SPIS TREŚCI

PATOLOGIA SPOŁECZNA……………………………………………………………….3

1. Istota patologii społecznej………………………………………………………………….3

2. Przejawy występowania zjawisk patologicznych…………………………………………3

3. Przyczyny powstawania patologii w administracji publicznej……………………………4

FAWORYTYZM I PROTEKCJA JAKO PRZYKŁAD PATOLOGII SPOŁECZNEJ W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ………………………………………………………5

2.1. Podstawy prawne i definicja korupcji…………………………………………………….5

2.2. Faworytyzm i protekcja- informacje ogólne………………………………………………6

2.3.Zasady prawne zatrudniania pracowników w administracji publicznej, a patologia faworytyzmu i protekcji………………………………………………………………………..6

RODZAJE PATOLOGII FAWORYTYZMU I PROTEKCJI W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ………………………………………………………………………………...7

3.1.Zjawisko nepotyzmu przykładem faworytyzmu i protekcji w powiązaniach rodzinnych…7

3.2.Zjawisko patologii społecznej w powiązaniach rodzinnych i przyjacielskich- problem kumoterstwa……………………………………………………………………………………9

3.3.Poplecznictwo- unikanie odpowiedzialności karnej, a korzyść majątkowa……………...10

3.4.Powiązania ekonomiczno- polityczne- problem klientelizmu w administracji publ. …....11

3.5.Zwalczanie i eliminowanie patologii faworytyzmu i protekcji w administracji publ….....11

BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………………………….14
WYKAZ AKTÓW PRAWNYCH………………………………………………………….14

WYKAZ INNYCH ŹRÓDEŁ………………………………………………………………14

PATOLOGIA SPOŁECZNA

1.1. Istota patologii społecznej

Zjawisko patologii społecznej towarzyszą człowiekowi od wieków. Słowo patologia pochodzi z języka greckiego od słów: pathos- oznacza cierpienie, ból, udręka i logos czyli nauka, wiedza, refleksja, słowo. Patologie wkraczają w życie społeczne, a także ekonomiczne, powodując zakłócenie porządku w funkcjonowaniu jednostek, w wykonywaniu powierzonych zadań jak również w relacjach interpersonalnych. W obecnych czasach patologie m.in. w administracji stanowią duże zainteresowanie zarówno w prasie, telewizji jak i Internecie.

W literaturze spotykamy się z różnymi określeniami pojęcia „patologii społecznej”. Według Podgóreckiego jest to „ten rodzaj zachowań, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania społecznego, czy ten rodzaj struktury, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane”.

Natomiast L. Albański w swojej książce przytacza określenie J.Wódza jako „zjawisko społeczne, które jest niezgodne z wzorami zachowań (postaw) zawartymi w systemach normatywnych społeczności, stale się nasila i jest dysfunkcjonalne, bowiem wyraźnie zakłóca funkcjonowanie danej społeczności (realizacje jej celów)¹.

Według J. Kwaśniewskiego pojęcie „patologia” określane jest jako rozmaite formy społecznego zła czy też społecznych dolegliwości. Za zło uznaje on „te cechy życia zbiorowego, które w żaden sposób nie dadzą się pogodzić z uznawanymi i akceptowanymi powszechnie wartościami społecznymi. Negatywne skutki mogą przynosić różne postawy i działania jednostek, grup i zbiorowości, stosunki między ludźmi i grupami społecznymi, sposoby zarządzania, sposoby rozwiązywania napięć i konfliktów, działania sformalizowa-nych instytucji, urzędów, organizacji czy systemów politycznych, społecznych, itp.” ²

Zachowania patologiczne najczęściej dostarczają człowiekowi korzyści co staje się przyczyną, iż człowiek oraz jego bliskie otoczenie często z nich korzysta.

