KONSTYTUCJA RZESZY NIEMIECKIEJ
Z 11 SIERPNIA 1919 R.
Lud niemiecki stanowiąc jedność w swych
szczepach i będąc ożywiony wolą odnowienia i
utwierdzenia Rzeszy w wolności i sprawiedliwości,
służenia pokojowi wewnętrznemu i zewnętrznemu, oraz popierania społecznego postępu, nadał sobie niniejszą Konstytucję.
Rozdział pierwszy
USTRÓJ I ZADANIA RZESZY
Oddział pierwszy
RZESZA I KRAJE
--> Artykuł 1
Rzesza Niemiecka jest republiką. [Author:wk] --> Władza państwowa pochodzi od ludu.[Author:wk]
Artykuł 2
Terytorium Rzeszy Niemieckiej składa się z
terytoriów krajów niemieckich. Inne terytoria mogą
być w drodze ustawy Rzeszy przyłączone do Rzeszy, o ile ludność ich zażąda tego na mocy prawa samookreślenia.
Artykuł 3
Barwy Rzeszy są: czarna-czerwona-złota. Flaga
handlowa jest czamo-biało-czerwona z barwami
Rzeszy w górnym wewnętrznym kącie.
Artykuł 4
Powszechnie uznane zasady prawa narodów
stanowią obowiązującą część składową niemieckiego prawa państwowego.
Artykuł 5
Władza państwowa w zakresie spraw Rzeszy
wykonywana będzie przez organy Rzeszy na
podstawie Konstytucji Rzeszy, a w zakresie spraw
krajowych przez organy Krajów na podstawie
Konstytucji krajowych.
--> Artykuł 6
Do Rzeszy należy wyłącznie ustawodawstwo w
zakresie:[Author:wk]
1) stosunków z zagranicą;
2) kolonii;
3) przynależności państwowej, wolności
przesiedlania się, emigracji i imigracji, oraz
wydawania przestępców;
4) organizacji siły zbrojnej;
5) systemu monetarnego;
6) ceł, jak również jednolitości obszaru celnego i
handlowego, oraz wolności obrotu towarowego;
7) poczt, telegrafów, włącznie z telefonami.
Artykuł 7
Do Rzeszy należy ustawodawstwo w zakresie:
1) prawa cywilnego;
2) prawa karnego;
3) postępowania sądowego włącznie z egzekucją
karną, jak również pomocy wzajemnej między
urzędami;
4) paszportów i przepisów policyjnych dla
cudzoziemców;
5) prawa ubogich i opieki nad włóczęgami;
6) prasy, stowarzyszeń i zgromadzeń;
7) polityki ludnościowej, opieki nad
macierzyństwem, niemowlętami, dziećmi i młodzieżą;
8) zdrowia, weterynarii, ochrony roślin przed
chorobami i szkodnikami;
9) prawa pracy, ubezpieczeń i ochrony
robotników i pracowników, jak również pośrednictwa pracy;
10) organizacji zawodowych przedstawicielstw
dla obszaru Rzeszy;
11) opieki nad uczestnikami wojny i pozostałymi
po nich osobami;
12) prawa wywłaszczenia;
13) uczynienia własnością społeczeństwa
bogactw naturalnych i przedsiębiorstw gospodarczych, jak również otrzymywania, wytwarzania, podziału i kształtowania cen dóbr gospodarczych dla gospodarki społecznej;
14) handlu, miar, wag, emisji pieniędzy
papierowych, banków oraz giełd;
15) obrotu środkami żywności i konsumpcji oraz
przedmiotów codziennej potrzeby;
16) przemysłu i górnictwa;
17) ubezpieczeń;
18) żeglugi morskiej, rybołówstwa na morzu
pełnym i na wodach przybrzeżnych;
19) kolei żelaznych, żeglugi rzecznej,
komunikacji motorowej na lądzie, wodzie i w
powietrzu, jak również budowy szos, o ile chodzi o
powszechną komunikację i obronę kraju;
20) teatrów i kinematografów.
Artykuł 8
Do Rzeszy należy poza tym ustawodawstwo w
zakresie podatków lub innych dochodów, o ile są one całkowicie lub częściowo zużywane dla jej celów.
