ETYKA URZĘDNICZA

Szkolenie

opracowała

Katarzyna

Filutowska

CO TO JEST ETYKA, CO TO JEST

MORALNOŚĆ

MORALNOŚĆ



z łac. mos, moris – zwyczaj,

obyczaj



są to faktycznie

funkcjonujące w danym

społeczeństwie albo grupie

poglądy, przekonania, normy,

zwyczaje etc.; jest to także

sposób, w jaki rzeczywiście

postępują i wartościują

przedstawiciele tej grupy



zjawisko społeczne, fakt

społeczny (zgodnie z

koncepcją Marii Ossowskiej)



TO, CO (FAKTYCZNIE) JEST

ETYKA



z gr. ethos, ethikos – zwyczaj,

obyczaj



jest to tzw. filozofia moralności,

czyli krytyczna refleksja

dotycząca powszechnie

przyjętych standardów i norm

postępowania



etyka tworzy wzorce i normy

postępowania i często

przybiera charakter

systemowy oraz kodeksowy,

jest to ``kodyfikacja

moralności`` (Dziamski)



TO, CO POWINNO BYĆ

cd. – CO TO JEST ETYKA, CO TO

JEST MORALNOŚĆ

MORALNOŚĆ



ma charakter opisowy,
empiryczny, odnosi się
do całych społeczeństw



poszukuje uzasadnienia
postępowania w tradycji,
w powszechnie
akceptowanych normach
kulturowych etc.

ETYKA



odnosi się do jednostki

lub do całej ludzkości,

charakteryzuje ją

tendencja normatywna i

uniwersalizująca



poszukuje racjonalnego

uzasadnienia

postępowania, odwołując

się do sumienia

jednostki; zakłada

konieczność refleksji

ZAWÓD



taki typ aktywności, która wymaga
kwalifikacji i jest systematyczna;
ponadto determinuje pozycję społeczną
i jest odpłatna



naturę zawodu określają: 1.
kwalifikacje; 2. systematyczność; 3.
pozycja społeczna; 4. otrzymywane
gratyfikacje

ETYKA ZAWODOWA



spisane normy

odpowiadające na pytanie,
jak ze względów moralnych
przedstawiciele danego
zawodu powinni, a jak nie
powinni postępować

FORMY ETYKI ZAWODOWEJ

•

kodeksy

•

ślubowania

•

przysięgi

FUNKCJE ETYKI ZAWODOWEJ

1. regulowanie stosunków wewnątrz grupy

zawodowej (solidarność, wzajemna pomoc,
wprowadzanie adeptów w tajniki zawodu)

2. określenie stosunku przedstawicieli danego

zawodu do przedmiotu ich działalności

3. określenie stosunku przedstawicieli danego

zawodu do innych podmiotów pracy

cd. – FUNKCJE ETYKI ZAWODOWEJ

4. zabezpieczenie przed zagrożeniami

moralnymi, przed przypadkami nadużyć

moralnych wiążących się z pracą (np. przed

korupcją)

5. podnoszenie prestiżu danego zawodu w

społeczeństwie, wpływanie na jego rolę i
miejsce w społeczności

6. kształtowanie ogólnej postawy moralnej

człowieka

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW

ETYKI ZAWODOWEJ

1. zbędność etyki zawodowej – każdy z nas z

grubsza rzecz biorąc wie, co to znaczy być

uczciwym człowiekiem

2. partykularyzm, koniunkturalizm, klanowy

charakter etyki zawodowej

3. ograniczność i relatywny charakter etyki

zawodowej – odnosi się ona do człowieka

wyłącznie jako do funkcjonariusza, nie jest

uniwersalna, podczas gdy normy moralne są z

założenia czymś powszechnym, dotyczącym

wszystkich ludzi jako ludzi

cd. – ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW

ETYKI ZAWODOWEJ

4. interesowność i pragmatyzm – etyka

zawodowa instrumentalizuje relacje
międzyludzkie, nie jest to etyka we
właściwym tego słowa sensie, lecz odmiana
prakseologii, technologii działania

5. przeciwnicy kodeksów etycznych uważają,

iż świata wartości i obowiązków nie można
przekształcać w gotowy ``instruktaż
moralnego postępowania``

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW

ETYKI ZAWODOWEJ

1. nie istnieje ``człowiek w ogóle``, podmiot

idealistycznie pojętej etyki ogólnej - zawsze
mamy do czynienia z konkretnym człowiekiem w
konkretnych uwarunkowaniach kulturowych i
historycznych

2. moralność stanowi fakt społeczny, nie jest wcale

uniwersalna, ale posiada genezę empiryczną

3. etyka zawodowa nie zastępuje moralności

ogólnej, ale dopełnia ją i konkretyzuje

cd. - ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW

ETYKI ZAWODOWEJ

4. kodeksy etyki zawodowej nie zwalniają od

odpowiedzialności moralnej, ale pozwalają lepiej

ustalić jej zakres

5. kodeksy te nie są interesowne i pragmatyczne,

gdyż opierają się na ``antypragmatycznej zasadzie

honoru, prestiżu, godności``

6. starożytna, homerycka koncepcja dobra zakładała

jego zgodność z cnotą, pojmowaną jako arete,

zgodnie z którą człowiek dobry (dzielny) to także

ten, kto właściwie wywiązuje się z jakiejś pełnionej

przez siebie funkcji społecznej (np. król, pasterz)

KODEKSY ETYKI ZAWODOWEJ

Kodeksy etyki zawodowej tworzy się w zawodach

szczególnie ważnych z punktu widzenia istotnych

dla społeczeństwa wartości, takich jak np.:

1.

życie i zdrowie człowieka (etyka lekarska);

2.

wolność (etyka prawnika, adwokata, sędziego,

policjanta);

3.

kształtowanie osobowości wychowanka

(etyka nauczyciela).

Przedstawicielom tych zawodów stawia się tzw.

maksymalistyczne wymagania moralne.

cd. - KODEKSY ETYKI

ZAWODOWEJ

Pewne zasady etyczne obowiązują również w

zawodach, których wykonywanie wymaga nie
tylko wiedzy i umiejętności technicznych, ale
także określonych kwalifikacji moralnych,
gwarantujących właściwe pod względem
etycznym wypełnianie obowiązków (np.
uczciwość zawodowa sprzedawcy lub
solidność rzemieślnika), chociaż ich
przedstawicielom stawia się tzw.
minimalistyczne wymagania moralne.

WSZYSTKIE KODEKSY ETYKI

ZAWODOWEJPOWINNY ZAWIERAĆ

NASTĘPUJĄCE ELEMENTY:



określenie celu i misji danego zawodu



określenie dobra zawodowego
(molarnego)



zakres podstawowych powinności



rodzaj sankcji oraz zakres i charakter
odpowiedzialności

UKŁAD TREŚCI W WIĘKSZOŚCI

KODEKSÓW ETYKI ZAWODOWEJ JEST

NASTĘPUJĄCY:

1.

wstęp (preambuła)

2.

zasady i przepisy ogólne; ogólne obowiązki i powinności

danego zawodu; obowiązki wobec podmiotów i instytucji, z

którymi jego przedstawiciele współpracują (np. obowiązki

adwokata wobec sądu)

3.

obowiązki wobec klientów

4.

obowiązki wobec współpracowników, stosunki wewnątrz

zawodu; obowiązki wobec pracodawcy oraz samego

zawodu

5.

orzekanie kar, rozstrzyganie sporów, sankcje; relacje wobec

samorządu pracowniczego etc.

6.

odpowiedzialność wobec społeczeństwa

7.

przepisy końcowe

PRZYKŁADOWE KODEKSY ETYCZNE

OBOWIĄZUJĄCE W POLSCE



Kodeks etyki lekarskiej



Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks

Etyki Adwokackiej)



Zbiór zasad etyki zawodowej sędziów



Zbiór zasad etycznych prokuratora



Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza



Kodeks Etyki Zawodowej Komornika



Dziennikarski Kodeks Obyczajowy



Kodeks Etyki Reklamy



Kodeks etyki funkcjonariusza Służby Celnej



Kodeks etyczny Polskiego Towarzystwa Pracowników

Socjalnych



Kodeks Etyki Służby Cywilnej i in.

ZAWODY ZAUFANIA

PUBLICZNEGO



zawodem zaufania publicznego jest każdy zawód

zorganizowany w samorząd zawodowy, a więc np. lekarze,

farmaceuci, adwokaci, sędziowie, dentyści, tłumacze przysięgli

etc.



zasady dotyczące tworzenia tzw. samorządów zawodowych

reprezentujących osoby wykonujące zawody zaufania

publicznego precyzuje art. 17 ust. 1 Konstytucji RP



termin zawód zaufania publicznego jest bliski, ale nietożsamy

określeniu wolny zawód



wolny zawód – „jest wykonywany profesjonalnie, zawodowo

przez świadczenie usług typowych, działalność jest wykonywana

na własny rachunek, wymaga szczególnego wykształcenia lub

umiejętności związanych z wykonywanym zawodem, działalność

jest prowadzona samodzielnie i osobiście (…)”

Źródło cytatu: Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, red. H. Izdebski, P.

Skuczyński, Warszawa 2006, s. 47.

SAMORZĄD ZAWODOWY



jest to forma decentralizacji władzy publicznej, której

wykonywanie przejmuje korporacja (np. prawnicza,

lekarska) i jej członkowie „na własną

odpowiedzialność”, ale jako reprezentanci władzy

państwowej (tzn. pełnią oni funkcję władzy

publicznej i są obowiązani działać w zgodzie z

zasadą legalizmu)



samorząd zawodu zaufania publicznego „ma

sprawować pieczę nad należytym wykonywaniem

zawodu, w granicach interesu publicznego i dla jego

ochrony”

Źródło cytatu: Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, op.cit., s.

43.-44.

