Prowadzenie spraw spółki
ZASADA regulacja stosunków wewnętrznych uzależniona jest od woli wspólników zawartej w umowie spółki jawnej.
Art. 37 § 1 KSH - rozwiązania przyjęte w zakresie prowadzenia spraw (ale również wnoszenia wkładów, udziału w zyskach i stratach, lojalności wobec spółki, zakazie konkurencji) mają charakter norm dyspozytywnych.
ALE!
Art. 38 KSH, ma charakter normy ius cogens.
umowa spółki nie może powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników (§ 1)
nie można ograniczyć prawa wspólnika do osobistego zasięgnięcia wiadomości o stanie majątku oraz o biegu interesów spółki ani jego prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki (§ 2).
Z art. 38 § 1 wynika, że nie wszyscy wspólnicy muszą prowadzić sprawy spółki.
Możliwe jest przyjęcie różnych rozwiązań w umowie spółki lub uchwale wspólników, w szczególności:
sprawy spółki prowadzą wszyscy wspólnicy
część wspólników (występuje to najczęściej w tych spółkach, w których jest większa liczba wspólników)
jeden wspólnik
osoby trzecie, ale zawsze z udziałem co najmniej jednego wspólnika.
Jeżeli prowadzenie spraw spółki powierzono kilku wspólnikom, pozostali są wyłączeni od prowadzenie spraw (art. 40 § 1 KSH).
Prawo prowadzenie spraw spółki może być odebrane wspólnikowi wbrew jego woli tylko z ważnych powodów wyrokiem sądowym.
Poza możliwością całkowitego powierzenia prowadzenia spraw spółki osobom trzecim wspólnicy mają swobodę kształtowania wzajemnych stosunków w tym zakresie.
Przedstawione przez KSH rozwiązania, zawarte w art. 39 - 47, mają charakter propozycji, którą można dostosować - zgodnie z wolą Spólników - do indywidualnych reguł obowiązujących w spółce.
CZYNNOŚCI PODEJMOWANE W SPÓŁCE JAWNEJ możemy podzielić na trzy grupy:
czynności zwykłe
nie zostały zdefiniowane z KSH
o tym, czy są to czynności zwykłe, czy też nie, decydują stosunki danej spółki oraz rozmiar działalności, jaką spółka realizuje
prawidłowe jest rozstrzygnięcie w umowie spółki określenia, co jest, a co nie czynnością przekraczającą zakres zwykłych czynności (np. poprzez ustalenie kryterium kwotowego)
przekraczające zakres zwykłych czynności
są nimi z pewnością te, które mają charakter majątkowy albo wykraczają poza zakres prowadzonego przedsiębiorstwa, np. zbycie przedsiębiorstwa, wydzierżawienie przedsiębiorstwa czy ustanowienie na nim użytkowania
czynności nagłe
takie, których podjęcia nie można było przewidzieć i które mają nadzwyczajny charakter oraz których zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.
Zasadą jest, że każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (zasady te mogą ulec modyfikacji).
REGUŁY POSTĘPOWANIA PRZY PODEJMOWANIU DECYZJI W SPÓŁCE JAWNEJ:
każdy wspólnik może prowadzić samodzielnie sprawy spółki w zakresie zwykłych czynności spółki (art. 39 § 2 KSH)
w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników (nawet wyłączonych od prowadzenia spraw) (art. 43 KSH)
w zakresie zwykłych spraw spółki, jeżeli chociażby jeden ze wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników
umowa spółki powinna decydować o warunkach niezbędnych do podjęcia takiej uchwały, gdyż nie stwierdza się, aby konieczna była uchwała wszystkich wspólników albo jednomyślna uchwała wspólników
jeżeli umowa milczy na ten temat, należy przyjąć jednomyślność wspólników mogących prowadzić sprawy spółki
jeżeli nastąpi konieczność wykonania czynności nagłej, wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może dokonać taką czynność samodzielnie, bez względu na wymogi związane z charakterem czynności w zwykłych sytuacjach (art. 44 KSH)
jeżeli czynność zaliczona jest do czynności zwykłych spółki i przyjmuje się w umowie, że konieczna jest uchwała wspólników, to niezbędna jest jednomyślna uchwała wszystkich wspólników, którzy mają obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 42 KSH).
Prawa i obowiązki wspólników prowadzących sprawy spółki ocenia się w stosunkach między nimi a spółką według przepisów o zleceniu (art. 734 - 751 KC), a w przypadkach gdy wspólnik działa w imieniu spółki, nie posiadając prawa prowadzenia jej spraw, lub gdy jest upoważniony do prowadzenia jej spraw i przekracza granice umocowania - według przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 752 - 757 KC).
