Małgorzata Skórczyńska
„Współczesne tendencje we wczesnej interwencji u dzieci zagrożonych niepełnosprawnością lub niepełnosprawnych. Perspektywa edukacyjna.”
Rozdział 1
Teoretyczne podstawy wczesnej interwencji
1. WCZESNA INTERWENCJA - wieloaspektowe działania podejmowane w celu wspierania rozwoju małych dzieci.
Działania te obejmują:
- wszechstronną ocenę rozwoju dziecka
- potencjału rodziny i jej potrzeb
- dostarczanie im odpowiedniego wsparcia
- realizację indywidualnie opracowywanych programów
- aktywny monitoring przebiegu programów
- ewaluację rezultatów podjętych działań
Odbiorcy:
- „dzieci ryzyka”
- dzieci z rozpoznanym opóźnieniem rozwojowym
- dzieci ze zdiagnozowaną niepełnosprawnością
2. „Dzieci ryzyka”
Dzieci z rodzin, w których występują:
- choroby dziedziczne
- choroby przemiany materii oraz zakaźne
- dzieci matek z chorobami przewlekłymi
- z patologicznym przebiegiem ciąży i porodu
- zagrożenia związane z przebiegiem ciąży, porodu i już po urodzeniu dziecka (urodzone w zamartwicy, wcześniaki, po różnego typu powikłanych porodach, ze zbyt małą-poniżej 2500g lub zbyt dużą powyżej 4500 g - masą urodzeniową, przenoszone, urodzone w wyniku przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego i odejścia wód, z ciąży bliźniaczej)
- objawowe czynniki ryzyka wg M. D. Sheridan: noworodki z odgięciowym ułożeniem główki w przypadku występowania przewagi zakresu ruchomości jednej kończyny, opóźnionej reakcji uśmiechu, ubogiego zakresu ruchów
Czynniki ryzyka wg D. Palitzscha oraz E. J. Hickla i S. Webera:
- niekorzystne układy dziedziczne - dot. zzynnika Rh, grup głównych krwi, wrodzonej enzymopatii, i abberacji chromosomowych
- choroby matki - zatrucie ciążowe, cukrzyca, choroby gruczołu tarczycowego, otyłość, znaczna niedokrwistość, choroby zakaźne, wirusowe,
- niedokładny wywiad położniczy - przedwczesne lub martwe porody, poronienia, ciąże mnogie
- powikłania położnicze - wiek matki, nieprawidłowe ułożenie płodu, wadliwa budowa miednicy, patologia łożyska, opóźnianie się terminu porodu, poronienie
Michałowicz:
- cechy matki - niski wzrost, mała masa ciała przed zajściem w ciążę
- nieodpowiedni tryb życia matki - palenie papierosów, picie alkoholu, niewłaściwe odżywiania się
- choroby matki - choroby nerek, wątroby, nadciśnienie, cukrzyca, wady serca itp.
- patologia nasienia męskiego - przez nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, praca w szkodliwych warunkach
- czynniki występujące wkrótce po porodzie - zaburzenia w oddychaniu, połykaniu, drgawki, uporczywe wymioty, bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc, objawy posocznicy
Podwójne ryzyko (powód społecznych lub rodzinnych czynników) - np. młodociany wiek matki, zażywanie narkotyków, picie alkoholu w okresie ciąży, niestabilna sytuacja rodzinna.
3. Definicja NI wg
WHO:
Wszelkie ograniczenia lub brak - wynikający z uszkodzenia - możliwości wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka. (ujęcie wąskie, Model medyczny)
- bezpośrednia konsekwencja choroby, uszkodzenia - usprawnianie i pomoc w zaakceptowaniu swojej niep.
ICF - Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania:
Wielowymiarowe zjawisko wynikające ze wzajemnych oddziaływań między ludźmi a ich fizycznym i społecznym otoczeniem.(Model społeczny)
- uwzględnienie kontekstu społecznych ograniczeń, aspekt uczestnictwa w życiu rodzinnym, społecznym - rozwijanie umiejętności dot samodzielności, komunikacji.
Klasyfikowanie aspektów zdrowia w aspekcie:
funkcji i struktury ciała:
FUNKCJE CIAŁA: psychiczne, sensoryczne, głosu i mowy, układu krążenia, układu hematologicznego, immunologicznego, oddechowego, trawiennego, metabolicznego, hormonalnego, moczowo-płciowego, nerwowo-mięśniowe i połączone z ruchem
STRUKTURA CIAŁA: budowa układu nerwowego, budowa oka, ucha, powiązanych z nim struktur, zw. z głosem i mową, układu krążenia, immunologicznego i oddechowego, trawiennym, metabolicznym, hormonalnym, moczowo-płciowym, rozrodczym, związane z ruchem, skóra
aktywności i uczestnictwa:
uczenie się i praktyczne stosowanie wiedzy, um. zw. z rozwiązywaniem problemów, komunikowaniem się werbalnym, w sposób alternatywny, nawiązywanie relacji interpersonalnych, uczestnictwo w edukacji, w życiu zawodowym, ekonomicznym, społecznym i obywatelskim
czynników środowiskowych
produkty i technologie, środowisko naturalne, i zmiany spowodowane działalnością człowieka, wsparcie i relacje, postawy, polityka społeczna, usługi i funkcjonujący system
4. Założenia WI wypływające z teorii:
Perspektywa prewencyjna
Ekologiczna teoria rozwoju człowieka
Systemowa teoria rodziny
Indywidualizacja podejścia
5. Rozumienie interwencji jako PREWENCJI
3 poziomy prewencji:
zapobieganie zaburzeniom rozwojowym (szczepionki, kwas foliowy)
uniknięcie dodatkowych ograniczeń w funkcjonowaniu (kontrole, wspieranie rodziców)
minimalizowanie wpływu niep. na jakość życia i funkcjonowanie w społeczeństwie
W podejmowanych działaniach odchodzi się od:
Orientacji ku patologii i deficytom - poszukiwanie tego co możliwe
Podkreślania społecznych i somatycznych aspektów różnych rodzajów niep. - indywidualna biografia
Rozpatrywania tego co nie funkcjonuje i bezpośredniej modyfikacji zachowań - odpowiednie oddziaływania
Traktowania oddziaływań opiekuńczych, wychowawczych i rehabilitacyjnych jako wystarczających - aktywność
Przekonania, że sterowanie zewnętrzne jest korzystne - dawanie autonomii
Przeświadczenia, że niepożądane zachowania są zawsze wyrazem istniejących zaburzeń rozwojowych - może być to sygnał niezaspokojonych potrzeb
Podkreślania różnic między dziećmi niep. a sprawnymi - dostrzeganie podobieństw
6. EKOLOGICZNA TEORIA ROZWOJU CZŁOWIEKA
Założenia:
Rozwój jednostki dokonuje się w kontekście jej związków ze środowiskiem;
Dziecko jest jednostką dynamiczną, która podlega wpływom środowiska, na które także sam oddziałuje;
Istotne dla rozwoju jest środowisko obejmujące powiązania między różnymi siedliskami oraz zewnętrzne wpływy większych siedlisk;
Środowisko ekologiczne jest układem koncentrycznych struktur - każda zawiera się wewnątrz następnej. Struktury te są określane jako mikro-, mezo-, egzo- i makrosystemy.
