Kolor zielony nastraja
najbardziej pogodnie i uspokojająco, stwarzając dobre warunki wypoczynku, szczególnie dla
wzroku. Koloru pomarańczowego, choć należy do barw ciepłych, nie należy stosować
w małych pomieszczeniach (podobnie jak koloru czerwonego).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wnetrza, a w tym meble o bardzo zdecydowanej gamie kolorystycznej, jak np. biel,
czerwień, granat, prezentują się bardzo efektownie, ale na tego rodzaju dobór nie wszyscy
mogą sobie pozwolić. W naszych pomieszczeniach występuje zwykle zestaw barw.
Zestawienie barw jest związane z różnymi zwyczajami kulturowymi i różnym stopniem
wrażliwości estetycznej. Wszystkie elementy stałe (ściany, meble) powinny się wzajemnie
uzupełniać kolorystycznie. Jedynie elemnty ruchome (poduszki, obrusy) itp.) mogą stanowić
kolorystyczny kontrast. Meble z jasnych gatunków drewna lub oklein, zestawione
z zieleniami i ozywione akcentami żółci czy czerwieni stwarzają dobry klimat we wnętrzu
(pogodny, jasny, spokojny). Meble z ciemnych gatunków drewna lub oklein, zestawione
z barwami chłodnymi (fioletami, turkusami czy granatami) wniosą do wnętrza wrażenie
wygody, ciepła i elegancji, nadając mu charakter reprezentacyjny, pod warunkiem, że
pomieszczenie jest dość duże i jasne. Niezawodnym sposobem na stworzenie określonego
klimatu wnętrza jest stosowanie skali tonujacej, tzn. zastosowanie jednego koloru jako
dominujacego i stopniowe dobieranie innych rozjaśnionych barw tego koloru.
Tolerancje wymiarów i pasowanie połączeń elementów
Układ tolerancji i pasowań dla drewna o wilgotności 10+- 2% i temperaturze 20+- 2oC ,
wraz z tabelami wymiarów i odchyłek oraz przykładami oznaczania odchyłek na rysunku
zestawieniowym i wykonawczym zawarty jest w BN-81 7140-11.
Temat ten jest wyczerpująco opisany w  Konstrukcji mebli cz. II I. Swaczyna, M.
Swaczyna, str. 213  220. Na tej podstawie opracowano pytania sprawdzające.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co należy brać pod uwagę przy projektowaniu elementów z drewna litego?
2. Jakie cechy płyt wiórowych są istotne w konstrukcjach meblowych?
3. Dlaczego właściwości higroskopijne materiału maja duże znaczenie w konstrukcjach
mebli?
4. Jakie rodzaje elementów rozróżnia się w konstrukcji szafy 3-drzwiowej, ze względu na
funkcje konstrukcyjne jakie te elementy pełnią w tej szafie?
5. Jaki kształt przekroju poprzecznego elementu ma największą wytrzymałość, przy
założeniu, że powierzchnie przekrojów są takie same?
6. Jakie złącza stosować w połączeniach narożnikowych i półkrzyżowych płyt wiórowych?
7. Od czego zależy wytrzymałość konstrukcji mebli?
8. Jak określić sztywność konstrukcji?
9. Na czym polega stateczność i technologiczność mebla?
10. Jakich kolorów nie należy stosować w małych pomiesczeniach?
11. W jakich wnętrzach dobrze wyglałdają meble jasne, ożywione elementami żółtymi?
12. Ile klas dokładności jest w rysunku meblowym?
13. Jakimi literami alfabetu zaznacza się tolerancje wymiarów liniowych zewnętrznych,
a jakimi wewnętrznych?
14. Na czym polega zasada pasowania  wg stałego otworu ?
15. Co oznacza pasowanie: H3/f2?
16. Jakie znasz trzy podstawowe rodzaje pasowań?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz materiał konstrukcyjny na elementy zestawu młodzieżowego z poniższego
rysunku.
Rys. 15. Zestaw młodzieżowy [opracowanie własne]
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z treścią materiału nauczania w tym rozdziale,
2) wypisać elementy w tabelce 5,
3) w kolumnie obok nazw elementów wpisz nazwy materiałów podstawowych, z których
proponujesz wykonać elementy.
Tabela 5. Elementy szafy i materiał, z którego mają być wykonane [opracowanie własne]
Lp. Nazwa elementu materiał uwagi
1 2 3 4
1. Boki szaf
2. Itd.
3
4
5
6
7
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- przybory do pisania,
- zeszyt przedmiotowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 2
Wykonaj wstępny projekt przedstawionej poniżej szafy przy założeniach:
 szafa jest przeznaczona do wspólnego użytkowania w pokoju dla młodzieży
(np. rodzeństwa lub kolegów w internacie itp.)
 szafa ma być wykonana z płyty wiórowej laminowanej o grubości 18 mm w kolorze dębu
 ściana tylna z płyty pilśniowej lakierowanej białej
 zastosowano złącza kołkowe
 ściana tylna umieszczona we wręgu, mocowana zszywkami
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś wykonać:
1) rysunek projektowy,
2) rysunki ważniejszych szczegółów konstrukcyjnych, rozrysowanych w podziałce 1:1 na
arkuszu A4 lub A3 (dopuszcza się również umieszczenie szczegółów na jednym arkuszu
z rysunkiem projektowym),
3) opis techniczny, a w szczególności: przeznaczenie ogólne mebla w relacji mebel 
wnętrze i przedmioty otaczające oraz jego rolę w spełnianiu warunków zapotrzebowania
społecznego, np. mebel użyteczności publicznej, itp.,
4) przeznaczenie szczegółowe mebla
5) opis techniczny
Rys. 16. Szafa do pokoju młodzieżowego [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- literaturę z rozdziału 6,
- przybory kreślarskie,
- papier do wykonywania rysunków (można to zrobić na komputerze).
4.2.4. Sprawdzian postępów:
Czy potrafisz:
TAK NIE
1. Sporządzić dokumentację projektową?
2. Dokonać prostego obliczenia wytrzymałości połączenia?
3. Wykonać wstępny projekt prostego mebla?
4. Dobrać materiały na elementy mebla zależnie od przeznaczenia i
funkcji, jaką ten element pełni w meblu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.3. Zawartość dokumentacji projektowej i technologicznej.
Rysunki. Normy materiałowe
4.3.1. Materiał nauczania
Dokumentacja projektowa stanowi podstawę do ustalenia koniecznych do
wyprodukowania mebla materiałów oraz robocizny. Na jej podstawie można sporządzić plan
obróbki technologicznej i przewidzieć, na jakich urządzeniach i jakimi narzędziami będzie ten
mebel wykonywany. Przy sporządzaniu dokumentacji projektowej należy uwzględniać
optymalne rozwiązania konstrukcyjne, nowe materiały i procesy oraz nowoczesne metody
organizacji produkcji. Powinna być przejrzysta dla projektanta i wytwórcy. Powinna być na
tyle dokładna, aby można było podjąć i prowadzić produkcję.
Dokumentacja rysunkowa, techniczna i technologiczna
Typowa dokumentacja obejmuje: projekt architektoniczny albo wstępny i projekt
techniczno  roboczy. Projekt wstępny przedstawia szkicowy obraz mebla. Jeśli mebel ma
bogatą formę plastyczną i nie widać wszystkiego w rysunku szkicowym, trzeba przedstawić
go w sposób wyczerpujący np. poprzez pokazanie go w rzutach. Jeśli i to nie wystarcza,
trzeba sporządzić dodatkowe rysunki niewidocznych w rzutach fragmentów konstrukcji
w naturalnej wielkości. Do tych rysunków należy zamieścić krótki, zwięzły opis techniczny,
zawierający: wymiary gabarytowe wyrobu, z jakich materiałów podstawowych ma być
wykonany, jaki jest rodzaj konstrukcji i wykończenia powierzchni wewnętrznych
i zewnętrznych. Na tym etapie trzeba też sprecyzować, w jakich warunkach będzie mebel
wykonywany: czy w produkcji jednostkowej (rzemieślniczej), czy w seryjnej w warunkach
przedsiębiorstwa przemysłowego i potokowej organizacji pracy.
Projekt techniczno - roboczy obejmuje rysunki konstrukcyjne, normę przedmiotową,
normę materiałową, normę czasową i kalkulację wstępną wyrobu.
Rodzaje rysunków: rysunki złożeniowe wyrobu, podzespołów i elementów albo tylko
rysunek zestawieniowy. W zakładach przemysłowych przy produkcji seryjnej stosuje się
pełną dokumentację rysunkową. Natomiast w produkcji jednostkowej prostych wyrobów
uproszczona dokumentacja może zawierać tylko rysunek zestawieniowy. Wyrób wytwarzany
jednostkowo może być przedstawiony tylko na rysunku zestawieniowym  bez tabliczki
rysunkowej. Taki sam wyrób produkowany w innych warunkach organizacji produkcji
seryjnej powinien być przedstawiony na rysunku złożeniowym i rysunkach wykonawczych.
Rysunki wykonawcze wykonuje się dla pojedynczych elementów, szczególnie w produkcji
seryjnej. Na rysunku złożeniowym lub zestawieniowym powinny być naniesione informacje
(graficznie lub w ostateczności opisowo) dotyczące: sposobu łączenia, stosowanych
materiałów z drewna, drewnopochodnych i niedrzewnych, stosowanych okuć, akcesoriów
używanych klejów, a nawet sposób wykończenia powierzchni. Sposoby łączenia zespołów
i części wyrobu przedstawia się na rysunku złożeniowym i zestawieniowym w postaci
przekrojów cząstkowych w podziałce zwiększonej w stosunku do podziałki głównej rysunku
(najczęściej 1:1). Inne są jednak zasady zaznaczania sposobów łączenia na rysunku
zestawieniowym i złożeniowym. Na rysunku złożeniowym wyrobu należy przedstawić tylko
te sposoby łączenia, które umożliwiają montowanie narysowanego wyrobu gotowego
z wykonanych wcześniej zespołów oraz pojedynczych części, które nie tworzą zespołów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Przykład dokumentacji rysunkowej szafki pod telewizor [4, s.36] wykonanej z drewna
litego sosnowego [rysunki  opracowanie własne].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Szczegóły konstrukcyjne połączeń podzespołów w zespół oraz połączeń części
w podzespół należy przedstawić na rysunkach złożeniowych wyodrębnionych zespołów
i podzespołów. Na rysunkach zestawieniowych, które pełnia funkcję rysunków
wykonawczych należy podać szczegóły konstrukcyjne wszystkich połączeń.
Na rysunkach meblowych złożeniowych i zestawieniowych stosuje się tabliczki
podstawowe rozbudowane o wykaz części. Jeśli mebel składa się z dużej liczby elementów,
ten wykaz można umieścić na osobnym arkuszu. Wówczas na rysunku złożeniowym lub
zestawieniowym umieszcza się tabliczkę podstawową, a wykaz części na odrębnym arkuszu,
i wypełnia się  od góry do dołu , nie tak, jak wykaz nad tabliczką, który wypełnia się  od
dołu do góry . Oznaczanie części numerami należy prowadzić w następującej kolejności: 1)
części wykonane z materiałów drzewnych lub drewnopochodnych; 2) części składowe układu
tapicerskiego; 3) części wykonane z tworzyw sztucznych i szkła; 4) okucia; 5) łączniki.
Dokumentacja techniczna (norma przedmiotowa)  odnosi się do wymiarów
(odchyłki, strzałki ugięcia, uskoki, luzy części ruchomych); materiałów podstawowych
(rodzaje, jakość wg obowiązujących norm, wilgotność itp.); materiałów pomocniczych,
sposobu wykonania (gładkość powierzchni, zabezpieczenie wąskich płaszczyzn elementów
płytowych, okleinowanie); sposobu wykończenia powierzchni, odporności na obciążenia
użytkowe oraz sposobu pakowania, przechowywania, transportu i badań.
Warunki techniczne  lub warunki odbioru technicznego - sporządza się rzadziej niż normy
przedmiotowe i dotyczą one najczęściej przedmiotów wykonywanych w kooperacji.
Dokumentacja technologiczna obejmuje: normę materiałową, normę czasową, schemat
przebiegu procesu technologicznego i kalkulację cenową.
Norma materiałowa  to zestawienie zużycia wszystkich materiałów, które potrzebne są
do wykonania mebla, czasem wraz z kartonem do zapakowania. Podstawą są wymiary netto
elementów umieszczone w tabliczce na rysunku złożeniowym w powiązaniu z normą
przedmiotową (np. jakość zużytej do wytworzenia mebla tarcicy ma wpływ na wydajność,
a to z kolei na zużycie ogółem). Norma materiałową jest podstawą do sporządzenia kalkulacji
cenowej.
Norma czasowa  to określenie ile czasu {godzin} zajmie wykonanie wyrobu. Normę
czasową określa się na cały wyrób (w warunkach rzemieślniczych) lub na cały wyrób oraz
w rozbiciu na poszczególne operacje (w warunkach potokowej organizacji pracy przy
produkcji seryjnej). Normę czasową mnoży się potem przez  cenę roboczogodziny (w zł),
i uwzględniając odpowiednie narzuty, można się dowiedzieć, ile kosztuje wytworzenie mebla.
Również ta wartość jest brana do obliczania kalkulacji cenowej.
Kalkulacja cenowa  oblicza się wstępnie techniczny koszt wytworzenia oraz 
uwzględniając zysk  za ile można wyrób sprzedać. Jest podstawą oferty handlowej
i ewentualnych negocjacji producenta z handlowcami.
Normy materiałowe
Wskaz
nik wydajności - oznacza wykorzystanie materiału. Im wyższy wskaz
nik wydajności,
tym lepsze wykorzystanie materiału, mniej odpadów, niższa  a zatem bardziej
konkurencyjna - cena wyrobu. Otrzymuje się go, dzieląc zużycie netto przez zużycie ogółem
materiału. Można wyrażać go w liczbie niemianowanej lub  mnożąc przez 100 
w procentach.
Wskaz
nik wydajności = zużycie netto / zużycie ogółem
Lub : Wskaz
nik wydajności = [zużycie netto / zużycie ogółem] x100
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Dla materiałów płytowych powinno robić się rozkrój na papierze milimetrowym, określić
ilość odpadu użytkowego, którego nie wlicza się do odpadu ogółem, i na tej podstawie
obliczyć wskaz
nik wydajności. Obecnie rozkroje robi się za pomocą programów
komputerowych.
