I. ETYKA - ZAGADNIENIA PODSTWOWE
Słowo etyka pochodzi z greckiego `ethike' i oznacza moralność (`ethikos' to moralny, etyczny)
Etyka jako trzeci dział - obok fizyki i logiki - wprowadził do starożytnej filozofii Arystoteles (384 - 321 p.n.e.) i nazwał ją FILOZOFIĄ PRAKTYCZNĄ.
Współcześnie mianem etyki określa się ogół ( całokształt) refleksji na moralnością, nad doktrynami etycznymi i poglądami moralnymi, nad wartościami, normami i ocenami etycznymi.
Głównym pojęciem, którym posługuje się etyka we wszystkich jej działach i zagadnieniach szczegółowych jest `moralność'. Pojęcie to pobodnie jak jego pochodne (`moralny', `moralnie', `niemoralny', ` niemoralnie') jest nieostre i wieloznaczne.
Zazwyczaj kiedy o kimś mówimy że jest `moralny' lub `niemoralny', przypisujemy mu pewne dyspozycje, skłonności, nastawienia psychiczne lub behawioralne (np. prawdomówność, lojalność czy szczerość lub kłamliwość, nielojalność, nieszczerość)
Kiedy indziej za moralne uchodzi w potocznym znaczeniu wszystko to, co nie jest niemoralne. Skoro na przykład tchórzostwo czy okrucieństwo są nie moralne, bo taka jest powszechna opinia, to moralne są odwaga i dobroć. Analogiczne, to co moralne jest w potocznym słownictwie przeciwstawne temu, co uchodzi za nieobyczajne, nieprzyzwoite, wyzywające czy wulgarne.
Dla starożytnych filozofów etyka była nie tylko wiedzą o postępowaniu człowieka, o pobudkach jego czynu i jego charakterze, lecz także wiedzą o wartościach wszystkich w ogóle rzeczy które istnieją na świecie. Utożsamiano ją więc z teorią wartości, czyli - w dzisiejszym rozumieniu- z aksjologią ogólną (ogólną teorią wartości).
W czasach antycznych etyka zajmowała się głównie tym, jak osiągnąć szczęście i jak unikać cierpień.
Od wczesnego średniowiecza głównym przedmiotem zainteresowań etyki było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak najpewniej zasłużyć na zbawienie wieczne.
Etyka czasów nowożytnych zajmowała się przede wszystkim tym, jakie są powinności człowieka i jak zmienić świat, aby ograniczyć wyzysk, nędzę, bezrobocie i poddaństwo. Oczywiście te szlachetne zamysły zaowocowały w pierwszych dekadach XX stulecia swoim przeciwieństwem: stalinizmem, faszyzmem i hitleryzmem, czyli systemami totalnego terroru, które okazywały bezprzykładną pogardę dla elementarnych wartości etycznych.
W dobie obecnej etycy debatują o tym, jak żyć bez stresów, jak czerpać zadowolenie z najrozmaitszych- dobrych i złych- doświadczeń życiowych, jak układać współżycie między ludźmi, by było ono wolne od wojen, terroru, głodu, wyzysku i przesądów.
Abstrahując od ogromnego zróżnicowania zakresu przedmiotowego etyki, można przyjąć za Marią Ossowską (1896- 1974r), że w etyce zawierają się następujące zagadnienia:
Moralistyka, czyli rozmaitego rodzaju pouczenia moralne (bądź uczciwy, szanuj starszych, nie obmawiaj, bądź lojalny, bądź prawdomówny itp.)
Rozważania nad naturą moralną człowieka, np. nad tym, jaki z natury jest człowiek: czy przeważa w nim skłonność do egoizmu, czy raczej do altruizmu, czy słuszniejsza jest dewiza: `homo homili lubus est' czy też `homo homili frate est”
Analizy doktryn etycznych, które zostały w toku dziejów sformułowane (np. marksistów, tomistów) oraz zasad i norm postępowania uznawanych za etycznie właściwe (pożądane)
Analizy kodeksów etycznych sformułowanych w różnych czasach i w różnych profesjach.
Empiryczne badania nad moralnością, a więc socjologiczne, psychologiczne, antropologiczne i historyczne studia na temat tego, co ludzie z danej epoki i w danej kulturze uważając(bądź uważali w przeszłości) za moralne i nie moralne, za dobre i złe, za słuszne i nie słuszne, sprawiedliwe i niesprawiedliwe itd.
1
Kodeks - zbiór przepisów jednorodnych