Rzesza, pobierając podatki lub inne dochody, które
dotychczas należały do Krajów, winna uwzględnić
utrzymanie zdolności do życia tych Krajów.
Artykuł 9
O ile zachodzi potrzeba wydania jednolitych
przepisów, do Rzeszy należy ustawodawstwo w
zakresie:
1) dobrobytu powszechnego;
2) ochrony publicznego porządku i
bezpieczeństwa.
Artykuł 10
Rzesza może ustalać w drodze ustawodawczej
zasady w zakresie:
1) praw i obowiązków stowarzyszeń religijnych;
2) szkolnictwa włącznie ze szkolnictwem
wyższym, oraz wydawnictw naukowych;
3) prawa urzędniczego wszystkich korporacyj
publicznych;
4) prawa agrarnego, podziału ziemi, osadnictwa i
budowy domów rodzinnych, tworzenia związków
gospodarstw rolnych, polityki mieszkaniowej i rozmieszczenia ludności;
5) chowania umarłych.
Artykuł 11
Rzesza może w drodze ustawodawczej ustalać
zasady w zakresie dopuszczalności i sposobu
pobierania podatków krajowych, o ile okaże się to
potrzebnem w celu uniknięcia:
1) ich szkodliwego wpływu na dochody lub
stosunki handlowe Rzeszy;
2) podwójnego opodatkowania;
3) nadmiernego lub utrudniającego obrót
obciążenia opłatami za korzystanie z publicznych dróg i zakładów;
4) pokrzywdzenia pod względem podatkowym
towarów wwożonych w stosunku do własnych
wyrobów w obrocie między poszczególnymi Krajami lub częściami Krajów;
5) premii wywozowych lub w celu ochrony
ważnych interesów społecznych.
--> Artykuł 12
Dopóki i jak dalece Rzesza nie czyni użytku z
przysługującego jej prawa ustawodawstwa. Kraje
zachowują swe prawo ustawodawstwa.
Nie tyczy się to ustawodawstwa zastrzeżonego
wyłącznie dla Rzeszy. Przeciwko ustawom krajowym, mającym za przedmiot sprawy wymienione w art. 7 p. 13, przysługuje rządowi Rzeszy prawo sprzeciwu, o ileżby te ustawy naruszały dobro ogółu ludności Rzeszy.[Author:wk]
Artykuł 13
--> Prawo Rzeszy ma pierwszeństwo przed prawem
krajowym. [Author:wk] O ile zachodzą wątpliwości lub różnice
zdań w kwestii, czy przepis prawa krajowego da się
pogodzić z prawem Rzeszy, właściwa władza Rzeszy lub centralna władza krajowa na podstawie odnośnego przepisu ustawy Rzeszy może odwołać się do rozstrzygnięcia Najwyższego Sądu Rzeszy.
Artykuł 14
Ustawy Rzeszy wykonywane będą przez władze
krajowe, o ile ustawy Rzeszy nie stanowią inaczej.
Artykuł 15
Rząd Rzeszy wykonywa nadzór w zakresie spraw, co do których Rzeszy przysługuje prawo ustawodawstwa. O ile ustawy Rzeszy mają być
wykonywane przez władze krajowe, rząd Rzeszy może wydawać ogólne wskazówki. Rząd Rzeszy może w celu przestrzegania wykonywania ustaw Rzeszy wysyłać swych delegatów do centralnych władz krajowych, a za ich zgodą do niższych władz
krajowych. Rządy krajowe są obowiązane usuwać
braki, jakie ujawnią się przy wykonywaniu ustaw
Rzeszy. W razie różnicy zdań może tak rząd Rzeszy, jak i rząd krajowy odwołać się do orzeczenia Najwyższego Trybunału Państwowego, o ile ustawa Rzeszy nie przewiduje innego sądu.
Artykuł 16
Urzędnicy, sprawujący bezpośrednią
administrację Rzeszy w Krajach, winni z reguły być
przynależnymi tych Krajów. Urzędnicy,
funkcjonariusze i robotnicy administracji Rzeszy winni być na swe życzenie użyci w swych okolicach rodzinnych, o ile jest to możliwe i nie sprzeciwia się względom na ich wykształcenie lub wymaganiom ich służby.
Artykuł 17
Każdy Kraj musi mieć ustrój Państwa wolnego.