1.2. Przejawy występowania zjawisk patologii społecznej

Zjawiska patologiczne występują w różnych miejscach i w rożnych postaciach. Rodzajami przejaw patologii społecznej są:

1. występowanie patologii u konkretnej osoby- zjawiskami tymi są:

- uzależnienia

-samobójstwa, samookaleczenia

-przestępczość

-prostytucja i dewiacje seksualne

1. występowanie patologii w rodzinie i małych grupach społecznych

- automacja rodziny i wspólnoty sąsiedzkiej

- przemoc w rodzinie

- osłabienie funkcji wychowawczej rodziny i wspólnoty sąsiedzkiej

- wychowywanie się w nieodpowiednich subkulturach

-sieroctwo społeczne

c) występowanie patologii w strukturach organizacyjnych

- biurokratyzm- wyradzanie się administratorów w niepożądaną postać władzy, przewaga interesów tak rozumianej władzy nad interesem publicznym, społecznym, wspólnym, - korupcja,

-bezrobocie- ciągłe narastanie odsetka osób, którzy są pozbawieni źródeł dochodu -oszustwo- najsilniej zauważalne jest w dziale rynkowo- ekonomicznym, gdzie człowiek dla osiągnięcia zysku gotów jest sprzedaż byle co, zwłaszcza nieznajomemu klientowi -wyzysk- rozumiany jako przymusowy przywilej- czasami popierany nawet instytucjami i prawem- upoważniający do zagarniania dochodów innych, tzn. tytuł do cudzego dochodu.³

1.3. Przyczyny powstawania patologii w administracji publicznej

Przyczyny powstawania patologii w administracji publicznej dzieli się na przyczyny pierwotne i wtórne. Przyczyny pierwotne wynikają ze złej legislacji źródeł prawa, aktów prawnych (czyli tworzenie aktów z błędami merytorycznymi, językowymi, logicznymi). Natomiast przyczyny określane jako wtórne wynikają ze struktury administracji oraz zasad jej funkcjonowania jak również rzeczywistej realizacji powierzonych administracji publicznej funkcji. Do katalogu przyczyn wtórnych można zaliczyć m.in. :

- nieprawidłowości w przeprowadzanej kontroli oraz nadzoru organów wyższego stopnia nad działaniami organów administracji,

- nieprzestrzeganie zasad etyki urzędniczej,

- brak odpowiednich kwalifikacji pracowników co do pełnienia funkcji na stanowisku w administracji,

-różnice wynikające z wypłaty wynagrodzeń w administracji publicznej w stosunku do administracji prywatnej. ⁴

FAWORYTYZM I PROTEKCJA JAKO PRZYKŁAD PATOLOGII SPOŁECZNEJ W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

2.1. Podstawy prawne i definicja korupcji

Podstawą prawną definicji korupcji są m.in. akty prawne takie jak: Konwencja o korupcji z 4 listopada 1999 r.⁵ oraz Konwencja o korupcji z 27 stycznia 2005 r.⁶ jak również inne akty m.in. Ustawa o Centralnym Biurze Korupcyjnym⁷ Zgodnie konwencją z 4 listopada 1999r. korupcja „oznacza żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie bezpośrednio lub pośrednio łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści lub obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku lub zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę, nienależną korzyść lub obietnicę” Druga natomiast konwencja narzuca stronom konwencji obowiązek przyjęcia niezbędnych środków do uznania przez prawo krajowe zachowań związanych z przestępstwem jako zjawisko wystąpienia przestępstwa. u.c.b.a. korupcje definiuje jako „obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby lub przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej”.

Słowo korupcja pochodzi z łac. curruptio czyli zepsucie, przekupstwo, cerrumpere- niszczyć, przekupić. Korupcja to nic innego jak zjawisko osiągania korzyści zarówno materialnych jak i osobistych w zamian za wykonanie czynności służbowych z korzyścią dla innych, często naruszając regulamin i prawo. Korupcja jest zjawiskiem rozpatrywanym w oparciu o dwa aspekty. Pierwszym aspektem jest tzw. zepsucie oznaczające aspekt etyczny przedstawiający demoralizację władzy publicznej. Drugim natomiast aspektem pod którym rozpatrywana jest korupcja to tzw. przestępstwo. Jest to aspekt prawny, który przedstawia działania powodujące naruszenia prawa.

