Etyka urzędnicza- prof. dr hab. Ryszard Wiśniewski
Wykład I 24.02.2011
Filozofia-najogólniejsza nauka o wszystkim.
Etyka-wyłania się w obrębie filozofii, cel greckiego pojęcia.
Ethos ->Ethica
Ethos - charakter- ma pewien związek z miejscem, wiąże pewne zasoby działania zgodnie z charakterem miejsca.
Ethica- miejsce- jakiejś przestrzeni np. społecznej (wojownik, maż, żona), naturalnej np. domostwo.
Z każdą rolą społeczną związane są obowiązki.
MORALNOŚĆ- pochodzi od rzymskiego mos, moris, mores, moralitas, moralia.
Rzymianie opisywali zwyczaje.
Przez zajmowanie się człowiekiem w filozofii powstały nowe nurty.
ETYKA- obiektywny podział reguł obowiązujących w danej społeczności bardziej zorganizowany, narzucony.
MORALNOŚĆ- głos sumienia, wewnętrzne życie, subiektywne znaczenie, uczuciowe, nie ma represjonujących reguł zewnętrznych.
Etyka to jest to, co pochodzi z zewnątrz.
Moralność powinna być podporządkowana etyce.
Same regulacje etyczne i ich kontrola reguł nie będą skuteczne dopóki ludzkie sumienie nie będzie przychylne do zasad.
Prawo i etyka muszą być realistyczne. Nie ma sensu norma, która zakazuje nam jeść.
Etyka jest nauką dotyczącą moralności, krytyczną wobec moralności, to nie jest tylko krytyczna analiza ale i próba podregulowania moralności, czyli uchylenie pewnych sprzeczności, które w naszym życiu moralnym się pojawiają.
Etyka ma za przedmiot moralność.
PŁASZCZYZNY I PIĘTRA PŁASZCZYZNY ETYCZNEJ:
Fundamentem są zwykłe, codzienne relacje, oceny, przeżycia, zachowania (Powinno tak być? Nie powinno tak być?)
Oceniający: dobrze, źle- stosunek wartościujący
powinno, nie powinno- stosunek normatywny
Konstelacje faktów i ocen są aktami świadomości.
Nietzsche uważał, że trzeba przewartościować wszystkie wartości.
Moralność jako pewien zbiór ocen w jakimś społeczeństwie jest fundamentem prawa. Czasem prawo służy do wprowadzania innych, nowych zasad, a czasem jest po prostu konserwatywne.
Ludzie czasami się mylą co do faktów i są one różnie interpretowane, co prowadzi do różnych ocen. Nasze oceny bardzo wpływają na nasze postrzeganie faktów.
Wartości wystawiamy na podstawowym, fundamentalnym poziomie naszej świadomości.
Zdolność do oceniania jest zróżnicowana, ale powszechna.
PIĘTRO I
Piętro moralistyki i potocznie rozumianej etyki, gromadzi się tu pewną wiedzę, co jest powinnością człowieka.
Niektórzy roszczą sobie prawo, aby określać co jest powinnością człowieka np. księża na katechezie.
Zdarzenia hedonistycznej natury (to co przyjemne to dobre, a to co nieprzyjemne to złe) z tendencją autorytarną, polega to na posłuszeństwie, jesteś dobry, gdy jesteś posłuszny.
Moralność jako coś konwencjonalnego- pewne ogóły traktowane jak zasady moralne.
Żeby uznać, że zasada to moralność, trzeba znieść autorytarność.
PIĘTRO II
Segment etologiczny (etyki opisowej)
Zastanawiamy się i opisujemy całą sferę moralności. Jest to nauka, która czyni moralność przedmiotem badania opisu. Słowa moralność używamy w różnym znaczeniu, m.in. może mieć sens oceniający. Na tym poziomie jesteśmy neutralni, nie oceniamy moralności.
Z tego później badamy zjawisko moralności jako swoiste przeżycie.
Socjologia moralna- bada zjawisko moralności w danej grupie społecznej.
W różnych etykach mianem moralności obejmowane są inne rzeczy. Cały czas zmieniają się poglądy, co jest moralne, a co nie.
PIĘTRO III
Idzie jeszcze dalej w abstrakcję metaetycznych. Chodzi o badanie poprawności tych przekonań o powinności, które funkcjonują w I piętrze, tzw. krytyka etyczna. Etyka może rozwijać się dalej tylko wtedy, gdy przekroczy to piętro.
PIĘTRO IV
Pietro filozofii moralnej moralności. Polega na postawieniu pytania: dlaczego powinienem? Czy ja cokolwiek powinienem?
Chodzi o badanie fundamentów jakiejkolwiek powinności: Dlaczego powinienem coś niż nic, a jeśli co to dlaczego?
Wykład II 03.03.2011
Teologia moralna- etyka teologiczna.
Teologia dysponuje argumentami, które wskazywałyby, że chwiejności dałoby się zakwestionować, bo jeśli Bóg istnieje to tych wątpliwości nie ma.