Wspólnik, który prowadzi sprawy spółki, nie otrzymuje wynagrodzenia za taką pracę osobistą (art. 46 KSH). Zasada ta może być wolą wspólników zmieniona.
Prowadzenie spraw spółki należy odróżnić od pracy jako wkładu wspólnika do spółki. Wkładem do spółki nie może być praca polegająca na prowadzeniu spraw.
Udział w zysku i stratach
W spółce jawnej udział w zysku stanowi ustalony stopień partycypacji w wypracowanej nadwyżce bilansowej.
Zysk brutto rozumiany jest jako część majątku, która pozostaje po odjęciu od ogólnej wartości majątku wkładów do spółki.
Czysty zysk - obliczamy przez odjęcie od zysku brutto zobowiązań wymagalnych (prywatnych - w tym należnych wspólnikowi odsetek z art. 53 KSH i publicznoprawnych - w tym podatków).
Z końcem roku obrotowego wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku.
Podział stanowi decyzję o istnieniu zysku i ewentualnym jego przeznaczeniu na wewnętrzne cele spółki (np. na kapitał rezerwowy).
Natomiast wypłata jest czynnością będącą następstwem podzielonego zysku.
Wspólnik ma roszczenie o wypłatę, jeśli zysk taki jest wypracowany i nie przeznaczono go na inne cele.
Jeżeli wartość przekazanego do spółki majątku wnoszonego tytułem wkładu (udział kapitałowy) dozna uszczuplenia wskutek strat zysk należy przeznaczyć na uzupełnienie do pierwotnej wartości (art. 52 KSH)
STRATA - jeżeli na koniec roku obrotowego wartość aktywów majątkowych po potrąceniu wymagalnych zobowiązań i obciążeń publicznoprawnych jest niższa od pierwotnej wartości wnoszonych do spółki wkładów, z wyłączeniem wkładów polegających na świadczeniu pracy lub dozwoleniu używania rzeczy.
ZASADA - każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i uczestniczy w stratach, w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu.
Stosunek udziału wspólników w zysku , który jest ustalony w umowie, odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach (art. 51 § 2 KSH).
Umowa może zwolnić wspólnika od udziału w stratach.
Nie można zwolnić od udziału w stratach wszystkich wspólników.
Reguły te obowiązują, jeśli nie zostały zmodyfikowane w umowie spółki. Zasady udziału w zyskach i stratach mogą zostać powiązane z rodzajem i wartością wkładów (odwrotnie niż proponuje to art. 51 § 1). Nie ma też przeszkód, aby rozdzielić zasady udziału w zyskach i udziału w stratach i przyjąć odmienne zasady od proponowanych w art. 15 § 2.
Niezależnie od udziału w zyskach wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.
Udział kapitałowy - wartość rzeczywiście wniesionego wkładu.
Obowiązek lojalności i zakaz działalności konkurencyjnej
Przepisy art.56-57 KSH mają charakter dyspozytywny, co wynika bezpośrednio z art.37§ 1.
Reguły ustawowe mogą zostać zmienione czy wręcz uchylone przez wspólników spółki jawnej.
Obowiązek lojalności wspólników wobec spółki występuje w następujących spółkach:
- jawnej
- komandytowej
- partnerskiej
- komandytowo - akcyjnej (w odniesieniu do komplementariusza).
Nie ma on miejsca w spółkach kapitałowych i spółce komandytowo - akcyjnej w odniesieniu do akcjonariusza.
OBOWIĄZEK LOJALNOŚCI
sensu largo - powstrzymanie się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki (art. 56 § 1 KSH)
sensu stricto - nie wolno wspólnikom bez wyraźnego lub domniemanego zezwolenia pozostałych wspólników zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu (art. 56 § 2 KSH); chodzi tu o zajmowanie się interesami konkurencyjnymi, czyli problem konkurencyjnego współistnienia na rynku
NARUSZENIE ZAKAZU KONKURENCJI
każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści, jakie wspólnik przekraczający zakaz konkurencji osiągnął
ponadto - można żądać odszkodowania. (art. 57 § 1 KSH)
wspólnicy mogą również - na podstawie zarzutu naruszenia zakazu konkurencji - żądać rozwiązania spółki lub wyłączenia wspólnika.