Transakcje zachodzące między pracownikami przybierają charakter okazjonalny (sporadyczny) lub ciągły (sekwencyjny). W pierwszym wypadku zaspokajanie potrzeb kontrahentów następuje w wyniku odbycia się jednorazowej transakcji, dzięki której otrzyma niezbędne dobra. W drugim natomiast wypadku zaspokojenie potrzeb kontrahenta następuje dopiero po otrzymaniu niezbędnego dobra wynikającego z dokonania kilku transakcji.⁸

2.2. Faworytyzm i protekcja- informacje ogólne

Faworytyzm i protekcja to zjawiska patologiczne będące częścią wcześniej wspomnianej korupcji. Są zjawiskami, które w obecnych czasach coraz częściej występują w administracji publicznej przy naborze, promocji czy obsadzaniu stanowisk. Zjawiska patologiczne w administracji takie jak faworytyzm czy protekcja poprzez naruszanie norm prawnych, zasad i systemu wartości zarządzania administracją, powoduje że stanowią one poważny problem dla prawidłowego i skutecznego działania publicznego systemu administracyjnego. Patologia związana z faworytyzmem w literaturze P.J. Suwaj i D.R. Kijowskiego określana jest mianem „dawania innej osobie nieuzasadnionej przewagi nad równorzędnymi podmiotami w zamian za prywatną korzyść lub inne przysługi świadczone decydentowi”. Natomiast patologia związana z protekcją (protegować- udzielać komuś poparcia niezbędnego do osiągnięcia kariery poprzez uruchomienie przez osobę wpływową znajomości) to nic innego jak „ochrona i pomoc udzielana przez wpływową osobę”.⁹

2.3. Zasady prawne zatrudniania pracowników w administracji publicznej a patologia faworytyzmu i protekcji

W sektorze publicznym podstawową zasadą prawną w sferze zatrudniania pracowników jest zasada równego dostępu do służby publicznej, która została określona w art. 60 aktu prawnego o najwyższej mocy prawnej jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej¹⁰. Zgodnie z podanym artykułem każda osoba posiadająca obywatelstwo polskie dysponuje pełnymi prawami publicznymi oraz przysługuje prawo dostępu do służby publicznej przy czym prawo dostępu ma być dla każdej osoby realizowane na takich samych zasadach. Osoby te mają prawo dostępu do pełnienia prawem określonych funkcji administracyjnych bądź zarządczych w publicznych organizacjach .

Ponadto zasada równego dostępu do służby publicznej regulowana jest przez organy Unii Europejskiej. Poprzez standaryzację organizacji i działania oraz zarządzania służbą publiczną krajów członkowskich Unii Europejskiej, która została przeprowadzona przez Radę Europy, pracownicy w administracji publicznej powinni posiadać specyficzne prawa i obowiązki wynikające z tego, iż są w służbie państwa. Prawa i obowiązki pracowników administracji publicznej określane przez instytucji Unii Europejskiej nakazują inspirować się na katalogu zasad tzw. dobrej praktyki wskazanym w ustawodawstwie i praktyce danego państwa. Inspirowanie powinno odbywać się w każdym kraju niezależnie od modelu służby publicznej. Zgodnie z zasadami wynikającymi z tzw. dobrej praktyki rekrutacja kandydatów na dane stanowisko w administracji publicznej przeprowadzana powinna być z zapewnieniem równego dostępu do stanowisk publicznych, a doboru dokonuje się według kryteriów merytorycznych, wolnej konkurencji i bez dyskryminacji. Ponadto każdy etap organizowanej rekrutacji powinien być przedstawiony w sposób jawny a reguły rekrutacji powinny być jasno i zrozumiale sprecyzowane dla każdego kandydata.¹¹

Faworytyzm i protekcja stanowią patologię administracji w każdym przypadku, kiedy naruszają zasady dobrej praktyki co powoduje negatywne skutki skutecznego działania administracji publicznej. Praktyka faworytyzmu i protekcji w procesach naboru, promocji i obsadzania stanowisk w administracji publicznej niszczy wizerunek administracji opartego na poszanowaniu prawa, kierowaniu się interesem państwa oraz bezstronnością, sprawiedliwością i obiektywizmem w traktowaniu podwładnych i kandydatów do służby publicznej. Przykłady takich patologii mają negatywny wpływ na formowanie postaw i zachowań innych urzędników odpowiedzialnych za zarządzanie zasobami ludzkimi. Patologie te maja ponadto wpływ na zatrudnianie osoby do pracy w administracji ponieważ jeśli dostrzegą takie zachowanie uznają że odbywa się ono w sposób normalny i będą zachowywać się w podobny sposób. Opisywane patologie nie powinny być tolerowane gdyż spowodują utrwalanie się klasy politycznej o skuteczności tego typu działań jako instrumentu ochrony interesu partyjnego i osobistego w walce o utrzymanie lub poszerzenie zakresu posiadanej władzy politycznej.¹²