MIKROSYSTEM - wzorzec aktywności, ról społecznych i relacji interpersonalnych doświadczanych przez rozwijającego się człowieka w danym siedlisku, charakteryzującym się różnymi właściwościami fizycznymi i materialnymi.
SIEDLISKO - miejsce, w którym osoby mogą bez trudu nawiązywać bliskie, osobiste relacje (dom rodzinny, ośrodek dziennej opieki, plac zabaw, itp.) - osoby uruchamiają i utrzymują wzorce, które potem przenoszą do kolejnych siedlisk.
ROZWOJOWE TRAJEKTORIE - utrzymujące się wzorce motywacji i aktywności, wywołane u jednostki przez mikrosystemy.
MEZOSYSTEM - wzajemne relacje między dwoma lub więcej siedliskami, w których aktywnie uczestniczy rozwijający się człowiek (między domem a szkołą, rodziną, pracą a życiem towarzyskim), czyli system mikrosystemów, który powstaje, gdy człowiek przechodzi do innego środowiska.
EGZOSYSTEM - odnosi się do jednego lub więcej siedlisk, w których rozwijający się człowiek aktywnie nie uczestniczy, ale to, co się dzieje w nich, pozostaje pod wpływem tego - bądź wpływa na to - co dzieje się w siedliskach, w których człowiek aktywnie działa. (klasa starszego rodzeństwa)
MAKROSYSTEM - zawartość na poziomie i formy, i treści systemów niższego rzędu, istniejąca lub mogąca istnieć w ramach danej subkultury lub kultury, ujmowana jako całość łącznie z leżącą u jej podstaw ideologią czy systemem przekonań.
CHRONOSYSTEM (U. Bronfenbrenner) - odnosi się do wpływu na rozwój człowieka zmian zachodzących w tych środowiskach, w których osoba żyje. Najprostsza jego forma ogniskuje się wokół życiowych przejść:
- NORMATYWNE: pójście do szkoły, dojrzewanie, rozpoczęcie pracy zawodowej, emerytura
- NIENORMATYWNE: śmierć, poważna choroba, rozwód, przeprowadzka
PRZEJŚCIE EKOLOGICZNE - Zmiana środowiska, w którym osoba funkcjonuje. Zajęcie przez nią innej pozycji społecznej, podjęcie nowej roli, interakcji i działań.
7. SYSTEMOWA TEORIA RODZINY
Kontekst całej rodziny rozumianej jako otwarty system społeczno-kulturowy, który adaptuje się do zmieniających się warunków zew i wew.
Dziecko jest aktywnym uczestnikiem, który wywiera wpływ i podlega wpływom środowiska.
Cykl życia rodzinnego - naturalne procesy rozwojowe kształtowane przez dynamikę życia rodzinnego.
Gdy wszystkie zadania fazy cyklu zostaną zrealizowane można przejść do następnej, inaczej może dojść do zakłóceń. W miarę upływu czasu w rodzinie zachodzą zmiany, jednak równocześnie zachowuje ona tendencję do zachowania równowagi (homeostazy).
4 aspekty życia rodziny (Satir):
Poczucie własnej wartości członków rodziny
Komunikacja
Ustalone zasady
Relacje społeczne
3 właściwości wychowania rodzinnego (Obuchowska):
Spontaniczność wychowania rodzinnego
Empatia
Intymność wychowania rodzinnego
Głównym założeniem jest więc: wspieranie i wspomaganie niep dziecka w jego rozwoju poraz pomoc w tworzeniu dobrej jakości życia dzieci i ich rodzin przy założeniu, że jednostka i rodzina są ze sobą nieodłącznie związane.
8. JAKOŚĆ ŻYCIA RODZIN
Jest to zespół warunków życia i działania człowieka. Obejmują one środowisko fizyczne, materialne i społeczno-kulturowe.
Wczesna interwencja może odgrywać ważną rolę w polepszaniu jakości życia rodzin poprzez oferowanie świadczeń wpływających na:
- wzmacnianie poczucia kompetencji rodziców,
- zwiększanie ich poczucia kontroli i stabilności w życiu
- zbudzanie u rodziców nadziei i optymizmu
9. CELE WI
a) Główne cele:
Maksymalizowanie rozwojowej trajektorii
Rozwijanie umiejętności społecznych
Zapewnienie pełnego uczestnictwa w jak najmniej ograniczającym środowisku
Zapobieganie lub redukowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w zachowaniu, problemów zdrowotnych lub innych stanów wtórnych
b) Zasady podejścia zorientowanego na rodzinę:
szacunek dla każdego dziecka i jego rodziny,
poszanowanie rasy, kulturowego i socjoekonomicznego zróżnicowania i jego wpływu na doświadczenia rodzinne i pojmowanie opieki,
rozpoznawanie i rozwijanie mocnych stron dziecka i rodziny,
zapewnienie elastyczności w organizowaniu opieki ,
dostarczanie formalnego i nieformalnego wsparcia we wszystkich fazach życia
c) 4 cele odnoszące się do znaczenia czynników rodzinnych:
Pomoc członkom rodziny w zakresie radzenia sobie z zaspokajaniem potrzeb związanych z opieką i wychowaniem niepełnosprawnego dziecka.
Pomoc członkom rodziny w zrozumieniu rozwoju ich dziecka, jako jednostki, jak i członka rodziny.
Wzmacnianie interakcji rodzice - dziecko.
Chronienie godności rodziny.
d) Podejście zorientowane na rodzinę - założenia (Nawiązanie współpracy z rodzicami, Doskonalenie u rodziców umiejętności tworzenia środowiska rodzinnego):
rodzice i opiekunowie są najważniejszymi osobami w życiu dziecka (wpływ na osiągnięcia rozwojowe),
rodzice mają prawo do podejmowania decyzji zw z dzieckiem,
optymalny rezultat WI zależy w dużej mierze od rozwoju dziecka w domu,
WI może pomóc rodzicom przeżywać pozytywne doświadczenia w kontaktach z dziećmi
10. ZASADY WI
Zasada:
Rozwojowego czasu.
