SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZANIECZYSZCZENIOM POWIETRZA

Wzrost zanieczyszczenia atmosfery, związany głównie z rozwojem przemysłu, komunikacji oraz z migracją ludzi ze wsi do miast, wywołał potrzebę coraz większej ochrony powietrza oraz zabezpieczenia gospodarki i człowieka przed szkodami, jakie powstają na skutek emisji zanieczyszczeń do atmosfery.

Ochrona atmosfery to zapobieganie przekraczaniu w powietrzu atmosferycznym dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających i ograniczanie ilości (lub usuwanie) substancji wprowadzanych do powietrza atmosferycznego przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy mechaniczne, hałdy, wysypiska i inne źródła zanieczyszczeń. Aby kontrolować wielkość emisji zanieczyszczeń, głównie SO₂, związków azotu i pyłu tworzone są inwestycje proekologiczne.

Ochrona powietrza atmosferycznego będzie realizowana poprzez:

• Działania na rzecz zmniejszenia emisji SO₂, związków azotu i pyłu pochodzącego z sektora komunalno - bytowego w wyniku ograniczenia korzystania z indywidualnych źródeł ciepła na rzecz podłączenia do wspólnych sieci cieplnych, wymiany przestarzałych instalacji cieplnych oraz prac termomodernizacyjnych w budynkach.

• Odpylanie i unieszkodliwianie gazów odlotowych i eliminowanie wyziewów przemysłowych, które są głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza poprzez wprowadzanie urządzeń odpylających i oczyszczających tj. odpylaczy np. stosowanych w ciepłowniach, elektrociepłowniach, hutach i zakładach chemicznych cyklonów(oczyszczają gazy z cząstek stałych o ziarnach powyżej 60μm, co daje skuteczność odpylania rzędu 70-90%), multicyklonów(są to połączenia cyklonów w baterie w celu zwiększenia skuteczności odpylania-najskuteczniejsze!) oraz filtrów: tkaninowych, mokrych i bardzo skutecznych elektrofiltrów(skuteczność rzędu 99%, oczyszczanie polega na wychwytywaniu pyłu na zasadzie jonizacji gazów odlotowych w polu elektrycznym).

W Polsce najwięcej urządzeń odpylających stanowią filtry tkaninowe i cyklony.

• Wspieranie systematycznego wycofywania z produkcji i użytkowania, bądź ograniczanie użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych, tj. przede wszystkim azbestu, PCB, substancji kontrolowanych w produkcji sektora chłodnictwa i klimatyzacji, ołowiu w stopach lutowniczych w sprzęcie elektronicznym i elektrycznym itp.

• Wzbogacanie paliw przez odsiarczanie węgli energetycznych oraz spalanie paliw o wyższej jakości w okresie niekorzystnych warunków meteorologicznych.

• Oczyszczanie gazów spalinowych, m.in. odpylanie i odsiarczanie spalin; do tego celu wykorzystuje się różne procesy mechaniczne, fizyczne, chemiczne lub biochemiczne.

• Zmiany procesów technologicznych m.in. w technologii spalania: stosowanie kotłów fluidalnych palników niskoemisyjnych oraz wykorzystywanie zanieczyszczeń takich jak siarka, metan, pokładów węgla do dalszych procesów technologicznych(w przypadku metanu do dalszej produkcji).

• Hermetyzację procesów technologicznych, oczyszczanie gazów odlotowych, absorpcji par w płynie o niskiej lotności, absorpcji par na węglu aktywnym lub na innych absorbentach, sorpcja przy użyciu błon selekcyjnych (membran). Obecnie w Polsce najczęściej stosuje się ograniczenie emisji przez absorpcję na węglu aktywnym, umieszczonym na rurze wydechowej zbiornika. Sprawność urządzeń w tym systemie wynosi 98%, ale wymaga pilnowania terminów regeneracji lub wymiany sorbentu. Najbardziej skutecznym sposobem ochrony powietrza atmosferycznego przed emitującymi węglowodorami w procesie napełniania zbiorników jest hermetyzacja procesów nalewczych. Polega ona na przemieszczaniu mieszaniny powietrza i par benzyn ze zbiornika napełnionego do przestrzeni gazowej pojemnika opróżnionego. Nazywa się to „wahadłem gazowym”. Metodę tę można stosować tylko wtedy, gdy oba zbiorniki mają przestrzeń gazową nad lustrem cieczy. Sprawność „wahadła gazowego” wynosi 99,9%.

• Zmniejszenie uciążliwości pojazdów przez wprowadzenie benzyny bezołowiowej(wraz z niezbędnymi katalizatorami lub dodatkami do paliw), paliwa gazowego i silników elektrycznych oraz standardów europejskich w zakresie jakości wykonania i parametrów eksploatacyjnych w odniesieniu do prawie połowy pojazdów krajowych(chodzi o wyłączenie z ruchu ulicznego samochodów o bardzo złym stanie technicznym, które nie spalają całkowicie paliw).