RODZAJE PATOLOGII FAWORYTYZMU I PROTEKCJI

3.1. Zjawisko nepotyzmu przykładem faworytyzmu i protekcji w powiązaniach rodzinnych.

Zarówno patologia protekcji jak i faworytyzmu w administracji oparta jest na powiązaniach rodzinnych, przyjacielskich bądź ekonomiczno- politycznych. W zależności od powiązań, wyróżnia się różne zjawiska faworytyzmu i protekcji. Przykładem patologii opartej na powiązaniach rodzinnych jest nepotyzm.

Pojęcie nepotyzmu wywodzi się z języka łacińskiego od słów nepos/ nepotis- oznaczających bratanek, wnuk. Nepotyzm jest zjawiskiem, w którym człowiek poprzez zajmowane stanowisko faworyzuje członków rodziny przy naborze na dane stanowisko i przydzielaniu godności. Dzięki swej naturze przybiera tendencję przekształcania się w relację długofalową. Przekształcenie to powoduje powstawanie związków rodzinnych łączących obie strony.” ¹³

Zjawisko jakim jest nepotyzm nie jest zjawiskiem posiadający znaczenie jednoznaczne. Analizowanie czy wystąpiło to zjawisko w administracji, trzeba wziąć pod uwagę sposób interpretacji danej sytuacji czy też punkt widzenia danej osoby. Można mieć wątpliwości co do wyboru kandydata na stanowisko czy rzeczywiście o jego wyborze zdecydowały walory merytoryczne, jeśli o obsadzeniu stanowiska opierały się o kwalifikacje, nie zaś pochodzenie czy pokrewieństwo.

Nepotyzm w czasach historycznych

Określenie nepotyzmu powstało w średniowieczu, gdy papieże i biskupi starali się zapewnić pozycję społeczną i majątek swoim nieślubnym synom, określanym za pomocą eufemizmu „siostrzeniec”. Zapewnienie pozycji społecznej członkom rodziny miało zapewnić kontynuację „dynastii” papieskiej. Przykładem jest papież Kalikst III z rodziny Borgia, który uczynił kardynałami dwóch swoich siostrzeńców; jeden z nich, Rodrigo, został papieżem Aleksandrem VI. Aleksander podniósł Alessandro Farnese, brata swojej kochanki, do godności kardynała następnie został wybrany na papieża- Paweł III. Paweł z kolei mianował kardynałami dwóch siostrzeńców w wieku lat czternastu i szesnastu. Praktyki te zostały zakazane papieżom przez bullę papieża Innocentego XII z 1692 r.¹⁴

Nepotyzm w Polsce

Po wyborach parlamentarnych i przejęciu władzy przez zwycięską partię „Sami Sobie Zróbmy Dobrze” Jerzy G. został wiceministrem w Ministerstwie Gospodarki. Do kompetencji nowego wiceministra należało obsadzenie wielu lukratywnych stanowisk, uznawanych za odskocznię do kariery w biznesie. Na najlepsze stanowiska zostali mianowani nikomu nieznani - Jarosław K. i Sławomir J. Okazało się, że byli to siostrzeńcy, a zarazem chrześniacy wiceministra. Nominacje krewniaków, na których lojalność mógł liczyć G., pozwoliły mu przejąć kontrolę nad funduszami dwóch agencji rządowych. Jak później wyszło na jaw, na wiele spośród pozostałych stanowisk podlegających G. mianowano osoby spokrewnione lub spowinowacone z wiceministrem, co oburzyło nie tylko opozycję, ale nawet działaczy rodzimego stronnictwa „Sami Sobie Zróbmy Dobrze”.¹⁵

Kolejnym przykładem nepotyzmu jest zatrudnienie przez „świeżo upieczonego” prezydenta w Łomży siostrzeńca.