--> Przedstawicielstwo ludowe wybierane będzie przez
wszystkich obywateli Rzeszy Niemieckiej, mężczyzn i kobiety, w powszechnym, równym, bezpośrednim i tajnym głosowaniu na zasadach wyborów stosunkowych. [Author:wk] Rząd krajowy musi mieć zaufanie przedstawicielstwa ludowego.
Zasady wyborów do przedstawicielstwa ludowego obowiązują także i przy wyborach gminnych. Ustawa krajowa może jednak prawo wyborcze uzależnić od czasu pobytu w gminie aż do jednego roku.
--> Artykuł 18
Podział Rzeszy na kraje winien przyczynić się do
najwyższej wydajności gospodarczej i kulturalnej ludu z możliwym uwzględnieniem woli zainteresowanej ludności. Zmiana obszarów krajów w obrębie Rzeszy następuje na mocy ustawy Rzeszy w trybie przyspieszonym dla zmiany Konstytucji.
W razie zgody Krajów zainteresowanych
wystarczy zwykła ustawa Rzeszy.
Zwykła ustawa Rzeszy wystarczy także, gdy
jeden z krajów zainteresowanych nie zgadza się, lecz zmiany obszaru Kraju lub utworzenia nowego Kraju żąda ludność, oraz wymaga tego przeważający interes Rzeszy. Wolę ludności ustala się w drodze głosowania ludowego. Rząd Rzeszy zarządza głosowanie ludowe na żądanie trzeciej części mieszkańców obszaru, który ma być odłączony, posiadających czynne prawo wyborcze
do sejmu Rzeszy. Dla postanowienia zmiany
terytorium lub utworzenia nowego Kraju wymagana jest większość trzech piątych oddanych głosów, co najmniej jednak większość osób mających czynne prawo wyborcze. Również, gdy będzie chodziło o odłączenie części pruskiej rejencji, bawarskiego powiatu lub odpowiedniego okręgu administracyjnego innych Krajów, winna być ustalona wola ludności całego odnośnego okręgu. Jeżeli nie ma łączności terytorialnej między terytorium, które ma być odstąpione, a całym okręgiem, na mocy osobnej ustawy Rzeszy można uznać wolę ludności terytorium, które ma być odłączone, za wystarczającą. Po stwierdzeniu woli
ludności rząd Rzeszy przedstawi sejmowi Rzeszy do uchwalenia odpowiednią ustawę.
O ile przy połączeniu lub odłączeniu powstaje
spór co do rozdziału majątku, to na wniosek jednej ze stron rozstrzyga o tym przedmiocie Najwyższy
Trybunał Państwowy Rzeszy Niemieckiej.[Author:wk]
--> Artykuł 19
Spory konstytucyjne w obrębie Kraju, w którym
nie ma sądu dla ich rozpoznania, oraz spory natury nie prywatno-prawnej między Krajami, lub Rzeszą a Krajami, rozstrzyga na wniosek jednej ze stron spór wiodących. Najwyższy Trybunał Państwowy Rzeszy Niemieckiej, o ile nie jest właściwy inny sąd Rzeszy.[Author:wk]
Wyrok Najwyższego Trybunału Państwowego
wykonywa Prezydent Rzeszy.
Oddział drugi
SEJM RZESZY
Artykuł 20
Sejm Rzeszy składa się z posłów ludu niemieckiego.
--> Artykuł 21
Posłowie są przedstawicielami całego ludu.
Podlegają oni tylko własnemu sumieniu i nie są
związani instrukcjami.[Author:wk]
--> Artykuł 22
Posłowie wybierani są w powszechnym, równym,
bezpośrednim i tajnym głosowaniu przez mężczyzn i kobiety powyżej lat dwudziestu na zasadach wyborów stosunkowych. Dzień wyborów musi być niedzielą lub publicznym dniem odpoczynku.[Author:wk]
Bliższe szczegóły określi ordynacja wyborcza
Rzeszy.
Artykuł 23
--> Sejm wybiera się na cztery lata[Author:wk] . Nowe wybory
muszą się odbyć najpóźniej 60-tego dnia po upływie tego okresu. Sejm Rzeszy zbiera się po raz pierwszy najpóźniej 30-go dnia od dnia wyborów.
