Przedmiot, funkcje, właściwości prawa pracy

1. Prawo pracy

• gałąź prawa, której regulacje są ściśle związane z wykonywaniem pracy

• korzenie to połowa XIX wieku, czyli rozwój kapitalistycznych stosunków pracy połączony z zatrudnianiem na wielką skalę pracowników najemnych

• pracodawca narzucał swoje niekorzystne warunki, które budziły sprzeciw robotników

• geneza: potrzeba zaprowadzenia ładu w stosunkach pracy, opartego na harmonii interesów indywidualnych, grupowych i ogólnospołecznych

• kiedyś nazywane ustawodawstwem fabrycznym, robotniczym, prawem socjalnym

• w Polsce wykształciło się jako odrębna gałąź prawa w art. 12 ustawy wprowadzającej KC z 1964 r. (dziś powtórzono w art. 300 KP)

2. Kryteria wyodrębnienia prawa pracy:

• chodzi o formalną odrębność w ramach systemu prawa

• umożliwia wprowadzenie szczególnych mechanizmów prawnych sprzyjających pełnieniu funkcji ochronnej

• gałąź prawa to pewna całość złożona z funkcjonalnie powiązanych pomiędzy sobą norm, instytucji, działów, etc.

• generalnie trudno jest określić kryterium wyodrębniające daną gałąź prawa

kryterium przedmiotowe: rodzaj stosunków społecznych regulowanych przez dane normy

kryterium metody regulacji prawnej: ustalenie równorzędności lub nierównorzędności pozycji stron stosunków społecznych oraz rodzaj sankcji

kryterium cech treści norm prawnych

kryterium adresatów, do których skierowane są normy danej gałęzi prawa

>>> obecnie chodzi o kryterium przedmiotowe

3. Przedmiot prawa pracy:

• reguluje wycinek rzeczywistości społecznej związanej z pracą

• odnosi się do stosunków społecznych (więzi faktycznych), jakie powstają między ludźmi w związku z wykonywaniem pracy

• więzi ludzkie to stosunki społeczne nawiązywane w zespołach ludzkich (co najmniej 2osobowe) przez takie zachowanie 1 z podmiotów, które w jakiś sposób oddziałuje na sprawy dotyczące drugiego podmiotu

• podstawą powstania stosunku społecznego jest oddziaływanie dostatecznie ważne lub trwałe

• nie reguluje wszelkich stosunków społecznych związanych z wykonywaniem pracy

1. społeczne stosunki pracy podporządkowanej

2. inne stosunki społeczne, które są ściśle związane ze stosunkami pracy podporządkowanej, nie odnoszą się bezpośrednio do świadczenia pracy, ale są z nią nierozerwalnie sprzężone

4. Społeczne stosunki pracy podporządkowanej:

1. praca zaspokajająca potrzeby ludzkie

• praca to działalność ludzka, która przejawia się w wykonywaniu czynności zmierzających do osiągnięcia pewnych wartości materialnych lub niematerialnych mających zdolność zaspokajania potrzeb ludzkich

• praca w sensie czynnościowym: zachowanie człowieka, będące wyrazem jego woli, przybierające postać określonych działań fizycznych czy intelektualnych

• charakteryzuje się różnorodnością (transport, budownictwo, działalność naukowo-badawcza) - bo zaspokajają potrzeby ludzkie

1. praca zespołowa, skooperowana

• wiąże się z koniecznością tworzenia struktur organizacyjnych i zapewnienia sprawnego zarządzania

• zadanie może być realizowane w drodze określenia reguł:

1. podporządkowanie pracowników kierownictwu

2. obciążenie pracodawcy obowiązkiem organizowania pracy

1. podporządkowana

• podmiot zatrudniający posiada uprawnienia kierownicze, które przejawiają się w możliwości wydawania poleceń (dyrektyw), które zmierzają do kształtowania procesu pracy

• poprzez polecenia konkretyzują się obowiązki pracownika, które w umowie określane są ogólnikowo przez wskazanie rodzaju pracy

• kierownik:

1. wskazuje miejsce wykonywania pracy

2. włącza pracownika do odpowiedniego zespołu roboczego

3. organizuje pracę

4. sprawuje nadzór i kontrolę

• uprawnienia mogą być realizowane w różnej formie: nakazy, zakazy, wskazówki, zarządzenia, instrukcje, ustnie lub pisemnie, adresowane do mniejszej lub większej grupy pracowników

• dotyczy wszystkich pracowników bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy

• zakres zależy od rodzaju pracy

• to główna cecha, która pozwala uznać lub nie określoną więź prawną za stosunek pracy

• granice podporządkowania:

1. rodzaj pracy

2. obowiązujące przepisy prawne

3. zasady współżycia społecznego

4. obowiązek organizowania pracy

• organizowanie stanowisk pracy

• wyposażenie w maszyny, urządzenia, aparaturę

• dostarczenie surowców, materiałów niezbędnych do pracy

• pracodawca wskazuje sposób wykonywania pracy i sprawuje nadzór oraz kontrolę nad prawidłowościami przebiegu prac

• pracodawca ponosi ryzyko kooperacji, gospodarcze, techniczne i osobowe (dodatnie i ujemne skutki)

5. praca świadczona osobiście

• pracownik nie może powierzyć wykonywania pracy innej osobie, nawet będącej pracownikiem tego samego pracodawcy