Nepotyzm w innych państwach

W obecnych czasach o nepotyzm oskarża się:

-rodzinę Kennedych,

- rodzinę Buchów (gubernator Jeb Buch w stanie Florida),

- gubernatora Alaski (Frank Murkowski), który dopuścił się nepotyzmu w 2002 r. poprzez obsadzenie, opuszczonego przez siebie stanowiska senatora, córkę Lisę.

Jak widać z problemem patologii jakim jest nepotyzm w dużej mierze borykają się nie tylko polscy urzędnicy, ale również i urzędnicy w innych krajach.

3.2. Powiązania ekonomiczno- polityczne- problem klientelizmu w administracji

Klientelizm wywodzi się jeszcze z czasów antycznych, gdzie w starożytnym Rzymie występował jako główna cecha systemu społecznego czy politycznego. Głównie bogaci patrycjusze (patroni) otaczali się gronem uboższych obywateli-klientów. „Poparcie klientów podnosiło prestiż patrona i wzmacniało jego polityczne wpływy w Republice. Klienci w zamian otrzymywali ochronę i wsparcie ze strony potężnego „przyjaciela”. Układ pomiędzy patronem a klientem miał często charakter dziedziczny i był silnie zakorzeniony w tradycji rzymskiej (choć nie w rzymskim prawie). W historii Polski podobne obyczaje rozprzestrzeniły się szczególnie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (XVI-XVIII w.).

W ówczesnym państwie szlacheckim rolę patronów odgrywało bogate możnowładztwo potrzebujące wsparcia politycznego szlachty podczas obrad sejmowych. Z drugiej strony ambitni przedstawiciele średniej szlachty potrzebowali poparcia ze strony możnowładców przy realizacji swoich karier politycznych. W ten sposób powstawały układy klientelistyczne pomiędzy ambitnym przywódcą lokalnej szlachty a miejscowym możnowładcą, który wspomagał karierę polityczną swojego klienta. Obok tych klientów magnaci otaczali się „dworem” klientów szlacheckich. Szlachta obdarzana przyjaźnią magnata odpłacała się wzmacniając pozycję patrona na sejmikach ziemskich i podnosząc jego prestiż.”¹⁶

Z pojęciem klientelizmu mamy do czynienia jeśli „chodzi o okazywanie komuś poparcia nie opartego na obiektywnych i zgodnych z prawem przesłankach, lecz na powiązaniach politycznych i w celu zdobycia lub umocnienia pozycji w grze politycznej (rozdawnictwo stanowisk w zamian za poparcie polityczne)”¹⁷. Klientelizm często łączony jest z łapówkarstwem, przy czym należy pamiętać że to nie są tożsame pojęcia. To co zdecydowanie odróżnia klientelizm od łapówkarstwa jest „trwałość związku pomiędzy patronem i klientem - relacje pomiędzy partnerami mogą tu trwać wiele lat, podczas gdy łapówkarstwo ma na ogół charakter jednorazowego kontraktu.”¹⁸

Połączenie związków kumoterskich i klientelistycznych prowadzi do powstawania sitw. Tego typu twory stanowią jedne z najbardziej niebezpiecznych zjawisk życia społecznego, zarazem bardzo trudno im przeciwdziałać i je zwalczać.

3.2. Zjawisko patologii społecznej w powiązaniach rodzinnych i przyjacielskich – problem kumoterstwa

Kumoterstwo podobnie jak wcześniej wspomniany nepotyzm jest częścią korupcji dokładniej faworytyzmu i protekcji, który dotyczy zatrudniania osób z rodziny. Natomiast czynnikiem odróżniającym kumoterstwo od nepotyzmu jest to, iż kumoterstwo jest zjawiskiem obejmującym szerszy krąg osób chodzi o osoby z kręgu przyjaciół. Oznacza to, że ze zjawiskiem kumoterstwa mamy do czynienia „kiedy chodzi o nieuczciwe lub nieoficjalne popieranie osób, które się znają i są powiązane ze sobą wspólnotą interesów, mające na celu umożliwić popieranym osiągnięcie korzyści”¹⁹.