Artykuł 24
Sejm Rzeszy zbiera się corocznie w pierwszą
środę listopada w siedzibie rządu Rzeszy. Prezydent sejmu Rzeszy obowiązany jest zwołać sejm Rzeszy wcześniej, o ile tego zażąda Prezydent Rzeszy lub 1/3 część członków sejmu Rzeszy.
Sejm Rzeszy oznacza koniec sesji i dzień ponownego zebrania się.
--> Artykuł 25
Prezydent Rzeszy może sejm Rzeszy rozwiązać,
jednak tylko raz jeden z tego samego powodu.[Author:wk]
Nowe wybory odbędą się najpóźniej 60-go dnia
od dnia rozwiązania.
Artykuł 26
Sejm Rzeszy wybiera swego Przewodniczącego,
jego zastępców i sekretarzy, oraz uchwala regulamin sejmowy.
Artykuł 27
W okresie między dwiema sesjami lub kadencjami wyborczymi. Przewodniczący i zastępcy Przewodniczącego sprawują nadal swoje funkcje.
Artykuł 28
Przewodniczący sejmu wykonywa w gmachu sejmu Rzeszy prawa gospodarza i władzę policyjną.
Podlega mu zarząd gmachu; rozporządza on dochodami i wydatkami Izby stosownie do budżetu
Rzeszy, oraz reprezentuje Rzeszę we wszystkich
czynnościach i sprawach prawnych swego zarządu.
Artykuł 29
--> Sejm Rzeszy obraduje jawnie. [Author:wk] Na wniosek 50-ciu
członków jawność może być wykluczona większością dwóch trzecich liczby członków sejmu Rzeszy.
Artykuł 30
Nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za zgodne z prawdą sprawozdanie o jawnych obradach sejmu Rzeszy, sejmu krajowego lub ich komisji.
Artykuł 31
Przy sejmie Rzeszy utworzony zostanie
Wyborczy Trybunał Weryfikacyjny, który będzie także rozstrzygał w przedmiocie utraty mandatu poselskiego.
Wyborczy Trybunał Weryfikacyjny składa się z
członków sejmu Rzeszy, wybranych przez sejm Rzeszy na okres kadencji wyborczej, i członków Najwyższego Trybunału Administracyjnego Rzeszy, których powołuje Prezydent Rzeszy na wniosek Prezydium tego Trybunału. Wyborczy Trybunał Weryfikacyjny orzeka w trybie jawnej i ustnej rozprawy w składzie trzech członków sejmu Rzeszy i dwóch członków-sędziów.
Poza rozprawą przed Wyborczym Trybunałem Weryfikacyjnym postępowaniem kierować będzie delegat Rzeszy, którego mianuje Prezydent Rzeszy. Poza tym postępowanie uregulowane będzie przez Wyborczy Trybunał Weryfikacyjny.
Artykuł 32
--> Uchwały sejmu Rzeszy zapadają zwyczajną
większością głosów, o ile Konstytucja nie przewiduje innego stosunku. [Author:wk] Regulamin sejmowy może dopuścić wyjątki dla wyborów, których sejm Rzeszy będzie dokonywał. Liczbę posłów, których obecność konieczna jest do prawomocności uchwał, określi regulamin sejmowy.
Artykuł 33
Sejm Rzeszy i jego komisje mogą żądać
obecności kanclerza Rzeszy i każdego ministra Rzeszy.
Kanclerz Rzeszy, ministrowie Rzeszy i ich delegaci
mają wstęp na posiedzenia sejmu Rzeszy i jego
komisji. Kraje mogą wysyłać na te posiedzenia
pełnomocników, którzy przedstawiają stanowisko
swych rządów w przedmiocie obrad. Przedstawiciele rządu muszą być na swe żądanie wysłuchiwani podczas obrad, a przedstawiciele rządu Rzeszy także poza porządkiem dziennym. Podlegają oni władzy porządkowej Przewodniczącego.
Artykuł 34
Sejm Rzeszy ma prawo, a na wniosek jednej
piątej części członków obowiązek wyłaniać komisje śledcze. Komisje te przeprowadzają w trybie jawnej rozprawy takie postępowanie dowodowe, jakie uznają one lub ich wnioskodawcy za konieczne. Komisja śledcza może jawność wykluczyć większością dwóch trzecich głosów. Regulamin ustala postępowanie komisji i określa liczbę jej członków.