Korzystniejsze są interwencje rozpoczynające się wcześniej i trwają dłużej.
Intensywności.
Im większa liczba wizyt domowych w tygodniu i liczba godzin zajęć terapeutycznych w ciągu dnia tym lepsze rezultaty.
Bezpośredniego dostarczania doświadczeń edukacyjnych.
Skuteczniejsze jest prowadzenie zajęć z dzieckiem przez specjalistę w obecności rodziców (bezpośrednie podejście).
Szerokości i elastyczności programu.
Efektywniejsze programy, które zawierają bardziej wszechstronne oddziaływania i zróżnicowane sposoby wspomagania.
Indywidualnych różnic w korzyściach z programu.
Związane zazwyczaj z początkowym stanem zdrowia.
Ekologicznego wpływu i środowiskowego utrzymania rozwoju.
Potrzeba zapewniania odpowiedniego wsparcia środowiskowego w celu utrzymania pozytywnych zmian.
11. REGUŁY I IMPLIKACJE DLA WI
Przyczyny zmian rozwojowych są wielorakie i oddziałują na siebie nawzajem.
Wymagają zatem interdyscyplinarnych i wieloaspektowych działań przy opracowywaniu programu.
W rozwoju są okresy niestabilności i adaptacyjnej reorganizacji.
R. B. Mccall wyróżnia główne okresy niestabilności: Około 2., 8., 13., 21., od 30. Do 36. Miesiąca życia. Wówczas dziecko jest najbardziej podatne na korzystne i niekorzystne wpływy zewnętrzne. Okresy niestabilności mogą być dobrym czasem na podejmowanie interwencji lub odwrotnie - dla rozwoju korzystne może być powodowanie pewnej niewielkiej niestabilności.
Różne jednostki osiągają ten sam rezultat przez różne sposoby i środki.
Świadomość cech jednostki i rozwoju ogólnego!
Rola środowiska w rozwoju może być zrozumiała tylko wtedy, gdy bierze się od uwagę efektywnie oddziałujące na rozwój dziecka, a nie obiektywne środowisko.
Konieczność dostosowania działań do konkretnego dziecka.
Rozwój dziecka przebiega w kontekście społecznym.
Interwencja może być pomocna we wzmacnianiu kompetencji rodzicielskich w zakresie lepszego rozumienia potrzeb dziecka i interpretowania komunikatów, które ono nadaje, oraz właściwego ich odczytywania.
Rozdział 2
Rola rodziny we wczesnej interwencji
1. Determinanty rodzicielstwa wg. J. Belsky:
Osobowość każdego z rodziców (postawy, przekonania, stan zdrowia psychicznego, style radzenia sobie ze stresem, wsparcie i zasoby)
Cechy dziecka
Szerszy kontekst społeczny (relacja rodzic-dziecko, relacje małżeńskie, powiązania społeczne, zawodowe doświadczenia rodziców)
Dostarczanie dziecku pozytywnych doświadczeń
2. Czynniki rodzinne:
Zaspokajanie potrzeb zdrowotnych i poczucia bezpieczeństwa
Dostarczanie pozytywnych doświadczeń w społecznym i fizycznym środowisku
Dbanie o ogólne zdrowie
3. Małe dziecko w rodzinie
- Matka w sposób czynny dostosowuje się do potrzeb dziecka i przez ich zaspokojenie wyraża swoje uczucia do niego i przedstawia mu świat jako miejsce stabilne i bezpieczne.
Matka pomaga stać się odrębną całością.
- Brazelton wykazał istnienie „ZGRANIA INTERAKCYJNEGO” - Interakcje stanowią kody porozumiewania się, które są rozszyfrowywane przez matkę i niemowlę i które decydują o ich zachowaniach.
Matka udziela dziecku najwcześniejszych lekcji miłości. Reprezentuje wzorzec tego, co męskie , kontrastujący z tym, co żeńskie.
- Ojcowie są wrażliwi jak matki i na sygnały emocjonalne reagują równie umiejętnie jak matki.
- Obecność ojców odczuwana jest przede wszystkim fizycznie; pełni funkcję stymulującą.
- Cechy wzajemnych kontaktów społecznych: bezpośredni kontakt wzrokowy z opiekunem, wymiana wokalna.
Rola opiekunów:
1 tygodnie życia - uregulowanie podstawowych procesów biologicznych
2 miesiąc - uregulowanie wzajemnej uwagi i reagowania (intuicyjne przystosowanie rodzaju i intensywności stymulacji)
5 m. - Matka na różne sposoby stara się podzielać z dzieckiem zainteresowanie przedmiotami, dlatego sytuacja niemowlę - przedmiot zmienia się w syt. niemowlę - przedmiot - matka
- 2 kategorie interakcji: społeczne i dydaktyczne
SPOŁECZNE - strategie fizyczne i werbalne, których rodzice używają, aby wyrazić swoje uczucia oraz jak najszybciej zaangażować dziecko w komunikację interpersonalną. (kołysanie, całowanie, pieszczoty, uśmiechanie się, wokalizowanie, kontakt z twarzą w twarz podczas żartobliwego zaczepiania)
DYDAKTYCZNE - stosowanie strategii polegających na dostarczaniu mu okazji do zdobywania doświadczeń pobudzających zainteresowanie otaczającym światem oraz pośredniczeniu w ukierunkowywaniu uwagi dziecka na właściwości przedmiotów lub wydarzeń zachodzących w otoczeniu oraz w ich interpretowaniu.
Procedury mają charakter fizyczny lub werbalny.
4. Przywiązanie
Relacje przywiązania - trwają przez całe życie, są fundamentalne dla przetrwania człowieka oraz jego neurologicznego i emocjonalnego rozwoju. Oznaczają silne i trwałe więzi uczuciowe dziecka z silniejszą, mądrzejszą i potencjalnie ochraniającą przed zagrożeniem rozwoju „figurą przywiązania”.
System przywiązania jest kategorią dynamiczną - wraz z osiąganiem kolejnych etapów rozwojowych dziecko rozwija swoje strategie przywiązania tak, ]aby sprzyjały budowaniu optymalnej bliskości z matką i poczuciu bezpieczeństwa.
4 fazy przywiązania:
Okres zróżnicowanej aktywności społecznej (2 - 3 miesiące życia)
Odbiera różnorodne bodźce i uczy się sygnalizować swoje potrzeby.
Faza zróżnicowanych kontaktów społecznych (ok. 6 miesiąca życia)
Szukanie bliskości i dążenie do utrzymywania kontaktu z osobami, do których jest przywiązane.