Rys. 17 Przykład planu rozkroju arkusza na formatki płytowe. [24, s.8]
Po wprowadzeniu żądanych wymiarów formatek, kompletów wyrobów, wymiarów arkusza
płyty - program nie tylko pokazuje plan rozkroju, ale oblicza też wskaz
nik wydajności.
Są też branżowe normy, które z dużym przybliżeniem podają typowe wskaz
niki wydajności
dla niektórych podstawowych materiałów stosowanych w meblarstwie.
Tabela 6. Przykład wskaz
ników wydajności wg norm branży. Płyty wiórowe.
(tabelę 6 opracowano na podstawie arkusza egzaminacyjnego etapu praktycznego egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik technologii drewna w czerwcu 2006 r.)
Nazwa płyty meblowej Przeznaczenie, Grubość płyty Wskaz
nik
asortyment mebli wydajności płyt
%
mm
1 2 3 4
Płyty wiórowe prasowane Do produkcji mebli 8-12 84-86
typu M mieszkaniowych w kompletach, 16 87
BN-87/7123-04.11 zestawach i jako pojedyncze 18-28 88
Płyty wiórowe prasowane Do produkcji mebli kuchennych 8-12 88
typu M 16 89
BN-87/7123-04.11 18-28 90
Płyty wiórowe zwykłe Na elementy konstrukcyjne w 8-12 86
płaskie prasowane produkcji mebli i wyposażenia 16 87
BN-85-/7123-04.16 wnętrz 18 88
Płyty wiórowe prasowane Do produkcji mebli 8-12 86
typu M-I, M-II, Z-III mieszkaniowych 16 87
BN-81/7123-04.11 18-28 88
Formatki Do produkcji mebli 8-28 95
przeznaczeniowe płyt mieszkaniowych
wiórowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Norma materiałowa dla szafki pod telewizor z drewna litego klejonego
Rys. 18. Szafka pod telewizor [4, s. 36]
Obecnie bardzo rozpowszechniona jest technologia wykonania mebli z drewna litego
klejonego (tzw. klejonki). Z założeń wynika, że:
- materiał podstawowy: płyty klejone z fryzów olchowych o grubości 22mm
- półka połączona ze ścianami bocznymi na stałe
- stolik ma być na kółkach meblowych w obudowach skrętnych, o kołach z tworzywa
sztucznego o wysokości 46 mm
- wskaz
nik wydajności płyty  klejonki z fryzów wynosi 94 %
- powierzchnie powinny być zabezpieczone środkiem malarsko  lakierniczym
odpowiednim dla wyrobów stolarskich odpowiednio do jego warunków użytkowania.
- szafka ma być wykonana w warunkach przedsiębiorstwa przemysłowego, zlecenie opiewa
na 100 szafek.
Obliczenie zużycia tarcicy w postaci płyt klejonych z fryzów: powierzchnię netto
pomnożyć przez grubość oraz podzielić przez wskaz
nik wydajności, uwzględniając ilość
produkowanych szafek:
(1,474m 2 * 0,022m *100 kpl.)/0,94 = 3,450 m3
Obliczenie zużycia materiałów ściernych
Tabela 7 Parametry wykończenia powierzchni lakierem utwardzanym promieniami UV[7, r.2002 s. 138]
Rodzaj szlifowania Sposób nakładania Rodzaj Ilość sumaryczna Ilość zużytego
powierzchni drewna lakieru szlifowania lakieru rozcieńczalnika
powierzchni
lakierowej
Prędkość 18m/min 30 g/m2 lakieru UV Prędkość 15m. 35g/m2 0g/m2
Szlifowanie poprzeczne KNEHO  AC min
granulacja 150, Walzgdund  Szlifowanie
szlifowanie wzdłużne szlifowanie , wzdłużne
granulacją 180, 5g/m2 lakieru UV granulacją
szlifowanie wzdłużne KNEHO  AC - 400/500
granulacją 220 Decklack
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Zużycie papieru ściernego zakłada się doświadczalnie. Założono: 0,01m2 papieru/m2
powierzchni szlifowanej. Obliczyć powierzchnię netto do szlifowania:
1,474 m2*2strony *100kpl. * 0,01m2papieru/m2 powierzchni szlif. = 2,948 m2 papieru
(to jest na 100kpl.):
Obliczyć powierzchnie wąskich płaszczyzn:
(4*0,45+4*0,8*4+2*0,756*2+4*0,46*4)*0,022*100=(1,8+3,2+1,61+1,84)*0,022*100=
8,45*0,022*100=18,59m2 powierzchni wąskich płaszczyzn w 100 szafkach
Obliczyć zużycie papieru na wąskie płaszczyzny: 18,59m2*0,01m2 /m2 = 0,1859m2 papieru
przyjąć 0,19m2papieru do wyszlifowania wąskich płaszczyzn. Razem w normie należy
przyjąć:
- papier o granulacji 150 2,949 +0,19 = 3,139m2
- papier o granulacji 180 2,948 +0,19= 3,139 m2
- papier o granulacji 220 2,948 +0,19 = 3,139m2
Obliczyć zużycie lakieru, dobierając normę jednostkową z tab. 7 - 35g/m2
1,474*2*100kpl. *35g/m2 = 10 318 g = 10,318kg.
Zużycie lakieru na wąskie płaszczyzny: przyjmuję naniesienie natryskiem i zużycie
jednostkowe 140g/m2 z wariantu dla  Powłoki 3  tab. 8
140g/m2 *18,59m2 = 2602,6 g = 2,603 kg.
Obliczyć zużycie rozcieńczalnika do lakieru na wąskie płaszczyzny:
- z tabeli 8  wariant dla powłoki 3 odczytać zużycie rozcieńczalnika: 105g/m2
- 18,58m2 * 105g/m2 = 1950,9 g= 1,951 kg
Tabela 8. Ilości naniesienia lakieru nitrocelulozowego natryskiem pneumatycznym w zależności od sposobu
szlifowania  porównanie powłoki 1, powłoki 2 i powłoki 3.[7, r. 2002 s. 139]
Powłoka 1
Rodzaj szlifowania Sposób nakładania Rodzaj szlifowania Ilość Ilość zużytego
powierzchni drewna lakieru powierzchni lakierowej sumaryczna rozcieńczalnika
lakieru
Prędkość 10m/min 150 g/m2 lakieru Prędkość 15m.min 300g/m2 225g/m2
Szlifowanie poprzeczne uniwersalnego Szlifowanie wzdłużne
wąskotaśmowe KNEHO  NC granulacją 400
granulacja 80 Walzgdund 
szlifowanie ,
150g/m2 lakieru
uniwwrsalnego KNEHO
 NC
Powłoka 2
Rodzaj szlifowania Sposób nakładania lakieru Rodzaj szlifowania Ilość Ilość zużytego
powierzchni drewna powierzchni sumaryczna rozcieńczalnika
lakierowej lakieru
Prędkość 18m/min 100 g/m2 lakieru Prędkość 15m.min 320g/m2 150g/m2
Szlifowanie poprzeczne uniwersalnego Szlifowanie
granulacja 150 KNEHO  NC wzdłużne granulacją
Szlifowanie wzdłużne 150 Walzgdund  szlifowanie, 400
Szlifowanie wzdłużne 180 100g/m2 lakieru
uniwersalnego KNEHO 
NC
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Powłoka 3
Rodzaj szlifowania Sposób nakładania Rodzaj szlifowania Ilość Ilość zużytego
powierzchni drewna lakieru powierzchni sumaryczna rozcieńczalnika
lakierowej lakieru
Prędkość 18m/min 70 g/m2 lakieru Prędkość 15m.min 140g/m2 105g/m2
Szlifowanie poprzeczne uniwersalnego Szlifowanie wzdłużne
granulacja 150, KNEHO  NC granulacją 400
szlifowanie wzdłużne Walzgdund  szlifowanie ,
150, 70g/m2 lakieru
Szlifowanie wzdłużne uniwersalnego KNEHO 
180 NC
Norma materiałowa dla szafki wykonanej z płyty wiórowej okleinowanej okleiną
naturalną.
Zużycie płyty wiórowej zwykłej oblicza się w m3 . Z tab.6  Przykład wskaz
ników
wydajności wg norm branży meblowej odczytać wskaz
nik wydajności materiałowej, który
wynosi 88%. Obliczyć zużycie ogółem:
[(1,474*0,022)/0,88]*100kpl = 3,685m3 na 100kpl. czyli 0,03685 m3na 1 szafkę.
Zużycie okleiny: z norm branżowych przyjmuje się wskaz
niki wydajności okleiny
zależnie od jej gatunku, klasy, przeznaczenia itp. Np. dla okleiny mahoniowej wskaz
nik
wydajności zawiera się w granicach 65-70%. Przyjmując 67% wydajności na szerokie
płaszczyzny i 55 % na wąskie płaszczyzny, obliczyć zużycie ogółem okleiny.
(1,474 *2/0,67) *100=440m2
Długość wąskich płaszczyzn przyjąć tak jak dla obliczania długości standotronu i obliczyć
powierzchnie okleiny na wąskie płaszczyzny:
[(5,316m*0,022)/0,55]*100= 22,26m2
Zużycie okleiny ogółem na 100 szafek: 440 +22,26 = 462,26m2 , czyli 4,63 m2 /1 szafkę.
Zużycie składników roztworu klejowego:
Obliczanie składników roztworu klejowego według receptury:
Dane:
- klejenie żywicą mocznikową
- ilość naniesienia kleju na jednostkę powierzchni 150 g/m2
- receptura kleju : żywica klejowa 100 części wagowych
- wypełniacz 35 części wagowych
- utwardzacz 10 cz. w.
- woda 55 cz. w.
- powierzchnia do zaokleinowania (1,474*2)*100 kpl = 294,8 m2
Obliczyć, ile potrzeba masy poszczególnych składników.
Kolejność postępowania :
- obliczyć zużycie ogółem roztworu klejowego: ilość naniesienia na jednostkę powierzchni
pomnożyć przez powierzchnie do zaokleinowania
294,8 m2 x 0,15 kg /m2 = 44,22 kg, w przybliżeniu 44 kg
- obliczyć sumę części wagowych: 100 + 35 + 10 = 55= 200cz. w.
- obliczyć masę jednej części wagowej
44 kg : 200 cz. w. = 0,22 kg/ cz. w.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
- obliczyć masy poszczególnych składników roztworu , mnożąc masę jednej części
wagowej przez ilość części wagowych w roztworze
żywica klejowa : 100 cz. w x 0,22kg/cz.w. = 22kg
utwardzacz : 10 cz. w. x 0,22 kg/cz. w. = 2,1 kg
wypełniacz : 35 cz.w. x 0,22 kg/cz.w. = 7,7 kg
woda: 55 cz.w. x 0,22 kg/cz.w. = 12,1 kg.
Sprawdzenie: suma mas poszczególnych składników powinna być równa masie roztworu
ogółem: 22+ 2,1+7,7 +12,1 = 44 kg.
Obliczenie kleju topliwego do zaokleinowania wąskich płaszczyzn: przyjąć zużycie kleju
topliwego do zaokleinowania 1m2 z tabel np. 0,15kg/m2
Długość wąskich płaszczyzn: przyjąć tak, jak dla obliczania standotronu: 5,316 m.
5,316*0,022*0,15*100=1,75 kg kleju topliwego/100kpl.
Obliczanie zużycia tarcicy przy wykonywaniu mebli z drewna litego.
Trzeba obliczyć miąższość wszystkich elementów i je zsumować. Następnie przyjmuje się
wskaz
nik wydajności, który wynosi ok. 50% dla tarcicy iglastej i ok. 40% dla tarcicy
liściastej. Wskaz
nik jest zależy od klasy tarcicy, od wymiarów pozyskiwanych elementów, od
przeznaczenia elementów, dokładności urządzeń i narzędzi którymi się pracuje oraz od
umiejętności i wiedzy pracowników. Gdyby w/w szafka była od początku pozyskiwana
z tarcicy, poprzez pozyskiwanie fryzów, potem ich klejenie i dalsze postępowanie jak
z klejonką, zużycie tarcicy wynosiłoby przy wydajności 45%:
(1,474 *0,022)/0,45= 0,0720622m3/1 szafkę oraz 7,206m3 tarcicy na 100 szafek.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co zawiera dokumentacja projektowa?
2. Co zawiera projekt wstępny?
3. Co obejmuje projekt techniczno  roboczy?
4. Scharakteryzować rodzaje rysunków
5. Jak wypełnia się tabliczki na rysunkach złożeniowych i zestawieniowych?
6. Co zawiera norma przedmiotowa?
7. Co to jest norma materiałowa?
8. Co to jest norma czasowa na wyrób?
9. Co to jest kalkulacja cenowa wyrobu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
dokumentację rysunkową szafki pod telewizor z tekstu, przy założeniu, że jest
ona wykonana z płyty wiórowej okleinowanej okleiną mahoniową. Pozostałe wymiary bez
zmian. Połączenia boków z wieńcami na konfirmaty. Szafka ma być wykonywana
w warunkach przemysłowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem:  Zawartość dokumentacji projektowej i  Dokumentacja
rysunkowa, techniczna, technologiczna ,
2) wykonać rysunek złożeniowy, rysunki wykonawcze i rysunki szczegółów
konstrukcyjnych
Wyposażenie stanowiska pracy:
- papier A4,
- przybory kreślarskie,
- podręcznik do konstrukcji mebli  Konstrukcje mebli cz.1 L Giełdowskiego oraz
 Konstrukcje mebli cz.2 cz.2 I\> Swaczyny i M. Swaczyny. Możesz to zrobić
z wykorzystaniem programu komputerowego.
Ćwiczenie 2
Do wykonanych w ćwiczeniu 1 rysunków oblicz dla tej szafki zużycie płyty wiórowej
zwykłej o grubości 18mm przy założeniu wskaz
nika wydajności 85%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem wykonania normy materiałowej w tekście,
2) wykonać ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska:
- materiał nauczania z rozdziału 4.3.1.,
- kalkulator,
- przybory do pisania lub komputer z drukarka, papier
Ćwiczenie 3
Dla tej samej szafki z ćwiczenia 1 oblicz zużycie lakieru na lakierowanie dwustronne
jednokrotne, przy założeniu, że norma naniesienia na jednostkę powierzchni wynosi 100 g na
metr kwadratowy. Wskaz
nik wydajności lakieru przy nanoszeniu natryskiem wynosi 70%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wykonać obliczenia
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- kalkulator lub komputer z programem exel.