Sądy i władze administracyjne są obowiązane
zadość uczynić wezwaniu tych komisji w przedmiocie dostarczania dowodów. Akty władz winny być okazane komisjom na ich żądanie. Do czynności komisji stosują się odpowiednio przepisy ustawy postępowania karnego, jednak tajemnice: listowa, pocztowa, telegraficzna i telefoniczna pozostają nietknięte.
Artykuł 35
Sejm Rzeszy wyłania stałą komisję spraw
zagranicznych, która może być czynna także poza sesją sejmu Rzeszy i po ukończeniu kadencji wyborczej lub po rozwiązaniu sejmu Rzeszy aż do zebrania się nowego sejmu Rzeszy. Posiedzenia tej komisji są tajne, jeżeli komisja większością dwóch trzecich głosów nie uchwali jawności. Sejm Rzeszy wybiera poza tym stałą komisję ochrony praw przedstawicielstwa ludowego wobec rządu Rzeszy w czasie przerwy między sesjami i po ukończeniu okresu kadencji wyborczej. Komisje te mają prawa komisji śledczych.
--> Artykuł 36
Żaden członek sejmu Rzeszy lub sejmu
krajowego nie może być kiedykolwiek bądź sądownie lub dyscyplinarnie ścigany z powodu swego głosowania lub oświadczeń uczynionych w wykonaniu swego mandatu, lub w ogóle pociągany do odpowiedzialności poza zgromadzeniem, do którego należy.[Author:wk]
--> Artykuł 37
Żaden członek sejmu Rzeszy lub sejmu
krajowego nie może być bez pozwolenia Izby, do
której należy, pociągnięty podczas kadencji do
śledztwa, lub aresztowany za czyny zagrożone karą,
wyjąwszy gdyby był schwytany na gorącym uczynku, lub najpóźniej w ciągu dnia następnego. [Author:wk] Takie samo pozwolenie konieczne jest przy każdym innym ograniczeniu wolności osobistej posła, która utrudnia wykonywanie mandatu poselskiego.
Wszelkie postępowanie karne przeciwko członkowi sejmu Rzeszy lub sejmu krajowego i wszelki areszt lub inne ograniczenia wolności osobistej zostają zawieszone na czas trwania kadencji na żądanie Izby, do której poseł należy.
Artykuł 38
Członkowie sejmu Rzeszy i sejmów krajowych
mogą odmówić zeznań jako świadkowie w prawach osób, które im, w ich charakterze posłów, powierzyły pewne fakty, lub którym oni w wykonywaniu swego mandatu poselskiego powierzyli takie fakty. Również w stosunku do zajęcia dokumentów posłowie postawieni są na równi z osobami, które mają ustawowe prawo odmawiania zeznań. Rewizja lub zajęcie w gmachu sejmu Rzeszy lub sejmu krajowego mogą być przedsięwzięte tylko za zgodą Przewodniczącego.
Artykuł 39
Urzędnicy i osoby należące do siły zbrojnej nie
potrzebują urlopów dla wykonywania swego mandatu, jako członkowie sejmu Rzeszy lub sejmu krajowego.
Gdy ubiegają się oni o mandat do tych ciał, należy im udzielić urlopu koniecznego do przygotowywania swego wyboru.
Artykuł 40
Członkowie sejmu Rzeszy otrzymują prawo
wolnej jazdy na wszystkich niemieckich kolejach
żelaznych i diety stosownie do ustawy Rzeszy.
Oddział trzeci
PREZYDENT RZESZY I RZĄD RZESZY
Artykuł 41
--> Prezydenta Rzeszy wybiera cały lud niemiecki.[Author:wk]
--> Wybrany może być każdy Niemiec, który ukończył trzydziesty piąty rok życia.[Author:wk]
Bliższe szczegóły określi ustawa Rzeszy.
Artykuł 42
Prezydent Rzeszy przy obejmowaniu urzędu składa przed sejmem Rzeszy następującą przysięgę:
„Przysięgam, że będę poświęcał swe siły pomyślności ludu niemieckiego, zwiększał pożytki
jego, szkody od niego odwracał, przestrzegał Konstytucji i ustaw Rzeszy, obowiązki swe wypełniał zgodnie z sumieniem i każdemu wymierzał sprawiedliwość”.