Kumoterstwo można rozumieć jako rozwinięcie koleżeństwa poprzez przekształcenie go w związek mający służyć obu stronom w osiąganiu długotrwałych korzyści. Kumoterstwo to relacja dwóch osób o podobnym znaczeniu, tak że żadna z nich nie dominuje nad partnerem. Jednocześnie kumoterstwo jest związkiem długotrwałym, nie ograniczającym się do jednorazowego załatwienia sprawy, jak w łapówkarstwie.

Osoby uczestniczące w tym związku wymieniają między sobą jakieś korzyści albo wspierają się w osiąganiu wspólnych celów. Ze względu na równoprawny charakter tej relacji - często związany z długotrwałą przyjaźnią łączącą obie strony - wzajemne świadczenia mogą być przynajmniej częściowo bezinteresowne, bądź zadośćuczynienie jednej ze stron może być odroczone w czasie do bliżej nieokreślonego terminu

Przykłady kumoterstwa

W powiecie staromiejskim starostą, a zarazem prezesem lokalnej partii „Wiecznego Dobrobytu” jest Eugeniusz M. Stanowisko starosty pełni już drugą kadencję, a jego partia ma zdecydowaną przewagę w radzie powiatu, a także w radach gminnych. Szkolny przyjaciel M., Andrzej Ś. jest największym przedsiębiorcą w okolicy, a jego firma „B.” zajmuje się szeroko rozumianą działalnością budowlaną - poza budowaniem domów zajmuje się również remontami i budową dróg, konserwacją instalacji kanalizacyjnych itd. Firma Ś. istnieje już kilkanaście lat, ale jej szybki rozwój przypada na okres pokrywający się z ostatnimi dwiema kadencjami samorządu. Andrzej Ś. i Eugeniusz M. kilka lat temu wspólnie zakładali „Wieczny Dobrobyt”, a w kolejnych wyborach partia była finansowo wspierana przez Ś. Z kolei M. wspomagał „B.” w przetargach ogłaszanych przez władze lokalne na terenie powiatu, tak że firma Ś. przejęła większość zleceń komunalnych. W Starym Mieście mówi się, że w powiecie rządzi spółka M. i Ś.

Kumoterstwo można widzieć jako rozwinięcie koleżeństwa, przekształcenie go w związek mający służyć obu stronom w osiąganiu długotrwałych korzyści. Kumoterstwo, w przeciwieństwie do klientelizmu, jest relacją dwóch osób o podobnym znaczeniu, tak że żadna z nich nie dominuje nad partnerem. Jednocześnie, podobnie jak w przypadku klientelizmu, kumoterstwo jest związkiem długotrwałym, nie ograniczającym się do jednorazowego załatwienia sprawy, jak w łapówkarstwie. Osoby uczestniczące w tym związku wymieniają między sobą jakieś korzyści albo wspierają się w osiąganiu wspólnych celów. Ze względu na równoprawny charakter tej relacji - często związany z długotrwałą przyjaźnią łączącą obie strony - wzajemne świadczenia mogą być przynajmniej częściowo bezinteresowne, bądź zadośćuczynienie jednej ze stron może być odroczone w czasie do bliżej nieokreślonego terminu.²⁰

3.3. Poplecznictwo- unikanie odpowiedzialności karnej, a korzyść majątkowa

Zjawisko poplecznictwa jest przestępstwem przeciwko wymiarowi sprawiedliwości w wywołanym w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym. Według kodeksu karnego²¹ poplecznictwo polega „na utrudnianiu lub udaremnianiu postępowania karnego przez udzielenie pomocy sprawcy przestępstwa, w tym również przestępstwa skarbowego, w uniknięciu odpowiedzialności karnej”. Ponadto przykładem kodeksowym jest – „ukrywanie sprawcy, zacieranie śladów przestępstwa, odbywanie kary za skazanego; ”.