Ćwiczenie 4
Dla 100 kpl. tej samej szafki z ćwiczenia 1 oblicz zużycie poszczególnych składników
roztworu klejowego do okleinowania szafki przy założeniu:
 ilość naniesienia roztworu klejowego na jednostkę powierzchni wynosi 120 g/ m
kwadratowy
 receptura kleju: żywica mocznikowa 100 cz.w.;
 wypełniacz 30 cz.w.
 utwardzacz 10 cz.w
 woda 60 cz.w.
 dla przypomnienia: powierzchnia okleinowanych elementów na dwie strony wynosi 295
m kwadratowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć ilość składników roztworu klejowego wg przykładu w materiale nauczania
dotyczącym tego rozdziału.
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- kalkulator lub komputer z programem exel.
4.3.4. Sprawdzian postępów:
Czy potrafisz:
TAK NIE
1) odróżnić rysunek złożeniowy od wykonawczego
2) wykonać rysunki złożeniowy i wykonawczy
3) opracować założenia projektowe dla dowolnego
wyrobu stolarskiego?
4) zaproponować konstrukcję wyrobu i uzasadnić jej wybór
5) naszkicować kilka rozwiązań projektu i dokonać najlepszego
rozwiązania
6) sporządzić normę materiałową
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.4. Zawartość dokumentacji technologicznej. Normy czasowe
4.4.1 Materiał nauczania
Jak równomiernie i sprawiedliwie obciążyć zadaniami pracowników i wykonać prace
w terminie?
Obciążenie pracą kojarzy się często z przepracowaniem lub zbyt dużą liczbą obowiązków.
Odczuwają je osoby, od których wymaga się dotrzymania terminu wykonania zadania np.
sporządzenie sprawozdania, przygotowanie prezentacji przed zebraniem, przygotowanie
wyrobów do wysyłki czy codzienne wykonanie zadań produkcyjnych na stanowisku, wydziale
i w całym zakładzie. Wpływ ma też czynnik subiektywny np. stres i towarzyszące mu uczucie
niepokoju, niezadowolenie czy wręcz depresja i brak poczucia kontroli nad sytuacją.
Istnieją techniki służące do planowania i oceny fizycznego obciążenia. Pomocne tu okazać
się może - niedoceniane szczególnie w małych i średnich zakładach - normowanie pracy. Może
to być: norma czasu - określa się czas potrzebny na wykonanie przez robotnika określonych
elementów procesu pracy lub przerw; norma technologiczna - określa się warunki
technologiczne, w jakich powinna być wykonana dana operacja, aby otrzymać wymaganą jakość
produkcji; norma obsady określa ilość osób koniecznych do jednoczesnej obsługi maszyn,
urządzeń, lub wykonania określonej pracy. Ustalona po wykonaniu prac analitycznych
i projektowych  norma pracy odpowiada wymogom fizjologii pracy, której celem jest
zabezpieczenie trwałej zdolności do pracy. Normy stanowią obiektywne mierniki nakładu pracy
niezbędnej do wykonania określonych operacji (wyrobów, robót). Mogą być przyjęte jako
podstawa do podziału zadań, obciążenia poszczególnych stanowisk pracy, które pozwala
w efekcie na osiągniecie wysokich wyników produkcyjnych i ekonomicznych. Przy ustalaniu
norm analizowana jest organizacja pracy na określonych stanowiskach roboczych
i projektowanie usprawnienia tej organizacji. Normowanie pracy prowadzi do ujawnienia wad
w organizacji produkcji i pracy np. przerwy w pracy pracowników spowodowane oczekiwaniem
na dostarczenie materiału, ostrzenie narzędzi czy kserowanie rysunków wykonawczych.
W praktyce najczęściej stosuje się metodę  obserwacji dnia roboczego i  metodę
chronometrażu . Metoda chronometrażu prowadzi do sporządzenia tzw.  normatywów czasu
pracy .
Obserwacja dnia roboczego
Przedmiotem obserwacji może być praca robotnika, maszyny lub robotnika i maszyny
razem  co stosuje się najczęściej. Ponieważ  kamerowanie jest dla pracowników stresujące
i niezbyt mile widziane - w każdym zakładzie, bez żadnych dodatkowych nakładów, łatwo
można dokonać pomiaru zwykłym zegarkiem z sekundnikiem. Jest to śledzenie i rejestracja
występujących na stanowisku lub stanowiskach roboczych elementów pracy i przerw.
Z otrzymanych zapisów oblicza się wielkości (lub udziały procentowe) czasu zużywanego na
poszczególne elementy pracy i wielkości czasu przerw. Na podstawie obserwacji dnia roboczego
można określić: stopień wykorzystania czasu pracy robotników, stopień wykorzystania czasu
pracy maszyn i urządzeń, wielkość strat czasu pracy z rożnych przyczyn, normatywy czasu
uzupełniającego, normatywy czasu przygotowawczo  zakończeniowego i metody pracy
stosowane na stanowisku roboczym. Można stosować obserwacje ciągłe lub chwilowe  to
zależy od czasu trwania poszczególnych elementów czasu pracy. Obserwacja ciągła polega na
nieprzerwanym śledzeniu i rejestrowaniu wszystkich elementów pracy i przerw występujących
na stanowisku roboczym w czasie trwania obserwacji w kolejności ich występowania
z jednoczesnym zapisem czasu początku lub końca tych elementów. Dobrze jest zrobić to
w ciągu całej zmiany roboczej. Najłatwiej jest poddać obserwacji indywidualnej 1-osobowe
stanowisko pracy (na praktycznej nauce zawodu pierwsze ćwiczenie uczniowie wykonują,  na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
nauczycielu lub  na mistrzu , obserwując i notując ich czas pracy). Ale najpierw trzeba przyjąć
jednakowe nazewnictwo i ustalić, jakie czynności zalicza się do jakiego elementu czasu trwania
obserwacji. Posłużyć się można tu  Schematem struktury technicznej normy czasu pracy
NORMA CZASU Nt
1. czas przygotowawczo  zakończeniowy tpz
2. czas jednostkowy tj
2.1. czas wykonania tw
2.1.1 czas główny tg
2.1.2. czas pomocniczy tp
2.2. czas uzupełniający tu
2.2.1.czas obsługi to
2.2.1.1.czas obsługi technicznej tot
2.2.1.2.czas obsługi organizacyjnej too
2.2.2.czas potrzeb fizjologicznych tf
2.2.2.1 czas odpoczynku tfo
2.2.2.2. czas potrzeb naturalnych tfn
Rys. 19 Schemat klasyfikacji czasu roboczego [20, s. 48]
Pozostałe oznaczenia:
Tb  czas przerw
Tbu  czas przerw nieuzasadnionych
Tbn  czas przerw uzasadnionych
Uwaga! Czas roboczy to nie to samo, co norma czasu pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Czas potrzebny na wykonanie operacji w produkcji masowej lub seryjnej na przedmiocie
składa się z czasu przygotowawczo  zakończeniowego (jest potrzebny do zapoznania się
z rysunkiem i z robotą, ustawieniami, uzbrojeniem i rozbrojeniem obrabiarki, załatwienie
formalności przy przyjmowaniu i zdawaniu zadania), oraz z czasu jednostkowego (stanowi sumę
czasu wykonania operacji i czasu uzupełniającego). Na czas wykonania składa się czas główny
(czas, w którym następuje zmiana kształtu, wymiarów lub właściwości fizyko-chemicznych
elementu lub wyrobu) oraz czas pomocniczy (zużywany na różne czynności ręczne np.
zamocowanie i zdjęcie przedmiotu obrabianego, czynności związane ze zmianą ustawienia
obrabiarki, pomiarami dokładności obróbki itp.) Z kolei na czas uzupełniający składają się: czas
obsługi (obsługi technicznej np. wymiana stępionych narzędzi, usuwanie wiórów oraz obsługi
organizacyjnej czyli sprzątanie, smarowanie maszyny, odnoszenie narzędzi do narzędziowni
itp.); czas na potrzeby fizjologiczne (przerwy na odpoczynek, przerwy na potrzeby
fizjologiczne). Uwaga: nie wlicza się do normy na wykonanie czasu przerw nieuzasadnionych
i to zarówno wynikających z winy pracownika jak i z przyczyn organizacyjno  technicznych
leżących po stronie zakładu
Trzeba się dobrze przygotować. Do obserwacji najlepiej wybrać pracownika z nieco
wyższymi od przeciętnych kwalifikacjami, z pewnym stażem, stworzyć właściwą atmosferę
między obserwatorem a obserwowanym (niektórzy peszą się, gdy im się  patrzy na ręce ),
zapoznać się z procesem technologicznym i metodami pracy. Szczegóły organizacji stanowiska
pracy to np. rozmieszczenie narzędzi, sposób zaopatrywania stanowiska w materiał do obróbki
i odstawianie go po obróbce, odległości od rozdzielni, wypożyczalni narzędzi, magazynu
materiałów, urządzeń sanitarnych, oświetlenie, temperatura otoczenia, hałas, parametry obróbki,
stan i sposób konserwacji obrabiarki, stan narzędzi. Zrobić szkic organizacji stanowiska pracy
(będzie to potrzebne do analizy) i przygotować tabelkę do notowań. Przykład pochodzi
z obserwacji stanowiska piłowania prostoliniowego na pilarce taśmowej stolarskiej.
Tabela 9 Arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia roboczego na pilarce taśmowej [opracowanie własne
na podst.. 20, s. 53]
Lp Treść obserwacji Czas Czas Czas Symbol Wykonanie
bieżący bieżący trwania czasu jednostek
produkcji
godz. Minut/sek minut szt. (lub w
m)
1 Przybycie na stanowisko 7 00
2 Pobranie materiału 7 03 3 txi
3 Zakładanie i napinanie piły taśmowej, 7 10 7 tpz
ustawianie przykładni
4 Podjęcie elementu z palety 7 10,30 0,5 tp
5 Piłowanie prostoliniowe 7 11,30 1 tg 1 szt.
6 Odłożenie elementu na paletę 7 12 0,5 tp
7 Itd....
W celu przeprowadzenie fotografii dnia roboczego (fdr) trzeba przybyć na stanowisko co
najmniej 10 minut przed rozpoczęciem zmiany. Podczas obserwacji notuje się tylko czasy
rozpoczęcia lub zakończenia czynności. Powinno się dokonać 3-5 takich obserwacji.
Teraz pora na opracowanie wyników. Najpierw trzeba obliczyć i zakwalifikować
poszczególne elementy czasu w arkuszach obserwacyjnych. Pomocny okaże się formularz:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Tabela.10 Zestawienie rodzajów i wielkości czasów pracy i przerw podczas jednej obserwacji [opracowanie
własne na odstawie 20, s. 15-21]
Lp. Rodzaj czasu symbol Krotność A
ączne czasy % udziały łącznych uwagi
występowania trwania czasów trwania w
czasie obserwacji
1 Czas przygotowawczo - tpz 8 25 5,21
zakończeniowy
2 Czas główny tg 195 190 39,58
3 Czas pomocniczy tp 195 175 36,46
4 Czas wykonania (tg +tp) tw 390 365 76,04
5 Czas obsługi technicznej tot 6 15 3,125
6 Czas obsługi organizacyjnej too 4 6 1,25
7 Czas obsługi stanowiska to 10 21 4,375
roboczego (tot + too)
8 Czas na odpoczynek tfo 1 30 6,25
9 Czas na potrzeby naturalne tfn 3 15 3,125
10 Czas na potrzeby fizjologiczne tf 4 45 9,375
11 Czas uzupełniający (to +tf) tu 16 66 13,75
12 Czas przerw zależnych od robotnika txi 2 8 1,167
13 Czas przerw z przyczyn organizacyjno txot 2 16 3,333
 techn.
RAZEM 480 MINUT Ok. 100%
Najważniejszym etapem obserwacji dnia roboczego jest analiza wyników i wnioski. Na
pierwszy rzut oka zdziwienie może budzić fakt, że tylko 81% czasu pracy przeznacza się na
czas wykonania czynności, a 24 minuty przerw zawinionych stanowi prawie 5% całego czasu
zmiany roboczej. Tymczasem po przeprowadzeniu fdr na kilku innych stanowiskach okazało się,
że jest to wariant optymistyczny, bo średnio w badanej hali maszynowni czas główny wykonania
wynosił niecałe 60% czasu pracy. Zestawienie wyników kilku indywidualnych fdr dotyczących
tego samego stanowiska wykonać można w formularzu o tej samej nazwie
Tabela 11 Zestawienie wyników indywidualnych fotografii dnia roboczego [opracowanie własne na podstawie
20, s. 15-21]
Lp Rodzaj czasu symbol Obserw. Obserw. Obserw. A
ączne Średnie % udziały
. czasy laczne łącznych
1 2 3 trwania czasy czasów
trwania trwania w
czasie
obserwacji
1 Czas przygotowawczo - tpz 8 9 13 30 10 2,08
zakończeniowy
2 Czas główny tg 195 200 186 170 185 38,61
3 Czas pomocniczy tp 195 Itd...
... itd...
13 Czas przerw z przyczyn txot 5 8 8 21 7 1,46
organizacyjno  techn.
RAZEM 480 480 480 480 Ok. 100%
MINUT MINUT MINUT MINUT
Można analizować szczegółowo czas przygotowawczo-zakończeniowy, jeśli podczas
wykonywania obserwowanych czynności występuje on kilkakrotnie w postaci rożnych
składowych elementów np. ustawienie przyrządu, zamocowanie narzędzi, instruktaż, liczenie
elementów wykonanych, zdawanie narzędzi i przyrządów. Też oblicza się średnie wartości
z kilku wykonanych fotografii. Analizę czasu wykonania przeprowadza się oddzielnie dla czasu
głównego i pomocniczego. Czas obsługi analizuje się analogicznie jak czas przygotowawczo 
zakończeniowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Co z tego wynika?
Przy propozycjach poprawy organizacji pracy na stanowisku pracy warto wziąć pod uwagę
podstawowe zasady ekonomii ruchów. Po pierwsze na wielu ręcznych stanowiskach pracy (np.
montaż) jedna z rąk pracownika, częściej lewa, nie wykonuje efektywnej pracy, bo pracownik
trzyma w niej element (przedmiot pracy). Czy można zainstalować tam uchwyt i zwolnić rękę?