Zezwala się na dodanie religijnego ślubowania.
Artykuł 43
--> Urzędowanie Prezydenta Rzeszy trwa lat siedem.
Wybór powtórny jest dopuszczalny.[Author:wk]
--> Przed upływem tego terminu Prezydent Rzeszy
na wniosek sejmu Rzeszy może być złożony z urzędu na mocy głosowania ludowego. Uchwała sejmu Rzeszy zapada większością dwóch trzecich głosów. Na skutek tej uchwały Prezydent Rzeszy zostaje zawieszony w wykonywaniu swego urzędu. Uchwałą głosowania ludowego, odmawiającą złożenia z urzędu Prezydenta Rzeszy, uważa się za jego ponowny wybór; pociąga ona za sobą rozwiązanie sejmu Rzeszy.[Author:wk]
Prezydent Rzeszy nie może być ścigany karnie
bez zgody sejmu Rzeszy.
Artykuł 44
Prezydent Rzeszy nie może być jednocześnie
członkiem sejmu Rzeszy.
Artykuł 45
--> Prezydent Rzeszy reprezentuje Państwo w zakresie prawa narodów. Zawiera on w imieniu Państwa przymierza i inne umowy z obcymi mocarstwami, oraz uwierzytelnia i przyjmuje posłów. [Author:wk] --> Wypowiedzenie wojny i zawieranie pokoju następuje na mocy ustawy Rzeszy.[Author:wk]
Przymierza i umowy z obcymi państwami, o ile
odnoszą się do przedmiotów zastrzeżonych dla
ustawodawstwa Rzeszy, wymagają zgody sejmu
Rzeszy.
Artykuł 46
--> Prezydent Rzeszy mianuje i zwalnia urzędników
Rzeszy oraz oficerów, o ile ustawy nie postanawiają inaczej. [Author:wk] Prezydent Rzeszy może prawo mianowania i zwalniania urzędników Rzeszy i oficerów przekazać innym władzom.
--> Artykuł 47
Prezydent Rzeszy jest wodzem naczelnym całej
siły zbrojnej Rzeszy.[Author:wk]
Artykuł 48
--> O ile jeden z krajów nie spełnia obowiązków, które wkładają nań Konstytucja lub ustawy Rzeszy, Prezydent może, przy pomocy siły zbrojnej Rzeszy,
zmusić Kraj ten do wypełniania tych obowiązków. [Author:wk] W przypadku poważnego naruszenia lub zagrożenia
bezpieczeństwa publicznego i porządku w Rzeszy
Niemieckiej, Prezydent Rzeszy może poczynić
konieczne zarządzenia w celu przywrócenia publicznego bezpieczeństwa i porządku, a w razie
potrzeby uciec się do pomocy siły zbrojnej. W tym
celu może on przejściowo zawiesić zupełnie lub
częściowo prawa zasadnicze, ustanowione w art. 114, 115, 117, 118, 124 i 153 niniejszej Konstytucji.
Wszystkie zarządzenia poczynione na mocy p. 1 i 2 niniejszego artykułu winien Prezydent Rzeszy podać niezwłocznie do wiadomości sejmu Rzeszy.
Zarządzenia powyższe winny być uchylone na żądanie sejmu Rzeszy.
Rząd krajowy może wydać dla swego terytorium
prowizoryczne zarządzenia natury określonej w p. 2
niniejszego artykułu w wypadku, gdyby zwłoka groziła niebezpieczeństwem. Zarządzenia te winny być uchylone na żądanie Prezydenta Rzeszy lub sejmu Rzeszy.
Bliższe szczegóły określi ustawa Rzeszy.
Artykuł 49
--> Prezydent Rzeszy wykonywa w imieniu Rzeszy
prawo łaski. [Author:wk] Amnestie w zakresie należącym do
Rzeszy wymagają ustawy Rzeszy.