Kształtowanie się przywiązania do wybranej osoby lub osób (do 2 roku życia)
Aktywne dążenie do bliskości i kontaktu z wybraną osobą.
Zrozumienie przez dziecko niezależności (odrębności) opiekuna. (ok. 4 roku)
5. Jakość wzajemnych relacji dziecka z matką (podstawowym opiekunem)
Świadomość dorosłego, że dziecko jest osobą samą w sobie - „wrażliwa gotowość do reagowania”.
Pewność przywiązania zależy od sposobu postępowania matki w interakcjach z dzieckiem.
Na rozwój mowy ma wpływ jakości wzajemnych relacji.
!!! Gdy opiekun odpowiada na poszukiwanie przez dziecko bliskości i kontaktu w stały i adekwatny do jego potrzeb sposób, buduje u niego zaufanie i poczucie bezpieczeństwa oraz staje się źródłem komfortu. Jeżeli tak nie jest, to dziecko rozwija strategie radzenia sobie z niekorzystnym dla swojego rozwoju zachowaniem opiekuna.
6. Strategie przywiązania (M. Ainsworth)
Są to konstrukty relacyjne, skrypty proceduralne, które opisują specyficzne wzory relacji z opiekunem. (inaczej: jakość/wzorce/modele przywiązania)
Wzorce przywiązania oparte na eksperymentalnym modelu Obcej Sytuacji (2 rodzaje sytuacji: matka opuszcza pomieszczenie, dziecko zostaje z osobą obcą; dziecko zostaje samo, a potem dochodzi obca osoba):
Strategia B - przywiązanie ufne:
- Opiekun: Rozwój w kontekście bezpieczeństwa, przewidywalności zachowań opiekuna i konsekwencji z jego strony
- Dziecko: bezpośrednia, otwarta komunikacja werbalna, wyraża swoje potrzeby, negocjuje plany i cele.
Strategia A - przywiązanie lękowo-unikające:
- O: stałe odrzucanie, nieodpowiadanie na sygnały
- D: płacz, powstrzymywanie negatywnych emocji, brak reakcji na opiekuna, zniekształcone emocje kryjące smutek
Strategia C - przywiązanie lękowo-ambiwalentne
- O: nieprzewidywalność i niekonsekwencja zachowań
- D: niezdolne do organizowania zachowania w relacjach z dorosłymi, zróżnicowane emocje, na przemian - złość, strach, pragnienie pocieszenia
Strategia D - przywiązanie zdezorganizowane/zdezorientowane
- O: depresja,maltretowanie
- D: zachowania często sprzeczne ze sobą, odbierane jako dziwaczne, jednocześnie lęk i przywiązanie, brak umiejętności poradzenia sobie z tą sytuacją
7. „Specjalne” rodzicielstwo
czynniki postępowania rodzica wobec niepełnosprawności (Kościelska):
- rodzaj relacji łączącej rodziców
- poczucie wsparcia ze strony rodziny i innych bliskich osób
- sposób przekazania informacji w szpitalu
- reakcje najbliższego środowiska
- stopień uznania dziecka za indywidualność
- interakcje dziecka z rodzicami
8. Proces diagnostyczny
Fazy procesu:
Pierwszy kontakt
(Rozmowa z rodziną - ogólne inf o dziecku, rodzicach jako podstawowych opiekunach, rodzinie jako całości)
Wstępna konsultacja i ocena dziecka
Zalecenie terapii i sposobów postępowania
Plan programu zawiera:
Opis aktualnego rozwoju dziecka(fizyczny, poznawczy, psychospołeczny, rozwój mowy, samoobsługa) - ocena zasobów i potrzeb
Opis mocnych stron rodziny i jej potrzeb - interakcje rodzic-dziecko (rozumienie sygnałów), emocjonalne problemy rodziców
Kryteria, procedury i harmonogram oceny postępów, modyfikacji -
Częstość, intensywność i stosowanie metody interwencji
Zespół specjalistów: Lekarz, psycholog, pedagog, fizjoterapeuta, logopeda, pracownik socjalny.
Postępowanie specjalisty:
- wstępna ocena mocnych i słabych stron dziecka
- ocena sfer rozwoju, które oddziałują na uczenie się dziecka
- ocena funkcjonalnego wykorzystywania przez dziecko swoich umiejętności w codziennym życiu
- ocena funkcjonalnego wykorzystywania przez dziecko swoich umiejętności w życiu rodzinnym i społecznym
- raport
- uzupełnienie diagnozy o diagnozy specjalistów z innych dziedzin
9. Stres w rodzinie
Stresor (Antonovsky) - wymagania, na które nie ma gotowych ani zautomatyzowanych reakcji adaptacyjnych i które powodują stan napięcia. Wyróżnia stresory:
- przewlekłe
- ważne wydarzenia życiowe
- dokuczliwe kłopoty codzienne
Kategorie stresów w rodzinie dziecka z niep:
- potrzeby informacyjne rodziny
- interpersonalny i rodzinny stres
- potrzeby zasobów
- zagrożenie pewności siebie
Czynniki wywierające wpływ na przebieg rodzicielskiej adaptacji:
- intensywność negatywnych wydarzeń życiowych
- bliskość uczuciowa wewnątrz rodziny
- rodzinne wsparcie
Kategorie stresorów związanych z cechami rodziny:
- osobiste cechy rodziców
- społeczne wsparcie
- cechy dziecka, głównie jego temperament
Rozdział 3
Praktyczne aspekty wczesnej interwencji
1. Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka
a) J. Piaget i B. Bettelheim:
ZABAWA - jako element aktywności dziecka niezbędny do osiągania przez nie równowagi uczuciowej i intelektualnej, w którym motywacją nie jest przystosowanie się do rzeczywistości, ale odwrotnie - przystosowanie rzeczywistości do własnego Ja, bez ograniczeń i kar.
Zabawa pozwala dziecku przekształcać rzeczywistość przez asymilację jej elementów do potrzeb własnego Ja
ASYMILACJA - proces poznawczy, dzięki któremu nowe treści percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe są włączane do istniejących schematów lub wzorów zachowań.
AKOMODACJA - tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych.
3 główne kategorie zabawy (Piaget)
zabawa - ćwiczenie (zabawa funkcjonalna):
Polega na powtarzaniu dla przyjemności czynności opanowanych już wcześniej w celu ich przyswojenia sobie
Zabawy funkcjonalne łączą się często z zabawami manipulacyjnymi, które polegają na oddziaływaniu dziecka na przedmioty i zabawki.