Jeśli już pracownik będzie mógł wykorzystać do pracy i lewą rękę, to zadbajmy o takie
rozłożenie narzędzi, przyborów, pojemników z częściami potrzebnymi na stanowisku  aby
ruchy rąk zaczynały się i kończyły jednocześnie, były symetryczne i w miarę możliwości
równomiernie obciążone i w jednakowym czasie pozostawały w spoczynku. W konsekwencji
poprawi to wprawę, dokładność wykonania, a rytmiczność produkcji może zwiększyć
wydajność pracy. Po drugie dobrze byłoby, aby długość ruchów rąk była w granicach 15-40cm.
Kolejnym czynnikiem wpływającym hamująco na tempo pracy, utrudniającym poszczególne
ruchy pracowników i powodującym przedwczesne zmęczenie są ciężkie narzędzia oraz opory
podczas przemieszczania przedmiotów. Może mogłyby pomóc dodatkowe rolki, ześlizgi,
wyciągi? Albo mocowanie narzędzi na sprężynujących uchwytach, podwieszanych na
zwieszających się linkach, gdzie łatwo jest po nie sięgnąć, a puszczone po wykonaniu czynności
same wycofują się do pozycji spoczynkowej? Warto też przyjrzeć się, czy można
wyeliminować jakieś elementy ruchów ciała w procesie pracy. Czy wyposażając stanowisko
pracy np. w zasobnik elementów z podnośnikiem nożycowym zmniejsza pracochłonność
ruchów tułowia i kończyn dolnych związanych z przemieszczaniem tułowia? Zamiast
wykonywać  skłony  wyprosty pracownik więcej czasu przeznaczy na czynności na
stanowisku, np. zamocuje więcej zawiasów w drzwiach.
Jeśli wcześniej były sporządzane normatywy czasowe np. metodą chronometrażu (metoda
wymaga osobnego objaśnienia), można porównać uzyskiwane średnie czasy z czasami
normatywnymi, obliczać straty ilościowo i procentowo  i to jest podstawa do wyciągania
wniosków i podejmowania działań naprawczych, mających na celu polepszenie organizacji
produkcji. I tak na podstawie analizy danych w tabeli 2 oraz czynników związanych
z organizacją stanowiska piłowania krzywoliniowego na konkretnej hali maszynowni można
było wyciągnąć następujące wnioski: zamiast jednej 30 minutowej przerwy na odpoczynek
zaproponowano jedną 15 minutową i dwie po 10 minut; przygotowywanie narzędzi do pracy
(ostrzenie, wyrównywanie nierówności, naprężanie, łączenie pił podłużnych) można zlecić
wyspecjalizowanemu warsztatowi wyposażonemu w bardziej nowoczesne urządzenia do tego
celu  dzięki temu jakość narzędzi polepszyła się, a pracownicy mieli więcej czasu na
wykonanie swoich zadań przy obrabiarce; nieznacznie należy zwiększyć ilość produkcji w toku,
dzięki czemu praca staje się bardziej rytmiczna, usprawnić obsługę administracyjno  biurową
np. wydawanie odzieży roboczej i środków ochrony osobistej itp.
Zależnie od celu, jaki się chce osiągnąć oraz charakteru obserwowanych  obiektów
postępuje się nieco odmiennie. I tak: metodą obserwacji ciągłej  na stanowisku
wielomaszynowym bada się stopień wykorzystania czasu pracy robotnika i maszyn, a następnie
analizuje i projektuje taki przebieg pracy, w którym wykorzystanie ich pracy jest najlepsze.
Z kolei  zespołowa fotografia dnia roboczego jest mniej dokładna, bo obserwuje się
jednocześnie zespół 5-10 osobowy i zapisuje się regularnie w równych odstępach czasu (co 1-3
min) fakty występowania czynności lub przerw. Trzeba to robić zawsze w tej samej kolejności
i z tego samego punktu obserwacyjnego. Natomiast do obserwacji stanowisk transportu
międzyoperacyjnego obserwator porusza się razem z obiektem obserwacji, stąd nazwa metody
 na trasie . Stosuje się ja też do większej grupy pracowników (10-25 osób), notując fakty pracy
lub przerw na stanowiskach co 2-4 minuty, podobnie jak w obserwacji zespołowej. Metodą
 samofotografii (pracownik sam notuje czynności i czasy ich trwania). W praktyce najbardziej
obiektywne okazały się pomiary przerw wynikające z przyczyn zewnętrznych. Jest jeszcze
 metoda obserwacji migawkowej ale w praktyce mało stosowana, bo przełożenie jej na
rzeczywistość wymaga posługiwania się matematycznymi wzorami z dziedziny rachunku
prawdopodobieństwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Metoda chronometrażu
Chronometraż  to pomiary czasu trwania powtarzalnych elementów operacji (zabiegów,
grup czynności, ruchów). Tą metodą można: określić wartości normatywów czasu wykonania
i czasu przygotowawczo  zakończeniowego; dokonać oceny poziomu wykonania przez
robotników ustalonych norm czasu pracy; ujawnić ewentualne niedociągnięcia organizacyjno 
techniczne na stanowisku roboczym; przeanalizować metody pracy pracowników osiągających
najlepsze wyniki i zaprojektować najbardziej racjonalne metody pracy. Można poddać
pomiarom chronometrażowym jednego pracownika lub grupę pracujących w zespole lub parami.
Pomiar dotyczy wtedy operacji. Metodę, przy której pomiaru wszystkich elementów operacji
mierzy się nieprzerwanie od jej rozpoczęcia do zakończenia stosuje się wtedy, gdy czas trwania
wszystkich elementów operacji jest większy niż 10 sek. Jeśli elementy operacji są tak krótkie, że
ich pomiar jest niemożliwy lub byłby obarczony dużym błędem, należy połączyć kilka
krótkotrwałych czynności w  cykle o różnym składzie badanych elementów.
Aby wyniki były jak najbardziej przydatne do ustaleń norm czasowych powinno się wybrać
właściwego pracownika, aby wykonywał pracę bez nadmiernego wysiłku, posiadał wprawę
i kwalifikacje. Następnie przygotować stanowisko pod względem organizacyjno  technicznym,
sprawdzić, czy jest zaopatrzone w narzędzia, przyrządy, materiał do obróbki na czas trwania
pomiarów oraz czy przebieg wykonania operacji jest zgodny z planowanym procesem
technologicznym i czy przestrzegane są założone parametry obróbki (prędkość posuwu,
prędkość skrawania, grubości warstwy skrawanej itp.). Ilość niezbędnej liczby pomiarów zależy
od wielkości serii elementów i długości operacji. Im dłuższa operacja i krótsza seria tym mniej
pomiarów się wykonuje, najczęściej jest to 5-30 pomiarów.
Tabela 12 . Przykład notowań czasu trwania czynności w metodzie chronometrażu
[opracowanie własne na podstawie 20, s. 15-21]
Lp. Dosunięcie elementu do Wyjście freza Czas
freza (czas bieżący trwania
(czas bieżący w min.) w min. ) ( sek.)
1 9.00.00 9.00.58 58
2 9.02.10 9.03.09 59
3 9.04.11 9.05.11 60
4 9.07.01 9.08.09 68
5. 9.10.00 9.10.55 55
6 9.12.01 9.12.59 58
7. 9.13.10 9.14.07 57
8 9.15.15 9.16.17 62
9 9.17.50 9.18.48. 58
10. 9.20.15 9.21.12 57
11 9.22.21 9.23.20 59
12 9.24.23 9.25.28 65
13 9.27.28 9.28.23 55
14. 9.29.59 9.30.55 56
15. 9.32.01 9.33.00 59
RAZEM 886
średni czas czynności 59,06 sek
Przed pomiarem trzeba  uchwycić punkty graniczne poszczególnych czynności i podczas
pomiarów rejestrować czas bieżący w odniesieniu do ustalonych punktów. Na przykład
czynność  frezowanie jest ograniczona dwoma punktami granicznymi: moment dotyku freza do
materiału i moment wyjścia freza z materiału. Notuje się czas bieżący a potem oblicza się czas
trwania. A
atwiej temu sprostać, gdy pracownik zachowuje równe tempo pracy i wykonuje
czynności zgodnie z instrukcją. Do ustaleń bierze się wielkości pomiarów, w których wskaz
nik
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
tempa pracy zawiera się w granicach 0,8-1,2. Tym sposobem można rejestrować pozostałe
elementy czasu trwania składowych operacji np.  dosunięcie elementu do freza , odmocowanie
i odłożenie elementu na paletę itp. Po zakończeniu pomiarów należy dokonać tzw.  czyszczenia
szeregu chronometrażowego czyli usunięcia pomiarów przekraczających dopuszczalny rozrzut,
który dobiera się wg specjalnej tabeli. Tak obliczona wartość czasu trwania może służyć do
wyznaczenia normy czasu na operację lub do opracowania normatywów czasu pracy.
Metoda normatywów zakładowych
Przy seryjnej produkcji, przy powtarzających się czynnościach bardzo pomocna jest metoda
normatywów zakładowych. Sporządza się je w drodze wielokrotnych pomiarów - metodą
chronometrażu czasu wykonywania tych samych czynności i oblicza przeciętny czas.
Normatywy  to tabele, w których zestawione są czasy wykonywania poszczególnych czynności
lub operacji technologicznych, zależnie od wielkości elementów. Dla przykładu zamieszczony
jest wyciąg z normatywów czasowych dla niektórych operacji. Jak z niego korzystać?
Przykład: Ile czasu potrzeba na 1-krotne, 2-stronne wyszlifowanie szerokich płaszczyzn
lakierowanych lakierem nitrocelulozowym na szlifierce taśmowej dla 100 elementów płytowych
o wymiarach 500x500mm? Należy:
- odszukać w spisie treści  Normatywów... nazwę operacji i stronę, na której występuje
- otworzyć na tej stronie (trzecia od góry),
- zobaczyć, w jakich jednostkach wyrażony jest czas wykonywania tej operacji ( dm2),
- obliczyć powierzchnię jednego elementu i wyrazić ją w dm2 (500mm = 50cm=5dm),
- 5dmx5dm=25dm2,
- odczytać z tabeli czas normatywny dla 1 elementu: 0,097min - na jedną stronę,
- obliczyć czas szlifowanie na dwie strony: 0,097x2=0,194 min,
- obliczyć czas szlifowania 100 elementów: 0,194x100= 19,4 min.
SZLIFOWANIE W
SKICH PA
ASZCZYZN - SZLIFIERKA TAŚMOWA -
STANOWISKO R
CZNE [ZAA
AMANIE KRAW
DZI] Y=0,330+0,003X
X {cm} 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130
Y{min} 0,39 0,42 0,45 0,48 0,51 0,54 0,57 0,6 0,63 0,66 0,69 0,72
X {cm} 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250
Y{min} 0,75 0,78 0,81 0,84 0,87 0,9 0,93 0,96 0,99 1,02 1,05 1,08
X {cm} 260 270 280 290 300 310 320 330 340 350 360 370
Y{min} 1,11 1,14 1,17 1,2 1,23 1,26 1,29 1,32 1,35 1,38 1,41 1,44
SZLIFOWANIE SZEROKICH PA
ASZCZYZN OKLEINOWYCH -
SZLIFIERKA TAŚMOWA Y=0007+0,008X
X {dm2} 2 3 4 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Y {min} 0,023 0,031 0,039 0,047 0,087 0,127 0,167 0,207 0,247 0,287 0,327 0,367
X {dm2} 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105
Y {min} 0,407 0,447 0,487 0,527 0,567 0,607 0,647 0,687 0,727 0,767 0,807 0,847
X {dm2} 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165
Y {min} 0,887 0,927 0,967 1,007 1,047 1,087 1,127 1,167 1,207 1,247 1,287 1,327
SZLIFOWANIE SZEROKICH PA
ASZCZYZN LAKIEROWYCH - SZLIFIERKA TAŚMOWA -
NITRO, CELUR (1-krot. I 1-str.) Y=0,047+0,002X
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
X {dm2} 2 3 4 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Y {min} 0,051 0,053 0,055 0,057 0,067 0,077 0,087 0,097 0,107 0,117 0,127 0,137
X {dm2} 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105
Y {min} 0,147 0,157 0,167 0,177 0,187 0,197 0,207 0,217 0,227 0,237 0,247 0,257
X {dm2} 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165
Y {min} 0,267 0,277 0,287 0,297 0,307 0,317 0,327 0,337 0,347 0,357 0,367 0,377
SZLIFOWANIE SZEROKICH PA
ASZCZYZN -
PRASA HYDRAULICZNA 6-PÓA
KOWA Y=0,099+0,001X
X {dm2} 2 3 4 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Y {min} 0,101 0,102 0,103 0,104 0,109 0,114 0,119 0,124 0,129 0,134 0,139 0,144
X {dm2} 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105
Y {min} 0,149 0,154 0,159 0,164 0,169 0,174 0,179 0,184 0,189 0,194 0,199 0,204
X {dm2} 110 115 120 125 130 135 140 145 150 155 160 165
Y {min} 0,209 0,214 0,219 0,224 0,229 0,234 0,239 0,244 0,249 0,254 0,259 0,264
Rys. 20. Wyciąg z normatywów zakładowych [8, s. 1]
Wykorzystując czas pracy i możliwości obrabiarek
Rzeczywistą wydajnością obrabiarki określa się ilość obrobionego na niej materiału
w określonym czasie np. w ciągu godziny, zmiany, miesiąca itd. Można się sprzeczać, czy
słusznie wydajność traka określa się ilością przetartego surowca w m3, a wydajność strugarki 4-
stronnej w metrach bieżących struganych fryzów. Czy nie bardziej motywującą byłaby ilość
pozyskanej tarcicy, co wpływałoby na wydajność materiałową tarcicy w stosunku do kłód?
W tym przypadku chodzi o to, że z czasem pracy maszyn wiąże się czas pracy ludzi. Ponieważ
obok zużycia fizycznego maszyn postępuje zużycie ekonomiczne, powinno się eksploatować je
maksymalnie. Nominalny czas pracy nie jest faktycznym czasem pracy maszyny. Przestoje
mogą być spowodowane: remontami, brakiem surowca, nieobecnością pracownika, awariami
i innymi czynnikami. I dalej: przerwy miedzy elementami na obrabiarkach przelotowych
z przerywanym przepływem, przerwy na dostawienie i odstawienie palety z materiałem przed
i po obróbce, czas zamocowania elementu we wzorniku i wyjęcia go (np. przy frezowaniu
krzywoliniowym) itp.  to obniża czas obróbki maszynowej obrabiarki. Naukowcy opracowali
tzw. wskaz
niki wykorzystania czasu roboczego k1 i czasu maszynowego k2 i zestawili je
w tabeli. Między wydajnością teoretyczną Qt a wydajnością rzeczywistą Qr zachodzi zależność:
Qr = Qt x k1 x k2.