LEGITYMIZACJA (UPRAWOMOCNIENIE)

WŁADZY URZĘDNICZEJ



Urzędnik działa na mocy tzw. mandatu
społecznego, wyłącznie w ramach
obowiązującego prawa i jako suweren,
przedstawiciel państwa ma za zadanie
przestrzegać prawa, „strzec autorytetu RP”
oraz „dążyć do pogłębiania zaufania obywateli
do organów państwa” (Ustawa z dn.
16.09.1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych, Dz. U. Nr 86 z 2001 r., poz. 953)

TEORIA UMOWY

SPOŁECZNEJ



Popularna zwłaszcza w XVII i XVIII
wieku koncepcja wyjaśniająca, w
jaki sposób ludzie zrzeszają się i
tworzą społeczeństwo wraz z
rozmaitymi instytucjami,
prawami, mechanizmami
sprawowania władzy etc.

cd. - TEORIA UMOWY

SPOŁECZNEJ



Według Tomasza
Hobbesa (1588-1679)
człowiek jest z natury zły,
kierują nim głównie
egoistyczne instynkty,
dlatego też w tzw. stanie
natury ma miejsce
wojna wszystkich ze
wszystkimi i nikt nie
jest pewny swego
bezpieczeństwa.

cd. - TEORIA UMOWY

SPOŁECZNEJ



Dlatego też ludzie dokonują przejścia ze stanu

natury do społecznej i państwowej formy życia, co

polega na tym, że dobrowolnie

samoograniczają sferę swoich osobistych

wolności i cedują część uprawnień na władcę

-

suwerena

, który w zamian za to jako ich

przedstawiciel ma zapewnić wszystkim

bezpieczeństwo. Zyskuje on nieograniczoną

władzę, zaś jednostki zobowiązują się do

bezwzględnego posłuszeństwa.

Źródło: Mały słownik etyczny pod redakcją S. Jedynaka

cd. - TEORIA UMOWY

SPOŁECZNEJ



Rzecznikami koncepcji umowy społecznej

byli także np. John Locke, Rousseau, Kant,

chociaż niekoniecznie we wszystkim

zgadzali się oni z Hobbesem.



Teoria ta była jednak znana już w

starożytności. Pisze o niej Platon w

dialogu Protagoras, przypisując ten

pogląd tytułowemu bohaterowi, sofiście

Protagorasowi.

SFERA ZEWNĄTRZ –

I WEWNĄTRZADMINISTRACYJNA



Problem etyki w administracji
obejmuje dwie
komplementarne, uzupełniające
się wzajemnie sfery:

1. zewnątrzadministracyjną;
2. wewnątrzadministracyjną.

SFERA

ZEWNĄTRZADMINISTRACYJNA



dotyczy relacji obywatel-państwo i
działań związanych z wydaniem
decyzji; czynnikiem sprzyjającym
patologiom i nieprawidłowościom
jest tutaj np. występowanie luk w
prawie

SFERA

WEWNĄTRZADMINISTRACYJNA



jest to sfera strukturalno-organizacyjna;
dotyczy np. kwestii związanych z
zarządzaniem samą administracją,
doborem odpowiednio przygotowanej
kadry urzędniczej etc.

Źródło: Agnieszka Ziółkowska, Patologie w administracji publicznej –

przyczyny i próby przeciwdziałania [w:] Patologie w administracji
publicznej, red. P. J. Suwaj, D. R. Kijowski, Wydawnictwo Wolters
Kluwer Polska, Warszawa 2009, s. 195.

FUNKCJE ETYKI W

ADMINISTRACJI:



przeciwdziała korupcji, nadużyciom funkcji publicznych,

stronniczości i innym nieetycznym oraz bezprawnym

praktykom



wytycza kierunki odpowiedzialnego korzystania przez

funkcjonariuszy z autonomii urzędniczej i ułatwia im

podejmowanie trudnych decyzji



zwiększa prawdopodobieństwo, że funkcjonariusze będą

podejmować decyzje kierując się zasadą obiektywizmu

(kryteriami merytorycznymi)



służy polepszaniu jakości działań administracji np. poprzez

zwiększanie ich adekwatności do potrzeb społecznych



wpływa na tworzenie adekwatnej do potrzeb i skutecznej

polityki administracyjnej

cd. - FUNKCJE ETYKI W

ADMINISTRACJI:



kształtuje pozytywne wartości w życiu
publicznym



tworzy i podtrzymuje wiarygodny obraz
administracji w społeczeństwie, zwiększa
zaufanie do instytucji publicznych



pełni funkcję ochronną w stosunku do
urzędników, którzy pracują rzetelnie i uczciwie

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji

publicznej (zagadnienia administracyjno-prawne), TEMIDA 2, Białystok
1995, s. 142.-151.

SKĄD CZERPIEMY INFORMACJE O

OBOWIĄZKACH URZĘDNIKÓW?

Informacje o prawach i obowiązkach

urzędników można znaleźć w dwóch
rodzajach źródeł:

1. w tekstach ustaw i aktów prawnych
2. w tekstach kodeksów etycznych

(stanowiących dla prawników przykład
tzw. soft law, miękkiego prawa)

WYBRANE AKTY PRAWNE

POLSKIE

Tzw. pragmatyki służbowe, czyli:



Ustawa o pracownikach urzędów państwowych z dn.

16.09.1982 r. (Dz.U. Nr 86 z 2001 r., poz. 953 ze zm.)



Ustawa o pracownikach samorządowych z dn.

21.11.2008 r. (Dz.U. Nr 223 z 2008 r., poz. 1458 ze

zm.)



Ustawa o służbie cywilnej z dn. 24.08.2006 r. (Dz.U.

Nr 170 z 2006 r., poz. 1218 ze zm.)



oraz



Kodeks postępowania administracyjnego z dn.

14.06.1960 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 168 ze zm.)

WYBRANE AKTY PRAWNE

EUROPEJSKIE



prawo do dobrej administracji zostało

uznane za jedno z praw człowieka – mówi o

tym artykuł 41. Karty Praw

Podstawowych UE, uchwalonej dn.

7.12.2000r.



zapisy dotyczące kwestii związanych z

administracją można znaleźć także np. w

przyjętej w 1985 r. Europejskiej Karcie

Samorządu Terytorialnego (Polska stała

się stroną EKST dn.1.03.1994 r.)

WYBRANE KODEKSY

ETYCZNE



Międzynarodowy Kodeks Etyczny

Funkcjonariuszy Państwowych ustanowiony

przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dn. 12.12.1996 r.



Zasady Nolana (albo Siedem Zasad Życia

Publicznego), przyjęte w Wielkiej Brytanii przez

tzw. komisję Lorda Nolana w 1995 r.



Europejski Kodeks Dobrej Administracji

przyjęty przez Parlament Europejski dn. 6.09.2001

r.



polski Kodeks Etyki Służby Cywilnej nadany

zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dn.

11.10.2002 r.

MAX WEBER (1864-1920)



Wybitny niemiecki filozof i

socjolog; był rzecznikiem tezy,

iż kulturę zachodnią cechuje

niespotykany nigdzie w takim

stopniu racjonalizm, jakiego

wyrazem jest m.in. państwo

jako instytucja polityczna z

ustrojem określonym poprzez

ustawy oraz rozbudowaną

administracją i klasą

urzędniczą.



W dziele pt. Gospodarka i

społeczeństwo (Wirtschaft und

Gesselschaft) wyróżnił i

scharakteryzował najważniejsze

dawniejsze oraz współczesne

typy sprawowania władzy.

WŁADZA LEGALNA, CZYLI

BIUROKRATYCZNA WEDŁUG WEBERA



opiera się na racjonalnie ustanowionym prawie,

które stanowi zespół abstrakcyjnych reguł



jest to najbardziej racjonalna ze znanych form

panowania



zakłada istnienie bezosobowego porządku, w

którym obywatel posłuszny jest nie tyle innej

osobie jako takiej (np. przełożonemu), co samemu

prawu



taka forma administracji (zarządzania) może być

zastosowana nie tylko w państwie, ale w dowolnej

instytucji lub organizacji, np. w kapitalistycznym

przedsiębiorstwie

SPOSÓB FUNKCJONOWANIA

NOWOCZESNYCH URZĘDNIKÓW

WYZNACZAJĄ, WG WEBERA, NASTĘPUJĄCE

ZASADY:

1. trwały, uporządkowany

podział kompetencji

,

jednoznacznie określonych w prawach lub

regulaminach

2. wyraźnie określona

hierarchia urzędowa i tok

instancji

(system nadrzędności i podrzędności

organów)

3. działalność instytucji ww. typu opiera się na

dokumentacji pisanej

i zakłada oddzielenie sfery

publicznej („biuro”) od życia prywatnego

4. urzędnicy są specjalistami, fachowcami, posiadają

odpowiednie

wyszkolenie fachowe

; źródłem władzy

jest tutaj fachowa wiedza

cd. – ZASADY WYZNACZAJĄCE SPOSÓB

FUNKCJONOWANIA NOWOCZESNYCH

URZĘDNIKÓW WG WEBERA:

5. urząd jest

zawodem

- „(…) czynności urzędowe

przebiegają wedle ogólnych (…) reguł, których
można się wyuczyć. Znajomość tych reguł stanowi
szczególny kunszt (…), cechujący urzędników.
(…)”

6. urzędnicy są

mianowani wedle kryterium

kompetencji

, a nie wybierani i są zatrudnieni na

zasadach kontraktu oraz

wynagradzani

środkami

pieniężnymi

Źródło cytatu: Max Weber, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii

rozumiejącej, przełożyła D. Lachowska, Warszawa 2002, s. 695.

cd. - CECHY

BIUROKRATYCZNEGO

ADMINISTROWANIA WG WEBERA



urzędnik działa na mocy obowiązującego prawa

i jest to zarazem główna zasada dająca

legitymizację jego władzy; stąd „panowanie

formalistycznej bezosobowości”: „(…) sine

ira et studio, bez gniewu i namiętności, a więc

bez „upodobania” i „entuzjazmu”, pod presją

prostego pojęcia obowiązku, „bez względu na

osobę”, z formalnego punktu widzenia tak samo

wobec (…) każdego interesanta znajdującego

się w identycznej faktycznej sytuacji sprawuje

swój urząd idealny urzędnik (…)”

Źródło cytatu: Max Weber, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii

rozumiejącej, przełożyła D. Lachowska, Warszawa 2002, s. 168.