Manipulacje:
1 r. ż. - manipulowanie prymitywne, niespecyficzne w stosunku do możliwości przedmiotu
2 r. ż. - specyficzne manipulacje
3 r. ż. - coraz bardziej złożone zabawy funkcjonalne i manipulacyjne, często wzajemnie sprzężone
3 - 6/7 r. ż. - wszechstronny wpływ zabaw tematycznych (oderwanie od kontekstu sytuacyjnego, proste zabawy naśladowcze i odtwórcze, naśladownictwo odroczone, plan zabawy, indywidualne, w towarzystwie rówieśników: twórcze, fikcyjne, udawane, dram,dramatyczne, w rolę, symboliczne)
zabawa symboliczna
Dziecko tworzy symbole, które przedstawiają wszystko, czego tylko zapragnie. Może służyć: wymianie myśli, idei, rozwijaniu zainteresowań, eliminowaniu konfliktów, kompensacji potrzeb, odwróceniu ról, uwolnieniu i poszerzeniu własnego Ja. Sprzyjają rozwojowi zabaw konstrukcyjnych.
zabawa z regułami
b) L. Wygotski
Dziecko w zabawie zawsze jest wyżej od swojego średniego poziomu rozwoju, codziennego zachowania.
c) E. Erikson
Zabawa jest wczesną formą zdolności człowieka do radzenia sobie z doświadczeniami przez tworzenie sytuacji modelowych oraz opanowywania rzeczywistości drogą eksperymentu i planowania.
Zabawa z ciałem dziecka (autokosmiczna) - odkrywanie swojego ciała przez powtarzanie percepcji zmysłowych, doznań fizycznych, wokalizacji itp.
Zabawa z dostępnymi osobami i przedmiotami (mikrosfera)
Zabawa w mikrosferze (świat dzielony z innymi)
d) B. Bettelheim
Największe znaczenie zabawy - dostarcza dziecku przyjemności, która przemienia się w doświadczaną ogólnie radość życia.
e) W. Winnicott
Dzięki zabawie dziecko zdobywa doświadczenia. Jest ona działaniem twórczym, jest dla dziecka zawsze podniecająca, bo wiąże się z istnieniem płynnej granicy pomiędzy tym, co subiektywne, a tym, co jest postrzegane obiektywnie. Pomagać uporać się z oddzieleniem się od matki.
f) M. Tyszkowa
Jest to spontaniczna aktywność dziecka, podejmowana bez jakiegoś zewnętrznego w stosunku do niej samej celu i stanowiącą jako całość źródło przyjemności aktualnie doznawanej lub oczekiwanej.
Uważa, że zabawę można traktować jako formę autokomunikacji, czyli jako działalność, dzięki której dziecko opowiada sobie dostęnym mu kodem działaniowym swoje doświadczenia i wiedzę o otaczającym go świecie.
g) M. Przetacznik - Gierowska
Cechy zabawy dziecięcej:
Jako zachowanie motywowane wewnętrznie, wynikające między innymi z rozbieżności między napływającymi ze świata informacjami a zdolnością dziecka do ich przetwarzania. Daje to możliwość redukcji napięcia nerwowego i powrotu do stanu równowagi.
Bawiąc się dziecko zwraca uwagę raczej na środki i sposoby działania niż na osiągnięcie określonego celu, dlatego że przeważają procesy asymilacji nad procesami akomodacji. Cel określany jest przez jego intencje.
Podejmowana dla przyjemności.
Podłożem jest rzeczywistość, w której żyje dziecko.
h) Pozytywny wpływ na sfery rozwoju:
rozwój fizyczny (duża i mała motoryka, świadomość ciała)
rozwój społeczny i emocjonalny (dopasowanie swoich zachowań do innych, branie pod uwagę różne punkty widzenia; wrażliwość na potrzeby innych, radzenie sobie z wykluczeniem i dominacją innych osób, kierowanie własnymi emocjami, uczenie się samokontroli, dzielenie się własnymi siłami, przestrzenią i pomysłami z innymi)
rozwój poznawczy (rozwija myślenie dywergencyjne, uwagę, umiejętność planowania, kreatywność, pamięć, mowę)
2. Sytuacyjne uczenie się
Jest to uczenie się przebiegające w kontekście rodziny i społeczności, opiera się na realnych doświadczeniach życiowych, które pomagają dziecku w nabywaniu kompetencji ugruntowanych kulturowo i umożliwiających mu większe uczestnictwo w swoich środowiskach rozwojowych.
Aktywności stwarzające okazje do uczenia się:
Codzienne zajęcia domowe,
Rutynowe aktywności rodzicielskie
Rutynowe czynności dziecięce,
Rodzinne aktywności czytelnicze,
Gry i zabawy ruchowe,
Zabawy,
Rozrywka,
Rytuały rodzinne,
Celebracje rodzinne,
Aktywności uspołeczniające,
Zajęcia ogrodnicze,
Wycieczki,
Wyjścia rodzinne,
Uczestniczenie w przedsięwzięciach organizowanych przez społeczność lokalną
3. Umiejętność dzielenia wspólnej uwagi
Dzielenie wspólnej uwagi odnosi się do epizodów, w których dziecko i piekun intencjonalnie skupiają uwagę na tym samym przedmiocie lub temacie.
Rozwija to u dziecka:
Zdolność do utrzymywania uwagi,
Ukierunkowywania spojrzenia na opiekuna,
Podążania za spojrzeniem,
Zauważania przedmiotów w otoczeniu,
Komunikowania się za pomocą gestów,
Naśladowania innych,
Regulowania emocji
Rozwój słownictwa
Zdolność używania języka jako narzędzia społecznych interakcji
Rozwój:
- aktywność dorosłego
- aktywność dziecka
- koordynacja uwagi dzielonej między opiekunem a przedmiotami w związku z jakimś przedmiotem czy wydarzeniem
Wymiary komunikacji intencjonalnej:
Funkcja komunikacji, która służy regulowaniu zachowania drugiej osoby lub dzielenia zainteresowania z innymi.