• wykonywanie pracy polega na zarobkowym wykonywaniu czynności mających wartość materialną lub niematerialną w sposób ciągły i powtarzający się

• obowiązek sumiennego i starannego jej wykonywania

• b. duże znaczenie mają przymioty osobiste pracownika dla pracodawcy (np. kwalifikacje zawodowe)

6. praca dobrowolnie podporządkowana a jednostronnie wyznaczana

Praca dobrowolnie podporządkowana	Praca jednostronnie wyznaczana
		gotowość podjęcia pracy zarobkowej u wybranego pracodawcy = zgoda na to, że pracodawca będzie zawłaszczać korzyści stanowiące efekt jej wysiłków i działań	brak równorzędności podmiotów: - organ władczy organizuje pracę, ustala warunki świadczenia pracy, sposób i miejsce jej wykonywania
		zobowiązanie do pracy w umówionym terminie i w sposób wskazany przez pracodawcę	często charakter nieodpłatny - np. obowiązek nieodpłatnego wykonywania pracy na cele publiczne przez skazanego w czasie kary ograniczenia wolności - żołnierz odbywający czynną niezawodową służbę wojskową
		celem jest zapewnienie sobie i rodzinie środków utrzymania	brak dobrowolności jej wykonywania
			szczególny cel, dla którego jest ona wykonywana - reedukacja (dla pozbawionych wolności) - przygotowanie do wypełniania zadań związanych z obronnością kraju
			nie jest regulowana przepisami prawa pracy

• praca:




1. zawodowych wojskowych

2. policjantów

3. funkcjonariuszy ABW i AW

4. Służby Więziennej

5. Straży Granicznej

>> nie jest objęta regulacją prawa pracy

>> podejmowana dobrowolnie

>> w celach zarobkowych

>> pełna zależności od zwierzchników




7. cel zarobkowy

• wykonywanie jej w innym niż zarobkowym celu nie podlega regulacji prawa pracy

• w przypadku młodocianych cel zarobkowy nie odgrywa 1rzędnej roli, bo podstawowym celem jest przygotowanie zawodowe

PRACA działalność ludzka zmierzająca do wytwarzania wartości materialnych lub niematerialnych

realizowana w warunkach pracy zespołowej

świadczona osobiście

dobrowolnie podporządkowana

podejmowana w celach zarobkowych

na rzecz i ryzyko podmiotu zatrudniającego

5. Stosunki społeczne związane z pracą umownie podporządkowaną:

• prawo pracy nie ogranicza się tylko do regulowania życia społecznego związanego nierozłącznie z wykonywaniem pracy

• obejmuje stosunki społeczne, które pozostają w pośrednim związku z pracą

• stosunki społeczne towarzyszące społecznym stosunkom pracy podporządkowanej:

1. stosunki organizatorskie związane z polityką zatrudnienia

2. stosunki związane z nadzorem nad przestrzeganiem prawa pracy

3. stosunki dotyczące praw i interesów grupowych (stosunki prawne zbiorowego prawa pracy)

4. stosunki związane z rozstrzyganiem sporów powstających między pracownikiem i pracodawcą

Polityka zatrudnienia:

• dotyczy więzi, jakie powstają między konkretnymi osobami a jednostkami organizacyjnymi realizującymi zadania zmierzające do zapewnienia miejsca pracy lub udzielenia pomocy w inny sposób oraz między tymi osobami a pracodawcami, do których są kierowani przez te jednostki

• powstają więzi między właściwymi jednostkami organizacyjnymi a pracodawcami

• stosunki społeczne są złożone, wielopłaszczyznowe i dotyczą co najmniej 3 podmiotów

• wynikają z Konstytucji: władze publiczne mają obowiązek prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia przez racjonalizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych

• dążenie do pełnego produktywnego zatrudnienia to 1 z podstawowych zasad prawa pracy

• chodzi o łagodzenie skutków bezrobocia

• zatrudnianie i aktywizacja zawodowa bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy

Pośrednictwo pracy:

• forma przeciwdziałania bezrobociu

• polega na udzielaniu pomocy bezrobotnych i innym osobom poszukującym pracy w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników

• prowadzone jest nieodpłatnie przez powiatowe urzędy pracy, które rejestrują i ewidencjonują ich

• pracodawców zobowiązano do bieżącego informowania PUP o wolnych miejscach pracy lub przygotowania zawodowego

• w zakresie zatrudnienia starosta ma obowiązek:

1. inicjować i finansować szkolenia, prace interwencyjne, roboty publiczne

2. przyznawać i wypłacać dodatki szkoleniowe

3. inicjować organizowanie dodatkowych miejsc pracy

4. udzielać pożyczek z Funduszu Pracy

5. przyznawać i wypłacać zasiłki

Pośrednictwo zawodowe:

• prowadzone przez pup oraz centra informacji i planowania kariery zawodowej wojewódzkich urzędów pracy

• pomagają w wyborze odpowiedniego zawodu i miejsca zatrudnienia bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy

• pracodawcom pomagają w doborze kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych kwalifikacji, predyspozycji psychofizycznych

Zatrudnianie niepełnosprawnych:

• są to osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia lub ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej

• ustawa wyróżnia 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki

• na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego

• w I instancji orzeka powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności

• w II instancji orzeka wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności

• odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych

---