Ponadto poplecznikiem zostaje osoba, która obciąża siebie zarzutem mimo że wie dokładnie kto jest winny. Poplecznictwem jest również kierowanie śledztwa na fałszywy trop przez udzielanie anonimowych informacji o zdarzeniu. Jest nim także ułatwianie sprawcy ucieczki z miejsca przestępstwa. Poplecznictwem przez zaniechanie, popełnionym przez funkcjonariusza organu ścigania, byłoby pozostawienie spraw swojemu biegowi mimo informacji o popełnieniu przestępstwa (prokurator nie wszczyna śledztwa, mimo że wie, że przestępstwo zostało popełnione i kto się go prawdopodobnie dopuścił).

Za poplecznictwo odpowiada osoba powodująca przeszkody w ujawnienie przestępstwa, przeszkadza w ustaleniu lub ujęciu sprawcy, udowodnieniu mu winy, skazaniu czy wykonaniu orzeczonej kary.

Sytuacje nie zaliczane do poplecznictwa:

-w sytuacji gdy ktoś, kto popełnił przestępstwo, ukrywa współsprawcę albo gdy zaciera ślady własnego przestępstwa.

- w sytuacji udzielenia sprawcy przestępstwa pomocy w uniknięciu odpowiedzialności w sposób zgodny z prawem.

- nakłanianie pokrzywdzonego, by nie składał zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie, dopóki ogranicza się to do perswazji i np. propozycji przeprosin czy odszkodowania. Gdyby taka sama pomoc sprawcy przestępstwa wiązała się z groźbą, podstępem lub przemocą, nie byłaby legalna.²²

3.5. Zwalczanie patologii faworytyzmu i protekcji w administracji publicznej- whiistleblowing

W celu skutecznego realizowania zasad obsadzania stanowisk ustawodawca stanowi powszechnie obowiązujące przepisy szczególne, które mają zapewnić ich przestrzeganie oraz korygować i sankcjonować przypadki ich naruszania. Ustawa o służbie cywilnej²³ przyczyniła się niewątpliwie do redukcji zjawisk patologicznych w służbie cywilnej będących przedmiotem tego opracowania, ale ich kompletnie nie wyeliminowała. Zapewnieniem obniżenia wskaźnika występowania zjawisk patologicznych jest wytwarzanie i respektowanie kultury urzędniczej. Do Instrumentów za pomocą, których jest usprawniony sektor publiczny i kształtowane są wzorce postępowania zaliczamy audyt, kontrolę oraz nadzór. Jednakże instrumenty te nie wystarczają do uniknięcia występowania zjawisk patologicznych. Aby zmniejszyc poziom powstawania tych zjawisk należy wprowadzić wszelkiego rodzaju sprawdzone rozwiązania za granicą. Należą do nich procedury, które spowodują ograniczenie kontaktu urzędnika z klientami, a także procedury mające na celu bezpieczne informowanie o nadużyciach etycznych i zjawisk patologicznych- tzw. whistleblowing.

Whistleblowing (gwizdkowy, dmuchający w gwizdek) pochodzi od zwyczajów angielskich policjantów (bobbies), którzy dmuchają w swoje gwizdki w przypadku zauważenia popełnienia czynu karalnego. Słowo te oznacza zachowanie urzędników mających wątpliwości co do charakteru dyspozycji politycznych swoich przełożonych i nie chcą już dłużej milczeć o nielegalnych procederach, malwersacjach czy zagrożeniach skierowanych w ludzi oraz środowisko. Informacje te ujawniają publicznie czyli przekazują osobom zarządzającym ich miejscami pracy- wydziałami i organizacjami, albo informują o wszystkim władze znajdujące się poza miejscem pracy oraz media.

Pojęcie Whistleblowingu definiowane jest w odniesieniu do osoby dokonującej tej czynności- whistleblowera- Jest osobą, która nie znosi osób, którzy nie zachowują się etycznie przy czym sam zawsze kieruje się zasadami moralnymi nie zależnie czy chodzi o życie publiczne czy prywatne.

Cechy charakterystyczne wyróżniające whistleblowing to nagłe ujawnienie, bezinteresowność, wzbudza niepokój oraz wiąże się ryzykiem związanym z utratą źródła utrzymania oraz zagrożenia bezpieczeństwa osobistego.