Ekspresyjne metody wyrażania przez dziecko jego intencji. (gesty, komunikaty werbalne, środki pozawerbalne)
Czynności rodzica:
- przygotowanie otoczenia, by łatwo było wybrać zabawkę
- dyrektywne strukturalizowanie sytuacji
- niedyrektywne wyzwalanie wspólnej uwagi, np. naruszanie ustalonego porządku w granicach uwagi dziecka
- modyfikowanie symultanicznego stylu komunikacji (nadawanie przez matkę znaków w obrębie pola wzrokowego dziecka albo niedaleko określonych obiektów i wtedy kontynuowanie nadawania znaków sukcesywnie, coraz bliżej jej ciała aż do skierowania uwag na siebie)
Technika interwencji:
Podążanie dorosłego za dzieckiem i interesowanie się jego działaniami,
Mówienie o tym, co ono robi,
Powtarzanie tego, co powiedziało,
Rozszerzanie tego, co mówi, przekazywanie poprawionych informacji zwrotnych,
Siedzenie blisko niego,
Nawiązywanie kontaktu wzrokowego,
Przygotowywanie środowiska najlepiej wyzwalającego interakcję zabawową
3. Uczenie się przez pośrednictwo (Mediated Learning Experience - MLE)
W procesie uczenia z udziałem mediatora-pośrednika rzeczywistość jest przybliżana dziecku przez inną osobę rozumiejącą jego potrzeby, zainteresowania, zdolności oraz biorącą udział w tworzeniu komponentów tej rzeczywistości.
Ma to za zadanie wywołać u dziecka potrzebę uważnego skupiania się na bodźcach, odbierania ich w sposób wyraźny za pomocą zmysłów, co umożliwia tworzenie całościowego obrazu świata.
Mediator świadomie planuje, selekcjonuje, akcentuje i grupuje bodźce w czasie i przestrzeni.
Przekształca bodźce, wzbudza u dziecka ciekawość oraz próby wywołania funkcji poznawczych potrzebnych do rozumienia związków czasowych, przestrzennych i przyczynowo-skutkowych między osobami, rzeczami, sytuacjami w otaczającym dziecko świecie.
5 głównych kryteriów MLE:
Intencjonalność i wzajemność
Dotyczy wysiłku podejmowanego przez opiekuna-mediatora w celu wywołania u dziecka stanu czujności i wykształca u niego um sprawnego rejestrowania informacji, odpowiedniego ich przetwarzania, właściwego odpowiadania, Umożliwia to mediatorowi przystosowanie do poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych odpowiedzi dziecka.
Nadawanie znaczenia
Mediator próbuje w czasie prezentowania bodźca podkreślać jego ważność poprzez wyrażanie emocji. Dziecko z czasem internalizuje interakcję i później samo inicjuje nadawanie znaczenia nowym informacjom.
Transcendencja
Oznacza wyjście mediatora poza konkretny kontekst potrzeb dziecka związanych z daną sytuacją. Mediator próbuje dotrzeć do ogólnych zasad i celów, które nie są ograniczone do „tu i teraz” lub specyficznych aspektów obecnej sytuacji.
Budowanie uczuć
Polega na organizowaniu i interpretowaniu środowiska w taki sposób, aby przekonać dziecko, że jest zdolne do niezależnego funkcjonowania i odnoszenia sukcesów w podejmowanych działaniach. Nagradzanie: werbalna pochwała lub gesty, wyjaśnienie, ukończenie zadania.
Regulacja zachowania
Regulowanie odpowiedzi dziecka. Dorosły demonstruje, modeluje lub werbalnie sugeruje dziecku, jak się ma zachować w danej sytuacji. Regulacja może odnosić się do procesów percepcyjnych, planowania pewnych działań, redukowania egocentrycznych tendencji oraz określania intensywności i szybkości zachowania.
Podstawowe komponenty interakcji między dorosłym a dzieckiem:
Skupianie uwagi (koncentracja)
Wywieranie wpływu poprzez:
Przynoszenie przedmiotu, poruszanie nim w różne strony, obserwowanie dziecka i kontynuowanie czynności w celu przystosowania bodźca do możliwości percepcyjnych dziecka;
Poruszanie butelką lub wybranym jedzeniem przed oczami dziecka;
Umieszczanie zabawki w wodzie podczas kąpieli;
Usytuowanie się twarzą w twarz z dzieckiem i nawiązanie z nim kontaktu wzrokowego;
Umieszczanie przedmiotów przed dzieckiem, ale w pewnej odległości, aby podjęło wysiłek w celu dotknięcia, uchwycenia
Ustosunkowanie emocjonalne (wyrażanie emocji)
Mimika twarzy, ekspresja werbalna, niewerbalna.
Wyróżniamy takie formy jak:
Nazywanie
Wyrażanie uczuć
Tworzenie powiązań między doświadczeniami dziecka
Poszerzanie przez dorosłego świadomości dziecka w zakresie wiedzy o nim samym i otaczającym świecie w sposób wykraczający poza bezpośredni cel danej sytuacji (opowiadanie o sprawach zw z jedzeniem podczas posiłku).
Zachęcanie
Rozwijanie um związanych z planowaniem i organizowaniem podejmowanych przez dziecko działań
P. Klein - 2 typy MEDIACJI:
Analityczna - koncentracja na obiekcie, wyrażanie emocji i poszerzanie wiedzy o otaczającym świecie zachęcając do badania; chodzi o izolowanie od siebie fragmentów środowiska i skupianie na nich uwagi dziecka.
Holistyczna - skierowana na znaczące wydarzenia w życiu dziecka i jego rodziny, tworzące całościowy obraz świata i dziecka w nim żyjącego.
Zastosowanie we WI:
Dwa powiązane ze sobą programy: MISC (More Intelligent and Sensitive Children i Mediatied Intervention for Sensizing Caregivers)
a) Cele:
pomoc rodzicom w zrozumieniu istoty procesów leżących u podstaw uczenia się przez pośrednictwo,
wzmacnianie istniejących już zachowań rodziców wobec dzieci dostarczającyh im doświadczeń poprzez pośrednictwo
b) Odbiorcy:
„dzieci ryzyka” (spowodowane ubóstwem lub zaniedbaniem)
dzieci o specjalnych potrzebach
c) Istota:
Podnoszenie świadomości rodzicielskiej w zakresie budowania bliskich relacji z dzieckiem, ich własnej „filozofii” wychowania, postrzegania przez nich dziecka oraz samych siebie roli rodziców, a także rozpoznawania jego potrzeb poznawczych i emocjonalnych oraz własnych zachowań w interakcjach z nim.
d) Przebieg:
wywiad z rodzicami i innymi opiekunami
wypełnienie ankiet
obserwacja
profil programu realizowanego w danej rodzinie:
wzmacnianie poczucia kompetencji u matki
polepszenie jakości interakcji
pomaganie w rozpoznawaniu swoich postaw
e) Metody:
Analiza nagrań wideo
Odgrywanie ról przez matki i terapeutów
Chwalenie dziecka przed rodzicami, podkreślanie cech szczególnych, podobnych do rodziców
Założenie, że zachowanie dziecka jest celowe, chce coś przekazć
4. Czas podłogowy (floor time) według S. I. Greenspana
a) Stadia określając jednocześnie, jakie umiejętności im towarzyszą:
Umiejętność samoregulacji i okazywania zainteresowania światem (widok, dźwięk, zapach, dotyk) oraz zdolność do spokojnego skupiania uwagi i nadawania sensu doznaniom.