Znając więc teoretyczną wydajność maszyny wynikającą z całkowitego czasu pracy
obrabiarki można obliczyć, ile można na tym stanowisku obrobić materiału. Np. dla czopiarki
dwustronnej z posuwem mechanicznym przyjmuje się średnie współczynniki k1 i k2
odpowiednio: 0,75 i 0,73. Zakładając średni posuw 8,5m/min i 8-godzinny czas pracy, łatwo
można obliczyć, że można w ciągu zmiany obrobić na tym stanowisku:
8godz. x 60 min/godz. x 8,5 m/min x 0,75 x0,73 = 2234m.
Tak ustalone zadania mogą być punktem wyjścia do analizy wydajności na stanowisku, w której
to analizie należy uwzględnić inne czynniki np.: posuw przy różnych gatunkach drewna,
grubości warstwy skrawanej, odstępy między elementami itp. Przy niewielkich  akrobacjach
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
można ustalić normę czasową na wyrób, uwzględniając obsadę stanowiska.
....lub obmyślić sposób
Nie mając danych tabel, współczynników, posuwu ani innych parametrów też można całkiem
prosto określić zadania stanowiska wyposażonego np. w czopiarkę dwustronną. Po pierwsze
trzeba określić posuw, zaznaczając miejsce na przenośniku i zegarkiem z sekundnikiem
zmierzyć przebieg w ciągu minuty. Ustalono: 12 m/min. Następnie rzetelnie określić czas
przerw, uwzględniając np. czas na śniadanie (30 min), czas sprzątania (10 min), czas na sprawy
organizacyjne (5 min), czas na zmianę narzędzi (5 min)  razem 50 minut. Załóżmy, że do
obróbki są płyty klejone z drewna litego o długości 2,4m i będą wpuszczane co 0,4m.
Wydajność rzeczywista obliczona z czasu pracy (8 godz.) i posuwu wynosi 5760m. Gdy odejmie
się czas przerw można wykonać 5160 m. Uwzględniając przerwy miedzy elementami:
5160m x [2,4m : (2,4m + 0,4m)] = 4423 m.
Kiedy obrabia się krótkie elementy o długości np. 0,6 m przy niezmienionych pozostałych
założeniach zdąży się przepuścić tylko niecałe 4 tys. m. W praktyce, w szczególności posługując
się programem exel, takie obliczenia uzyskuje po naciśnięciu jednego klawisza.
Jeszcze prostsze w stosowaniu są tzw. sumaryczne metody normowania czasu pracy, kiedy
to szacuje się czas wykonania jakiegoś wyrobu (elementu, operacji, czynności) w oparciu
o wyrób podobny i normę już istniejącą. Rzemieślnicy np. określają pewną kwotę procentowo
od wartości materiału. Szacunkowo też przyjmuje się wartość robocizny przy sporządzaniu
wstępnej kalkulacji ceny wyrobu.
Bo chaotyczny przydział zadań na stanowiska według zasady  ile kto może odsuwa tylko
problem w czasie i jest wrogiem racjonalnej organizacji pracy. Trudniej natomiast opracować
narzędzia za pomocą których można rzetelnie, trafnie i dokładnie dokonać pomiaru obciążenia
pracą umysłową.
Przykład 1 - przeprowadzenie obserwacji lekcji przedmiotowej
Część I
- przygotować pusty  Arkusz obserwacyjny wg wzoru w tab. 10
- przyjść do klasy podczas przerwy, przed lekcją, która będzie obserwowana
Część II
- notować nazwy czynności i czas rozpoczęcia każdej czynności wg wzoru w  Arkuszu
obserwacyjnym w tab.10.np.
1. rozpoczęcie obserwacji 8.50
2. przyjście nauczyciela 8.53
3. sprawdzanie obecności 8.54
4. zbieranie pieniędzy od klasy na wycieczkę. 8.56
5. sprawdzenie zadania domowego 9.00
6. odpytanie ucznia z ostatniej lekcji 9.03
7. podanie tematu lekcji 9.10
8. wyjście na zaplecze po pomoce dydaktyczne 9.11
9. powrót z zaplecza 9.14
itd...
....... zakończenie obserwacji 9.35.
Część. III
- obliczyć czasy trwania poszczególnych czynności i wpisz do kolumny obok
- sprawdzić, czy nie ma pomyłki, i czy suma daje 45 minut
- przyporządkować im symbole  jak w  Arkuszu...
- skonsultować to przyporządkowanie symboli czasu z kolegami w grupie i z nauczycielem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Opracować wyniki w tabeli wg wzoru.  Zestawienie rodzajów i wielkości czasów pracy
i przerw podczas jednej obserwacji . Polega to na pogrupowaniu wszystkich występujących
osobno czasów o tych samych symbolach. Np. tpz występował 3 razy, więc trzeba je
wszystkie dodać. Czas główny występował kilka razy, i też trzeba go zsumować
(sprawdzanie zadania domowego, odpytywanie, podsumowanie lekcji - to też czas główny).
Część III
Dokonać analizy wyników.
Pomoże w tym tabela..... Zestawienie wyników indywidualnych fotografii dnia roboczego .
Tu najważniejszy jest procentowy udział poszczególnych składników czasu lekcji
w odniesieniu do 45 minut. Np. : suma czasów tpz wyniosła 7 minut, więc obliczenie %
udziału w czasie lekcji jest następujące:
(7: 45)*100= 15,5%
Część IV
Wnioski.
Zaproponować taką organizację lekcji, na której zwiększy się procentowy udział czasu
głównego wykonania w 45 minutach lekcji.
Pamiętaj!
Nie rób z tego użytku przeciwko nauczycielowi. Nauczyciel specjalnie będzie robił takie
czynności, których nie zrobiłby nigdy na lekcji hospitowanej i które robi bardzo rzadko
w ciągu swojej wieloletniej pracy zawodowej (np. zbieranie pieniędzy na ksero, zerkanie
ukradkiem na telefon komórkowy, czy patrzenie bez celu w okno). Chodzi o to, aby
wprowadzić do  Arkusza obserwacyjnego jak najwięcej różnych czynności, które będą
różnorodnie sklasyfikowane symbolem czasu. Bo następną obserwację dnia roboczego
będziesz robił w warunkach warsztatowych, teraz tylko ćwiczysz  na sucho , a nauczyciel
tylko świadomie pokazuje, jak być nie powinno w dobrej organizacji pracy.
Przykład 2  normowanie czasu pracy na podstawie prędkości posuwu elementu
w obrabiarce przelotowej
Przykład:
Ile metrów elementów można wystrugać na strugarce 4-stronnej w ciągu 8 godzin, jeśli:
- długość elementów wynosi 2,4 m
- przerwy miedzy elementami wynoszą 0,4m
- optymalny posuw przy tego typu elementach wynosi 18m/min
- przerwy wynoszą: na śniadanie 30minut, na sprzątanie 10minut, na sprawy organizacyjne
5 minut i na zmianę narzędzi 5 minut
Sposób wykonania ćwiczenia
- obliczenie wydajności teoretycznej: posuw x czas pracy w minutach: 18x8x60=8640
metrów
- obliczenie czasu przerw: 30+10+5+5= 50 minut
- obliczenie czasu pracy maszyny: 60x8=480 minut 480-(30+10+5+5)=430minut
- obliczenie długości elementu wraz z długością przerwy między elementami:
2,4 +0,4 = 2,8 metra
- obliczenie ile metrów można wykonać w tym czasie:
(2,4 : 2,4+0,4) *430x18=6634metrów = wydajność rzeczywista
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Objaśnij pojęcia: norma czasu, norma technologiczna, norma obsady
2. Co analizuje się przy ustalaniu norm?
3. Do czego prowadzi normowanie pracy?
4. Wymień metody sporządzania norm pracy
5. Co można określić metodą obserwacji dnia roboczego?
6. Objaśnij elementy struktury czasu roboczego robotnika na podstawie schematu na rys.
7. Co się składa na poszczególne rodzajów czasów, np.: przygotowawczo zakończeniowego,
jednostkowego, czasu głównego wykonania itd. ?
8. Jak należy się przygotować do obserwacji dnia roboczego?
9. Jak dokonywać obserwacji i jak robić zapisy w arkuszu obserwacyjnym?
10. Kiedy opracowuje się wyniki obserwacji?
11. Jaki etap obserwacji jest najważniejszy?
12. Do czego mogą posłużyć wyniki  odr ?
13. Co można określić metodą chronometrażu?
14. Jak przeprowadzić normowanie czasu pracy metoda chronometrażu?
15. Na czym polega metoda normatywów zakładowych?
16. Na co wpływają wskaz
niki wykorzystania czasu pracy: maszynowego i roboczego?
17. Na czym polegają sumaryczne metody normowania czasu pracy?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj wykorzystanie czasu lekcji przez nauczyciela z przedmiotu zawodowego, na
którym uczysz się o normowaniu czasu pracy. Możesz wzorować się na  Przykładzie 1 ,
zawartym w materiale nauczania w tym rozdziale.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem  Obserwacja dnia roboczego
2) przygotować pusty  Arkusz obserwacyjny wg wzoru w tab. 10
3) dokonać obserwacji lekcji według przykładu zawartego w materiale nauczania w tym
rozdziale
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia z tekstem o normowaniu czasu pracy,
- druki z przygotowanymi tabelami jak w tekście,
- zeszyt przedmiotowy, przybory do pisania,
- kalkulator,
- zegarek z sekundnikiem.
Ćwiczenie 2
Na podstawie  Normatywu zakładowego zaplanuj czas zaokleinowania 200 elementów
o wymiarach 800x600mm na prasie półkowej hydraulicznej w warunkach przedsiębiorstwa
przemysłowego. Do wykonania tego ćwiczenia przyjmij założone w zakładzie parametry
okleinowania. Podany w tabeli czas dotyczy okleinowania dwustronnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją w tekście w podtytule  Metoda normatywów zakładowych .
2) odszukać w treści  Normatywów nazwę operacji
3) obliczyć czas okleinowania wszystkich elementów
Wyposażenie stanowiska pracy:
-  Poradnik dla ucznia ,
- kalkulator,
- przybory do pisania,
- zeszyt przedmiotowy.
Ćwiczenie 3
Wzorując się na  Przykładzie 2 z materiału nauczania, oblicz, ile można wystrugać
metrów elementów w ciągu 9 godzin, przy posuwie 15m/min, przy założeniu, że:
 suma przerw wynosi 50 minut
 długość każdego elementu wynosi 2 m
 elementy są wpuszczane  czoło w czoło , czyli nie ma przerw między elementami na
przenośniku
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z  przykładem 2 w materiale nauczania,
2) obliczyć czas potrzebny na wykonanie pracy.
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 4
Dla danych z poprzedniego ćwiczenia oblicz wykonanie, jeśli przerwy między
elementami będą wynosić 30cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć czas potrzebny na wykonanie pracy.
2) porównaj czasy pracy przy wpuszczaniu elementów  czoło w czoło oraz przy
zachowaniu 30-centymetrowych przerw między elementami.
Wyposażenie stanowiska:
-  Poradnik dla ucznia ,
- kalkulator,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Ćwiczenie 5
Ustal normę oklejania wąskich płaszczyzn na okleiniarce w warsztacie szkolnym lub
zakładowym na 8 godzin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) na podstawie tekstu  Normowanie czasu pracy i wykonanych ćwiczeń ustalić sposób
i napisać go w formie instrukcji. Potem to wykonaj.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zegarek z sekundnikiem,
 przybory do pisania,
 zeszyt lub kartki A4
  Poradnik dla ucznia ,
 twarda podkładka pod zeszyt (może być z płyt pilśniowej lub sztywnej tektury).
4.4.4. Sprawdzian postępów:
Czy potrafisz:
TAK NIE
1) analizować wykorzystanie czasu pracy metodą fotografii
dnia roboczego?
2) odczytywać czas trwania operacji z normatywów zakładowych
3) obliczać czas wykonywania operacji na podstawie odczytów z
normatywów zakładowych?
4) planować ilość wykonywanych zadań na stanowisku obrabiarki
przelotowej z posuwem zwartym na podstawie posuwu?
5) określać możliwą do wykonania ilość zadań na obrabiarkach
z posuwem zwartym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
4.5. Plan obróbki technologicznej. Przykłady przedstawiania
procesów. Oprzyrządowania do obróbki.
4.5.1 Materiał nauczania
Plan obróbki technologicznej sporządza się dla każdej czynności podanej w schemacie
procesu technologicznego. Nie można więc opracowywać planów obróbki technologicznej
bez opracowania wcześniej dokładnego przebiegu tego procesu. Istotę procesów:
gospodarczego, produkcyjnego i technologicznego przedstawiono w  Praktycznej nauce
zwodu T.Ornatowskiego i J Figurskiego (str.331-332), a także w  Technologii meblarstwa
W. Prządki i J Szczuki cz. II (str.423). W programie modułowym zaplanowano sporządzanie
procesów technologicznych podczas praktyki zawodowej (jednostka modułowa 311[32]S.02).
Plany obróbki technologicznej mogą występować w różnej postaci.
Przykład 1
Na rysunku 18 przedstawiono  Przykład planu rozkroju arkusza na formatki płytowe
[24, s.8].
Przykład 2:
Plan obróbki technologicznej dla stanowiska prasy hydraulicznej półkowej dla operacji
okleinowanie elementów płytowych
- dobrać a tabel odpowiednie ciśnienie jednostkowe: 0,36MPa
- temperatura prasowania:95oC
- zasadniczy czas klejenia 1,5 min
Zaplanować ciśnienie robocze na prasie hydraulicznej półkowej jeśli:
- powierzchnia tłoków prasy : 0,057 m2
- ciśnienie jednostkowe : 0,36 MPa
- powierzchnia elementów okleinowanych: 1,7 m2
p  obliczyć ciśnienie robocze
p = ( 1,7 m2 x 0,36 Mpa ) : 0,057 m2 = 10,7 Mpa
Można to sobie ułatwić, wykonując obliczenia w programie exel wg wzoru:
Tabela 13 Wzór tabeli w programie komputerowym [opracowanie własne]
A B C
1 Pow. Tłoków prasy 0,057
m2
2 Pow. Elem. okleinowanych 1,7
m2
3 Ciśnienie jednostkowe MPa 0,36
4 Ciśnienie robocze MPa =(c2xc3)/c1
Dane:
- klejenie żywicą mocznikową na gorąco
- ilość naniesienia kleju na jednostkę powierzchni 175 g/m2
- receptura kleju: żywica klejowa 115 części wagowych
- wypełniacz 40 części wagowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
- utwardzacz 12 cz. w.