KONCEPCJA ADMINISTRACJI H.

FAYOLA



francuski inżynier,

Henri Fayol (1841-

1925) w pracy pt.

Administracja

przemysłowa i ogólna

oraz nauka o

administracji w

zastosowaniu do

państwa przedstawił

czternaście zasad

dobrej administracji

CZTERNAŚCIE ZASAD DOBREJ

ADMINISTRACJI H. FAYOLA

1.

podział pracy,

specjalizacja czynności i

rozgraniczanie

kompetencji; ma na celu

„osiągnięcie produkcji

większej i lepszej przy tym

samym wysiłku”

2.

autorytet, czyli „prawo

rozkazywania i zdolność

do nakazania

posłuszeństwa wobec

siebie”, co wywołuje

poczucie

odpowiedzialności

cd. - CZTERNAŚCIE ZASAD

DOBREJ ADMINISTRACJI H.

FAYOLA

3. dyscyplina, czyli „posłuszeństwo, pilność, pracowitość i

zewnętrzne oznaki uszanowania okazywane pomiędzy

przedsiębiorstwem a jego pracownikami”

4. jedność rozkazodawstwa – „pracownik winien

otrzymywać rozkazy tylko od jednego przełożonego”

5. jednolitość kierownictwa – „jeden przełożony i jeden

program całokształtu prac – jeden i drugi zdążający do tego

samego celu”

6. podporządkowanie interesu osobistego interesowi

ogółu

7. wynagradzanie personelu – sprawiedliwa zapłata za

wykonywaną pracę, w tym również np. nagrody i udział w

zyskach

cd. - CZTERNAŚCIE ZASAD

DOBREJ ADMINISTRACJI H.

FAYOLA

8. centralizacja – umiejętność znalezienia korzystnej dla

przedsiębiorstwa granicy między centralizacją

(zwiększeniem znaczenia roli szefa) i decentralizacją

(zwiększeniem znaczenia roli podwładnych)

9. hierarchia – wszystkie decyzje powinny być

podejmowane z zachowaniem drogi służbowej

(hierarchicznej) zwierzchnicy-podwładni

10. ład materialny (miejsce dla każdej rzeczy, a każda

rzecz na swoim miejscu) oraz społeczny (miejsce dla

każdego człowieka, a każdy człowiek na swoim miejscu)

11. ludzkość w obchodzeniu się, wynika ona z

„połączenia przychylności ze sprawiedliwością”

cd. - CZTERNAŚCIE ZASAD

DOBREJ ADMINISTRACJI H.

FAYOLA

12. stałość personelu – źle funkcjonują te

przedsiębiorstwa, których personel stale się zmienia

13. inicjatywa – jest to wielka siła przedsiębiorstwa;

przełożony powinien umieć stale pobudzać i rozwijać

inicjatywę wszystkich pracowników (nawet kosztem

miłości własnej)

14. zgranie personelu – kluczem do niego jest jedność

rozkazodawstwa; przełożony nie może rozdzielać, a tym

samym osłabiać własnego zespołu (stosować wobec niego

zasady divide et impera, dziel i rządź)

Źródło: Henryk Fayol, Administracja przemysłowa i ogólna oraz nauka o administracji

w zastosowaniu do państwa, przełożył J. A. Teslar, Instytut Naukowej Organizacji

przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, Warszawa 1926, s. 28.-61.

KOMISJA LORDA NOLANA



w październiku 1994 roku w Wielkiej Brytanii
powołano specjalną Komisję ds. Standardów
Życia Publicznego, która miała za zadanie
przeciwdziałać m.in. wykrytym w owym czasie
skandalom korupcyjnym



w 1995 roku komisja, której przewodniczył lord
Nolan wydała pierwszy raport ze swoich prac,
zawierający m.in. Siedem Zasad Życia
Publicznego (The Seven Principles of Public
Life)

ZASADY NOLANA (the Nolan

Principles)

1.

Bezinteresowność – osoby pełniące funkcje
publiczne działają wyłącznie w interesie
publicznym, nie w celu uzyskania korzyści dla
siebie lub własnej rodziny

2.

Rzetelność (prawość, integralność) –
urzędnicy publiczni nie powinni przyjmować
zobowiązań wobec organizacji lub osób z
zewnątrz, które mogłyby chcieć wpłynąć na
wykonywanie przez nich ich obowiązków
urzędowych

cd. - ZASADY NOLANA (the Nolan

Principles)

3. Obiektywizm – w wykonywaniu swoich

obowiązków publicznych urzędnicy powinni

kierować się wyłącznie przesłankami

merytorycznymi

4. Odpowiedzialność – osoby pełniące funkcje

publiczne są odpowiedzialne za swoje działania

przed społeczeństwem

5. Otwartość (jawność) – osoby pełniące

funkcje publiczne powinny być tak otwarte, jak to

tylko możliwe w kwestii wszystkich decyzji, które

podejmują; powinny podawać powody swoich

decyzji i zastrzegać informacje tylko wtedy, kiedy

domaga się tego szerszy interes publiczny

cd. - ZASADY NOLANA (the Nolan

Principles)

6. Uczciwość – osoby pełniące funkcje

publiczne powinny ujawniać wszystkie
prywatne interesy związane z ich publicznymi
obowiązkami i podejmować kroki, aby
rozwiązywać wszystkie pojawiające się
konflikty w sposób, który chroni interes
publiczny

7. Przywództwo – urzędnicy publiczni

powinni upowszechniać powyższe zasady
poprzez przywództwo i przykład własny

GŁÓWNE ZASADY I WARTOŚCI W

ETYCE URZĘDNICZEJ



praworządność



bezstronność



neutralność polityczna



obiektywizm, prawda

obiektywna



uczciwość, zaufanie,

jawność, odpowiedzialność



rzetelność



profesjonalizm, fachowość,

dbanie o rozwój własnych

kompetencji



uprzejmość i kultura

osobista



godność



sprawiedliwość



dobro wspólne, interes

publiczny, transparentność,

racjonalne gospodarowanie

powierzonymi urzędnikowi

środkami publicznymi



partycypacja społeczna



demokracja



prawa człowieka



służba publiczna

TYPY WARTOŚCI W

ADMINISTRACJI:



wartości organizacyjne (np. skuteczność,

sprawność, efektywność)



wartości profesjonalne (np. etos zawodu,

profesjonalizm, rzetelność)



wartości moralne (np. godność, uczciwość,

pracowitość)



uniwersalne wartości państwa

demokratycznego (np. interes publiczny,

równość, sprawiedliwość, dobro wspólne)

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej

(zagadnienia administracyjno-prawne), TEMIDA 2, Białystok 1995, s. 149.

PRAWORZĄDNOŚĆ



urzędnik działa w zgodzie z obowiązującym
prawem, zaś wszystkie wydawane przez niego
decyzje muszą posiadać odpowiednią podstawę
prawną



„urzędnikowi (…) nie wolno wykonywać poleceń,
których wykonanie stanowiłoby przestępstwo
lub groziło niepowetowanymi stratami” (art. 18
ust. 3 Ustawy o pracownikach urzędów
państwowych; Dz. U. Nr 86 z 2001 r., poz. 953)

BEZSTRONNOŚĆ



urzędnik traktuje wszystkich równo, nikogo nie

faworyzuje, dba o to, aby na wydawane przez niego

decyzje nie miały wpływu żadne pozamerytoryczne

przesłanki, upodobania, motywacje, interes osobisty,

presja polityczna etc.



unikanie tzw. konfliktu interesów – 1. „urzędnik nie

będzie uczestniczył w podejmowaniu decyzji, w której

on lub bliski członek jego rodziny miałby interes

finansowy” (EKDA, art. 8, ust. 2.); 2. „urzędnik

akceptuje ograniczenia możliwości podjęcia przyszłej

pracy u osób, których sprawy były lub są prowadzone

przez zatrudniający go urząd” (KESC, par. 4., ust. 8.)

ZASADA

NIEDYSKRYMINOWANIA



zasada ta wynika z założenia bezstronności

urzędnika i postulatu równego traktowania

wszystkich obywateli, zagwarantowanego przez

Konstytucję RP, zakładającą równość obywateli

wobec prawa – urzędnik nie może

dyskryminować poszczególnych osób ze

względu na takie „nieistotne przesłanki”,

jak np. płeć, rasa, kolor skóry, wyznanie,

język, pochodzenie społeczne, wiek,

inwalidztwo, preferencje seksualne etc.