--> Artykuł 50
Wszystkie rozporządzenia i zarządzenia
Prezydenta Rzeszy, nie wyłączając tych, które odnoszą się do siły zbrojnej, muszą dla uprawomocnienia się być kontrasygnowane przez kanclerza Rzeszy lub właściwego ministra Rzeszy. Przez kontrasygnaturę zostaje przejęta odpowiedzialność.[Author:wk]
--> Artykuł 51
W razie przeszkody uniemożliwiającej
Prezydentowi Rzeszy sprawowanie urzędu, zastępuje go przede wszystkim kanclerz Rzeszy. O ile przeszkoda trwać będzie prawdopodobnie dłuższy czas, zastępstwo winno być uregulowane w drodze ustawy Rzeszy. Przepisy powyższe obowiązują również na wypadek przedterminowego opróżnienia stanowiska Prezydenta, aż do przeprowadzenia nowego wyboru.[Author:wk]
Artykuł 52
Rząd Rzeszy składa się z kanclerza Rzeszy
i ministrów Rzeszy.
--> Artykuł 53
Prezydent Rzeszy mianuje i odwołuje kanclerza
Rzeszy, a na jego wniosek mianuje i odwołuje
ministrów Rzeszy.[Author:wk]
--> Artykuł 54
Kanclerz Rzeszy i ministrowie Rzeszy mogą
sprawować swój urząd, o ile posiadają zaufanie sejmu Rzeszy. Każdy z nich musi ustąpić, jeżeli sejm Rzeszy wyraźną uchwałą cofnie mu swe zaufanie.[Author:wk]
Artykuł 55
Kanclerz Rzeszy przewodniczy w rządzie Rzeszy
i kieruje jego czynnościami według regulaminu
uchwalonego przez rząd Rzeszy i zatwierdzonego
przez Prezydenta Rzeszy.
--> Artykuł 56
Kanclerz Rzeszy ustala linie wytyczne polityki i
ponosi za nie odpowiedzialność wobec sejmu Rzeszy.[Author:wk]
W granicach tych wytycznych każdy minister Rzeszy kieruje samodzielnie powierzonym sobie działem spraw pod własną odpowiedzialnością wobec sejmu Rzeszy.
Artykuł 57
Ministrowie Rzeszy winni przedstawić rządowi
Rzeszy w celu narady i powzięcia uchwały wszystkie projekty ustaw, oraz sprawy, dla których porządek taki przewidziany jest przez Konstytucję lub ustawę, oraz kwestie dotyczące zakresu działania kilku ministrów, jeżeli istnieją co do nich różnice zdań.
Artykuł 58
Uchwały Rządu Rzeszy zapadają większością głosów. W razie równości rozstrzyga głos Przewodniczącego.
--> Artykuł 59
Sejm Rzeszy może oskarżyć Prezydenta Rzeszy,
kanclerza Rzeszy i ministrów Rzeszy przed Najwyższym Trybunałem Państwowym Rzeszy
Niemieckiej, za zawinione pogwałcenie Konstytucji
Rzeszy lub ustawy Rzeszy. Wniosek o postawieniu w stan oskarżenia musi być podpisany co najmniej przez stu członków sejmu Rzeszy i wymaga zgody
większości takiej, jakiej żądają przepisy o zmianie
Konstytucji. Bliższe szczegóły zawiera ustawa Rzeszy o Najwyższym Trybunale Państwowym. [Author:wk] [...]
Oddział
czwarty
RADA RZESZY
--> Artykuł 60
W celu dania reprezentacji Krajom niemieckim w
zakresie ustawodawstwa i administracji Rzeszy,
ustanawia się Radę Rzeszy.[Author:wk]
Artykuł 61
--> W Radzie Rzeszy ma każdy Kraj co najmniej
jeden głos. W większych Krajach przypada jeden głos na milion mieszkańców. Nadwyżkę, która równa się co najmniej liczbie mieszkańców najmniejszego Kraju, liczy się za cały milion. Żaden Kraj nie może mieć więcej jak dwie piąte wszystkich głosów.[Author:wk]
Austria niemiecka otrzyma po swem przyłączeniu
się do Rzeszy Niemieckiej prawo udziału w Radzie
Rzeszy z liczbą głosów odpowiadającą swej ludności.
Do tego czasu przedstawiciele Austrii mają tylko głos doradczy.
Liczba głosów będzie przez Radę Rzeszy ustalana
na nowo po każdym powszechnym spisie ludności.
