Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (art. 752-757)
Jest to odrębna instytucja w stosunku do zlecenia . Negotiorum gestio jest klasycznym zobowiązaniem ustawowym obok deliktu i bezpodstawnego wzbogacenia. Tutaj nie ma umowy.
Zobowiązanie to powstaje, gdy nastąpi fakt dobrowolnego prowadzenia cudzej sprawy mimo braku tytułu prawnego do jej prowadzenia. Wynikają z tego pewne prawa i obowiązki po obu stronach zobowiązania.
Definicja negotiurum gestio wywodzi się z prawa rzymskiego, ta instytucja nie występuje w common law.
Definicja
Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność
Definicja z wykładu ( 6.06.2006)
To sytuacja, w której jedna strona ( negotiorum gestor) narusza/ miesza się w sprawy innej osoby ( dominus) i czyni to bez tytułu prawnego, bez upoważnienia
Strony
Działający bez zlecenia - negotiorum gestor
Osoba, której sprawę negotiorum gestor prowadzi - dominium negotii- dominus
Jaka jest sytuacja stron- ogólne podejście systemów prawnych do takiej sytuacji ( 2 punkty widzenia ):
A )negotiorum gestor to intruz, ingerujący w prawa innej osoby , nie wiadomo z jakich przyczyn, celów, motywów . To podejście przeważa.
W prawie anglosaskim mieszanie się w cudze sprawy bez tytułu prawnego jest niedozwolone, taka ingerencja owszem może być dopuszczona , ale w drodze wyjątku
B )ingerencja w sprawy innych jest dozwolona jeżeli wynika z pobudek szlachetnych, gdy jest to społecznie pożyteczne, a motywy mają charakter zgodny z prawem- jest to podejście systemów kontynentalnych- formułuje się zasady, po spełnieniu których ingerencja w sprawy innej osoby przestaje być niedozwolona i jest w pewnym sensie wspierana przez porządek prawny
W RP prowadzenie cudzych spraw bez zgody zainteresowanego jest w zasadzie bezprawne, zainteresowanemu przysługują tym samym roszczenia:
-o zaniechanie
- odszkodowawcze
Jednak prawo RP przewiduje wyjątki od tej reguły, które wyłączają tym samym bezprawność działania - są to przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia
W prawie rzymskim negotiorum gestio było :
necessaria - konieczne np. udzielenie pomocy
utilis -użyteczne np. zasiał cudze pole i zebrał plony
voluptuaria -samowolne, wbrew woli nawet dominusa
Cechy negotirum gestio:
Zdarzenie kreujące to działanie - nie czynność prawna - które cechuje:
Działający prowadzi cudzą sprawę, która wg kryteriów obiektywnych i wg jego intencji należy do sfery interesów innej osoby ( nie musi to być osoba znana lub już istniejąca)
Gestor może równocześnie prowadzić sprawę cudzą i własną.
Prowadzenie cudzej sprawy- podjętej w interesie i na rachunek innej osoby ( dominusa) , będącej osobą fizyczną, osobą prawną, bądź nasciturusem
Gestor nie musi znać konkretnie tej osoby, może być to działalność podjęta w interesie kilku osób , np. wiele osób wypadku, ale także ratując 1 osobę gestor działa w interesie osoby odpowiedzialnej za wypadek ( sprawcy)- bo ogranicza rozmiary szkody
Prowadzenia cudzej sprawy może polegać na:
dokonywaniu czynności prawnych w cudzym imieniu
dokonywaniu czynności prawnych na cudzy rachunek
dokonaniu działań czysto faktycznych
Prowadzący cudzą sprawę nie ma do tego kompetencji prawnej wynikającej z jakiegokolwiek stosunku prawnego ( brak zlecenia oraz innych stosunków uzasadniających ingerencję w cudze sprawy)
Negotiorum gestor musi mieć wolę i świadomość tego, że prowadzi cudzą sprawę
Zatem nie można stosować przepisów o negotiorum gestio gdy gestor prowadził cudzą sprawę, mylnie sądząc iż prowadzi własną , w tym wypadku przysługuje mu :
roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia
jeśli os. na rzecz, której prowadził sprawy potwierdziła te działania - roszczenia z umowy zlecenia
W wypadku gdy gestor prowadziłby sprawę cudzą chcąc uzyskać korzyść dla siebie, działa tym samym bezprawnie i w sposób zawiniony, wtedy będzie ponosił odpowiedzialność
a. ex delicto
b. z bezpodstawnego wzbogacenia
Jest to niewłaściwe prowadzenie cudzych spraw, jednakże biorąc za cel ochronę poszkodowanego, nie ma przeszkód by stosować przepisy o negotiorum gestio. Dochodzi tym samym do zbiegu odpowiedzialności z negotiorum gestio, z tytułu czynów niedozwolonych, i z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Osobie poszkodawanej przysługuje wybór, z którego roszczenia skorzystać.