- powierzchnia do zaokleinowania 175 m2
Ile potrzeba masy poszczególnych składników.
- Odpowiedz
:
żywica klejowa: = 21,04 kg
utwardzacz : = 2,196 kg
wypełniacz : = 7,32 kg
Tabela 14.Działania w programie komputerowym [opracowanie własne]
A B C
1 Ilość naniesienia Kg/m2 0,2
2 powierzchnia elementów M2 73
do zaokleinowania
3 Ogółem roztwór do przygotowania kg =c1 *c2
4 Receptura kleju
5 Żywica mocznikowa Cz.w. 100
6 Wypełniacz Cz.w. 35
7 utwardzacz Cz.w. 10
8 Suma cz.w. Cz.w. =c5+c6+c7
9 Masa jednej cz.w. Kg/cz.w. =c3/c8
10 Masa składników roztworu
11 żywica mocznikowa kg =c5*c9
12 wypełniacz kg =c6*c9
13 utwardzacz kg =c7*c9
14 Sprawdzenie  masa ogółem kg = c11+c12+c13
Przykład 3
Tabela 15 Optymalna prędkość skrawania frezarką dolnowrzecionowąV[m/s] [7, r.1999, s.70]
D
średnica
narzędzia
(freza)
mm
80 33
100 34 37 39 42
120 37 35 38 41 44 47 50
140 42 41 44 48 51 55 59
160 38 42 47 50 54 59 63 87
180 37 47 53 57 61 66 71 75
42
200 37 42 47 52 59 63 68 73 79 84
220 35 40 46 52 58 65 70 75 81
260 39 46 52 59 65 73 79 85
280 44 51 59 66 73 82
300 47 55 63 71 79
320 50 59 67 75 84
350 55 64 73 82
400 63 73 84
Prędkoś 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000 6500 7000 7500 8000
ć
obrotow
a
wrzecio
na
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
Innym razem plan obróbki technologicznej będzie dotyczył doboru parametrów skrawania.
W tab.15 pokazano dobór parametrów przy frezowaniu frezarką dolnowrzecionową. Np. jaka
będzie prędkość skrawania, jeśli obrotu wrzeciona wynoszą 4500 obr/min, a średnica
narzędzia wynosi 180mm?
Odp.: 42m/s
Oprzyrządowanie do maszyn
Czasem, w celu ułatwienia wykonania czynności, plan obróbki technologicznej zakłada
wykonanie - lub zainstalowanie kupionego - oprzyrządowania do maszyny. Oto przykłady:
Rys. 21. Szablon wiertarski do okuć i zaślepek [2, s.10]
Rys. 22. Statywy do precyzyjnych wierceń [2, s. 10]
Bardziej ogólny plan obróbki technologicznej przedstawiono na przykładzie szafki pod
telewizor z laminatu (wg rys.15). Zamieszczono go w formie tabelarycznej: zestawienie
operacji, maszyn, oprzyrządowania i narzędzi.
Tabela 16 Zestawienie operacji, maszyn, urządzeń, oprzyrządowania i narzędzi [opracowanie własne]
Lp. Do jakiej operacji maszyna oprzyrządowanie narzędzia
1 2 3 4
1 Cięcie płyty na formatki na Pilarka tarczowa Prowadnice, rolkowe Piła tarczowa z
wymiar netto poprzeczno  urządzenie nakładkami z
wzdłużna z prowadzące węglików spiekanych,
podcinaczami do cięcia twardych
tworzyw drzewnych
2 Oklejanie wąskich Oklejarka (może być Urządzenia do Frezy tarczowe
płaszczyzn jednostronna lub obcinania nadmiaru Frezy zataczane
dwustronna) stondotronu na profilowe
długości i frezowania
nadmiaru standotronu
na szerokości (czyli
grubości płyty)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
3 Wiercenie otworów na kołki Wiertarka Jest w maszynie Wiertła śrubowe kręte
wielowrzecionowa (listwy oporowe, prawoskrętne i
dociski itp.) lewoskrętne o
średnicy 8 mm
4. montaż Ścisk montażowy
5 Mocowanie kółek Stanowisko ręczne
Wiertarka Oprawka do Wiertło o średnicy
pneumatyczna mocowania wiertła 8mm
Wkrętak Końcówka do
pneumatyczny wkrętaka o kształcie
zgodnym z kształtem
nacięcia we wkrętach
Na tej podstawie można sporządzić tzw.  Blokowy schemat wykonania szafki
Rys. 23 Blokowy schemat wykonani szafki pod telewizor z płyty laminowanej [opracowanie własne]
Nie jest on jednak tak dokładny, jak schemat technologiczny graficzny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
4.5.2.Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawą do opracowania planów obróbki technologicznej?
2. Czego dotyczą sporządzane plany obróbki technologicznej?
3. Podaj przykłady, w jakiej postaci mogą występować plany obróbki technologicznej
4. Wymień wielkości, które powinny występować w planie obróbki technologicznej przy
operacji okleinowania szerokich płaszczyzn elementów
5. Dlaczego należy dokładnie zaplanować ilość elementów jednocześnie okleinowanych na
jednej półce prasy tak, aby jak najlepiej wykorzystać jej powierzchnię?
6. Jaki jest cel stosowania oprzyrządowania do maszyn podczas wykonywania niektórych
operacji?
7. Podaj przykłady oprzyrządowań
4.5.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dla elementów wymiarach:
1560x400 szt. 3
800x400 szt. 2
wykonaj rozkrój dla płyty wiórowej zwykłej. Wymiary arkusza płyty wynoszą
1830x1830x18mm
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś założyć, że:
1) wymiary netto nie wymagają nadmiarów na obróbkę,
2) grubość rzazu wynosi 4mm,
3) płyta wymaga wyrównania  do kąta , załóż na to po 10 mm z jednej strony długości
i szerokości,
4) zaplanuj wykonanie najpierw elementów o wymiarach większych,
5) staraj się tak rozplanować elementy na papierze milimetrowym, aby jak najlepiej
wykorzystać płytę i aby powstało jak najmniej odpadów,
6) dodawaj wymiary i rzaz, sprawdzaj, czy nie będziesz musiał dokończyć rozkroju  na
blacie stolika szkolnego . Wtedy lepiej zaplanować również użycie drugiej płyty
7) porównaj swój rozkrój z rozkrojem kolegi.
Wyposażenie stanowiska:
 papier milimetrowy,
 kalkulator,
 ołówek,
 gumka,
  Poradnik dla ucznia
Ćwiczenie 2
Na podstawie  Przykładu 2 z materiału nauczania w tym rozdziale oblicz jakie powinno
być ciśnienie prasowania, jeśli:
 powierzchnia tłoków w prasie wynosi 0,057 m kwadratowego
 ciśnienie jednostkowe wynosi 0,5 MPa
 powierzchnia prasowanych elementów wynosi 1,5 m kwadratowego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania
2) dokonać obliczenia
Wyposażenie stanowiska:
  Poradnik dla ucznia
 kalkulator
 zeszyt ćwiczeniowy
Ćwiczenie 3
Wykonaj ćwiczenie 2 w programie exel, posikując się tabela 13 w materiale nauczania
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania
2) wprowadzić formułę do arkusza kalkulacyjnego w programie ekxel
3) wprowadzić dane do arkusza kalkulacyjnego
4) odczytać wynik i porównać go z wynikiem uzyskanym w ćwiczeniu 2
Wyposażenie stanowiska:
  Poradnik dla ucznia
 komputer z arkuszem kalkulacyjnym exel
Ćwiczenie 4
Zaplanować ilość składników roztworu klejowego przy założeniu, że:
 ilość naniesienia kleju na jednostkę powierzchni wynosi 150 g/m kwadratowy
 receptura kleju: żywica mocznikowa 110 cz.w.
 wypełniacz 45 cz.w.
 utwardzacz 10 cz.w.
 powierzchnia okleinowanych elementów wynosi 200 m kwadratowych.
Przy planowaniu należy posługiwać się arkuszem kalkulacyjnym programu exel.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie należy:
1) zapoznać się z materiałem nauczania, a zwłaszcza z tabelą 14
2) wprowadzić formuły do arkusza kalkulacyjnego
3) odczytać wynik.
Wyposażenie stanowiska:
  Poradnik dla ucznia
 komputer z programem exel
Ćwiczenie 5
Odczytaj z tabeli w przykładzie 4, jaka powinna być średnica freza, jeśli prędkość
obrotowa frezarki dolnowrzecionowej wynosi 6000 obr/min, a zalecana ze względów
bezpieczeństwa prędkość skrawania wynosi 50m/s.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać na dole tabeli kolumnę z wielkością prędkości obrotowej wrzeciona równą
6000obr/min,
2) odszukać w tej kolumnie wielkość prędkości skrawania równą 50m/s,
3) odczytać w kolumnie skrajnej z lewej strony zalecaną średnicę narzędzia,
4) wpisać wynik do zeszytu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
  Poradnik dla ucznia ,
 przybory do pisania,
 zeszyt przedmiotowy
Ćwiczenie 6
W dostępnej w pracowni szkolnej prasie branżowej lub katalogach producentów
oprzyrządowań wyszukaj 3 dowolne przykłady oprzyrządowań do obrabiarek w przemyśle
meblarskim. Wypisz ich nazwy oraz uzasadnij cel i korzyści wynikające z ich stosowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dostępnymi egzemplarzami prasy branżowej lub katalogami producentów
maszyn i urządzeń dla meblarstwa.
2) wybrać trzy dowolne oprzyrządowania
3) wypisać ich nazwy, opisać cel oraz korzyści wynikające ze stosowania
Wyposażenie stanowiska:
 kilka egzemplarzy prasy branżowej
 zeszyt przedmiotowy, długopis
4.5.4.Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
TAK NIE
1) określić, na jakiej podstawie sporządza się plan obróbki technologicznej?
2) podać przykłady planów obróbki technologicznej?
3) wykonać rozkrój materiałów płytowych dla prostego wyrobu
składającego się z kilku elementów?
4) podać przykłady oprzyrządowania, określić cel i korzyści z ich
stosowania?
5) dobrać z tabeli parametry skrawania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60
4.6. Instrukcje technologiczne
4.6.1.Materiał nauczania
Instrukcje technologiczne są podstawą do wykonania planu obróbki technologicznej.
Dotyczą sposobów stosowania określonych materiałów, narzędzi, obrabiarek, i urządzeń.
Najczęściej wytwarzanie projektowanego wyrobu meblarskiego nie przewiduje
wprowadzania nowego materiału czy narzędzi. Dlatego, szczególnie w razie częstej zmiany
asortymentu produkcji, korzystniej jest opracować instrukcję technologiczno  organizacyjną
na poszczególne stanowiska robocze. Wzorcowa instrukcja technologiczno  organizacyjna
dla stanowiska strugarki wyrówniarki zamieszczona jest w podręczniku dla uczniów
technikum drzewnego  Technologia meblarstwa cz. II W. Prządki i J. Szczuki na str. 430-
431.
Instrukcja składa się z trzech części. Część I zawiera warunki technologiczne:
charakterystykę obrabiarki, jej przeznaczenie, sposób wymiany narzędzi, wyposażenie
stanowiska w dodatkowe narzędzia i przybory, częstotliwość przestawiania obrabiarki.
W części II umieszcza się warunki obsługi: jak sprawdzić sprawność maszyny przed
przystąpieniem do pracy, jak podejmować elementy przed obróbką, obrabiać i odkładać je po
obróbce, jak wymieniać narzędzia i jak dokonywać bieżącej konserwacji, w jaki sposób
usuwane są odpady ze stanowiska pracy, w jaki sposób zorganizowane są okresowe przeglądy
i remonty maszyny, w jaki sposób dostarczane są materiały do obróbki i po obróbce, kto
zaopatruje stanowisko w dokumentację roboczą oraz w jaki sposób dokonuje się kontroli
jakości na stanowisku pracy. W części III znajduje się szkic organizacji stanowiska pracy,
przepisy bhp i ppoż.
Spotyka się w zakładach pracy również uproszczone instrukcje stanowiskowe. Oto przykład
z zakładu rzemieślniczego:
Instrukcja dla stanowiska wiertarki wielowrzecionowej pionowo  poziomej
1. Przed przystąpieniem do pracy należy dokonać oględzin wzrokowych wiertarki,
sprawdzić zamocowanie narzędzi.
2. Przygotować stanowisko pracy:
 elementy do obróbki ustawić w odległości 50-70cm od obrabiarki
 elementy obrobione odstawiać na przygotowane stojaki
3. Przygotowanie i zabezpieczenie wiertarki:
 odpowiednio zamocować wiertło
 ustawić odpowiednio oscylację (rozstaw) do wiercenia gniazd
 w wypadku wiercenia otworów blokować oscylację
 po ustawieniu obrabiarki należy założyć osłony
 po nastawieniu wiertarki sprawdzić prawidłowość poprzez wiercenie próbne
4. W razie stwierdzenia usterek obrabiarki nie uruchamiać lecz powiadomić przełożonego
5. Obrabiarkę wolno uruchomić jedynie na polecenie przełożonego
6. Obrabiarkę uruchamia się i wyłącza włącznikiem przy stanowisku roboczym.
7. W czasie ruchu obrabiarki nie wolno zakładać, zdejmować ani regulować osłony.
8. Uchwyty narzędzi powinny być bez części wystających.
9. Do zamocowania obrabianego przedmiotu na stole obrabiarki należy stosować dociski.
10. Nie wolno trzymać rękami wierconych przedmiotów.
11. Nie wolno pracować na wiertarce w rękawicach lub z dłonią owiniętą bandażami.
12. Nie wolno zmieniać położenia stołu wiertarki poziomej w czasie ruchu.
13. Przed uruchomieniem obrabiarki należy usunąć z zasięgu pracy wszystkie narzędzia
i zbędne przedmioty.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
61
14. Pracujący powinien mieć ubranie w należytym stanie, nie porwane, czyste, ściśle opięte
w pasie i na rękawach i pracować w nakryciu głowy.
15. Uwaga pracującego nie może być niczym oderwana od wykonywanych czynności.
16. Nie wolno pracować na obrabiarce pracownikowi nie przeszkolonemu, choremu lub
zamroczonemu.
17. Przy każdorazowym opuszczeniu stanowiska pracy należy obrabiarkę wyłączyć
i zaczekać aż wiertła zatrzymają się.