Sytuacja, którą odzwierciedla tekst Brewiarza powinien czytać ksiądz: „Panie daj mi się znaleźć, a gdy Cię znajdę spraw bym Cię dalej szukał.”
Albo człowiek przyjmuje zwyczaje panujące w swoim środowisku albo zacznie szukać i nie zazna już spokoju.
Sceptyk, sceptycyzm (wątpić, szukać) dla środowisk, które troszczą się, aby reguły były jasne, przestrzegane. Sceptyk wprowadza zamieszanie, jest niepożądany.
Kartezjusz za metodę badania nauki uważał wątpienie we wszystko. Trzeba wątpić, aby znaleźć punkt oparcia, aby dalej funkcjonować. „Wątpię, więc jestem.”
Dogmatyzm- pewność zachowania
Realizm- ludzie będą dopasowywać zasady moralne do sytuacji, w której się znajdują, uważany jest za zagrożenie dla etyki dogmatycznej.
Zasady moralności- albo obowiązują bezwzględnie, albo to nie są zasady moralne.
3 ZAKRESY ETYKI:
1-ogólne- wytwór filozofii, odpowiada na pytanie co i dlaczego człowiek powinien. Z ogólnej roli próbowano wydedukować szczegółowe i zawodowe powinności. Ujmuje relacje do człowieczeństwa cudzego i własnego.
2-szczegółowe- pomysł nie za stary, nazwy tej używał 50 lat temu ksiądz profesor Ślipka. Koncentruje się na poszczególnych aspektach życia, na niektórych relacjach. Etyki szczegółowe mogą mieć związek z charakterem pracy urzędniczej.
Etyka ekologiczna- zwana ekoetykiem, relacje człowieka do przyrody
-biocentryzm- koncentracja na wszystkim co żyje, każda istota żywa posiada wartość samą w sobie dla siebie. Schweitzer: „Jestem życiem, które chce (pragnie) żyć, pośród żyć, które chcą żyć.”
Biocentryzm w skrajnej odmianie sakralizuje przyrodę. Przyroda jest dobrem samym w sobie, wszystko co żyje ma prawo do życia.
-patocentryzm- wrażliwość na cierpienie, ograniczona perspektywa, uznaje się tu za istotny ze względu na to, czy potrafią cierpieć.
-antropocentryzm- człowiek w centrum, tylko on się liczy
Bioetyka- zajmuje się etycznym aspektem wartościowania życia w procesach ludzkiej prokreacji (biogeneza), terapii do życia (bioterapia) i umierania (biotanologia).
-Tanatologia- nauka o umieraniu, śmierci.
Na polu bioetycznym ścierają się dwie skrajne środowiska, które same wpływają na swoje skrajności.
*skrajność religijna- uznaje świętość życia ludzkiego, czyli na żadnym etapie nie ma mowy o żadnej ingerencji w nie (np. aborcja, eutanazja); nawet, gdy życie nie może samo egzystować jako święte. Zakaz ingerencji w narodziny, życie, śmierć.
*stanowisko umożliwiające- możliwość wartościowania życia jako jakości biologicznej.
Etyka seksualna- chodzi o relacje do seksualności własnej i cudzej. Problem pojawia się, gdy postrzeganie mężczyzn i kobiet wiąże się z apetytem, pożądaniem. Ma różne wymiary:
Erotyczny- relacje kuszenia, pożądania, pogłębienia zbliżeń, relacja ta ze względu na seksualność wypiera inne relacje albo zakłóca je.
Nepotyzm- obsadzanie stanowisk członkami swojej rodziny.
Etyka socjalna- odnosi się do pewnej grupy społecznej, której się nie wiedzie, jest w gorszej pozycji w grze o sukces.
Zdarzają się 2 wartości:
-liberalizm- każdy jest wolny i może realizować swoje życie jak chce, niektórzy przegrywają, ale jest to nieuniknione i to ich sprawa (skrajny liberalizm) inni uważają, ze należy się dzielić tym co mamy z tymi, którym nie wyszło, potrzeba pewnej wrażliwości i ofiarności. Realizacja tych solidarnych relacji przebiega drogami służbowymi.
Wykład III 10.03.2011
Etyka biznesu- jej dawną jest etyka gospodarcza:
Problem relacji dążenia, aby mieć zajęcie, które zapewni utrzymanie
Wywodzi się z teorii prowadzenia domu
Nazwa ekonomika pochodzi od oikos i nomos, czyli pewna wiedza o prawidłowościach prowadzenia domu
Z problematyki prowadzenia domu powstała etyka biznesu
Etyka biznesu w szerokim rozumowaniu jest etyką pracy
Często nie chodzi o samo zarabianie, ale o samorealizację o własne ambicje, chcę coś po sobie zostawić np. dobre imię, nazwisko, albo jakąś rzecz-budynek.