Roszczenia o wydanie korzyści i roszczenia o odszkodowanie przedawniają się z upływem 6 miesięcy od chwili, gdy wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o przekroczeniu zakazu, maksymalnie jednak z upływem lat 3.
Zakaz konkurencji nie ma charakteru bezwzględnego, bowiem wspólnicy mogą zgodzić się zarówno na działalność konkurencyjną, jak i na uczestniczenie w spółce konkurencyjnej w charakterze wspólników czy członków władz spółki kapitałowej.
Wystąpienie wspólnika
Wystąpienie wspólnika - zdarzenie prawne, powodujące utratę przez wspólnika jego członkowstwa w spółce, ale spółka istnieje dalej.
Rozwiązanie spółki - ma skutek wobec wszystkich wspólników, gdyż wszyscy tracą członkowstwo w spółce, a spółka po przeprowadzeniu likwidacji przestaje istnieć.
Wystąpienie wspólnika ze spółki może mieć charakter dobrowolny lub przymusowy.
Wystąpienie dobrowolne
wspólnicy porozumiewają się co do faktu, iż jeden bądź większa ich liczba występuje ze spółki, a spółka trwa nadal z pozostałymi wspólnikami
możliwość swobodnej decyzji wspólnika co do wypowiedzenia spółki
art. 61 KSH jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może ją wypowiedzieć na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego
nie jest dopuszczalne umowne wyłączenie prawa do wypowiedzenia spółki, która jest zawarta na czas nieoznaczony
można ustalić inne terminy wypowiedzenia
wypowiedzenia dokonuje się przez zawiadomienie pozostałych wspólników (lub wspólnika) uprawnionych do reprezentowania spółki
spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony
Wystąpienie przymusowe
wystąpienie ze spółki na podstawie wyroku sądu (art. 63 § 2 KSH).
Jeżeli zachodzą ważne powody po stronie jednego lub kilku wspólników, sąd może na wniosek pozostałych orzec, że wspólnik, którego dotyczy ważny powód, występuje ze spółki (art. 63 § 2 KSH).
Ważnym powodem mogą być trudności we współpracy ze wspólnikami, naruszenie zakazu działalności konkurencyjnej.
Rozwiązanie przyjęte w art. 63 § 2 KSH odnoszące się do wystąpienia sądowego ma podobny charakter, jak w art. 266 i nast. KSH, regulującym wyłączenie wspólnika w spółce z o.o.
Wystąpienie wspólnika, podobnie jak śmierć, upadłość czy wypowiedzenie przez wierzyciela nie muszą skutkować rozwiązaniem spółki. Wspólnicy w umowie spółki mogą przyjąć dalsze istnienie spółki mimo zmiany składu osobowego.
Podobnie mogą postanowić pozostający w spółce wspólnicy, niezależnie od tego, czy umowa to przewidywała (art. 64 § 1 KSH).
Z racji wystąpienia wspólnika niezbędne są rozliczenia z nim, zgodnie z art. 65 KSH.
Oznacza się wysokość jego udziału kapitałowego na podstawie osobnego bilansu, uwzględniając wartość zbywczą majątku spółki.
Jako dzień bilansowy należy przyjąć:
- w przypadkach wypowiedzenia - ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia
- w przypadku wystąpienia na mocy wyroku sądu - dzień wniesienia pozwu.
Obliczony w ten sposób udział kapitałowy powinien być wypłacony w gotówce.
Rzeczy dane spółce przez wspólnika tylko do używania, zwraca się w naturze.
Jeżeli przy rozliczeniu udział wspólnika ustępującego okaże się bierny, wspólnik jest obowiązany zapłacić spółce przypadającą na niego część niedoboru.
Wspólnicy ustępujący uczestniczą w zysku i stratach ze spraw jeszcze niezakończonych, nie mają jednak wpływu na ich prowadzenie, a mogą tylko żądać wyjaśnień, rachunków i podziału zysku i strat z końcem każdego roku obrotowego.
Od wystąpienia wspólnika w tym trybie należy odróżnić jego wystąpienie ze spółki jako następstwo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce (art. 10 § 1 KSH).
Możliwe jest to wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi za pisemną zgodą wszystkich pozostałych wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej - art. 10 § 2 KSH).
