ODPOWIEDZIALNOŚĆ UTRZYMUJĄCYCH HOTELE I PODOBNE ZAKŁADY (art. 846 - 852):

Umowa o przyjęcie gościa do hotelu lub podobnego zakładu (tzw. umowa hotelowa), mimo częstego jej stosowania w praktyce nie została w prawie polskim uregulowana jako odrębny typ umowy. Obejmuje ona elementy różnych umów nazwanych, np. najmu, przechowania, sprzedaży, a także umów o świadczenie usług podobnych do zlecenia. Z tego względu kwalifikuje się ją często jako umowę mieszaną bądź zalicza do umów nienazwanych, a jej reżim prawny kształtują odpowiednie przepisy z zakresu umów nazwanych, jak i ogólne zasady prawa zobowiązań.

Jednakże stosowanie tych reguł nie daje zadowalającego rozstrzygnięcia problemu odpowiedzialności zakładów hotelowych za mienie korzystających z ich usług gości. Istotne przy tym znaczenie ma okoliczność, że osoby te nie mogą same sprawować wyłącznej pieczy nad swoimi rzeczami, które znajdują się w pomieszczeniach dostępnych dla innych osób, zwłaszcza dla personelu zakładu, ani też nie mogą oddać rzeczy komukolwiek na przechowanie, ponieważ są im one potrzebne do codziennego użytku. W tej sytuacji tylko zakład hotelowy może zapewnić bezpieczeństwo mienia gości. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest obciążenie utrzymujących hotele i podobne zakłady zaostrzoną - w porównaniu z zasadami ogólnymi - odpowiedzialnością.

Wywodzi się ona z prawa rzymskiego i współcześnie znajduje wyraz w licznych ustawodawstwach krajowych, a także w Konwencji europejskiej o odpowiedzialności utrzymujących hotele za rzeczy wniesione przez gości hotelowych, sporządzonej 17.12.1962 r. w Paryżu - Polska przystąpiła do tej konwencji w 1996 r.

Korzystanie z hotelu to sytuacja faktyczna, niezależna od zawarcia umowy, stąd wynika, że nie jest to odpowiedzialność kontraktowa - np. gość wchodzący do hotelu z walizkami. Może wchodzić w grę także przed i po nim. Jednak bardzo często nakłada się na tą odpowiedzialność stosunek oparty na umowie (tak można tłumaczyć miejsce przepisu w kodeksie).

Z drugiej strony nie można powiedzieć, że jest to odpowiedzialność deliktowa, o czym świadczy umiejscowienie tego przepisu.

Należy zatem przyjąć, że jest to odpowiedzialność mocno zbliżona do deliktowej ze względu na podobną konstrukcję, ale jednocześnie wiąże się dość mocno ze stosunkami dotyczącymi umowy hotelowej.

I OKOLICZNOŚCI WYRZĄDZENIA SZKODY:

Utrata lub uszkodzenie rzeczy wniesionych przez osobę korzystającą z usług hotelu lub podobnego zakładu (gościa):

• gość hotelowy, czyli osoba korzystająca z usług hotelu, korzystająca z zakwaterowania w hotelu, przy czym umowa z hotelem nie jest warunkiem koniecznym powstania odpowiedzialności. Wystarczy zamiar zamieszkania w hotelu. Odpowiedzialność ta nie jest uzależniona od jakiejkolwiek umowy między osobą wnoszącą z prowadzącym hotel.

• rzecz wniesiona - rzecz, która w określonym czasie i miejscu oraz w określony sposób znalazła się pod pieczą zakładu hotelarskiego:

1. czas - okres korzystania przez gościa z usług hotelu z rozszerzeniem na krótki zwyczajowo przyjęty okres poprzedzający oraz następujący po korzystaniu z usług;

2. miejsce, w którym rzecz ma się znajdować w oznaczonym czasie - hotel lub miejsce poza nim

Aby rzecz można było uznać za wniesioną konieczne jest:

1. powierzenie rzeczy utrzymującemu hotel lub osobie u niego zatrudnionej;

2. umieszczenie rzeczy w miejscu przez nich wskazanym lub na ten cel przeznaczonym.

Nie ma znaczenia czy rzeczy znalazły się w tych miejscach w wyniku działania gościa czy zachowania innych osób (np. dostarczenia przez pocztę).

