MONARCHIA PIASTOWSKA

URZĘDY DWORSKIE (zespół urzędów odpowiedzialnych za sprawne funkcjonowanie dworu monarchy)

komes pałacowy (palatyn, wojewoda); pierwszym był Sieciech

• zastępował monarchę w zarządzaniu państwem, np. w powinnościach wojskowych (stąd „wojewoda”) - dowodzenie drużyną, i sądowniczych - sprawowanie sądów

• zarządzał dworem królewskim

kanclerz (+podkanclerzy, do pomocy pisarze - notariusze i sekretarze)

• kierował kancelarią monarchy

• pieczętował (uwierzytelniał) dokumenty

• prowadził korespondencję dyplomatyczną władcy

• był duchownym

sędzia nadworny (+podsędek, do pomocy pisarz)

• znawca prawa zwyczajowego

• w czasie sądów zasiadał przy boku księcia, służąc radą

skarbnik

• opiekował się skarbem królewskim: klejnotami, kosztownościami, archiwami, woskiem, itp.

mincerz

• ściągał dochody z regaliów, płynące w pieniądzu

• zajmował się wymianą pieniądza

• ściganie i karanie fałszerzy monet

miecznik

• nosił miecz przy księciu

stolnik (+podstoli)

• sprawował pieczę nad stołem monarchy, np. kierował podawaniem potraw na uczcie

cześnik (+podczaszy)

• dbał o piwnicę monarchy

• w czasie uczty podawał mu wino

koniuszy

• zajmował się królewską stajnią

chorąży (zaliczany także do lokalnych)

• nosił chorągiew królestwa przy królu

łowczy

• organizował i nadzorował polowania królewskie

• sprawował nadzór nad królewskimi puszczami

kapelan

• sprawował funkcje religijne na dworze, np. otwierał modlitwą każdy posiłek

podkomorzy

• pełnił służbę w komnatach książęcych

URZĘDY LOKALNE (urzędnicy wykonywali swe kompetencje w obrębie danej ziemi)

komes prowincji (do 1138 r.)

• sprawował zarząd i sądownictwo w imieniu księcia w obrębie prowincji (Wielkopolska, Małopolska, Śląsk, Pomorze, Mazowsze)

• pobierał daniny od ludności

• odpowiadał za bezpieczeństwo prowincji, za jej obronę

komes grodowy (powiatowy) (do 1138 r., potem kasztelan)

• sprawował zarząd i sądownictwo w obrębie grodu/powiatu

• pobierał daniny od ludności

• odpowiadał za bezpieczeństwo grodu, za jego obronę

• dowodził załogą grodową i rycerstwem okręgu

kasztelan (od 1138 r.) (miał do pomocy chorążego, który sprawiał rycerstwo i wiódł je do kasztelana, sędziego grodowego, włodarza, który zajmował się sprawami gospodarczymi i wojskiego - tribunusa, który dowodził obroną kasztelanii

• sprawował zarząd i sądownictwo w obrębie kasztelanii

• pobierał daniny od ludności

• odpowiadał za bezpieczeństwo kasztelanii, za jej obronę

• dowodził pospolitym ruszeniem

• pod koniec epoki piastowskiej zarządzał sprawami wojska i sądownictwa już tylko w obrębie domeny królewskiej

---