(zob. art. 5. EKDA)

NEUTRALNOŚĆ

POLITYCZNA



również wynika z zasady bezstronności; zasada ta

dotyczy zwłaszcza, choć nie tylko członków

korpusu Służby Cywilnej, którym ustawa zabrania

„tworzenia partii politycznych oraz uczestniczenia

w nich” (art. 49., ust. 5.) i nakazuje lojalność

wobec przełożonych bez względu na własne

poglądy czy przekonania polityczne oraz

partykularne interesy grup czy partii – „rolą

administracji i urzędnika jest realizacja (...)

polityki, a nie udział w niej”, czyli jej kreowanie

Źródło cytatu: I. Bogucka, T. Pietrzykowski, Etyka w administracji publicznej,

Warszawa 2009, s. 232.

cd. - NEUTRALNOŚĆ

POLITYCZNA



zasada ta obowiązuje jednak, przy zachowaniu odpowiednich

proporcji, również w administracji niższego szczebla, której

przedstawiciele w czasie wykonywania obowiązków

służbowych powinni unikać manifestowania i

demonstrowania swojej „zażyłości z osobami (…) znanymi ze

swej działalności politycznej, gospodarczej, społecznej lub

religijnej” (KESC, par. 4., ust. 6.), promowania określonych

grup interesu, agitowania na rzecz partii politycznych czy

ulegania jakiejkolwiek formie presji politycznej



URZĘDNIK NIKOGO NIE FAWORYZUJE, TRAKTUJE TAK

SAMO ZARÓWNO TYCH, KTÓRZY MAJĄ ŚWIATOPOGLĄD

PODOBNY DO JEGO WŁASNEGO, JAK TEŻ NP. SWOICH

PRZECIWNIKÓW POLITYCZNYCH CZY RELIGIJNYCH

OBIEKTYWIZM



w swoich działaniach zawodowych urzędnik nie

uwzględnia żadnych okoliczności

pozamerytorycznych i „nienależących do sprawy”



każdą powierzoną mu sprawę urzędnik stara się

rozpatrzeć tak rzetelnie i wyczerpująco, jak to

możliwe, dąży do „dokładnego wyjaśnienia stanu

faktycznego” (KPA, rozdz. 2., art. 7.) i

uwzględnienia wszystkich istotnych czynników

mogących mieć wpływ na podjętą decyzję (EKDA,

art. 9.), kierując się zasadą praworządności oraz

„słusznego interesu obywateli” i interesu

społecznego

UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ

A)

ZASADA UCZCIWOŚCI – artykuł 11. EKDA zakłada,

że urzędnik powinien działać „bezstronnie, uczciwie i

rozsądnie”, przez co można rozumieć, iż:

1. będzie unikał konfliktu interesów, np. działania na

rzecz siebie i swojej rodziny lub znajomych z

pominięciem interesu publicznego (nepotyzm,

kumoterstwo etc.)

2. będzie unikał wszelkich innych form korupcji, działania

na rzecz określonych partii lub grup interesu, z

pominięciem zasady dobra wspólnego

3. będzie racjonalnie gospodarował powierzonym sobie

mieniem publicznym

cd. - UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ

B)

ZASADA POGŁĘBIANIA ZAUFANIA –

art.8. KPA głosi, iż „Organy administracji
publicznej obowiązane są prowadzić
postępowanie w taki sposób, aby
pogłębiać zaufanie obywateli do
organów Państwa oraz świadomość
i kulturę prawną obywateli”

cd. - UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ

Wzajemne ZAUFANIE obywateli wobec siebie

oraz do instytucji publicznych stanowi jeden z

fundamentów życia społecznego – gdyby

ludzie nie ufali sobie, nie mogliby

zawierać umów, podejmować

zobowiązań, zasięgać informacji,

ponieważ nie mieliby żadnej gwarancji, że nie

zostaną okłamani, oszukani, wprowadzeni w

błąd; nie mieliby też żadnej możliwości

dochodzenia swoich racji np. w sądach.

cd. - UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ



Niemiecki filozof

Immanuel Kant (1724-

1804) poruszał w swoich

pismach m.in. zagadnienia

jawności,

prawdomówności oraz

konieczności

wywiązywania się z

zawartych umów,

upatrując w nich wartości

niezbędne dla normalnego

funkcjonowania życia

społecznego.

cd. - UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ

C) W traktacie Do wiecznego pokoju pisał

m.in.:

``bez jawności nie mogłaby istnieć żadna

sprawiedliwość (…), a w efekcie również żadne

prawo (…). Każde roszczenie prawa winno być

publicznie dostępne i ta dostępność może nam

dać wygodne w zastosowaniu (…) kryterium,

gdyż łatwo daje się osądzić, czy w określonym

przypadku ma ona miejsce, tzn. czy zgadza się

ona z podstawowymi zasadami postępowania,

czy też nie``

Źródło cytatu: Immanuel Kant, O porzekadle: To może być słuszne w teorii, ale nic nie jest warte w

praktyce. Do wiecznego pokoju. Projekt filozoficzny, tłumaczył Mirosław Żelazny, Wydawnictwo

COMER, Toruń 1995. s. 90.

cd. - UCZCIWOŚĆ, ZAUFANIE,

JAWNOŚĆ



transcendentalna formuła publicznego prawa

wg Kanta brzmi:

``Wszystkie czyny, odnoszące

się do praw innych ludzi, których maksyma

nie daje się pogodzić z jawnością, są

niesłuszne``



JEŻELI MOJE MOTYWACJE SĄ UCZCIWE, TO

MOGĘ JE UJAWNIĆ. JEŻELI O PEWNYCH

CZYNACH CZY MOTYWACJACH MOGĘ MÓWIĆ

TYLKO W UKRYCIU I SZEPTEM, TO JEST

BARDZO DUŻE PRAWDOPODOBIEŃSTWO, ŻE

SĄ ONE NIEETYCZNE

Źródło cytatu: Immanuel Kant, O porzekadle: To może być słuszne w teorii, ale nic nie jest warte w

praktyce. Do wiecznego pokoju. Projekt filozoficzny, tłumaczył Mirosław Żelazny, Wydawnictwo

COMER, Toruń 1995. s. 90.

RZETELNOŚĆ



urzędnik poważnie traktuje swoje obowiązki,

jest staranny i sprawny w działaniach, „pracuje

sumiennie, dążąc do osiągnięcia najlepszych

rezultatów swej pracy i mając na względzie

wnikliwe oraz rozważne wykonywanie

powierzonych mu zadań” (KESC, par.2., ust. 1.)



jest twórczy i aktywny, nie ogranicza się

wyłącznie do litery, lecz „działa z najlepszą

wolą” (KESC, par.2., ust.2.), tzn. nie pracuje

schematycznie, lecz ma na względzie np.

jednostkowy charakter spraw, z jakimi zgłaszają

się do niego petenci

PROFESJONALIZM,

FACHOWOŚĆ

urzędnik działa profesjonalnie:

1.

posiada odpowiednie kwalifikacje, wykształcenie i wiedzę

fachową i dąży do ich stałego podnoszenia oraz

doskonalenia

2.

wykorzystuje wiedzę i doświadczenie kolegów oraz

ekspertów, jest też gotów służyć radą i pomocą innym (np.

młodym adeptom, stażystom przyuczanym do zawodu)

3.

w podejmowaniu decyzji kieruje się wyłącznie racjami

merytorycznymi i zawsze jest gotów uzasadnić swoje

stanowisko

4.

nie kieruje się emocjami, prywatnym interesem,

uprzedzeniami etc. i dąży do wyczerpującej znajomości

wszystkich „faktycznych i prawnych” okoliczności

prowadzonych spraw (KESC, par. 3., ust. 2.)

UPRZEJMOŚĆ I KULTURA

OSOBISTA



urzędnik jest życzliwy ludziom, dba o dobre stosunki

międzyludzkie, przestrzega zasad poprawnego zachowania



jest „dostępny” dla petentów, „odpowiadając na

korespondencję, rozmowy telefoniczne i e-mail, stara się

być jak najbardziej pomocny” i udzielać dokładnych,

wyczerpujących odpowiedzi (EKDA, art. 12., ust. 1.)



w przypadku popełnienia błędu przeprasza i stara się

naprawić negatywne skutki swojej pomyłki, informując o

możliwościach odwołania się (EKDA, art. 12., ust. 3.)



działa szybko i niezwłocznie, nie przedłuża i nie komplikuje

sztucznie procedur, podejmuje decyzję w stosownym

terminie, podając jej uzasadnienie oraz podstawę prawną i

przekazuje ją zainteresowanej osobie natychmiast po

podjęciu (EKDA, art. 20., ust. 1.)

DOBRO WSPÓLNE, INTERES

PUBLICZNY



osoba nie może

zrealizować swojego

powołania poza

wspólnotą, ta zaś z

kolei zawsze zakłada,

iż jej członków łączą

pewne realne i

nakładające

wzajemne

zobowiązania

oraz

wzajemną

odpowiedzialność

więzi



dobro wspólne to

„wspólny pożytek, określany

mianem interesu ogółu,

stanowiący podstawę

istnienia tzw. sensu i celu

wspólnoty. (…)

odzwierciedla ono porządek

określonej wspólnoty, tzn.

zasady, instytucje, reguły,

organy niezbędne do

zaistnienia wspólnego

pożytku”

Źródło cytatu: Mały słownik etyczny,

redakcja Stanisław Jedynak, Oficyna

Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz 1999,

s. 57.-58.

cd. - DOBRO WSPÓLNE,

INTERES PUBLICZNY



urzędnik „przedkłada dobro publiczne nad

interesy własne i swojego środowiska”

(KESC, par. 1., ust. 4.)



z zasady tej wynika również postulat

racjonalnego gospodarowania

powierzonymi urzędnikowi środkami

publicznymi, jawności i transparentności

działania administracji oraz konsultowania

decyzji ze społeczeństwem (tzw.

partycypacja społeczna)

cd. - DOBRO WSPÓLNE,

INTERES PUBLICZNY

W swojej pracy urzędnik:

1.

jako PROFESJONALISTA chroni prawa i interesy petentów

2.

jako ADMINISTRATOR działa w interesie publicznym

3.

jako członek/pracownik danej organizacji/instytucji realizuje

określoną politykę administracyjną i dba o interes

własnej instytucji

W przypadku konfliktu dóbr/interesów urzędnik musi

potrafić umiejętnie wyważyć interesy, zharmonizować

różne rodzaje dóbr – dlatego powinien być profesjonalnie

przygotowany.

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej

(zagadnienia administracyjno-prawne), Białystok 1995, s. 40.

RACJONALNE GOSPODAROWANIE

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI



urzędnik „racjonalnie gospodaruje majątkiem i

środkami publicznymi, z dbałością o nie i będąc

gotowy do rozliczenia swoich działań w tym

zakresie” (KESC, par. 2., ust. 6.)



w Polsce zasady odpowiedzialności karnej za

uchybienia w tym względzie zawiera Ustawa o

finansach publicznych z dn. 30.06.2005 r. (Dz.

U. z 2005 r. Nr 249 poz. 2104 ze zm.) oraz

Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie

dyscypliny finansów publicznych z dn.

