22 XI 2013
Reformy Szkolne w okresie PRL
PRL
Oficjalna nazwa państwa polskiego w latach 1952 - 1989. Uprzednio w latach 1945 - 1952 ten sam organizm państwowy funkcjonował jako podmiot prawa międzynarodowego pod nazwą Rzeczpospolita Polska. Państwo to w okresie 1945 - 1989 r. propagandowo i kolokwialnie określane było jako Polska Ludowa.
Ogólny stan oświaty
W miarę wyzwalania ziem polskich spod okupacji niemieckiej następowało dość szybko uruchamianie szkół, najczęściej dzięki inicjatywom lokalnych społeczności. Proces ten odbywał się w warunkach ruiny materialnej szkolnictwa i dotkliwych strat kadrowych. Likwidacja przez Niemców Szkół Wyższych i Średnich, także Zakładów Kształcenia Nauczycieli, znaczne zubożenie treści i obniżenie poziomu nauczania w Szkołach Powszechnych i Zawodowych spowodowało niepowetowane straty.
LATA 1944 - 1947
Ogólnopolski Zjazd Oświatowy odbył się w Łodzi w dniach 18 - 22 czerwca 1945 roku.
Ustalone zostały na nim główne kierunki reformy systemu edukacyjnego i jego powiązania z zachodzącymi zmianami ustrojowymi.
Postanowienia Ogólnopolskiego Zjazdu Oświatowego:
Konieczność wprowadzenia powszechności, bezpłatności, publiczności i jednolitości szkolnictwa
Obowiązek zakładania i utrzymywania przedszkoli przez państwo i samorząd
Wprowadzenie ośmioklasowej (8 - klasowej), obowiązkowej i jednolitej pod względem organizacyjnym i programowym szkoły na wsi i w mieście
Rozwijanie Szkół Zawodowych
Wprowadzenie obowiązku kształcenia zawodowego dla młodzieży pracującej i niepracującej do 18 roku życia
Rozwijanie oświaty dorosłych
Przeznaczanie przez państwo i samorząd odpowiednich sum na internaty i stypendia
Zmiany Oświatowe wprowadzone w 1945 roku
W pierwszych latach powojennych ustrój szkolnictwa i programy nauczania uległy tylko nieznacznym modyfikacjom.
Wprowadzono jednakowy program nauczania do wszystkich Szkół Podstawowych.
Zrównano program nauczania VII klasy (7 kl.) Szkoły Powszechnej i I klasy (1 kl.) Gimnazjum, co umożliwiało absolwentom siedmiu klas (siódmej klasy) Szkoły Powszechnej podejmowanie nauki w II klasie (2 kl.) Gimnazjum. Rezultatem tych zmian było skrócenie nauki w Gimnazjach Ogólnokształcących i Zawodowych do 3 lat.
Utworzono nowe Licea Pedagogiczne o znacznie okrojonym w stosunku do przedwojennego programie. Umożliwiały one doraźne zaspokajanie potrzeb kadrowych, ale braki w wykształceniu ich absolwentów przez wiele lat niekorzystnie odbijały się …………………………………………
W szybkim tempie następowała odbudowa Szkolnictwa Średniego Ogólnokształcącego (gimnazja i licea). Szkoły te działały również w ośrodkach wiejskich, jako kontynuacja powstałych tam tajnych szkół.
Do 1945 - 1946 roku uruchomiono wszystkie Szkoły Wyższe działające na dawnych ziemiach II RP pozostających w granicach państwa polskiego, powołano też kilka nowych, m.in. w Łodzi, Toruniu, Lublinie oraz na Ziemiach Zachodnich i Południowych.
Program Nauczania
Podstawą nauczania pozostały programy przedwojenne.
Obowiązywały dawne podręczniki
Przeprowadzono niewielkie zmiany w materiale nauczania języka polskiego, dodając m.in. tematykę lat wojny i okupacji oraz zagadnienia życia współczesnego
W programie nauczania historii uwzględniono zagadnienia rozwoju społecznego i gospodarczego Polski oraz ruchów chłopskich i robotniczych
Do Szkoły Powszechnej wprowadzono naukę języka obcego
Mimo zerwania konkordatu ze Stolicą Apostolską, nauka religii była nadal obowiązkowa we wszystkich Szkołach Publicznych oraz Prywatnych, korzystających z dotacji państwowych lub samorządowych
Podobnie jak przed wojną znaczny odsetek Szkół Średnich Ogólnokształcących, Zawodowych oraz przedszkoli był utrzymywany przez samorządy, organizacje społeczne i wyznaniowe oraz przez osoby prywatne
Rozwojowi szkół towarzyszyła masowa produkcja tanich podręczników szkolnych, wydawanych przez utworzony w 1945 roku w Warszawie Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych oraz przez Naszą Księgarnię
Wyrównywaniu zaniedbań kulturalnych, likwidacji analfabetyzmu oraz umożliwieniu zdobycie wykształcenia przez pracujących, służyły różnorodne instytucje oświaty dorosłych, m.in. szkoły i kursy dla pracujących, Uniwersytety Ludowe i Uniwersytety Powszechne, biblioteki publiczne
LATA 1948 - 1960
Po wyborach do Sejmu Ustawodawczego rozpoczęto przygotowania do wielkiej ofensywy ideologicznej w szkolnictwie, która przybrała na sile w 1948 roku.
Założenia pracy dydaktyczno - wychowawczej w szkołach miały się opierać na marksistowsko - leninowskich podstawach.
Szkoła miała wyrabiać przekonanie o wyższości socjalizmu oraz zaznajamiać ze Związkiem Radzieckim jako głównym partnerem i sojusznikiem Polski Ludowej.