Uwaga! Pojazdów mechanicznych i rzeczy w nich pozostawionych oraz żywych zwierząt nie uważa się za rzeczy. Utrzymujący hotel może odpowiadać tylko wtedy gdy została zawarta umowa przechowania.

II PODMIOT ODPOWIEDZIALNY:

Utrzymujący zarobkowo hotel lub podobny zakład:

• utrzymujący zarobkowo hotele lub podobne zakłady - wszystkie podmioty zawodowo i odpłatnie świadczące usługi typu hotelowego - czasowe wynajmowanie pokoi mieszkalnych lub miejsc w tych pokojach oraz świadczenie usług z tym związanych;

• pojęcie zakładu hotelarskiego nie jest bliżej określone przez k. c. - według ustawy o usługach turystycznych obejmuje - hotele, motele, pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska, pola biwakowe - dyskusyjne. Pajor - pokoje gościnne nie!

Zgodnie z judykaturą do podobnych do hoteli zakładów - zalicza się domy wczasowe, również profilaktyczne zakłady opieki zdrowotnej takie jak: sanatoria i prewentoria - przemawia za tym odpłatność usług (zwłaszcza wynagrodzenie za mieszkanie, wyżywienie), jak i wypoczynkowo-kuracyjna funkcja takich zakładów, co zbliża je do domów wczasowych.

Wyłączenie : szpitale (cel leczniczy), hotele pracownicze, domy studenckie, internaty (funkcja stałych zakwaterowań zastępczych), noclegownie dla bezdomnych (cele charytatywne nie zarobkowe).

III ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI:

Zasada ryzyka - prowadzący odpowiada surowo, niezależnie od winy własnej i swoich podwładnych, a odpowiedzialność rozciąga się także na działania osób trzecich np. złodzieja.

Poszkodowany musi jedynie wykazać, że rzecz utracił lub że rzecz została uszkodzona.

Obowiązek zawiadomienia:

Poszkodowany powinien niezwłocznie zawiadomić zakład o poniesionej szkodzie. Jeżeli tego niezwłocznie nie zrobi - jego roszczenie wygasa (termin zawity).

Zawiadomienie nie jest konieczne jeśli szkodę wyrządził utrzymujący zakład hotelowy (dowód obciążą poszkodowanego) albo rzecz została przez zakład przyjęta na przechowanie.

Odpowiedzialność określona w art. 846§1 nie może być wyłączona ani ograniczona. Zakaz dotyczy zarówno jednostronnego oświadczenia (ogłoszenia) o takiej treści, jak i uchylenia odpowiedzialności w drodze umowy. Postanowienie takie byłoby pozbawione skutków prawnych - art. 846 §5. Są to więc przepisy semiimperatywne.

IV OKOLICZNOŚCI ZWALNIAJĄCE:

Można się zwolnić od odpowiedzialności tylko wtedy gdy szkoda wynikła:

• z właściwości rzeczy wniesionej;

• wskutek siły wyższej;

• wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby, która mu towarzyszyła, była u niego zatrudniona albo go odwiedzała.

Ograniczenie zakresu obowiązku odszkodowania:

• odszkodowanie obejmuje tylko damnum emergens (wartość rzeczy);

• obowiązek odszkodowawczy ograniczony jest do określonej sumy - wysokość odszkodowania ustala się według reguł:

1. górna granica w stosunku do jednego gościa - wysokość stukrotnej należności za dostarczone mu mieszkanie, liczonej za jedną dobę;

2. odszkodowanie za każdą rzecz nie może przekraczać pięćdziesięciokrotnej wysokości tej należności;

3. ograniczenie kwotowe nie dotyczy:

• rzeczy przyjętych na przechowanie przez utrzymującego hotel;

• rzeczy nieprzyjętych na przechowanie z powodu jego odmowy - mimo ciążącego na nim obowiązku;

• gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa utrzymującego hotel lub osoby u niego zatrudnionej.

Utrzymujący hotel ma obowiązek przyjęcia rzeczy na przechowanie - zawarcia umowy przechowania - na życzenie gościa hotelowego w stosunku do:

• pieniędzy;

• papierów wartościowych;

• cennych przedmiotów - w szczególności kosztowności i przedmiotów o wartości naukowej lub artystycznej.