17.12.2004 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 14 poz. 114

ze zm.)

cd. - RACJONALNE

GOSPODAROWANIE ŚRODKAMI

PUBLICZNYMI



Korzystając ze sprzętu komputerowego,

służbowych samochodów, telefonów, materiałów

piśmiennych etc. lub przydzielając środki

przeznaczone na cele publiczne urzędnik

powinien:

1.

unikać marnotrawstwa, sprzeniewierzania

powierzonego sobie mienia oraz wszelkiego

rodzaju praktyk korupcyjnych;

2.

poszukiwać „rozwiązań sprzyjających bardziej

efektywnemu i gospodarnemu wykorzystywaniu

funduszy publicznych”.

Źródło cytatu: I. Bogucka, T. Pietrzykowski, Etyka w administracji publicznej, Warszawa

2009, s. 261.

TRANSPARENTNOŚĆ

Z zasadami jawności działania administracji oraz ochrony

interesu publicznego wiąże się postulat transparentności

administracji, który obejmuje



prawo dostępu do dokumentów – artykuł 42. Karty

Praw Podstawowych UE głosi, iż każdy obywatel Unii

„ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu

Europejskiego, Rady i Komisji”



prawo to gwarantuje również artykuł 61. Konstytucji RP,

zgodnie z którym „obywatel ma prawo do uzyskiwania

informacji o działalności organów władzy publicznej

oraz osób pełniących funkcje publiczne” - zakłada ono

m.in. dostęp do dokumentów

PIĘĆ ELEMENTÓW

TRANSPARENTNOŚCI

1.

dostęp do dokumentów i informacji

2.

wiedza o tym, kto podejmuje decyzje i jak są

one podejmowane

3.

zrozumiałość procedur podejmowania decyzji

(np. jasny podział kompetencji)

4.

konsultacje społeczne

5.

obowiązek podania przesłanek danego

rozstrzygnięcia

Źródło: Jerzy Supernat, Transparentność w funkcjonowaniu instytucji UE [w:]

Patologie w administracji publicznej, red. P. J. Suwaj, D. R. Kijowski, Warszawa

2009, s. 644.-645.

cd. –

TRANSPARENTNOŚĆ



Z zasady transparentności działania

administracji wynikają również pośrednio

szczegółowe zasady dotyczące obowiązku

wyczerpującego informowania stron o przebiegu

procedur, o podjętych decyzjach i

rozstrzygnięciach, o możliwościach odwołania

się od nich, o osobach upoważnionych do tego,

aby zająć się określoną sprawą, o przepisach

prawnych stanowiących uzasadnienie danej

decyzji etc., zawarte np. w Europejskim Kodeksie

Dobrej Administracji (zwłaszcza artykuły 10.-24.)

PARTYCYPACJA SPOŁECZNA



jest to forma tzw. demokracji bezpośredniej i

zakłada aktywny udział członków danej

społeczności w podejmowaniu decyzji

dotyczących wszystkich ważnych dla nich spraw



wynika z założenia, że działalność samorządowa

musi być prowadzona w interesie mieszkańców

gminy i może być realizowana np. na drodze

szeroko rozumianych konsultacji społecznych

Źródło: Norbert Banaszak, Lokalne społeczeństwo obywatelskie [w:]

Administracja publiczna – obywatel, społeczeństwo, państwo, red. A. M. Sosnowski,

Wyd. WSIiZ „Copernicus” we Wrocławiu, Wrocław 2006, s. 32. - 33.

POSTANOWIENIA EUROPEJSKIEJ

KARTY SAMORZĄDU LOKALNEGO



prawo udziału obywateli w podejmowaniu

decyzji związanych ze sprawami

bezpośrednio ich dotyczącymi wynika m.in. z

postanowień Europejskiej Karty Samorządu

Lokalnego, sporządzonej w Strasburgu dn.

15.10.1985 r.



dokument ten zawiera zapis mówiący, iż

„samorząd terytorialny oznacza prawo i zdolność

społeczności lokalnych, w granicach określonych

prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą

częścią spraw publicznych na ich własną

odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców”

(art. 3., ust.1.)

cd. – PARTYCYPACJA SPOŁECZNA

-

CASUS DOLINY ROSPUDY

Niedostateczne

uwzględnianie przez

władze w procesie

podejmowania decyzji

czynnika lokalnego może

prowadzić nawet do

uniemożliwienia lub

znacznego opóźnienia

inwestycji strategicznych z

punktu widzenia interesów

państwa, jak miało to

miejsce w przypadku

słynnej Doliny Rospudy.

cd. – PARTYCYPACJA SPOŁECZNA

-

CASUS DOLINY ROSPUDY

Budowa międzynarodowej drogi Via Baltica, biegnącej

przez Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię do Finlandii została

wstrzymana w 2007 roku, ponieważ pierwotny projekt,

który nie był konsultowany z obywatelami oraz

organizacjami ekologicznymi zakładał, iż przetnie ona

objęte ochroną w ramach europejskiego projektu „Natura

2000” tereny parków narodowych. Podjęta w styczniu

2005 roku decyzja nie uwzględniała „zasad ochrony

środowiska UE, co prawdopodobnie uniemożliwiłoby jej

dofinansowanie ze środków unijnych (…)”.

Źródło cytatu: P. J. Suwaj, M. Wenclik, Patologiczne konsekwencje nieuwzględnienia czynnika

obywatelskiego w procesie decyzyjnym [w:] Patologie w administracji publicznej, Wolters

Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2009, s. 379.

cd. – PARTYCYPACJA SPOŁECZNA

-

CASUS DOLINY ROSPUDY

●

Ekologowie proponowali m.in.

tzw. wariant łomżyński drogi,

który pozwoliłby na ominięcie

terenów chronionych.

●

Władze podjęły decyzję o

przeprowadzeniu referendów

w sprawie budowy dopiero

wtedy, kiedy konflikt z

organizacjami ekologicznymi

był już mocno zaogniony, co

doprowadziło tylko do jego

eskalacji i niemożności

uzgodnienia sprzecznych

interesów.

DYLEMATY ETYCZNE, KONFLIKTY

WARTOŚCI



KONFLIKT WARTOŚCI, DYLEMAT

MORALNY – sytuacja polegająca na

konieczności podjęcia działania, którego

realizacja zakłada uwzględnienie sprzecznych

(wykluczających się) postulatów, wartości,

dóbr etc.; z reguły wiąże się z nią

konieczność dokonania wyboru, poświęcenia

jednej wartości na rzecz drugiej

Źródło: Mały słownik etyczny, redakcja Stanisław Jedynak, Oficyna

Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz 1999, s. 134.

TYPY DYLEMATÓW ETYCZNYCH

W PRACY URZĘDNIKA

1.

konflikty ról

2.

konflikty interesów

3.

dylematy lojalności

4.

dylematy odpowiedzialności

5.

dylematy jawności działania oraz
dialogu społecznego

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej

(zagadnienia administracyjno-prawne), TEMIDA 2, Białystok 1995.

KONFLIKTY RÓL

1.

zgodnie z definicją Iji Lazari-Pawłowskiej

rola społeczna jest to

wzór

zachowania, zespół postulatów oraz

obowiązków odnoszących się do

jednostki ze względu na zajmowaną

przez nią pozycję w grupie lub

społeczeństwie

2. wg Floriana Znanieckiego role społeczne

podlegają wzorom kulturowym;

wykonujące je jednostki muszą nauczyć się

tych wzorów i stosować się do nich

cd. - KONFLIKTY RÓL



konflikt ról - sytuacja, w której zrealizowanie
wymagań jednej z ról pociąga za sobą
postąpienie wbrew temu, co nakazuje druga z
nich

PRZYKŁAD: kobieta, która jest zarazem lekarką

i matką w momencie wybuchu epidemii jako
matka powinna unikać kontaktu z chorymi,
aby nie narażać swoich dzieci, ale jako lekarka
ma obowiązek niesienia pomocy zarażonym

cd. - KONFLIKTY RÓL



role wewnątrzkonfliktowe - sytuacje, w

których wchodzą ze sobą w konflikt różne

rodzaje dóbr powierzonych pieczy danej

jednostki

PRZYKŁAD: lekarz, który jest jednocześnie

dyrektorem szpitala; jako lekarz powinien

troszczyć się przede wszystkim o dobro

pacjenta, ale jako dyrektor powinien mieć

na względzie dobro instytucji, którą

zarządza

cd. - KONFLIKTY RÓL



Urzędnik także pełni jednocześnie kilka ról, które mogą

wchodzić ze sobą w konflikt (zobacz slajd 51.). Może być

np.:

1.

pracownikiem określonej instytucji (urzędu), który dba o

interesy własnej placówki

2.

profesjonalistą, który ma na względzie dobro petentów

3.

przedstawicielem społeczeństwa lub lokalnej społeczności,

który dba przede wszystkim o dobro grupy, jaką

reprezentuje

4.

przedstawicielem władzy, np. gminy lub samorządu

5.

osobą prywatną (ojcem, matką, członkiem rodziny etc.).

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej, op.cit., s. 57. i

nn.

PRZYKŁADY KONFLIKTÓW

RÓL

PRZYKŁAD 1. Urzędnik dysponuje

ograniczonymi środkami przeznaczonymi na
zasiłki lub dofinansowanie staży, zgłaszanych
projektów rozwoju własnej firmy etc. W
interesie konkretnego petenta leży przyznanie
mu jak największej kwoty, lecz urzędnik musi
uwzględnić również politykę finansową całej
placówki, która zakłada równomierny rozdział
dotacji i wsparcia pieniężnego między
uprawnionych.

PRZYKŁADY KONFLIKTÓW

RÓL

PRZYKŁAD 2. W interesie społeczności

lokalnej może leżeć utrzymanie

finansowanych z budżetu państwa

przedszkoli i sanatoriów, lecz urzędnik

jako profesjonalista zdaje sobie sprawę,

że – biorąc pod uwagę uwarunkowania

organizacyjne – nie będą one mogły

funkcjonować w praktyce.

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej, op.cit.,

s. 58.