Zdolność do angażowania się w bliskie, zażyłe relacje z innymi ludźmi.
Zdolność do angażowania się w dwustronną komunikację.
Umiejętność wchodzenia w złożoną komunikację. (tworzenia zróżnicowanych gestów i składania serii działań w złożone i przemyślane sekwencje rozwiązywania danych problemów. Cel i interakcja)
Umiejętność tworzenia pojęć i celowego działania (wyobrażenia, idee, symbole)
Emocjonalne myślenie (um. budowania ”mostów” pomiędzy myślami, aby czynić je logicznymi i opartymi na rzeczywistości)
Umiejętności te oznaczają zdobycie podstawowych narzędzi potrzebnych do komunikowania się, logicznego myślenia i kontrolowania swoich emocji.
Nie ważne w jakim wieku je zdobędzie, ważne, by zdobywało w określonej kolejności.
b) Podstawą uczenia się są emocje.
Emocjonalne kodowanie doświadczeń:
Nauka przez doświadczanie wrażeń,
Organizowanie , przechowywanie i wyszukiwanie wspomnień,
Zapamiętanie przeżyć i wykorzystanie tego w innej sytuacji,
Skupianie uwagi,
Zainteresowanie się,
Działanie intencjonalne,
Niewerbalne rozwiązywanie problemów,
Tworzenie pojęć,
Ułatwienie przy nadawaniu celu działaniom i znaczenia słowom,
Niezbędne do nabywania szkolnych umiejętności
c) Czas podłogowy:
20 - 30 minut, kiedy dorosły siada na podłodze, nawiązuje z dzieckiem kontakt, bawi się.
Pomaga to w osiągnięciu kolejnych stadiów rozwojowych.
Polega na byciu jego aktywnym partnerem w trakcie zabawy. Zadaniem dorosłego jest podążanie za dzieckiem i bawienie się z nim w cokolwiek, co wzbudza jego zainteresowanie, ale w taki sposób, który zachęca dziecko do wchodzenia z nim w interakcje.
Aktywne podążanie za dzieckiem oznacza rozbudowywanie tego, co dziecko robi, tak aby zmuszało je do otwierania i zamykania kręgów komunikacji.
4 cele:
Pobudzanie uwagi dziecka i zachęcanie go do wchodzenia w bliskie relacje z dorosłym.
Ćwiczenie dwustronnej komunikacji.
Pobudzanie ekspresji emocjonalnej, uczenie okazywania uczući i intencji za pomocą słów i poprzez zabawy udawane.
Rozwijanie logicznego myślenia.
Strategie:
Podążanie za wskazówkami dziecka i przyłączanie się do nich,
Traktowanie tego, co robi, jako intencjonalne,
Pomaganie w trakcie zabawy,
Niezamienianie sesji podłogowej w nauczanie,
Delikatne, ale stanowcze naleganie na odpowiedź ze strony dziecka
Wskazówki:
Bliskość, ciepło i zrozumienie
Pomaganie w budowaniu swojego świata z wykorzystaniem symboli
Zachęcanie do odgrywania ról z przebieraniem, wykorzystaniem kukiełek
Stosowanie pytań otwartych
Nikt nie powinien przeszkadzać
Umieć okazywać sympatię
Cierpliwy i rozluźniony
Świadomość swoich uczuć i wpływu na relacje z dzieckiem
Kontrola tonu głosu i gestów
5. Integracja sensoryczna
a) SI (A. J. Ayres)
- Jest to zdolność do organizowania informacji sensorycznych w celu korzystania z nich.
- Jest procesem neurologicznym, który organizuje wrażenia pochodzące z własnego ciała i środowiska i umożliwia efektywne funkcjonowanie w środowisku. Przestrzenne i czasowe aspekty informacji z różnych sensorycznych układów (modalności) są interpretowane, kojarzone i łączone. Mózg musi selekcjonować, wzmacniać, hamować, porównywać i łączyć informacje sensoryczne w elastyczne ciągle zmieniające się wzorce, innymi słowami, musi to integrować.
b) Objawy:
nadwrażliwość lub podwrażliwość na dotyk, światło, dźwięk, ruch, smaki i zapachy,
duża rozpraszalność uwagi,
niezwykle niski lub wysoki poziom aktywności,
częste wyłączanie się lub wycofywanie,
intensywne, nieproporcjonalne reakcje na zmiany sytuacji i nieznane miejsca,
impulsywność, niska samokontrola lub jej brak, trudności w przechodzeniu z jednej aktywności do drugiej lub z jednej sytuacji do innej,
czasami sztywność i brak elastyczności,
niezdarność, nieostrożność,
dyskomfort w sytuacjach grupowych,
problemy społeczne i emocjonalne,
opóźnienia rozwojowe,
skrępowanie, brak pewności siebie,
nieradzenie sobie z frustracją, z uspokajaniem się
c) Założenia:
Dostarczanie i kontrolowanie bodźców sensorycznych, szczególnie w zakresie systemu przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego w taki sposób, aby dziecko spontanicznie odpowiadało na owe bodźce.
Diagnoza:
Testy Integracji Sensorycznej i Praksji
- testy dotykowego i przedsionkowo-proprioceptywnego przetwarzania sensorycznego,
- testy percepcji kształtów i przestrzeni oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- testy umiejętności praktycznych,
- testy bilateralnej integracji i sekwencji ruchów (postrzegania, zapamiętywania i wykonywania demonstrowanych sekwencji ruchów)
Testy Obserwacji Klinicznych
Kwestionariusze wywiadów z rodzicami
e) Słowniczek:
DYSPRAKSJA - słaba zdolność do planowania i wykonywania niećwiczonych ruchów.
NIEPEWNOŚĆ GRAWITACYJNA - dysfunkcja układu przedsionkowego, objawiająca się wzmożonym napięciem, niepewnością, lękiem przy zmianach położenia głowy i całego ciała. Układ przedsionkowy źle moduluje wrażenia płynące ze stymulowanych podczas ruchu receptorów siły przyciągania ziemskiego.
ODPOWIEDZI POSTURALNE - przystosowanie ciała do wykonywanej czynności; przyjęcie odpowiedniej pozycji. Przystosowanie posturalne zależy od integracji danych sensorycznych z układu przedsionkowego i proprioceptywnego.