Wymaga to przygotowania odpowiednich pomieszczeń i zabezpieczeń.

Istnieje możliwość odmowy przyjęcia rzeczy na przechowanie, ale jedynie gdy:

• rzeczy zagrażają bezpieczeństwu;

• mają zbyt dużą wartość w stosunku do wielkości/standardu hotelu;

• zajmują zbyt dużo miejsca.

Rozszerzenie odpowiedzialności na inne zakłady:

Przepisy o odpowiedzialności utrzymujących hotele i podobne zakłady stosuje się odpowiednio do zakładów kąpielowych (łaźnie miejskie, baseny kąpielowe ze strzeżonymi szatniami).

Surowe zasady odpowiedzialności zostały ograniczone tylko do przedmiotów, które zazwyczaj bywają wnoszone przez osoby korzystające z usług tych zakładów - w tym zakresie nieskuteczne są klauzule wyłączające lub ograniczające.

Odpowiedzialność za inne wniesione rzeczy powstaje:

• jeżeli zostały przyjęte na przechowanie albo;

• gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa prowadzącego zakład lub jego personelu.

Przedawnienie:

• roszczenia gościa hotelowego:

Roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych przedawniają się z upływem 6 miesięcy od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, a w każdym razie z upływem 1 roku od dnia, w którym przestał korzystać z usług hotelu lub innego zakładu;

• roszczenia hotelarza:

Roszczenia powstałe w zakresie działalności przedsiębiorstw hotelowych (utrzymujących zarobkowo hotele) dotyczące należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz powstałe z tytułu wydatków poniesionych na rzecz gości - przedawniają się z upływem 2 lat. W tym samym terminie przedawniają się odpowiednie roszczenia przedsiębiorstw gastronomicznych.

Prawo zastawu:

Osobom, które ponoszą zaostrzoną odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenie rzeczy wniesionych - przysługuje na tych rzeczach ustawowe prawo zastawu. Stosuje się tu przepisy o prawie zastawu wynajmującego.

Prawo zastawu służy zabezpieczeniu roszczeń z tytułu spełnionych przez zakład świadczeń (np. mieszkania, utrzymania) oraz poniesionych wydatków na rzecz osób korzystających z usług zakładu (np. koszty prowadzonych rozmów telefonicznych).

Prawem zastawu objęte są rzeczy każdego odbiorcy owych świadczeń - choćby korzystał z usług bez jakiejkolwiek podstawy prawnej.

Zastaw dotyczy wszystkich rzeczy wniesionych (art. 846) potrzebnych do zaspokojenia roszczenia - także przedmiotów oddanych zakładowi na przechowanie. Wyłączone są jedynie rzeczy niepodlegające zajęciu (realizacja prawa zastawu nie byłaby w takim przypadku możliwa).

Prawo zastawu wygasa z momentem wyniesienia rzeczy z zakładu, choćby nastąpiło to wbrew woli prowadzącego zakład. Może on jednak sprzeciwić się usunięciu rzeczy obciążonych zastawem i zatrzymać je na własne niebezpieczeństwo, nawet przy zastosowaniu samopomocy - dopóki zaległe świadczenia nie będą zapłacone lub zabezpieczone.

Problem zbiegu odpowiedzialności w ramach odpowiedzialności utrzymującego zarobkowo hotel lub podobny zakład:

Otóż może dojść do zbiegu:

• przepisów o odpowiedzialności hotelarza (art. 846) - na zasadach ryzyka, ale z ograniczeniami;

• przepisów o odpowiedzialności kontraktowej - za naruszenie zobowiązania (art. 471);

• w przypadku przyjęcia rzeczy na przechowanie - casus mixtus (art. 841);

• przepisów o odpowiedzialności deliktowej (art. 430).

Radwański - należy przyjąć, że art. 846 (lex specialis) ma pierwszeństwo przed art. 471; jest to reżim który w sposób szczególny wyraża interes stron - a zatem zbieg jest wyłączony.

Pajor - nie widzi przyczyn dla których zbieg miałby być wyłączony, jest przecież art. 443 - poszkodowany ma możliwość wyboru roszczenia najkorzystniejszego dla niego.

---