PRZYKŁADY KONFLIKTÓW

RÓL

PRZYKŁAD 3. Konflikt roli dobrego ojca

(matki), dbającego o dobro i pomyślność

swoich dzieci oraz suwerena mającego na

względzie przede wszystkim prawo oraz

interes ogółu - w urzędzie rozstrzygany

jest konkurs na dobrze płatne stanowisko.

Bierze w nim udział bliski członek rodziny

urzędnika (np. syn lub córka). Sam

urzędnik posiada wpływ na ostateczny

wynik postępowania konkursowego.

KONFLIKT INTERESÓW



jest to konflikt obowiązków i zadań

służbowych, wynikających z pełnionej

funkcji oraz możliwości realizacji własnych

interesów i osiągania przez urzędnika

prywatnych celów lub korzyści; niekiedy

jego zakres może się pokrywać z

konfliktem ról; może mieć charakter

bezpośredni lub pośredni

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji

publicznej, op.cit., s. 67.

cd. -

KONFLIKT

INTERESÓW



Według Kennetha Kernaghana konflikt interesów dotyczy

zwłaszcza następujących sytuacji i problemów:

1.

Łapówki

2.

Wpływ trzeciej strony

3.

Wykorzystywanie informacji poufnych do celów prywatnych

4.

Transakcje finansowe

5.

Upominki i rozrywka

6.

Zatrudnienie zewnętrzne

7.

Przyszłe zatrudnienie

8.

Współpraca z krewnymi

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej, op.cit., s. 72.-

76.

cd. -

KONFLIKT

INTERESÓW

1. Łapówki

urzędnik przyjmuje pieniądze lub

inne korzyści materialne np. w

zamian za podejmowanie

szczególnie korzystnych dla kogoś

decyzji

2. Wpływ trzeciej

strony

urzędnik podejmuje decyzje

korzystne dla trzeciej strony

(osoby, firmy, instytucji etc.), z

którą łączą go osobiste interesy

(ekonomiczne, polityczne,

światopoglądowe etc.)

3. Wykorzystywanie

informacji poufnych

urzędnik wykorzystuje poufne

informacje, do których ma dostęp w

związku z pełnioną funkcją np. do

osiągania własnych korzyści

finansowych

4. Transakcje

finansowe

urzędnik odpowiedzialny jest za
podejmowanie decyzji, które

przynoszą

mu osobiste zyski

cd. -

KONFLIKT

INTERESÓW

5. Upominki i
rozrywka

urzędnik przyjmuje np. drobne prezenty,
alkohol, bilety do teatru, propozycje
wyjazdów weekendowych w zamian za
konkretne korzyści lub ogólne
przychylne nastawienie do osoby
petenta (zob. także pkt. 1. – łapówki)

6. Zatrudnienie
zewnętrzne

urzędnik zatrudnia się dodatkowo w
innej instytucji (np. na ½ etatu lub na
zlecenie), czego wynikiem jest konflikt
obowiązków „dodatkowych” i oficjalnych

7. Przyszłe
zatrudnienie

funkcjonariusz publiczny zamierza w

przyszłości szukać pracy w firmie, z

którą obecnie prowadzi urzędowe

interesy

8. Współpraca z
krewnymi

NEPOTYZM – urzędnik wykorzystuje
swoją władzę do tego, aby
preferencyjnie traktować interesy swojej
rodziny (np. dokonuje zakupów dla
urzędu w firmie należącej do swojej
żony)

cd. -

KONFLIKT

INTERESÓW

konflikt interesów może też przybierać charakter

niebezpośredni – jest tak np. wtedy, kiedy
„urzędnik osobiście nie jest zainteresowany
wynikiem postępowania, lecz instytucja
pozaurzędowa, której interesy reprezentuje, dąży
do osiągnięcia pewnych korzyści z
rozstrzygnięcia administracyjnego” (np. urzędnik
jest udziałowcem spółki, która wygrywa przetarg
na wydzierżawienie nieruchomości komunalnych)

Źródło cytatu: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej,

op.cit., s. 67.

DYLEMATY

LOJALNOŚCI



są związane z różnorodnymi
funkcjami czy rolami
odgrywanymi przez jednostkę
oraz organizacjami/instytucjami,
w obrębie których pełni ona
swoje obowiązki

cd. - DYLEMATY LOJALNOŚCI

1. od urzędnika jako pracownika danej placówki

oczekuje się lojalności wobec prowadzonej tam

polityki administracyjnej i organizacyjnej

2. od urzędnika jako funkcjonariusza publicznego,

działającego na mocy mandatu społecznego

oczekuje się lojalności wobec społeczeństwa, którego

interesy reprezentuje

3. od urzędnika jako profesjonalisty wykonującego

swoje obowiązki zawodowe oczekuje się lojalności

wobec petenta

4. można mówić także o lojalności wobec własnej

grupy zawodowej, swoich przełożonych i

współpracowników

PRZYKŁAD DYLEMATU

ZWIĄZANEGO Z LOJALNOŚCIĄ

Urzędnik dostrzega poważne nadużycia,

naruszenie prawa i/lub zasad etyki zawodowej
w instytucji, w której jest zatrudniony – czy,
kierując się np. lojalnością wobec
społeczeństwa powinien poinformować o tym
osoby mogące wpłynąć na zmianę tego stanu
rzeczy, czy też, powodując się lojalnością
wobec kolegów oraz własnej organizacji
udawać, jak inni, że „niczego nie widzi”?

DYLEMATY

ODPOWIEDZIALNOŚCI



dotyczą rodzaju, charakteru i zakresu
odpowiedzialności, którą osoby pełniące
funkcje publiczne ponoszą za
podejmowane przez siebie decyzje, czyny,
działania



mogą przed nimi stawać zarówno osoby,
które mają egzekwować odpowiedzialność,
jak też ci, którzy powinni ją ponieść

TYPY

ODPOWIEDZIALNOŚCI

TYP

ODPOWIEDZIALNOŚCI

PODSTAWA

1. PRAWNA – karna lub
cywilna

1. obowiązujące prawo

2. ADMINISTRACYJNA -

wobec zwierzchnika

2. regulamin, kodeks pracy etc.

3. ZAWODOWA – związana z

pełnioną funkcją zawodową

3. kodeks etyki zawodowej

4. ETYCZNA, MORALNA –

osobista, np. przed swoim własnym

sumieniem

4. osobisty system wartości i

przekonań moralnych jednostki

5. SPOŁECZNA – przed
społeczeństwem

5. moralność danej społeczności lub
obietnice składane wyborcom przez
polityka etc.

6. INNE, np. religijna,

wewnątrzpartyjna lub

wewnątrzorganizacyjna etc.

6. inne, np. statut organizacji,

święte teksty różnych religii etc.

cd. - DYLEMATY

ODPOWIEDZIALNOŚCI



zakres odpowiedzialności wzrasta wraz z

ważnością funkcji pełnionej przez daną

osobę – z reguły urzędnicy zajmujący

wyższe stanowiska podejmują trudniejsze

i bardziej kontrowersyjne decyzje, więc

narażeni są na bardziej złożone dylematy

PRZYKŁAD: kierownik placówki, który musi

podjąć decyzję dotyczącą zwolnienia

pewnej grupy pracowników

DYLEMATY JAWNOŚCI DZIAŁANIA

ORAZ DIALOGU SPOŁECZNEGO



dylematy związane z jawnością – dotyczą
głównie kwestii, jakie informacje związane
z działaniami urzędników powinny być
podawane do publicznej informacji, a jakie
muszą być objęte tajemnicą służbową
i/lub państwową; mogą również odnosić
się do problemów dotyczących prawa do
prywatności i ochrony danych osobowych

cd. - DYLEMATY JAWNOŚCI DZIAŁANIA

ORAZ DIALOGU SPOŁECZNEGO



podejmując decyzje, urzędnicy muszą
brać pod uwagę opinie i poglądy
społeczności, w interesie której
działają – w razie konfliktu racji
powinni starannie i w przemyślany
sposób wyważać interesy
zajmujących sprzeczne stanowiska
stron

TRZY ZASADY DOKONYWANIA

ETYCZNYCH WYBORÓW M.

JOSEPHSONA

1.

Złota zasada – traktuj innych tak, jak sam

chciałbyś być przez nich traktowany

2.

Zasada publicznego ujawniania – czy

będziesz czuć się dobrze, jeśli motywy twojego

postępowania znajdą się na pierwszej stronie

jutrzejszej gazety?

3.

Zasada „dziecko cię ocenia” – czy będziesz

czuł(a) się dobrze, jeśli – obserwując twoje

wybory moralne – twoje dziecko będzie układało

swoje relacje z tobą na podobnych zasadach?

Źródło: Barbara Kudrycka, Dylematy urzędników administracji publicznej, op.cit., s.

271.

