Nauka czytania według metody Ireny Majchrzak
Autorką odimiennej metody zwanej również globalnego czytania jest Irena Majchrzak, która z wykształcenia jest socjologiem o ogromnym doświadczeniu w pracy z dziećmi. Pracowała i uczyła dzieci czytania w Polsce i Meksyku. Przygoda pedagogiczna Ireny Majchrzak rozpoczęła się dzięki pomocy Juliety Campos, która zaproponowała jej by stworzyła własny program pomocy pedagogicznej, wówczas powierzono jej opiekę nad 14 internatami. Źródłem inspiracji pracy pedagogicznej były idee i wskazówki Marii Montessori. A sam pomysł metody Irena Majchrzak zawdzięcza 8 letniej Simonie.
Zdaniem autorki metody największe korzyści odnoszą dzieci najmłodsze, ponieważ będą one miały szansę swobodnego, wolnego od przymusu obcowania z pismem na długo przedtem, nim doświadczą, że należy ono do sfery objętej szkolną dyscypliną. Otrzymanie kartki z własnym imieniem powinno być elementem pomagającym w orientacji i w przestrzeni. Znaczki, którymi oznacza się miejsca w szatni, łazience stają się zbyteczne, ponieważ symbol tożsamości dziecka, abstrakcyjny napis już dziecko trzyletnie jest w stanie zrozumieć.
Za pomocą wprowadzonego słowa-klucza każde dziecko może w najłatwiejszy i najbardziej naturalny dla siebie sposób odkryć alfabetyczną strukturę pisma. Jest to relacja znaczeniowa między wyrazem napisanym a słowem mówionym. Dziecko odkrywa, że napisany wyraz jest nośnikiem tego samego znaczenia, co słowo mówione i że kompozycja liter w wyrazie zależy od brzmienia tego słowa. Np. Kasia otrzymując wizytówkę - swoje imię rozumie, że to ona sama nadaje znaczenie napisanemu słowu Kasia i że to ją samą to słowo oznacza.
Kontakt z własnym imieniem niesie duży ładunek emocjonalny, co sprzyja dalszej drodze poznania. Dziecko ma możliwość zwrócić uwagę na szczególne brzmienie swego imienia i zaobserwować, że wystąpiły w nim różne, określone litery. Jest to dla niego bardzo istotne, ponieważ uczy się ono liter przez obserwację - z pismem styka się przecież w różnych sytuacjach, a dorośli powinni jedynie ten kontakt umacniać.
Ogólnie wiadomo, że rozwój dziecka to sprawa indywidualna. Jedne dzieci bardzo szybko przyswajają wiadomości, zdobywają nowe umiejętności, inne zaś napotykają na spore trudności. Dla wielu dzieci wejście w świat pisma jest sprawą prostą i naturalną, ale są i takie, dla których przyswojenie umiejętności czytania stanowi ogromną trudność. Pracując według metody I. Majchrzak dostarczamy dzieciom dużo pozytywnych bodźców w kontaktach ze słowem pisanym, co ułatwia im odkryć tajemnicę pisma.
Podstawowe założenia metody:
• wprowadzanie dziecka w świat słów powinno odbywać się na zasadzie zabaw i gier,
przynoszących dziecku radość i satysfakcję
• celem nauki czytania jest rozumienie sensu i znaczenia poszczególnych słów,
a nie pozbawionych znaczenia oddzielnych liter, dlatego dziecko poznaje przede wszystkim wyrazy,
a następnie litery, z których są zbudowane.
• dziecko na początku otrzymuje określony, skończony zbiór liter - alfabet;
wie, że wszystkie wyrazy można stworzyć wykorzystując znane mu już litery.
Wprowadzanie w świat pisma w oparciu o metodę I. Majchrzak możemy rozpocząć z dziećmi w każdym wieku przedszkolnym. Sprawdza się ona zarówno u trzy, jak i sześciolatków. W każdej grupie wiekowej realizowane są bowiem inne zadania z uwzględnieniem zasady stopniowania trudności oraz poziomu indywidualnego rozwoju dziecka. Stosowanie zadań na miarę możliwości dziecka stwarza mu możliwość osiągania swojego własnego sukcesu, a opanowanie nowej umiejętności pozwala mu czuć się lepiej i bezpieczniej.
Początkiem drogi dziecka do umiejętności czytania jest akt inicjacji poprzez wprowadzenie wizytówki. W dalszej kolejności I. Majchrzak proponuje:
- ścianę pełną liter, na którą składają się dwa zbiory znaków: imiona i litery. Jest to system ćwiczeń wizualnych wiodących dziecko od rozpoznawania swojego imienia do umiejętności czytania.