Negotiorum gestor powinien działać z korzyścią dla osoby, której sprawę prowadzi (korzyści majątkowe i niemajątkowe) Działanie musi doprowadzić do korzystnej sytuacji dla zainteresowanego - nie wystarczą dobre intencje.
Szpunar - jeżeli istnieją jedynie subiektywne wyobrażenia gestora, że działa z korzyścią, to nie może żądać zwrotu wydatków ani nakładów. Gestor nie mając tytułu ponosi ryzyko bezskuteczności i niekorzystnosci działania
Wyjątek - Jeżeli gestor w celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego drugiemu ratuje jeo dobro - działanie to powoduje konsekwencje przewidziane dla negotiorum gestio chociażby działanie nie przyniosło zamierzonej korzyści.
Negotiorum gestor obowiązany jest działać zgodnie z prawdopodobną wolą osoby, której sprawę prowadzi.
Jeżeli wola zainteresowanego jest wyrażona to wtedy gestor musi się jej podporządkować- jeśli się nie podporządkuje to popełni czyn niedozwolony (negotorium gestio volumptuaria) patrz art. 754
Przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachować należytą staranność.
Ponosi w tym aspekcie odpowiedzialność na zasadach ogólnych. Gdy działał dla ratowania dobra innej osoby w związku z grożącym niebezpieczeństwem - odpowiada w sposób łagodniejszy - tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo.
Negotiorum gestor jest obowiązany po podjęciu działania w miarę możności powiadomić o tym tę osobę i stosownie do okoliczności
albo stosować się do jej zaleceń
albo prowadzić sprawę dopóki osoba sama nie będzie mogła się nią zająć
Negotiorum gestor powinien uszanować każdą prawdopodobną, a tym bardziej wyraźną wolę osoby, w której interesie działa - w szczególności zaprzestać działania na żądanie zainteresowanego.
Gestor nie musi brać pod uwagę woli tej osoby jedynie wtedy, gdy sprzeciwia się ustawie lub z.w.s..
Skutki
Skutki prawne prawidłowego prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia (patrz przesłanki A-G)
Negotiorum gestor może żądać od osoby, której sprawę prowadzi zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami
może żądać także zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu cudzej sprawy
Negotiorum gestor jest obowiązany wydać wszystko co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadził.
Powinien złożyć rachunek ze swoich czynności.
Jeżeli działanie gestora nie odpowiada cechom negotiorum gestio
brak roszczeń o zwrot nakładów itd.
działający ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu czynów niedozwolonych - chyba że wola osoby sprzeciwia się ustawie lub z.w.s
Jeżeli prowadzący cudzą sprawę dokonał zmian w mieniu osoby, której sprawę prowadził
bez wyraźnej potrzeby lub korzyści tej osoby
albo wbrew wiadomej woli tej osoby
Negotiorum gestor jest obowiązany przywrócić stan poprzedni a gdyby nie było to możliwe, naprawić szkodę.
Poczynione nakłady może zabrać z powrotem o ile może to uczynić bez uszkodzenia rzeczy.
Gdy działał dla ratowania dobra innej osoby w związku z grożącym niebezpieczeństwem - odpowiada w sposób łagodniejszy - tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo.
Gestor nie może żądać wynagrodzenia za prowadzenie cudzych spraw
Jeżeli Gestor poniesie szkodę przy ratowaniu jakiegoś dobra os. zainteresowanej - może dochodzić od niej wydatków łącznie z poniesioną szkodą własną, chyba że czynnościami tego typ zajmuje się zawodowo np. strażak
Jeżeli gestor podał się za pełnomocnika nie mając umowcowania działa jako falsus procurator
(art.103-105)
Potwierdzenie
Osoba, której sprawę prowadzono może działanie prowadzącego potwierdzić - złożyć odpowiedniej treści jednostronne oświadczenie woli, nawet wtedy gdy prowadzenie cudzej sprawy było nieprawidłowe.
W następstwie potwierdzenia - między stronami tworzy się z mocą wsteczną stosunek zlecenia lub podobny do zlecenia.
Pozycja prawna gestora jest wtedy korzystniejsza - może poza zwrotem wydatków i zwolnienia ze zobowiązań żądać wynagrodzenia za świadczone usługi.
Potwierdzający uzyskuje skuteczne roszczenie o wydanie wszystkiego co działający w jego sprawach uzyskał.
Potwierdzenie może doprowadzić do powstania innego niż zlecenie stosunku pr. jeśli wskazuje na to treść świadczonej przez gestora usługi.