ZASADY ETYCZNEGO

ZARZĄDZANIA

(ADMINISTROWANIA)



urząd lub dowolna instytucja
publiczna stanowi, podobnie jak np.
firma, korporacja czy
przedsiębiorstwo przykład
organizacji, którą można zarządzać
w racjonalny (a więc, wg Maxa
Webera biurokratyczny), a zarazem
etyczny sposób

PROGRAMY ETYCZNE W

ORGANIZACJACH



instytucja (organizacja) może wdrożyć tzw.
program etyczny, którego celem jest:

1. kształtowanie postaw etycznych

pracowników, zwiększanie ich
świadomości i wrażliwości etycznej; 2.
podniesienie jakości wykonywanej pracy
poprzez wyraźne określenie standardów
obowiązujących w danej placówce

INNE POZYTYWNE EFEKTY

WDRAŻANIA PROGRAMÓW

ETYCZNYCH W ORGANIZACJACH TO:



motywowanie pracowników do pracy,
obniżenie poziomu frustracji, stworzenie
zgranego, niekonfliktowego, dobrze
współpracującego zespołu



profilaktyka ewentualnych wykroczeń i
przestępstw – prowadzenie konsekwentnej
polityki etycznej pozwala wcześnie
diagnozować i zapobiegać nadużyciom

INNE POZYTYWNE EFEKTY

WDRAŻANIA PROGRAMÓW

ETYCZNYCH W ORGANIZACJACH TO:



poprzez wyraźne określenie misji organizacji i

wartości preferowanych wzrasta wzajemne

zaufanie członków zespołu i zacierają się różnice

między wartościami kierownictwa a wartościami

pracowników



wprowadzenie czytelnych standardów i jasnych

reguł postępowania w sytuacjach konfliktowych

oraz stworzenie listy wartości, do których zawsze

można się odwołać daje pracownikom poczucie

wspólnoty, komfortu, wzmacnia kręgosłup moralny

i pozwala na zachowanie stałości w okresie

dynamicznych zmian czy reform organizacyjnych

INNE POZYTYWNE EFEKTY

WDRAŻANIA PROGRAMÓW

ETYCZNYCH W ORGANIZACJACH TO:



program etyczny wpiera dobre stosunki
organizacji z odbiorcami, kontrahentami,
podmiotami zewnętrznymi i
społeczeństwem, umacnia bowiem
przekonanie, że ludzie są ważniejsi niż zyski;
jest to najlepsza i najtańsza forma
budowania spójnego wizerunku
zewnętrznego organizacji

Źródło: P. Fobel, D. Fobelova, Etyka i kultura w organizacji, Śląskie Wydawnictwa

Naukowe – WSZiNS im. ks. E. Szramka w Tychach, Tychy 2007, s. 57.-58.

PROGRAMY ETYCZNE W

ORGANIZACJACH



decyzja o wdrożeniu programu etycznego
powinna zapaść na tzw. najwyższym szczeblu,
w ścisłym kierownictwie instytucji



wiąże się ona z koniecznością:

1.

określenia, kto jest odpowiedzialny za
program – wyboru koordynatora projektu

2.

opracowania harmonogramu projektu

3.

opracowania kodeksu etycznego (tzw.
kodeksu dobrej praktyki)

WDROŻENIE PROGRAMU ETYCZNEGO

W ORGANIZACJI – ETAPY

POSTĘPOWANIA



podjęcie decyzji o wdrożeniu programu etycznego



praktyczna i merytoryczna dyskusja z

pracownikami organizacji dotycząca np. roboczej

wersji projektu, stwarzająca szansę wyrażenia

własnej opinii np. co do treści, jakie powinien on

zawierać



kierownictwo akceptuje ostateczną wersję

kodeksu i anonsuje go pracownikom jako oficjalny

dokument firmy



poinformowanie o przyjęciu kodeksu zewnętrznych

współpracowników organizacji, a także np.

opublikowanie go na stronie internetowej etc.

KODEKSY DOBREJ PRAKTYKI



kodeks etyczny to „dokument

kodyfikujący wartości wspólne członków

organizacji, określający zachowania, jakie

uważa się za właściwe, wskazujący to, co

nie jest właściwe oraz określający

sankcje, jakie mogą być orzekane w

przypadku niestosowania się do

postanowień kodeksu”

Źródło cytatu: J. Cieślik, W. Gasparski, Etyczna firma. Pakiet narzędziowy dla

wdrożenia standardów etycznych w małej i średniej firmie, dokument elektroniczny

dostępny na stronie internetowej http://www.cebi.pl/texty/etycznafirma.doc

CO NALEŻY ZROBIĆ, ABY OPRACOWAĆ

KODEKS ETYCZNY DLA

INSTYTUCJI/ORGANIZACJI?

1.

określić wartości oraz zasady, które są istotne z

punktu widzenia danej organizacji

2.

określić wszystkie podmioty, z którymi

organizacja współpracuje lub posiada

bezpośrednie albo pośrednie interesy

3.

określić typy i rodzaje najważniejszych

dylematów etycznych i konfliktów wartości, z

jakimi mają do czynienia pracownicy danej

instytucji

4.

sformułować normy i zasady postępowania w

sytuacjach konfliktowych oraz określić sankcje

za ich łamanie/przestrzeganie (kary/nagrody)

STRUKTURA KODEKSÓW DOBREJ

PRAKTYKI



typowy kodeks dobrej praktyki składa się

z następujących części:

1. Wstęp
2. Zasady ogólne
3. Zagadnienia szczegółowe (np. cenione

wartości, podmioty, z którymi organizacja

współpracuje, typowe sytuacje konfliktowe)

4. Rozstrzyganie sporów
5. Sankcje (nagrody i kary)

STRUKTURA KODEKSU ETYCZNEGO

ORGANIZACJI - WZÓR

I.

Wstęp

II.

Określenie misji organizacji

III.

Określenie szczególnie istotnych dla organizacji wartości

IV.

Stosunek do klientów (petentów), konsumentów,

kooperantów etc.

V.

Stosunek do pozostałych partnerów (podmiotów

współpracujących)

VI.

Wzajemne relacje pracowników względem siebie

VII.

Stosunek do społeczeństwa

VIII.

Obowiązki wobec środowiska naturalnego

IX.

Zasady monitorowania i ewaluacji programu etycznego

(przestrzeganie standardów etycznych zawartych w

kodeksie), ewentualnie rodzaj i charakter sankcji etc.

MONITOROWANIE I EWALUACJA

PROJEKTU



w celu uniknięcia sytuacji, w której kodeks
etyczny miałby charakter czysto
deklaratywny i nie posiadał żadnego
wpływu na faktyczne funkcjonowanie
instytucji przeprowadza się cykliczne
przeglądy i oceny dotyczące
przestrzegania zalecanych
standardów etycznych (np. co rok albo
co pół roku)

OCENA OKRESOWA POWINNA

ZAWIERAĆ:

1.

ujawnienie przypadków naruszania standardów

etycznych w firmie, które miały miejsce np. w danym

roku czy półroczu (w zależności od przyjętego cyklu

oceniania)

2.

porównanie, czy w stosunku do poprzedniego okresu

w poszczególnych dziedzinach nastąpił postęp, czy

pogorszenie

3.

ocenę stopnia realizacji zaleceń z poprzedniego

przeglądu

4.

zalecenia do realizacji w następnym okresie (jakie

konkretne działania powinno się podjąć w celu

poprawy aktualnej sytuacji)

cd. - MONITOROWANIE I

EWALUACJA PROJEKTU

UWAGA:

w chwili oficjalnego wprowadzenia

kodeksu etycznego w życie należy

przeprowadzić audyt „stanu

zerowego”

Źródło: J. Cieślik, W. Gasparski, Etyczna firma. Pakiet narzędziowy dla wdrożenia

standardów etycznych w małej i średniej firmie, dokument elektroniczny dostępny

na stronie internetowej http://www.cebi.pl/texty/etycznafirma.doc

CECHY, KTÓRE POWINNA POSIADAĆ

INFORMACJA UMOŻLIWIAJĄCA

SKUTECZNĄ KOMUNIKACJĘ:



aktualność – informacja „powinna dotyczyć stanu

obecnego”



dokładność, szczegółowość i precyzja



kompleksowość – informacja ma „w sposób wyczerpujący

opisać stan faktyczny”, z czego wynika, że musi być pełna,

czyli „dostarczyć wszystkich niezbędnych danych, które są

istotne w procesie podejmowania decyzji”



pewność, wiarygodność – miarą pewności jest tutaj

stopień osiągania celów organizacji przy założeniu, iż

wykorzystujemy do tego daną informację

Źródło: B. Skowron-Grabowska, Uwarunkowania i kierunki rozwoju systemów

informacyjnych a logistyka [w:] Informacja i komunikacja w logistyce, Katowice 2005.

cd. – INFORMACJA W

ORGANIZACJI



w komunikacji obowiązuje zasada

wzajemności - informacje, które podajemy

innym powinny być równie pewne,

wiarygodne, aktualne i prawdziwe jak te,

których oczekujemy od nich



jest to warunek sine qua non wzajemnego

zaufania między partnerami, bez którego

nie mogłoby istnieć żadne społeczeństwo i

nie funkcjonowałaby także żadna

organizacja

PRAWDOMÓWNOŚĆ JAKO

ELEMENT URZĘDNICZEGO

SAVOIR-VIVRE`U



podawanie wiarygodnych informacji,

wywiązywanie się z zawartych umów,

prawdomówność, dotrzymywanie słowa to

również elementy urzędniczego savoir-

vivre`u, jakie budują pozytywny wizerunek

zarówno osoby samego urzędnika, jak też

instytucji, którą reprezentuje i oznaczają,

że w swojej pracy kieruje się on zasadami

fair play, czystej gry

TAJEMNICA

ZAWODOWA



objęte są nią informacje uzyskane przez osoby
wykonujące jeden z zawodów zaufania
publicznego w związku pełnieniem
obowiązków służbowych



pojęcie to występuje zwłaszcza w takich
zawodach, jak adwokat, lekarz, dziennikarz,
pracownik pomocy społecznej, psycholog i
dotyczy np. informacji powierzonych w zaufaniu
ich przedstawicielom przez osoby korzystające z
ich profesjonalnych porad lub pomocy

NAJWAŻNIEJSZE TYPY INFORMACJI

NIEJAWNYCH CHRONIONYCH PRZEZ

POLSKIE PRAWO:

1.

dane osobowe oraz informacje
dotyczące życia prywatnego
obywateli

2.

tajemnica państwowa

3.

tajemnica służbowa

4.

tajemnica zawodowa

5.

tajemnica przedsiębiorstwa

NAJWAŻNIEJSZE AKTY PRAWNE

DOTYCZĄCE OCHRONY INFORMACJI

NIEJAWNYCH:

1.

Ustawa o ochronie informacji niejawnych z dn.

22.01.1999 roku , Dz. U. Nr 196 z 2005 r., poz. 1631 ze

zm.; precyzuje zwłaszcza kwestie związane z ochroną

tajemnicy państwowej i służbowej

2.

Ustawa o ochronie danych osobowych z dn.

29.08.1997 roku Dz. U. Nr 101 z 2002 r., poz. 926 ze

zm.