- Litery. Prezentacja alfabetu. Jest to prezentacja wszystkich liter (dużych i małych), każda litera musi być opisana ze względu na jej kształt, jak i na brzmienie.
- targ liter jest to okres różnych zabaw i gier prowadzonych z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie tematycznej. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyć dźwięk (głoskę) z jej zapisem graficznym (literą). Dzieci w zabawach wymieniają z innymi dziećmi poszczególne litery zawarte w własnym imieniu lub nazwach wybranych do zabaw desygnatów. Utrwalają poznane litery, aktywizują nie tylko czynności umysłowe, ale również czynności manualne.
- gra w sylaby polega na składaniu słów z sylab, w karty sylabowe można już wpisywać jednosylabowe słowa - rzeczowniki (np. kot, las, nos), wytworzy to u dziecka gotowość na spotkanie ze słowem, czyli ze znaczeniem, ; jest to ćwiczenie odnoszące się do powolnego przejścia do czytania ze zrozumieniem. Ma na celu stworzenie takiej sytuacji, w której dziecko przy powolnym rytmie czytania osiągnie radość z tego co czyta.
- nazywanie świata polegające na przyporządkowywaniu odpowiedniej nazwy (kartki z nazwami przedmiotów) do wszystkiego, co znajduje się wokół nas, a następnie do obrazków (układanki słowno-obrazkowe).
-Ćwiczenie percepcji wzrokowej
I. Majchrzak uważa, że wnętrza przedszkoli powinny być kolorowe, krzykliwe, jedna ze ścian powinna być przeznaczona wyłącznie do eksponowania liter, co ma na celu zwrócenie uwagi dzieci, które skupia się na literach.
Ostatnim etapem pracy nad wprowadzeniem dziecka w świat pisma są "gry czytelnicze". Działania tego typu są przeznaczone dla dzieci od 5 do 12 lat. Celem jest doprowadzenie dzieci przez zabawę - do umiejętności czytania ze zrozumieniem. Odpowiednio dobrane obrazki oraz wyrazy i teksty maksymalnie angażują myślenie i skutecznie eliminują "nudę" wiejącą z tekstów programowo przewidzianych do czytania.
Bardzo ważną rolę pełni nauczyciel. To od niego zależy jaki przyjmie kierunek pracy z dziećmi, jakie będzie stosował metody, środki i formy pracy wychowawczo-dydaktycznej. Warunkiem koniecznym jest dostosowanie tempa i metod organizacji uczenia małego dziecka do jego indywidualnych możliwości rozwojowych, poziomu motywacji do nabywania tych umiejętności.
Zdaniem Ireny Majchrzak o nabyciu umiejętności czytania decyduje umysł i wzrok. Rozumienie słowa może i powinno wyprzedzać jego odczytanie " bo nie litery się czyta, lecz tylko ich sens". Nowością w tej metodzie jest to, że naukę czytania nazywa nauką pisania i rozpoczyna ją od własnego imienia dziecka ze względu na subiektywną odczuwalność jego ważności przez samo dziecko. Oparta jest na pełnym polskim alfabecie (44 znaki), dając dziecku możliwość poznania wszystkich dźwięków i ich odpowiedników graficznych. Koncepcja ta powstała na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji autorki - z wykształcenia socjologa. Dziecko wchodzi w świat pisma jako świat znaczeń, a nie izolowanych liter, rozpoznaje związki jakie zachodzą pomiędzy słowem, a odpowiadającej mu nazwie.
Podsumowując znaczenie stosowania metody I. Majchrzak, daje ona możliwość stymulacji wszystkich sfer rozwoju małego dziecka z zastosowaniem wielostronnych ćwiczeń o zróżnicowanym charakterze dla dzieci od 3 do 6 lat prowadzących do umiejętności czytelniczych. Pozwala na zminimalizowanie stresu na które narażone jest małe dziecko w trakcie nauki czytania poprzez wczesne jej rozpoczęcie (tzn. w grupie najmłodszej) i zabawowy charakter zastosowanej metody. Stwarza również warunki do wykorzystania przez dziecko jego możliwości intelektualnych poprzez wprowadzenie metod twórczych. Nauczycielowi natomiast pozwala na indywidualną pracę z dużą grupą dzieci, wykorzystanie pełnych możliwości dziecka bez konieczności sprawdzania wiedzy cząstkowej. Nauczyciel widzi postępy dziecka stając się bacznym obserwatorem. Każde dziecko dochodzi do umiejętności we własnym tempie, nie ma presji uciekającego czasu. Wykorzystując elementy tej metody rozbudzamy zamiłowanie do czytania poprzez położenie nacisku na czynnik motywacyjno-emocjonalny, a także wyrównujemy start dzieci w zakresie nauki czytania.
2