Nowe Programy Nauczania wprowadziły obowiązkową naukę języka rosyjskiego. Równocześnie likwidowano Szkoły Prywatne. Stopniowo usuwano religię z nauczania szkolnego.
Zmiany wprowadzone w 1948 roku:
Władze państwowe zrezygnowały z upowszechniania ośmioklasowej (8 - klasowej) Szkoły Podstawowej. Od tej pory podstawą organizacyjną i programową systemu szkolnego stała się obowiązkowa szkoła siedmioklasowa (7 - klasowa), na której opierał się stopień licealny (klasy VIII - XI) Szkół Ogólnokształcących oraz wszystkie Szkoły Zawodowe.
Od 1948 - 1949 roku funkcjonowały Szkoły Ogólnokształcące stopnia podstawowego (klasy I - XI) oraz Szkoły Ogólnokształcące stopnia licealnego (klasy VIII - XI).
W polityce oświatowej na plan pierwszy wysuwano rozwój sieci szkół siedmioklasowych (7 - klasowych), rozbudowę Szkolnictwa Zawodowego oraz różnorodnych szkół i kursów dla pracujących.
Szkolnictwo Zawodowe, które miało dostarczyć kwalifikowanych kadr do realizacji planu sześcioletniego (6 - letniego) zostało podporządkowane utworzonemu w 1949 roku Centralnemu Urzędowi Szkolenia Zawodowego.
Zmiany po 1951 roku
Utworzono:
Szkoły Przysposobienia Zawodowego, dające praktyczne przygotowanie do zawodu
Zasadnicze Szkoły Zawodowe, kształcące robotników kwalifikowanych
Technika Zawodowe, kształcące techników
Szkoły Majstrów, przeznaczone dla robotników kwalifikowanych
Szkoły te przygotowywały wielką rzeszę młodzieży do pracy w przemyśle.
Szkoły Wyższe utraciły resztki samorządności. Zarówno ich organizacja, jak i zadania dydaktyczne i naukowe były określane przez władze centralne.
Zmiany po 1956 roku
Wydłużenie obowiązku szkolnego do 16 roku życia
Uznanie za obowiązkowe ukończenie siedmiu klas (7 klas) Szkoły Podstawowej
Przejęcie Szkolnictwa Zawodowego przez Ministerstwo Oświaty i likwidacja Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego
Zniesienie egzaminów promocyjnych i egzaminu końcowego w Szkołach Podstawowych
Przywrócenie nauki religii jako przedmiotu nadobowiązkowego
Przyznanie nauczycielom prawa do stabilizacji i jawnej oceny ich pracy
6 XII 2013
LATA 1961 - 1989
Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z 15 lipca 1961 r.:
Wprowadziła ośmioklasową Szkołę Podstawową (rozłożenie materiału nauczania na dłuższy okres a tym samym zmniejszenie zjawiska drugoroczności)
Ustawa przedłużała obowiązek szkolny do 17 roku życia
Po raz pierwszy za integralny element systemu oświatowego zostały uznane placówki wychowania pozalekcyjnego i pozaszkolnego
Ustawa przesądziła o świeckim charakterze szkół i innych instytucji edukacyjnych. Od tej pory nauka religii odbywała się w punktach katechetycznych
Ustawa o szkolnictwie wyższym z 31 marca 1965 r.:
Miała ułatwić administracji sterowanie uczelnią w realizacji zadań wyznaczonych przez państwowe plany gospodarcze
Zapoczątkowała ona szybki wzrost liczby instytutów uczelnianych, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby katedr
Wprowadzono punkty preferencyjne dla kandydatów na studia pochodzenia robotniczego i chłopskiego
Po 1968 r. Ustawa została znowelizowana:
Rozszerzając uprawnienia ministra nie tylko w sprawach personalnych, lecz w zakresie planów studiów, programów nauczania i pracy dydaktyczno - wychowawczej
W 1971 r. rozpoczęto prace nad nowym modelem systemu edukacyjnego, który miał zagwarantować m.in. powszechne wykształcenie średnie
Powołany w 1971 r. Komitet Ekspertów dla Opracowania Raportów o Stanie Oświaty w PRL przedstawił w 1973 r. opracowanie, w którym zaproponował kilka wariantów upowszechnienia Szkoły Średniej
Uchwała Sejmu z 15 kwietnia 1973 roku:
System dziesięcioklasowej Szkoły Średniej
Likwidacja małych szkół wiejskich - dowóz dzieci do odległych gminnych szkół zbiorczych
Prace nad nowymi programami nauczania
Niezbyt klarowna koncepcja Szkoły Średniej oraz trudności finansowe państwa sprawiły, że w 1982 r. zaniechano reformy strukturalnej systemu oświatowego
Zmiany po 1980 roku:
Odwołanie reformy (w styczniu 1982 r.)
Obniżenie nauczycielom tygodniowego obciążenia godzinowego
Utworzenie Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego oraz Komitetu Ochrony Praw Dziecka
Uchwalenie pierwszej ustawy określającej status zawodowy nauczyciela - Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r.
REFORMY SZKOLNE PRL
Wynikały z sytuacji politycznej, nie potrzeb pedagogicznych
Nie były odpowiednio przygotowane pod względem finansowym
Bez otwartej dyskusji społecznej i współpracy z pedagogami
Ciężar realizacji reform spadał na słabo przygotowanych i źle opłacanych nauczycieli
Organizatorzy kolejnych reform nie korzystali z doświadczeń poprzedników, popełniali więc te same błędy
Silne uzależnienie od pedagogiki radzieckiej