3.

w odniesieniu do kwestii ochrony tajemnicy zawodowej

w poszczególnych zawodach zaufania publicznego –

ustawy dotyczące wykonywania tych zawodów (np.

Prawo prasowe – tajemnica dziennikarska; Prawo o

adwokaturze – tajemnica adwokacka etc.)

DEFINICJA TAJEMNICY SŁUŻBOWEJ I

PAŃSTWOWEJ W ROZUMIENIU USTAWY O

OCHRONIE INFORMACJI NIEJAWNYCH

1. tajemnicą państwową - jest informacja (…), której

nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne

zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej

Polskiej dotyczących porządku publicznego, obronności,

bezpieczeństwa, stosunków międzynarodowych lub

gospodarczych państwa

2. tajemnicą służbową - jest informacja niejawna niebędąca

tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami

służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której

nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes

państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes

obywateli albo jednostki organizacyjnej

Źródło: Ustawa o ochronie informacji niejawnych z dn. 22.01.1999 roku , Dz. U. Nr

196 z 2005 r., poz. 1631, rozdział 1., art. 2. (

http://www.iniejawna.pl/przyciski/ustawa.html)

cd. – TAJEMNICA

ZAWODOWA



informacje objęte tajemnicą stanowią

wyjątek od zasady jawności informacji

publicznych, nie mogą być też

wykorzystywane np. do uzyskiwania

prywatnych korzyści czy celów innych niż

wykonywanie obowiązków służbowych



zakaz ujawniania takich informacji ma

charakter trwały – obowiązuje także

wtedy, kiedy urzędnik zmienił pracę i nie

jest już zatrudniony w danym urzędzie

cd. – TAJEMNICA

ZAWODOWA



w przypadku konfliktu zasady jawności i prawa do

prywatności oraz poufności urzędnik może

odmówić ujawnienia określonych informacji lub np.

udostępnić dokumenty po dokonaniu anonimizacji

(po usunięciu danych osób, których one dotyczą)



z obowiązku zachowania tajemnicy służbowej

może zwolnić sąd, który przesłuchuje urzędnika w

charakterze świadka

Źródło: I. Bogucka, T. Pietrzykowski, Etyka w administracji publicznej, op.cit., s. 212.-

213. oraz inne oprac.

KORUPCJA



korupcja – łapownictwo; nieuczciwość, która

polega na tym, że osoby pełniące ważne

funkcje wykorzystują swoją władzę i pozycję do

tego, aby w sposób nieuzasadniony

(nieposiadający żadnego oparcia w prawie)

bogacić się kosztem reszty społeczeństwa; w

przypadku korupcji mamy do czynienia z

zachwianiem relacji między zobowiązaniami a

uprawnieniami jednostki wobec społeczeństwa

WARTOŚCI, W KTÓRE

GODZI KORUPCJA:



sprawiedliwość



uczciwość



jawność



dobro wspólne



prawa człowieka



demokracja

cd. – NEGATYWNE SKUTKI

KORUPCJI



prowadzi do opóźnienia wzrostu gospodarczego



narusza normalne funkcjonowanie demokratycznych

instytucji państwa



ogranicza prawo obywateli do uczestnictwa w życiu

społecznym oraz korzystania z dóbr i usług



w jej wyniku zagrożony zostaje legalny udział w

sprawowaniu władzy



efektem korupcji są również nieudolność państwa oraz

wady strukturalne

Źródło: Konrad Glombik, Ocena etyczna zjawiska korupcji [w:] Współczesne dylematy etyczne.

Wykłady otwarte w centrum edukacyjnym im. Jana Pawła II w Gliwicach, Wydawnictwo

Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2005, s. 120. i nn.

RODZAJE KORUPCJI

1.

urzędnik jest gratyfikowany „za normalność”, za to, że jest taki, jaki

powinien być (np. uprzejmy, sprawny, kompetentny)

2.

urzędnik przyjmuje pieniądze za działania niezgodne z prawem

3.

urzędnik działa pozornie zgodnie z prawem, ale – wykorzystując

jego luki lub dwuznaczności – w rzeczywistości oszukuje

4.

urzędnik nie przyjmuje wprawdzie gratyfikacji za konkretne

działania (np. za tzw. załatwienie lub przyspieszenie jakiejś

procedury), ale – akceptując drogie prezenty lub inne formy

szczególnego traktowania – pozwala, aby postronne osoby lub grupy

zyskiwały (także w przyszłości) wpływ na podejmowane przez niego

decyzje

5.

nepotyzm – podejmując decyzje, urzędnik jawnie faworyzuje

członków swojej rodziny

6.

urzędnik podejmuje rozstrzygnięcia w sprawach, w których ma

jawny interes finansowy

Źródło: Etyka funkcjonariusza Służby Celnej. Przewodnik praktyczny, opracowanie:

Magdalena Środa i Zespół, Wydawca Główny Urząd Ceł, Warszawa 2001.

SYTUACJOM KORUPCYJNYM

SPRZYJAJĄ:



niskie zarobki,



demotywujący system wynagrodzeń i

awansowania



zła organizacja pracy



wady systemu prawnego



widoczna bezkarność osób wysoko

postawionych, które dopuściły się korupcji

Źródło: Etyka funkcjonariusza Służby Celnej. Przewodnik praktyczny, op.cit.,

s. 33.

KORUPCJA JAKO ELEMENT

MENTALNOŚCI



Praktyki korupcyjne bywają trudne
do wyplenienia również ze względu
na fakt, iż niekiedy stanowią trwały
element mentalności ludzi w
określonych środowiskach, zarówno
tych biorących łapówki, jak też tych,
którzy je dają.

cd. - KORUPCJA JAKO

ELEMENT MENTALNOŚCI

PRZYKŁAD 1: w urzędzie XYZ istnieje

niepisana tradycja, zgodnie z którą
wszyscy uczestniczą w podziale łupów i
każdy musi coś wziąć.

PRZYKŁAD 2: petenci dający „dowody

wdzięczności” za pomyślnie załatwioną
sprawę czują się urażeni wyniosłością
urzędnika, który nie chce przyjąć łapówki.

cd. - KORUPCJA JAKO

ELEMENT MENTALNOŚCI



W przypadku korupcji bardzo ważne
jest to, aby wszyscy – zarówno
urzędnicy, jak też społeczeństwo –
zaczęli dostrzegać, iż jest ona złem,
które godzi nie tylko w dobro wspólne
i interes społeczny, ale pośrednio
również w każdego obywatela.

ZJAWISKO whistle blowing

(BICIE NA ALARM)



whistle blowing (bicie na alarm) –
sygnalizowanie zachowań nieetycznych;
sytuacja, w której pracownik danej
instytucji lub organizacji ujawnia
nadużycia albo niemoralne (nielegalne)
praktyki, jakich dopuszczają się jej
pracownicy i informuje o nich
osoby/instytucje mogące wpłynąć na
zmianę tego stanu rzeczy

cd. – ZJAWISKO whistle blowing/

AFERA ENRONU



ujawnienie prowadzenia

tzw. kreatywnej

księgowości doprowadziło

do bankructwa i upadku w

październiku 2001 roku

firmy Enron,

amerykańskiego potentata

rynku energetycznego

posiadającego swoją

główną siedzibę w Houston

w stanie Teksas



ujawnienia tego dokonała

Sherron Watkins, była

wiceprezes firmy

cd. – ZJAWISKO whistle

blowing



whistle blowing (bicie na alarm) może
dotyczyć nieprawidłowości i nadużyć,
które mają miejsce we wszystkich
organizacjach oraz instytucjach
zarówno z sektora państwowego (np.
w urzędach czy ośrodkach pomocy
społecznej), jak też prywatnego (np. w
firmach i przedsiębiorstwach)

PROGRAM GMINA FAIR

PLAY



Od 2002 roku w Polsce

odbywa się konkurs

„Gmina Fair Play –

Certyfikowana

Lokalizacja

Inwestycji”, którego

organizatorem jest

Instytut Badań nad

Demokracją i

Przedsiębiorstwem

Prywatnym

CELEM KONKURSU GMINA

FAIR PLAY JEST M.IN.:



wyróżnienie gmin przyjaznych dla inwestorów



zwiększenie zainteresowania inwestycjami na ich terenie



zachęcenie gmin do podnoszenia standardów obsługi poprzez

wprowadzenie stosownych zmian w organizacji pracy



polepszenie infrastruktury gminnej



promowanie rozwiązań proekologicznych i przyjaznych

osobom niepełnosprawnym



zachęcanie do współpracy z lokalnym biznesem oraz NGO



promowanie wizerunku zaangażowanych,

wykształconych, kompetentnych i etycznych

pracowników samorządowych

Źródło: www.fairplay.pl

PROGRAM PRZEJRZYSTA

POLSKA



Od 2005 roku

organizowana jest również

posiadająca podobne cele

akcja społeczna

„Przejrzysta Polska”

prowadzona przez „Gazetę

Wyborczą” przy wsparciu

m.in. Programu Przeciw

Korupcji Fundacji im. S.

Batorego, Fundacji

Rozwoju Demokracji

Lokalnej, Centrum Edukacji

Obywatelskiej i in.

WG ORGANIZATORÓW AKCJI WZROST

UCZCIWOŚCI I SKUTECZNOCI W

SAMORZĄDACH MA ZAPEWNIĆ

PRZESTRZEGANIE SZEŚCIU ZASAD

DOBREGO RZĄDZENIA:

1.

Zasady przejrzystości

2.

Zasady partycypacji

społecznej

3.

Zasady

przewidywalności

4.

Zasady rozliczalności

5.

Zasady fachowości

6.

Zasady braku

tolerancji dla korupcji

GMINA FAIR PLAY i PRZEJRZYSTA

POLSKA – STRONY

INTERNETOWE



Więcej informacji na temat celów i
założeń obydwóch programów
oraz kolejnych edycji konkursów
można znaleźć na stronach
internetowych:

1. www.fairplay.pl
2. www.przejrzystapolska.pl

Dziękuję za

uwagę