18. Po zakończeniu pracy należy obrabiarkę zatrzymać, a korpus maszyny i silnika starannie
wyczyścić.
Elementy ergonomii w instrukcjach technologicznych
Przy sporządzaniu instrukcji stanowiskowych trzeba tak przemyśleć i planować organizację
pracy, aby wydajnie pracować i nie męczyć się. Ten sam pracownik, wykonując te same
zadania produkcyjne w ciągu zmiany roboczej, ale na różnych stanowiskach pracy i w różnych
warunkach otoczenia, może czuć się mniej lub bardziej zmęczony. Istotny wpływ na
powstawanie zmęczenia mają: stan emocjonalny, stan zdrowia, niewłaściwe odżywianie, zła
pozycja przy pracy, nieprzystosowanie do pracy, wahanie ciśnienia, niewłaściwa temperatura,
wilgotność, wentylacja, niewłaściwa odzież, złe oświetlenie, zły dobór barw, nadmierny hałas,
drgania. Konstruktorzy uwzględniają czynniki ergonomiczne przy budowie maszyn i aparatury
do produkcji, pojazdów, przenośników, podnośników, przyrządów (pomiarowych,
sygnalizacyjnych, regulacyjnych), urządzeń stanowiących wyposażenie stanowiska pracy itp.
Dbają oni o kształt korpusu maszyny, możliwość wygodnego umieszczenia nóg  jeśli sposób
pracy pozwala na zachowanie pozycji siedzącej, umieszczenie mechanizmów sterowania w
strefie najwygodniejszego zasięgu czy dostosowanie dz
wigni i pedałów do możliwości
fizycznych robotnika w pozycji siedzącej (lub stojącej). Producenci elektronarzędzi stosują coraz
to nowsze udogodnienia, polecając ergonomiczne uchwyty, coraz lżejsze narzędzia itp.
Także niektóre drobne posunięcia nie tylko ułatwiają pracę, to jeszcze skracają czas trwania
czynności, np. sposób podejmowania i odkładania elementów przed obróbka i po obróbce.
Wpływ sposobu układania elementów na pracochłonność pokazany jest w literaturze [18, s. 446]
W innym wypadku wystarczy zastosować hydrauliczny zasobnik na paletę z elementami,
aby pracownik nie musiał się schylać układając lub podejmując elementy. Zasobnik ustawiony
na podnośniku nożycowym będzie się opuszczał i podnosił zależnie od ubywających lub
dokładanych elementów. Przy obrabiarce emitującej nadmierny hałas - pomaga zainstalowanie
obudowy dz
więkochłonno  izolującej, co zmniejsza widmo hałasu w odległości 1 m od
obrabiarki z 1005 do 85 dB, np. obudowa strugarki czterostronnej lub wielopiły.
Typowymi przykładami ergonomicznych zachowań przy pracy jest prawidłowa pozycja
siedząca [9, s. 324] oraz sposób odpowiedniego podnoszenia ciężarów [9, s. 326]
Jednak największą rolę pracodawca może spełnić w zakresie organizacji produkcji - już na
etapie projektowania technologii. Na bieżąco może to dotyczyć transportu i magazynowania
(dojazd, załadunek, rozładunek), organizacji poszczególnych stanowisk pracy; metod pracy;
zarządzania, sprawiedliwego systemu wynagrodzeń itp. Podając za poradnikiem  BHP
w praktyce , aby zapewnić optymalną metodę pracy, należy przestrzegać następujących zasad:
stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym pracownikom;
należy ustalić stale miejsce na materiały i narzędzia; materiały i narzędzia winny być
umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika, przedmioty ciężkie i najczęściej używane
w polu optymalnym i na wysokości powierzchni roboczej; materiały i narzędzia muszą być
rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały ustaloną kolejność ruchów; odległości miedzy
przedmiotami winny być jak najmniejsze; ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie
i łatwe uchwycenie; należy używać pojemników stołowych, przenośników grawitacyjnych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
62
uchwytów itp. w celu ułatwienia pracy i odciążenia nóg. Bywa, że jest na hali za mało palet.
Pracownicy kładą wówczas elementy po obróbce na posadzkę, a potem dopiero szukają pustej
palety aby je przewiez
ć pod inną maszynę. A jeśli palety nawet są, to ustawione za daleko od
maszyny, więc pracownik bez sensu wykonuje zbędne kroki po każdy element do obróbki
i w celu odłożenia go na paletę po obróbce. Albo na całej wielkiej hali jest jeden wózek
hydrauliczny ręcznego podnoszenia do transportu międzyoperacyjnego i pracownicy czekają
 w kolejce , aby podwiez
ć sobie elementy lub odstawić od maszyny. Zdarza się, że przy
manipulacji poprzecznej tarcicy najpierw rzuca się odpady na ziemię, a potem zbiera je do
skrzyni.
Ważny jest też dobór  odpowiedniego pracownika do odpowiedniej pracy , Szczególnie
prace zespołowe i niebezpieczne powinni wykonywać  zgrani pracownicy, np. rozładunek
dłużyc, cięcie dużych arkuszy płyt na zwykłych pilarkach itp.
Podczas wykonywania operacji i czynności technologicznych obok sprawności ważne są
takie czynniki jak: harmonia ruchów, odpowiednie tempo, umiarkowana siła, rytm i dokładność
wykonania. Są różne cele ruchów: raz zależy nam na wykonaniu ruchu w ściśle określonym
tempie i rytmie, a innym razem pierwszoplanowe znaczenie ma dokładność dozowania
wysiłków (np. wykonanie operacji z użyciem sprzętu kontrolno  pomiarowego). Należy dążyć
do równomiernego obciążenia rak, eliminowania ruchów zbędnych, zbędnego napięcia mięśni,
koordynacji rąk z korpusem ciała. Ruchy rytmiczne są dowodem dobrej ich koordynacji i dają
mniejsze znużenie. Rozwijanie właściwości ruchowych (siły, wytrzymałości, szybkości,
zręczności) i doskonalenie układu wegetatywnego (krwiobiegu, oddychania, przemiany materii)
są bardzo ważne, bo od tego zależy działalność mięśni. Analiza nawet najprostszych ruchów
wskazuje, że zawsze podczas nich zachodzą procesy intelektualne takie jak: myślenie, ocena
danej sytuacji, rozumowanie logiczne, pamięć itp. Zapewne dobry majster wie co robi,
pouczając:  patrz co robisz lub  myśl przy robocie . Dobrze jest wiedzieć, jaką wydajność
można osiągnąć bez szkody dla zdrowia, jakie są wahania wydajności i jakie są granice
dopuszczalnego wysiłku psychicznego i fizycznego.
Stałe przekształcanie zasadniczego kierunku pracy człowieka z fizycznej na umysłową
powoduje wzrost znaczenia zmysłów. Mechanizacja i automatyzacja procesów
technologicznych sprawiają, że zwiększają się wymagania w stosunku do pracy człowieka
w zakresie poszczególnych narządów, a szczególnie: wzroku, słuchu, węchu, dotyku.
Pracownik najpierw otrzymuje informacje, potem je przetwarza stosownie do posiadanej
wiedzy, nawyków i możliwości percepcyjnych ustroju  i podejmuje decyzje. Na
podejmowane decyzje mają wpływ stany emocjonalne, oświetlenie, hałas itp. Tak więc
w sprzężeniu zwrotnym  człowiek  maszyna to człowiek przez podejmowanie decyzji
odgrywa podstawową rolę w wydajności. Układ  człowiek  maszyna nie pracuje w próżni,
a w konkretnych warunkach środowiska materialnego i musi się do niego dostosować lub je
kształtować Praca wykonywana większym kosztem biologicznym (powodująca nadmierny
wydatek energii mięśniowej lub nerwowej) prowadzi do szybkiego wyczerpywania zdolności
i gotowości człowieka do pracy, skracając nawet okres aktywności zawodowej.
4.6.2.Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co zawiera instrukcja technologiczna?
2. Przy instruowaniu pracowników co do sposobu wykonywania pracy należy brać pod
uwagę aspekty ergonomiczne. Odpowiedz na kilka pytań w tym zakresie:
 co wpływa na zmęczenie pracownika?
 jakie czynniki ergonomiczne uwzględniają konstruktorzy przy budowie maszyn?
 w jaki sposób należy układać elementy na palecie, aby było je łatwiej podejmować?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
63
 wskaż przykłady prawidłowej i nieprawidłowej postawy podczas pracy fizycznej
stojącej lub siedzącej.
 w jaki sposób pracodawca może wpływać na dobrą organizację pracy, np. przy
sporządzaniu instrukcji technologicznych?
 jak dobierać pracowników do prac zespołowych?
 jak wykonywać ruchy podczas pracy fizycznej przy obrabiarce?
 na co wpływa ciągła mechanizacja i automatyzacja procesów produkcyjnych?
 jak wpływa na zdrowie pracownika nadmierny wydatek energii mięśniowej lub
nerwowej?
4.6.3.Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
instrukcję technologiczną dla stanowiska frezarki dolnowrzecionowej
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem dotyczącym sporządzania instrukcji;
2) zapoznać się z przykładami instrukcji dotyczącymi innych stanowisk;
3) wykonać ćwiczenie uwzględniając aspekty ergonomiczne w organizacji pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
  Poradnik dla ucznia ,
 przykładowe instrukcje technologiczno  organizacyjne;
 przybory do pisania lub komputer z oprogramowaniem standardowym.
Ćwiczenie 2
Sporządz
instrukcję technologiczną dla stanowiska pilarki tarczowej, dostępnej
w warsztacie szkolnym lub zakładzie pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem dotyczącym sporządzania instrukcji;
2) zapoznać się z przykładami instrukcji dotyczącymi innych stanowisk;
3) wykonać ćwiczenie uwzględniając aspekty ergonomiczne w organizacji pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
  Poradnik dla ucznia ,
 przykładowe instrukcje technologiczno  organizacyjne;
 przybory do pisania lub komputer z oprogramowaniem standardowym.
Ćwiczenie 3
Sporządz
instrukcję technologiczną dla stanowiska strugarki, dostępnej w warsztacie
szkolnym lub zakładzie pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
64
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z tekstem dotyczącym sporządzania instrukcji; zapoznaj się z przykładami
instrukcji dotyczącymi innych stanowisk;
2) wykonać ćwiczenie, uwzględniając aspekty ergonomiczne w organizacji pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
  Poradnik dla ucznia ,
 przykładowe instrukcje technologiczno  organizacyjne;
 przybory do pisania lub komputer z oprogramowaniem standardowym.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
TAK NIE
1) wymienić elementy składowe instrukcji technologiczno-organizacyjnej.
2) wskazać prawidłową i nieprawidłową postawę przy pracy?
3) zaplanować sposób wykonywania pracy na typowych stanowiskach
w przemyśle drzewnym?
4) uwzględniać przy sporządzaniu instrukcji powiązanie pracy na danym
stanowisku z zadaniami stanowisk współpracujących?
5) sporządzić instrukcję stanowiskową, zapewniając optymalną organizację?
pracy przy uwzględnieniu wymogów ergonomicznych?
6) wykazać, co wpływa na zmęczenie pracownika?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
65
4.7. Kalkulacja kosztów produkcji
4.7.1. Materiał nauczania
Kalkulacja cenowa  podstawą jest zestawienie materiałów, ceny materiałów
i obliczona ich wartość. Przedstawiono ją na przykładzie szafki pod telewizor z laminatu:
Tabela 17. Wartość materiałów [opracowanie własne]
Lp Nazwa Jednostka ilość cena wartość
miary
1 2 3 4
5 6
zł zł
1 Płyta laminowana m2 1,734
w kolorze wiśni o
grubości 22
30 52,02
2 standotron m 5,316
2,5 13,29
3 Kółka skrętne Szt. 4
M32B
3 12
4 Kołki 8x30 Szt. 32
0,05 1,6
5 Klej wikol kg 0,05
6 0,3
6 Karton z tektury Szt. 1
3-warstwowej
6,5 6,5
7 RAZEM 85,71
Kalkulacja wstępna szafki pod telewizor  c.d. wartości kosztów
8 wartość materiałów
85,71
9 robocizna bezp. + narzuty
30
10 razem
115,71
11 amortyzacja oraz inne koszty 20%
zmienne kosztów
razem
23,142
12 razem techniczny koszt
wytworzenia
138,85
13 zysk 5%
6,942
14 razem
145,79
TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA nie może być wyższy od ceny sprzedaży. To by
oznaczało, ze sprzedajemy poniżej kosztów wytworzenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
66
Uwaga!
W zależności od wielkości przedsiębiorstwa w kalkulacji można uwzględnić koszty ogólne,
ale w tym ćwiczeniu proszę to pominąć. Również narzut na pozostałe koszty zmienne tzw.
wydziałowe, różnie się stosuje. Niektórzy liczą to od sumy wartości materiałów i robocizny.
Z uwagi jednak na fakt, że ceny materiałów od różnych producentów mogą być różne i często
się zmieniają, obliczanie ich od wartości robocizny bezpośredniej wydaje się być bardziej
odpowiednie. Ostateczny sposób do wstępnego kalkulowania cen wyrobów wybiera zakład
w drodze wielokrotnych - a nawet wieloletnich  doświadczeń. To jest informacja
dodatkowa, a ćwiczenie proszę wykonać zgodnie z poleceniami.
Podręcznik do  Rysunku zawodowego cz. II C. Kosińskiego, s.219, (W-wa, WSiP
1986), podana jest inny przykład kalkulacji:
1. Materiały bezpośrednie, w tym:
a/ drzewne
b/ pozostałe
2. Kaszty zakupu  5,57% od poz. 1
3. Płace i narzuty na płace
4. Inne koszty bezpośrednie (specjalne)
5. Koszty wydziałowe - 168,77% od poz. 3
6. Straty na brakach  0,452% od poz. 7
7. Techniczny koszt wytworzenia ( suma poz 1-6)
8. Koszty ogólnozakładowe 12,56 % od poz. 7
9. Koszty sprzedaży  5, 832 % od poz. 7
10. Całkowity koszt własny (poz 7+8+9)
W tym koszt przerobu : poz 10  (poz.1+2+6)
11. Zysk 15% od kosztu przerobu
12. Cena fabryczna (poz. 10+11)
13. 13. Podatek 15% od pozycji 14
14. Cena zbytu (poz.12+13)
15. Marża handlowa 4% od poz. 16
16. Cena detaliczna z wyliczenia (poz. 14+15)
17. Cena detaliczna po zaokrągleniu
W bardzo uproszczony sposób można przedstawić kalkulację przerobu drewna tartacznego
Rys. 24 Uproszczona kalkulacja przerobu 1 m3 drewna w tartaku [3, czasopiśmie. 18]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
67
W czasopiśmie branżowym  Rynek Drzewny 3/2005 ukazała się następująca kalkulacja
kosztów wytworzenia 1 m3 tarcicy:
Tabela 18 Dane produkcyjne i ekonomiczne [RD 3/2005, s. 19]
Koszt wytworzenia 1 m 3 tarcicy igl. [PLN] 444
W tym:
- koszt surowca z dowozem [%] 64
-koszt robocizny + ZUS [%] 20
-koszt energii i paliw [%] 9
Wykorzystanie zdolności produkcyjnych [%] 82
Koszty suszenia t-cy iglastej [PLN/m3] 104
Koszt suszenia t-cy liściastej [PLN/m3] 235
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadajac na pyatania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czego dotyczy wstępna kalkulacja kosztów produkcji wyrobu?
