113.MAŁA KONSTYTUCJA Z 1947 ROKU

22.09.1946 roku partie komunistyczne ogłosiły wyborcza ordynację do Sejmu Ustawodawczego. Opierała się na wyborach5- przymiotnikowych; czynne prawo wyborcze do 21 lat, a bierne 25. Powszechność prawa wyborów została częściowo ograniczona przez odmówienie wybierania osobom, które w okresie okupacji zajmując kierownicze stanowiska w kraju lub na emigracji przeciwdziałały walce zbrojnej z okupantem. Przed wyborami Kom.Por.Stron.Demok. podjęła decyzję o utworzeniu bloku składającego się z PPR, PPS, SL i SD. PSL i SD poszły do wyborów osobno. Na blok głosowało 80% co zapewniło 394 mandaty; PSL- 28; SP- 12. po przeprowadzeniu wyborów KRN uległa rozwiązaniu. Sejm Ustawodawczy na pierwszą sesję zwołany został 04.02.1947. Wtedy wydał ustawę konstytucyjną o wyborze prezydenta. Następnego dnia w tajnym głosowaniu wybrano Bieruta. 06.02 prezydent powołał rząd na czele z Cyrankiewiczem.

14.02.1947 przy sprzeciwie 17 posłów sejm uchwalił Małą Konstytucję. Składał się z 32 art ujętych w 9 rozdziałach:

1. najwyższe organy władzy

2. Sejm Ustawodawczy

3. prezydent

4. rada państwa

5. rząd

6. NIK

7. wymiar sprawiedliwości

8. przepisy przejściowe

9. końcowe

Rolę wstępu spełniał art 1, w którym określono podstawy prawne ustroju. Oparto je na podstawowych założeniach konstytucji marcowej i na zasadach manifestu lipcowego, ustawodawstwa o radach narodowych i oficjalnych wynikach referendum. Art 1 zawiera pojęcie władzy zwierzchniej narodu polskiego.

Sejm Ustawodawczy pochodził z wyborów opartych na 5- przymiotnikowych zasadach. Składał się z 444 posłów, a 372 z wyborów okręgowych, 72 z listy państwowej. Kadencja trwała 5 lat. Sejm pracował na sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych. Zwoływał, zamykał i odraczał je prezydent. Organami wew. Sejmu byli: marszałek, 3 wice, sekretarze i komisje. Kompetencje to:

Uchwalanie nowej konstytucji, ustawodawstwo, wytyczanie głównych kierunków polityki państwa, kontrola rządu. Posłowie mieli od odpowiedzialności parlamentarnej i uzależniono od sejmu pociągnięcie posła do odp karno- sądowej.

Prezydent- wybierał go Sejm Ustawodawczy na 7 lat przy quorum 1/3 ustawowej liczby posłów. Kandydata mogła zgłosić grupa co najmniej 50 posłów. Wybrany był ten, który miał bezwzględną większość. Zastępca prezydenta był marszałek sejmu.

Kompetencje prezydenta:

1. reprezentowanie państwa na zewnątrz

2. zwoływanie, zamykanie i odraczanie sesji sejmu

3. mianowanie członków rządu

4. zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi

5. prawo łaski

6. rozporządzenia wykonawcze i inne akty dla wykonania ustawy

Jego akty były kontrasygnowane przez premiera i ministra. Ponosił odpowiedzialność za konstytucyjną zdrade kraju, naruszenie konstytucji, przestępstwo kryminalne- pociągał sejm, sądził SN.

Rada państwa- przejęta z ZSRR. Jej przewodniczącym był prezydent. W skład wchodzili: marszałek sejmu, 3 wice, prezes NIK i w wojnę naczelny dowódca. Uprawnienia: nadzór nad radami narodowymi, inicjatywa ustawodawcza, zatwierdzanie dekretów, zgoda na niektóre ustawy, nadzór nad NIK, uchwały o stanie majątkowym i wojenne, kompetencje wynikające z ustaw

Rada ministrów- struktura i funkcje zostały przejęte z konstytucji marcowej. Składała się z premiera i ministrów powoływanych przez prezydenta. Ponosiła odpowiedzialność przed sejmem i na jego żądanie musiał poddać sie solidarnie do dymisji. Ponosiła odpowiedzialność polityczna za akty prawne prezydenta, które kontrasygnowali. Uprawnienia: dekrety z mocą ustaw, których ogłoszenie zarządzał prezydent za zgodą RP. Na najbliższej sesji premier musiał przedłożyć je jednak do zatwierdzenia. Dla rozpatrywania spraw dużej wagi można było zwołać Radę Gabinetową- RM obradujący pod przewodnictwem prezydenta.

Adm terytorialna- nastąpiły zmiany w okresie funkcjonowania Sejmu Ustawodawczego. Ustawą z marca 1950 roku zniesione zostały organy adm rządowej 9wojewodowie i starostowie), organy adm samorządowej (wydziały wojewódzki i powiatowe, sądy miejskie i gminne, stanowiska burmistrzów, prezydentów miast i wójtów) i szereg urzędów adm niezespolonej (szkolnej, finansowej, pracy). Całość kompetencji tych organów przekazywano w ręce rad narodowych: wojewódzkich, powiatowych i gminnych oraz ich organów wykonawczych- prezydiów. W praktyce ich znaczenie było niewielkie.

Wymiar sprawiedliwości- w lipcu 1950 roku dwoma ustawami o ustroju sądów powszechnych i prokuraturze zmieniono wymiar sprawiedliwości. Zniesiono sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjnej, a w ich miejsce powołano sądy powiatowe i okręgowe. Przed sądami I instancji w sprawach karnych i cywilnych wprowadzono udział ławników. Prokuratura został wyodrębniona w odrębny pion. Na jej czele stał prokurator generalny, nadzorowany przez Radę Państwa. Hierarchicznie podporządkowani byli prokuratorzy wojewódzcy i powiatowi.

---