Rozwiązanie spółki
jest ono zdarzeniem odnoszącym się do wszystkich wspólników i spółki
w następstwie zaistnienia przyczyn rozwiązania następuje likwidacja spółki lub inna dyspozycja majątkiem spółki związana z zakończeniem jej bytu
Przyczyny rozwiązania spółki jawnej (art. 58 KSH):
przyczyny przewidziane w umowie spółki (np. gdy umowa została zawarta na czas określony, do zrealizowania określonego zadania, np. wybudowania fabryki)
jednomyślna uchwała wszystkich wspólników
ogłoszenie upadłości spółki (wówczas, gdy stała się niewypłacalna, tj. zaprzestała wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych)
śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości (art. 64 § 1 KSH - spółka może istnieć dalej mimo śmierci wspólnika lub jego upadłości, jeżeli tak stanowi umowa spółki lub tak postanowią pozostali wspólnicy - poza nieżyjącym lub upadłym wspólnikiem)
wypowiedzenie (art. 64 § 1 - wypowiedzenie nie musi wywoływać takiego skutku, gdy tak stanowi umowa spółki lub tak postanowią wspólnicy pozostający w spółce)
wypowiedzenie spółki przez wierzyciela osobistego wspólnika (art. 62 KSH)
prawomocne orzeczenie sądu (zgodnie z art. 63 § 1 KSH, każdy wspólnik może żądać z ważnych powodów rozwiązania spółki przez sąd, ponadto - zgodnie z art. 25 ustawy o KRS sąd może rozwiązać spółkę z urzędu, gdy mimo stosowania grzywny nie wykonuje ona obowiązków określonych w art. 24 ustawy o KRS).
KSH nie wymienia tej przyczyny, ale z istoty spółki jawnej wynika, że rozwiązanie następuje, gdy liczba wspólników zmniejszy się do jednego.
Szczególna postać rozwiązania spółki - przekształcenie w inną spółkę handlową.
Likwidacja spółki
W następstwie zaistnienia przyczyn rozwiązania spółki wszczyna się czynności zmierzające do ustania bytu spółki. Wiążą się one przede wszystkim z zadysponowaniem składnikami majątkowymi spółki. Może się to odbyć:
- w procesie likwidacji, lub
- w sposób przewidziany przez wspólników w umowie spółki.
Ten INNY SPOSÓB może polegać na porozumieniu co do podziału majątku, sposobu zabezpieczenia i zaspokojenia wierzycieli.
To z kolei może się wiązać z przyjęciem określonych zasad podziału majątku metodą podziału, np. podział majątku w naturze poprzez odpowiedni podział składników majątkowych między wspólników, bez konieczności upłynnienia majątku.
W przypadku uzgodnienia przez wspólników innego sposobu zakończenia działalności spółki nie mogą one godzić w interesy wierzycieli.
Umowa między wspólnikami może być zawarta zarówno w czasie trwania spółki jak i po zaistnieniu przyczyn jej rozwiązania.
Jednakże w przypadku wypowiedzenia przez wierzyciela osobistego lub w razie upadłości wspólnika zawarcie takiej umowy po zajściu przyczyny rozwiązania wymaga zgody odpowiednio wierzyciela osobistego lub zarządcy masy upadłości.
Przyjęcie innego sposobu zakończenia działalności spółki powoduje wyłączenie procedury likwidacji (z wyjątkiem art. 84 § 1 KSH, gdy ma on zastosowanie).
Wszczęcie POSTĘPOWANIA LIKWIDACYJNEGO nie kończy działalności spółki, zmienia się cel jej działania.
Postępowania likwidacyjne może być w drodze jednomyślnej uchwały przerwane i spółka może być prowadzona dalej. ALE! Nie dotyczy to sytuacji, gdy przyczyną rozwiązania jest upadłość lub prawomocny wyrok sądu oraz gdy spółkę wypowiada wierzyciel osobisty wspólnika.
Spółka kontynuuje swój byt prawny ze zmienionym celem, którym jest:
- zakończenie rozpoczętych interesów
- spieniężenie majątku
- spłata długów, i
- podział reszty majątków między wspólników.
Spółka traci swój byt prawny dopiero z chwilą wykreślenia z rejestru.
Likwidatorami z mocy prawa są wszyscy wspólnicy.
Mogą oni jednak jednomyślnie powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie oraz osoby spoza swego grona.
Z ważnych powodów sąd, na wniosek choćby jednego wspólnika lub innej osoby zainteresowanej (np. wierzyciela spółki, wierzyciela osobistego wspólnika, syndyka masy upadłości), może ustanowić likwidatorami niektórych wspólników lub osoby spoza ich grona (wyznaczenie przymusowe).
Likwidatorzy mogą być odwołani za jednomyślną zgodą wspólników.