PRAKSJA - zdolność do planowania ruchów, wyobrażenia sobie, co i w jaki sposób należy zrobić, by wykonać nowe dla siebie zadanie.
PROPRIOCEPCJA - zmysł informujący mózg o położeniu ciała, o tym, gdzie się znajdują jego poszczególne części, czy i jakie ruchy wykonują.
SYSTEM PRZEDSIONKOWY - zmysł posiadające swoje receptory w uchu wewnętrznym i reagujący na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz przyspieszenie prędkości ruchu.
Rozdział 4
Podstawy praktycznych rozwiązań we wczesnej interwencji w wybranych krajach
1. (Re)rehabilitacja rozwojowa w Szwecji
(wg: E. Bjorck-Akesson, M. Granlund)
Istotnym zadaniem specjalistów zajmujących się wczesną edukacją jest tworzenie dzieciom odpowiednich warunków do zabaw.
System ubezpieczeń społecznych gwarantuje prawo do pozostawania przez jednego rodzica w domu i opiekowania się dzieckiem przez 480 dni od jego urodzenia do czasu ukończenia 8 r. ż.
Przez pierwsze 390 dni otrzymuje 80% swoich poborów, przez ostatnie 90 wynagrodzenie jest niższe.
Po ukończeniu 18 miesięcy około 80% dzieci zaczyna uczęszczać do przedszkoli lub innych placówek opieki.
Cele:
- umożliwienie rodzicom łączenia ról rodzicielskich z pracą lub nauką
- wspieranie rozwoju dzieci i tworzenie odpowiednich placówek, w których dzieci mogłyby się bawić i uczyć
Odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi - Ministerstwo Edukacji
Bezpośrednio - Władze samorządowe
Placówki:
- przedszkola: czynne przez cały rok, godziny pracy dostosowane do rodziców, zapisy, opłaty zależne od zarobków
- rodzinne domy opieki: opiekun w domu, zapisy, dostosowanie godzin do pracy, nauki, opłaty
- otwarte przedszkola: zajęcia pedagogiczne wraz z rodzicami, możliwa współpraca z ośrodkami opieki społecznej i służbą zdrowia, niekonieczne zapisy, regularność, większość bezpłatna
Dzieci z „ryzyka” (przyczyny socjoekonomiczne) - brak specjalnych świadczeń poza opieką społeczną i systemem służb socjalnych.
Dzieci potrzebujące specjalnego wsparcia (przyczyny biologiczne) - upranione do korzystania z przedszkoli, WI jeśli to nie wystarcza
WI - dzieci potrzebujące specjalnego wsparcia od urodzenia do 6 r. ż., prowadzone w domu, przedszkolu lub innej placówce.
Placówki medyczne - problemy funkcji ciała i aktywnego uczestnictwa w życiu społ i rodzinnym,
Ośrodki Habilitacji Dziecięcej - opóźnienia rozwojowe i brak oczekiwanych aktywności
Proces habilitacji obejmuje: spotkanie zespołu w celu określenia procedur diagnostycznych, a także podjęcia wspólnych decyzji, realizację programu interwencji, ewaluację.
2. Austriacki model rozwojowego porozumiewania się pomiędzy specjalistami a rodzicami
(na pdst: M. Pretis)
Ustanawiana na jeden rok
Dzieci z grup biologicznego, społecznego ryzyka lub ze zdiagnozowaną niep - dwa lata
Uczestnictwo bezpłatne
Realizacja programów przez organizacje pozarządowe.
Przeciętna jednostka czasowa - 90 minut, oparta na wizytach domowych
Kroki:
- pierwszy kontakt
Warunki:
Pomaganie rodzicom w redukowaniu przeżywanego stresu
Okazywanie szacunku dla wartości rodzinnych
Wykazywanie się zawodowymi kompetencjami
- budowanie pozytywnych relacji między specjalistą, dzieckiem, rodziną
- procedura diagnostyczna:
Podejścia:
opisowe (um i ograniczenia)
rekonstruujące (ocena funkcjonalna rozwoju, interakcje z najbliższymi)
oparte na relacjach dziecka ze specjalistą
Sposoby postępowania: mocne strony dziecka i rodziny, konstruowanie celów, określenie metod
Proces powinien obejmować działania zorientowane na:
dziecko i rozwojowe cele
rodzinę i wsparcie dla rodzeństwa
interdyscyplinarną współpracę
- wysiłki zmierzające do osiągnięcia celów
- refleksje
- końcowa ewaluacja
3. Praktyka wczesnej interwencji w Niemczech
(za: F. Peterander)
Podejście holistyczne (skupianie się na deficytach, całej osobowości dziecka, mocnych i słabych stronach)
Orientacja na rodzinie (R partnerem terapeuty)
Regionalna i ruchoma WI, co czyni ją dostępną dla rodzin (50% świadczeń w domach)
Interdyscyplinarna praca w zespole
Sieci powiązań między instytucjami
Włączanie dziecka i rodziny do życia społecznego
Instytucje:
interdyscyplinarne ośrodki wczesnej interwencji
ośrodki pediatrii społecznej
przedszkola specjalne
placówki poradnictwa edukacyjnego i rodzinnego
ośrodki pedagogiki leczniczej
świadczenia socjopsychologiczne
niezależni lekarze i psychoterapeuci
organizacje charytatywne: Caritas, Diakonie, Paritatischer Wohlfahrtsverband i Lebenshilfe
Fazy procesu diagnostycznego:
Pierwszy kontakt
Wstępna konsultacja i anamneza
Postawienie diagnozy
Wyjaśnienie R informacji zawartych w diagnozie
Zalecenie terapii i przedstawienie jej przebiegu
Różnice w krajach związkowych
Np. Bawaria (bezpłatna, przez dwa lata, 1-2 razy w tygodniu)
4. Podstawowe aspekty opieki nad małym dzieckiem niepełnosprawnym we Włoszech
(za: E. Del. Giudice et al.)
Dwa główne świadczenia: opieka medyczna i habilitacyjna lub rehabilitacyjna
Opieka pediatryczna jest bezpłatna
Ośrodek rehabilitacyjny:
- opracowanie planu terapii (neuropsychiatra lub specjalista reh medycznej)
- 50 min sesji w ośrodku, od 1 do 6 sesji tygodniowo
- rzadko w domach
- noworodki, dzieci do 3 lat
Psychomotoryka jest podejściem terapeutycznym, bazuje na wiedzy neurofizjologicznej i psychologicznej. Dwa typy:
- regresywny: kontakt cielesny z elementami środowiska naturalnego
- dynamiczny: aktywność fizyczna, gry, zabawy, działania artystyczne