Biznes to nie tylko praca, ale i relacje międzyludzkie w procesie organizacji pracy, dzielenia owoców pracy. W związku z podziałem pracy jest dużo konfliktów np. jak dzielić te owoce?
Dużą problematyką w tej etyce jest odpowiedzialność
Odpowiedzialność społeczna- chodzi w niej o to, aby przedsiębiorca nie skupiał swojej odpowiedzialności tylko na interesach, ale wiedział, że istnieje w strukturze społecznej.
Dla dużej ilości osób odpowiedzialność jest to odpowiadanie na próby słabszych. „Odpowiedzialność jest to pępowina, która łączy nas ze światem.”- etyka biznesu to także dużo kodeksów.
Etyka życia publicznego:
Składa się z dwóch członów- etyka obywatelska i etyka polityczna.
Polityka- dziedzina negocjacji i reprezentacji wielkich grup społecznych na forum państwa czy przez władzę. Polityka to interesy, które reprezentują partie polityczne. Polityk obejmuje etykę partii politycznej. Etyka polityki to może być również etyka parlamentarna oraz etyka lobbingu, etyka urzędnicza/ etyka administracyjna.
Wliczamy też do etyki życia publicznego, etykę mediów
Media- łączą albo dzielą nas; jedni uważają, ze media podsycają konflikty. Media są instytucjami biznesu. Im większa oglądalność tym więcej reklam.
Niektórzy uważają, że żyjemy w naszym totalitaryzmie, w którym dominują korporacje, a ideą jest konsumpcja, pozbawia to nas własnej osobowości
Manipulacja- jest odwiecznym procesem, ale w obecnych czasach, gdy media są tak rozpowszechnione istnieje pytanie, czy my jesteśmy wolni.
Media maja duży wpływ na politykę
To nie korporacje czy urzędy są odpowiedzialne, ale ludzie, którzy w nich pracują.
3- Etyka zawodowa-
Jest to zinstytucjonalizowana zasada pewnych praw jakie obowiązują w pewnym zawodzie
Etyki zawodowe i instytucje są ważne, obowiązują ludzi pracujących w nich
Każdej etyce szczegółowej można przypisać kilka etyk zawodowych.
ETYKA INDYWIDUALNA A ETYKA SPOŁECZNA
Etyka indywidualna- adresowana jest do każdego z nas jako do osoby, indywiduum. Operuje w sferze naszej prywatności, broni naszej prywatności.
Etyka społeczna- obejmuje relacje grypowe, gdy odnosimy się jako członkowie grupy do innych grup czy całej wspólnoty. Pokrywa się z etyką życia publicznego.
MORALNOŚĆ-ETYKA- PRAWO (relacje miedzy tymi zjawiskami)
Moralność:
Sfera postaw od subiektywnych, od podmiotowych relacji tego co dobre, właściwe
Ma źródło w osobistym, jednostkowym znaczeniu relacji tego co dobre, ale i ludzie, którzy nas otaczają
Nie daje się do końca zrozumieć
Etyka:
Wprowadza ład przez kodyfikacje albo petryfikacje- tworzy pewien szkielet podstawowych zasad, racjonalny zamiar, który dąży do uznania, że jest obiektywnie, powszechnie ważny
Estetyk- filozofia sztuki
Jest bardziej zracjonalizowana, zinstytucjonalizowana
Bada argumenty za i przeciw danego problemu
Nie rodzi roszczeń
Prawo:
Instytucjonalizuje i formalizuje to co w danym społeczeństwie, wspólnocie, chyba, że prawo jest narzucane z zewnątrz
Trudno szanować prawo, które odbiera normom to, co uważamy za swoje (moralność jest niezgodna z prawem)
Każde prawo powinno chronić życie
Gdy dochodzi do wojny domowej życie traci wartość, nagle można zabijać
Władza zapewnia ład społeczny
Prawo może być twarde, niemiłe, obce, ale zapewnia podstawowe elementy ładu
Prawo to minimum moralności
Prawo rodzi roszczenia
Nikt nie może nam narzucić jak mamy żyć.
Obowiązek moralny- kiedy jest zagrożone życie drugiej osoby staramy się pomóc, ale nie musimy poświęcać całego swojego życia dla innych.
Problemy zaczynają się, gdy nasza moralność jest niezgodna z funkcjonującym prawem.
Tradycje etyki europejskiej (a etyka urzędnicza):
Wspólne wartości
Powrót do etyki ogólnej
Etyka ma swoje podstawy; Sokrates, Platon(szalony krawiec), Arystoteles (normalny krawiec)
Etyka powstałą dzięki sofistom, którzy podjęli się nauczyć wszystkich jak dobrą sprawę zamienić w złą i odwrotnie. Uważa się ich za poprzedników współczesnych prawników i radców prawnych. Uważali, że prawo to… silniejszych.
Sokrates ośmieszał za pomoc logiki argumenty innych. Był polemistą i moralistą ulicznym.