Withleblowing jest bardzo ważny w administracji publicznej, gdyż może spowodować wyjście na „światło dzienne” dużych ilości nieprawidłowości, nieetycznych działań lub zaniechania. Przy czym muszą być zapewnione pewne metody komunikacji osób posiadających stosowną wiedzą z osobami, instytucjami, które mogą odpowiednio zareagować, gdyż whistleblowing nie jest w Polsce instytucją prawną. Dlatego tak ważne jest zapewnienie anonimowości. ²⁴

BIBLIOGRAFIA

Albański L., Wybrane zagadnienia z patologii społecznej. Jelenia Góra 2010

Jędrzejko M., Patologie społeczne, Pułtusk 2006

Kulesza M., Niziołek M., Etyka służby publicznej, Warszawa 2010

Suwaj J.P., Kijowski D.R., Patologia w administracji publicznej, Warszawa 2009

WYKAZ ŹRÓDEŁ PRAWA

Konstytucja Rzeczypospolitej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, Poz. 483)

Ustawa z 6 czerwca 1997 r.-Kodeks karny (Dz. U. 1997, Nr 88, Poz. 553 z późn. zm)

Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. 2008, Nr 227, Poz. 1505 z późn. zm.)

Konwencja o korupcji z 4 listopada 1999 r.

Konwencja o korupcji z 27 stycznia 1999 r.

Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Administracyjnej z 2001 r.

WYKAZ INNYCH ŹRÓDEŁ

http:/www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasła/336109,poplecznictwo.html

http://matuzalem.salon24.pl/209506,patologie-spoleczne-i-przestepczosc-pospolita

http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/40342/008.pdf

---

1. L. Albański, Wybrane zagadnienia z patologii społecznej, Jelenia Góra 2010, s.7↩

2. http://www.politologia.univ.rzeszow.pl/uploadUC/PiS/nr%201/artykuly,%20studia%20i%20rozprawy/Adolf_Dobieszewski.pdf na dzień 24 listopada 2013 r.↩

3. http://matuzalem.salon24.pl/209506,patologie-spoleczne-i-przestepczosc-pospolita, na dzień 21 listopad 2013 r.↩

4. P. J. Suwaj, D. R. Kijowski, Patologie w administracji publicznej, Warszawa 2009, s. 31-32↩

5. Konwencja o korupcji sporządzona w Strasburgu 4 listopada 1999 r.. Ma charakter cywilnoprawny oraz została ratyfikowana przez Prezydenta RP 20 czerwca 2002 r.↩

6. Konwencja o korupcji sporządzona w Strasburgu 27 stycznia 1999 r. Jest aktem o charakterze prawno karnym.↩

7. Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U……………) zwana dalej u.c.b.a.↩

8. M. Kulesza, M. Niziołek, Etyka służby publicznej, Warszawa 2010 (s. 159, 160)↩

9. P.J. Suwaj, D. R. Kijowski, op. cit., s. 441-442↩

10. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia z 1997r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483)↩

11. P.J. Suwaj, D. R. Kijowski, op. cit., s. 444↩

12. P.J. Suwaj, D. R. Kijowski, op. cit. s. 445-446↩

13. M. Kulesza, M. Niziołek, op.cit. s, 172↩

14. M. Kulesza, M. Niziołek, op.cit. s, 172↩

15. M. Kulesza, M. Niziołek, op.cit. s. 172,173↩

16. M. Kulesza, M. Niziołek, op.cit. s. 170, 171↩

17. P.J. Suwaj, D. R. Kijowski, op. cit., s. 442↩

18. M. Kulesza., N. Niziołek, op. cit, s. 171↩

19. P.J. Suwaj, D. R. Kijowski, op. cit., s. 442↩

20. M. Kulesza, M. Niziołek, op.cit., s.171,172↩

21. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.- Kodeks karny (Dz. U. 1997, Nr 88, Poz. 553)↩

22. www.gazetaprawna.pl/encyklopedia/prawo/hasla/336109,poplecznictwo.html na dzień 21 listopada 2013 r.↩

23. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. 2008, Nr 227, Poz. 1505 z późn. zm.)↩

24. J. Zabłocki, Przeciwdziałanie patologiom w administracji na przykładzie zjawiska whistleblowingu, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/40342/008.pdf, s. 7-11, na dzień 22 listopad 2013 r.,↩