• Utylizację odpadów przemysłowych i komunalnych.

• Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii, np. energii słonecznej, energii wiatru, energii wody, biopaliw.

• Tworzenie pasów zieleni, które są naturalną ochrona przed zanieczyszczeniami np. powietrze zanieczyszczone H₂S i CO₂ po przejściu przez 500-metrowy odcinek 20-letniego lasu traci ok. ⅔ zawartości tych gazów w porównaniu do ich stężenia wyjściowego.

• Tworzenie planów oraz podstaw prawnych służących ograniczeniu emisji zanieczyszczeń do atmosfery jak np. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013,czy protokół z Kioto.

Postanowienia ogólne protokołu z Kioto(1998r.):

Na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji do 2012 roku własnych emisji o 5,2% dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu, HFC i PFC - gazów powodujących efekt cieplarniany. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do zaangażowania się w „wymianę handlową”, polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. Jeżeli Protokół z Kioto zostanie w pełni wprowadzony z sukcesem w życie, to przewiduje się, na skutek jego postanowień, redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0.02°C a 0.28°C do roku 2050.

Protokół z Kioto jest prawnie wiążącym porozumieniem, w ramach którego kraje uprzemysłowione są zobligowane do redukcji ogólnej emisji gazów powodujących efekt cieplarniany o 5,2% do roku 2012 w porównaniu z rokiem 1990. Warto jednak zauważyć, że jeżeli wziąć pod uwagę prognozowane wcześniej poziomy emisji gazów cieplarnianych, planowana jest redukcja aż o 29%. Narodowe pułapy obniżania wahają się od 8% dla Unii Europejskiej, 7% dla USA, 6% dla Japonii, 0% dla Rosji oraz możliwy wzrost dla Australii o 8% i 10% dla Islandii. Protokół z Kioto jest również uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej Zmian Klimatycznych, przyjętej wcześniej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992. Z tego faktu wynika pewne prawne ograniczenie, co do możliwości ratyfikacji protokołu z Kioto - mogą go przyjąć wyłącznie państwa, które uprzednio przyjęły wyżej wymienioną konwencję. Są to głównie wysoko rozwinięte kraje świata, moralnie odpowiedzialne za obecny stan rzeczy, stąd też narzucono im odpowiednie limity oraz zobowiązania do wsparcia biedniejszych krajów w walce z globalnym ociepleniem.

Protokół z Kioto a gospodarka Polski

Polska była uczestnikiem Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 i jednym z państw, które przyjęły Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych dotyczącej Zmian Klimatycznych Terytorium, dzięki temu mogła podpisać Protokół z Kioto. W porównaniu z poziomem z roku 1988 roku - roku bazowego dla byłych krajów socjalistycznych - Polska ma obniżyć swoją emisję o 6%. Ponieważ z powodu załamania się gospodarki narodowej w okresie transformacji emisja szkodliwych gazów i tak zmniejszyła się o 33% w latach 1988-2001, Polska prawdopodobnie nie będzie miała problemów z wypełnieniem kryteriów Protokołu z Kioto, a co więcej - może wręcz zarobić na handlu swoimi nadwyżkami.

Diagnoza obecnego stanu ochrony środowiska-podsumowanie

Konsekwentnie realizowane postanowienia polityki ekologicznej, jak również procesy restrukturyzacji i unowocześniania gospodarki przyczyniły się do obniżenia poziomu presji na środowisko. Emisje podstawowych zanieczyszczeń do powietrza - SO₂, związków azotu i pyłów - zmniejszyły się odpowiednio o około 55%, 38% i 76% w porównaniu z początkiem lat 90-tych, co przedstawia poniższy wykres.

Natomiast spadek emisji metali ciężkich do atmosfery takich jak ołów, miedź, nikiel, chrom przedstawia kolejny wykres.

Wydatki na ochronę środowiska sięgały w minionej dekadzie 1,6% PKB w skali rocznej.

Jednym z celów strategicznych polskiej polityki jest podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, tj. orientacją na poprawę jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń, przy zapewnieniu ochrony i zachowania zasobów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego oraz właściwej struktury demograficznej społeczeństwa a także edukację kolejnych pokoleń w zakresie ochrony przyrody.

Wielkości emisji zanieczyszczeń w latach 1990-2000

	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997	1998	1999	2000
SOx   (jako SO2)	3156	2820	2725	2605	2376	2368	2181	1897	1719	1511
NOx (jako NO2)	1205	1130	1120	1105	1120	1154	1114	991	951	838
NH3	443	447	382	384	380	364	350	371	341	322
NMLZO*	833	805	756	819	769	766	774	730	731	599
CO		7083	8655	5115	4547	4837	4700	4301	4363	3463
CO2**	324 202	330 776	322 954	329 635	305 292	329 914	321 105	307 627	286 233	271 718
CH4	2589	2474	2432	2467	2457	2252	2279	2335	2250	2183

Wykresy trendów emisji zanieczyszczeń do powietrza

9

---