2. Czy wartość materiałów to jest to samo, co kalkulacja?
3. Czym się różni techniczny koszt wytworzenia wyrobu od kalkulacji?
4. Na podstawie uproszczonej kalkulacji z tartaku (rys. 28) odpowiedz:
a. ile kosztował 1m3 surowca okrągłego?
b. ile producent może otrzymać pieniędzy za wszystkie produkty?
c. Co stanowi w tym ujęciu zysk właściciela tartaku?
5. Z tabeli 18 odczytaj:
 co się składa na koszt wytworzenia 1 m3 tarcicy?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
kalkulację cenową dla dowolnego prostego mebla, wzorując się na kalkulacji
w materiale nauczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) sporządzić normę materiałową
2) założyć, że:
3) wartość pozostałych kosztów zmiennych jest w wysokości 50% wartości robocizny
4) dodać: wartość materiałów + wartość robocizny + wartość pozostałych kosztów
zmiennych. Otrzymasz TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA (TKW)
5) założyć zysk w wysokości 10% TKW
6) dodać wartość zysku do TKW. Jest to propozycja ceny wyrobu i podstawa do negocjacji
cenowych z kontrahentami.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rysunek zestawieniowy i opis techniczny dowolnego mebla
 kalkulator lub komputer z podstawowym oprogramowaniem,
 przybory do pisania, papier.
  Poradnik dla ucznia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
68
Ćwiczenie 2
Na podstawie rys.28 - uproszczonej kalkulacji w tartaku  oblicz, ile właściciel tartaku
otrzyma za wszystkie produkty, jeśli 1m3 surowca kosztuje 240 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym kalkulacji
2) wykonać obliczenia
Wyposażenie stanowiska:
 kalkulator,
  Poradnik dla ucznia ,
 zeszyt, długopis.
Ćwiczenie 3
Na podstawie analizy danych w tabeli 18 odpowiedz, o ile PLN  koszt surowca
z dowozem jest większy od kosztów suszenia tarcicy liściastej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć  koszt surowca z dowozem
2) obliczyć różnicę zadaną w poleceniu.
Wyposażenie stanowiska:
 kalkulator,
  Poradnik dla ucznia ,
 zeszyt, długopis.
Ćwiczenie 4
Oblicz ile wynosiłby średnio koszt wytworzenia 1m3 tarcicy, jeśli koszty suszenia tarcicy
liściastej obniżyłyby się o 35 zł/m3 ?.
Ćwiczenie to wykonaj posługując się danymi z tabeli 18.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) obliczyć koszt suszenia tarcicy liściastej po obniżeniu kosztów
2) obliczyć średni koszt wytworzenia tarcicy
Wyposażenie stanowiska:
 kalkulator,
  Poradnik dla ucznia ,
 zeszyt, długopis.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
69
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
TAK NIE
1) sporządzić kalkulację kosztów produkcji prostego mebla?
2) wymienić składniki kalkulacji mebla
3) oszacować zysk w tartaku, mając koszt zakupu surowca?
4) analizować wpływ różnych składników kosztów na koszt wytworzenia
1 m3 tarcicy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
70
5. SPRAWDZIAN OSI
GNIEĆ UCZNIA
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi
3. Zapoznaj się zestawem pytań
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. W przypadku pomyłki
należy błędną odpowiedz
przekreślić  X , a następnie ponownie zakreślić odpowiedz

prawidłową
5. W tekście jest 22 pytania z poziomu podstawowego i 11 pytań z poziomu rozszerzonego.
W pytaniach wielokrotnego wyboru zakreśl prawidłowa odpowiedz
./ w pytaniach typu:
 prawda fałsz  zakreśl TAK lub NIE. W pytaniach, w których są polecenia
uzupełnienia po prostu wpisz odpowiednie odpowiedzi.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas
8. Czas rozwiązywania 120 minut
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
71
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Zgodność wymiarów funkcjonalnych, dostosowanie użytych materiałów, przystosowanie
do programu użytkowego i sprawne działanie, to cechy mebla:
a) estetyczne,
b) wytrzymałościowe,
c) funkcjonalne,
d) ekonomiczne.
2. Wymiary funkcjonalne mebli ustala się, zależnie od jego przeznaczenia m. in. na
podstawie:
a) bezpośredniego związku z anatomiczną budową człowieka i zasadami
ergonomii,
b) panującej mody,
c) życzeń klienta,
d) wizji artystycznej projektanta.
3. W szafie trzydrzwiowej elementami nośnymi poziomymi są :
a) ściany boczne,
b) wieniec dolny i półki,
c) ściana tylna,
d) drzwi.
4. W szafie trzydrzwiowej najbardziej wytrzymały materiał należy dobierać na:
a) ściany boczne,
b) ścianę tylną,
c) drzwi,
d) wieniec dolny i półki.
5. Jeśli element z drewna litego, zastosowany jako łączyna nóg stołu, ma taka samą
powierzchnię przekroju poprzecznego, to jaki kształt przekroju gwarantuje większą
wytrzymałość i sztywność:
a) kwadratowy,
b) prostokątny,
c) kołowy,
d) ośmiokąta foremnego.
6. Środek ciężkości mebla powinien być usytuowany w:
a) w połowie wysokości mebla,
b) w dowolnym miejscu,
c) w górnej części mebla,
d) możliwie jak najniżej, w obrębie podstawy mebla.
7. Rysunek szkicowy mebla i krótki opis techniczny to zawartość dokumentacji o nazwie:
a) norma zakładowa,
b) projekt techniczno  roboczy,
c) projekt wstępny,
d) rysunek zestawieniowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
72
8. Rysunek wykonawczy wykonuje się dla:
a) całego mebla,
b) podzespołów mebla występujących w zestawie mebli,
c) pojedynczych elementów w produkcji seryjnej,
d) przedstawienia konstrukcyjnego połączenia podzespołów w zespół.
9. Odchyłki, strzałki ugięcia, uskoki, luzy części ruchomych, klasy materiałów i ich
wilgotności, warunki pakowania i przechowywania  umieszcza się w dokumentacji
o nazwie:
a) norma materiałowa,
b) rysunek złożeniowy,
c) projekt wstępny,
d) dokumentacja techniczna, inaczej norma przedmiotowa.
10. Zestawienie zużycia wszystkich materiałów, które potrzebne są do wykonania mebla
nazywa się:
a) normą pracy,
b) normą materiałową,
c) kalkulacją cenową,
d) planem obróbki technologicznej.
11. Obliczenie wstępnej ceny wyrobu, uwzględniającej techniczny koszt wytworzenia plus
zysk, będące podstawą oferty handlowej i ewentualnych negocjacji, nazywa się:
a) instrukcją technologiczną,
b) kalkulacją cenową,
c) zestawieniem wartości materiałów,
d) normą zakładową.
12. Jak wskaz
nik wydajności tarcicy wpływa na zużycie ogółem tarcicy do wykonania
wyrobu:
a) im wyższy wskaz
nik wydajności tym większe zużycie ogółem tarcicy na
wyrób,
b) im wyższy wskaz
nik wydajności tym mniejsze zużycie ogółem tarcicy na
wyrób,
c) nie ma wpływu na zużycie tarcicy na wykonanie wyrobu,
d) im wyższy wskaz
nik wydajności tym więcej odpadów powstaje przy produkcji
13. Zużycie ogółem tarcicy, do kalkulacji wstępnej wyrobu, oblicza się:
a) mnożąc wskaz
nik wydajności przez zużycie netto tarcicy,
b) mnożąc wskaz
nik wydajności przez zużycie brutto (wymiary brutto:
z naddatkami na obróbkę np. struganie, kapowanie),
c) przyjmuje się na podstawie dowodów pobrania tarcicy z magazynu do
produkcji ,
d) dzieląc sumę miąższości netto elementów przez wskaz
nik wydajności tarcicy
(przyjęty doświadczalnie lub z norm branżowych).
14. Czas potrzebny na wykonanie przez robotnika określonych elementów procesu pracy lub
przerw uzasadnionych nazywa się:
a) normą czasu,
b) normą technologiczną,
c) normą obsady stanowiska pracy,
d) obserwacją dnia roboczego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
73
15. W celu określenia: stopnia wykorzystania czasu pracy robotników i czasu pracy maszyn
i urządzeń, wielkości strat czasu pracy z różnych przyczyn, wielkości czasu
przygotowawczo zakończeniowego i metody pracy na stanowisku roboczym 
wybierzesz metodę badania czasu pracy:
a) chronometrażu,
b) normatywów branżowych,
c) fotografii (lub obserwacji) dnia roboczego,
d) połączenia tych metod.
16. Czas wykonania składa się z czasów:
a) czasu głównego wykonania i czasu pomocniczego,
b) czasu głównego, czasu obsługi i czasu przerw uzasadnionych,
c) czasu głównego, czasu obsługi,
d) czasu głównego wykonania i czasu pomocniczego i czasu przerw na potrzeby
naturalne.
17. Masz podane parametry okleinowania, np.: ciśnienie klejenia, temperaturę klejenia, czas
klejenia, ilości poszczególnych składników roztworu klejowego, sposób ułożenia
elementów na pólkach prasy, ilość wykonania w ciągu całej zmiany roboczej. W jaki
dokumencie powinny być zawarte wielości dotyczące w/w parametrów:
a) w procesie technologicznym,
b) w planie obróbki technologicznej,
c) w instrukcji technologicznej,
d) w normie zakładowej dotyczącej konkretnego wyrobu.
18. Organizacja stanowiska roboczego powinna być częścią dokumentacji o nazwie:
a) instrukcja technologiczna
b) proces technologiczny
c) plan obróbki technologicznej
d) norma przedmiotowa
Odróżnij prawdę od fałszu. Zakreśl prawidłową odpowiedz
:
19. W projektowaniu najpierw określa się wymogi estetyczne, a potem funkcjonalne
TAK NIE
20. Stateczność mebla polega na zachowaniu przez mebel stałego położenia niezależnie od
działania sił zewnętrznych
TAK NIE
21. Ustalanie wymiarów gabarytowych mebla zależy od wymiarów funkcjonalnych
TAK NIE
22. Tabliczka na rysunku złożeniowym i na rysunku wykonawczym jest taka sama
TAK NIE
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
74
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko........................................................................................................
Wykonywanie dokumentacji techniczno - technologicznej
Zakreśl prawidłową odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. tak nie
20. tak nie
21. tak nie
22. tak nie
20. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
75
6. LITERATURA
1. Bajkowaki J.: Maszyny u urządzenia do obróbki drewna cz. I , WSiP, W-wa 1995
2.  Gazeta Drzewna 1/2006, Holz-Zentralblatt, Poznań 2006
3.  Gazeta Drzewna 2/2006, Holz-Zentralblatt, Poznań 2006
4. Informator o egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe dla technika technologii
drewna. CKE, W-wa 2005
5. Kosiński Cz. : Rysunek zawodowy w meblarstwie cz. II, WSiP Warszawa 1987
6. Mętrak Cz..: Meblarstwo, WN-T, Warszawa 1980
7.  Nowe technologie, obrabiarki, urządzenia, materiały i akcesoria dla meblarstwa ,
materiały szkoleniowo  promocyjne z seminarium z Forum Meblarzy i Przedsiębiorstw
Współpracujących organizowanych przez Spółkę  Polskie Meble - r. 1998, 2000,2002,
ITD., Poznań, ITD., 1998, 2000, 2002.
8.  Normatywy czasowe  przykład na podstawie normy zakładowej z Chojnickich
Fabryk Mebli, 1994
9. Ornatowski T., Figurski J., :Praktyczna nauka zawodu, IteE, Radom 2000
10. Polska Norma PN-EN 1130-1:2001 Meble. A
óżeczka i kołyski mieszkaniowe.
Wymagania bezpieczeństwa
11. PN-EN 716-1:1999 Meble. A
óżka dziecięce i łóżka dziecięce składane mieszkaniowe.
Wymagania dotyczące bezpieczeństwa.
12. PN-EN 747- 1:1999 Meble. A
óżka piętrowe mieszkaniowe. Wymagania bezpieczeństwa.
13. PN-EN 1153:2000. Meble kuchenne. Wymagania bezpieczeństwa i metody badania
wbudowanych i wolnostojących szafek kuchennych oraz płyt roboczych
14. PN-EN 527-1:2002 Meble biurowe. Stoły robocze i biurka. Część I: wymiary.
15. PN-EN 1727, kwiecień 2001 Meble mieszkaniowe. Meble do przechowywania.
Wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
16. PN-EN 1023-1, kwiecień 2001, Meble biurowe. Przegrody. Część I: Wymiary.
17. PN-ISO 5970, grudzień 1994, Meble. Krzesła i stoły szkolne. Wymiary funkcjonalne
18. Prządka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa cz.II, WSiP W-wa 1996
19.  Przemysł Drzewny 11-12/1986, Sigma, W-wa 1986
20. Smakuszewski M.: Mierzenie czasu pracy, PTE, Katowice 1976
21. Swaczyna I., M. .: Konstrukcje mebli cz. I, cz. II, WSiP, Warszawa 1998
22. Szuka J., Żurowski j.,: Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego, WSip, W-wa1996
23.  Zmiany wynikające z wymogów UE w zakresie wymagań użytkowych i funkcjonalnych
poszczególnych grup mebli , materiały konferencyjne PIGPM, ITD. Poznań 2004
24. Żukowski M., Przystosowanie programów komputerowych do kształcenia techników
technologii drewna, praca dyplomowa w ZSP nr 3 w Chojnicach 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
76