Likwidatorów ustanowionych przez sąd - tylko sąd może odwołać.
Likwidatorów obowiązuje zakaz konkurencji.
Otwarcie likwidacji, imiona i nazwiska likwidatorów, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszystkie odnoszące się do tego zmiany należy zgłaszać do rejestru.
Należy to uczynić także wtedy, gdy wspólnicy są likwidatorami i gdy nie następuje zmiana dotychczasowych zasad reprezentacji
W toku postępowania likwidacyjnego spółkę prowadzi się pod dotychczasową firmą z dodatkiem „w likwidacji” (art. 74 § 4 KSH).
W stosunkach zewnętrznych likwidatorzy mają prawo reprezentowania spółki.
Jeżeli jest kilku likwidatorów, muszą reprezentować spółkę łącznie, jeśli wspólnicy nie określili innych zasad. Również sąd powołujący likwidatorów może zmienić zasady reprezentacji.
Czynności prawne likwidatorów wyznaczone są przez zakres celu likwidacji, określony w art. 77 § 1 KSH.
Ograniczenie zakresu działania likwidatorów nie wywołuje skutków prawnych wobec osób trzecich.
Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze uważa się czynności przedsięwzięte przez likwidatorów za czynności likwidacyjne.
Natomiast w stosunkach wewnętrznych - likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników.
Likwidatorzy, którzy zostali ustanowieni przez sąd, obowiązani są stosować się do jednomyślnych uchwał powziętych przez wspólników.
Jednomyślność dotyczy także stanowiska tych osób, które są zainteresowane likwidacją, w szczególności tych, które spowodowały ustanowienie likwidatorów.
W stosunkach między likwidatorami uchwały podejmowane są większością głosów (art. 76 KSH). Głosy wstrzymujące się i nieważne nie są liczone. ALE! Wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów mogą ustalić inne zasady podejmowania uchwał (art. 76 KSH).
Skutkiem rozpoczęcia likwidacji jest wygaśnięcie prokury i brak możliwości ustanowienia i udzielenia prokury.
Likwidatorzy przy rozpoczęciu likwidacji (podobnie przy zakończeniu) muszą sporządzić bilans. Gdyby likwidacja trwała dłużej niż rok, bilans należy sporządzać corocznie.
LIKWIDATORZY MAJĄ OBOWIĄZEK:
zakończenia bieżących interesów spółki
ściągnięcia wierzytelności
wypłacenia zobowiązań
upłynnienia majątku spółki.
Nowe przedsięwzięcia mogą być realizowane tylko wówczas, gdy jest to potrzebne dla ukończenia spraw w toku.
Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań jeszcze niewymagalnych lub spornych.
Pozostały majątek dzieli się między wspólników, stosownie do postanowień umowy. Jeżeli brak w umowie odpowiednich rozstrzygnięć, nadwyżkę dzieli się według stosunku, a jakim wspólnicy uczestniczą w zysku.
Rzeczy dane spółce do używania zwraca się w naturze (art. 82 § 3 KSH).
Gdyby jednak majątek nie wystarczył na spłatę udziałów i długów, niedobór dzieli się między wspólników, zgodnie z postanowieniami umowy. Jeżeli umowa tego nie reguluje w stosunku, w jakim uczestniczą w stratach.
Jeżeli jeden ze wspólników okazałby się niewypłacalny, przypadającą na niego część niedoboru dzieli się między pozostałych wspólników w takim samym stosunku (art. 83 KSH).
Jeżeli w toku postępowania likwidacyjnego okazałoby się, że zachodzą warunki wszczęcia postępowania upadłościowego, zakończenie bytu spółki nastąpi dopiero po zakończeniu postępowania upadłościowego (art. 85 § 1 KSH).
Nie odnosi się to jednak do sytuacji, gdy postępowanie kończy się układem (z wyjątkiem ujętego w art. 271 pr.up.i napr. układu likwidacyjnego). albo zostaje uchylone lub umorzone.
Na zakończenie likwidacji likwidatorzy sporządzają bilans zamknięcia.
Likwidatorzy po zakończeniu likwidacji mają obowiązek zgłaszać wniosek do sądu o wykreślenie spółki z rejestru.
Taki sam obowiązek spoczywa na wspólnikach, jeżeli następstwem rozwiązania spółki są inne sposoby dysponowania majątkiem, nie w trybie likwidacji.
Z chwilą wykreślenia spółki z rejestru przestaje ona istnieć.
Wykreślenie ma charakter konstytutywny.