Artykuł 62
W komisjach, które wyłania Rada Rzeszy,
posiada każdy Kraj po jednym tylko glosie.
Artykuł 63
Kraje będą reprezentowane w Radzie Rzeszy
przez członków swych rządów. Jednakże połowa
pruskich głosów należeć będzie stosownie do ustawy krajowej do pruskich zarządów prowincjonalnych.
Kraje mogą wysyłać do Rady Rzeszy tylu
przedstawicieli, ile posiadają głosów.
Artykuł 64
Rząd Rzeszy obowiązany jest zwołać Radę
Rzeszy na żądanie trzeciej części jej członków.
Artykuł 65
W Radzie Rzeszy i jej komisjach przewodniczy
członek rządu Rzeszy. Członkowie rządu mają prawo, a na żądanie obowiązek brania udziału w obradach Rzeszy i jej komisji. Muszą oni być wysłuchiwani na swe żądanie w każdej chwili podczas obrad.
Artykuł 66
Rząd Rzeszy i każdy członek Rady Rzeszy mają
prawo stawiania wniosków w Radzie Rzeszy.
Rada Rzeszy ustali bieg swych czynności w
drodze regulaminu. Posiedzenia plenarne Rady Rzeszy są jawne. Stosownie do regulaminu jawność może być wykluczona odnośnie do poszczególnych przedmiotów obrad.
--> W głosowaniu rozstrzyga zwyczajna większość
głosujących.[Author:wk]
Artykuł 67
Rada Rzeszy winna być stale informowana przez
ministerstwa Rzeszy o sposobie załatwiania spraw
Rzeszy. Ministerstwa Rzeszy winny wzywać właściwe komisje Rady Rzeszy do udziału w naradach nad ważnymi sprawami.
Oddział piąty
USTAWODAWSTWO RZESZY
Artykuł 68
--> Wnioski ustawodawcze pochodzić będą od rządu
Rzeszy lub z łona sejmu Rzeszy.[Author:wk] Ustawy Rzeszy
uchwala sejm Rzeszy.
Artykuł 69
--> Wniesienie projektu ustawy przez rząd Rzeszy
wymaga zgody Rady Rzeszy. [Author:wk] O ile nie dojdzie do
porozumienia między rządem Rzeszy a Radą Rzeszy, rząd Rzeszy może pomimo to wnieść projekt ustawy, winien jednak przedstawić odrębne zapatrywanie Rady Rzeszy.
W razie uchwalenia przez Radę Rzeszy projektu
ustawy, na który nie zgadza się rząd Rzeszy, rząd
Rzeszy winien projekt ten wnieść do sejmu Rzeszy,
przedstawiając zarazem swój punkt widzenia.
Artykuł 70
Prezydent Rzeszy obowiązany jest ustawy, które
doszły do skutku zgodnie z Konstytucją, wygotować i w ciągu miesiąca ogłosić w Dzienniku Ustaw Rzeszy.
--> Artykuł 71
Ustawy Rzeszy, o ile same nie stanowią inaczej,
uzyskują moc obowiązującą czternastego dnia po
upływie dnia, w którym został wydany Dziennik Ustaw Rzeszy w stolicy Rzeszy.[Author:wk]
Artykuł 72
Ogłoszenie ustawy Rzeszy przesuwa się o dwa
miesiące, o ile tego zażąda trzecia część liczby
członków sejmu Rzeszy. Prezydent Rzeszy może
zarządzić ogłoszenie ustaw wbrew temu żądaniu, o ile sejm Rzeszy i Rada Rzeszy uznają je za pilne.
Artykuł 73
--> O ile prezydent Rzeszy poweźmie w ciągu
miesiąca odpowiednią decyzję, ustawę uchwaloną
przez sejm Rzeszy poddaje się przed jej ogłoszeniem pod referendum ludowe.[Author:wk]
Ustawę, której ogłoszenie zostało odroczone na
wniosek co najmniej jednej trzeciej liczby członków sejmu Rzeszy, poddaje się pod referendum ludowe, o ile wniosek taki postawi dwudziesta część liczby osób uprawnionych do głosowania.
--> Referendum ludowe przeprowadza się również,
gdy dziesiąta część liczby osób uprawnionych do
głosowania żąda poddania projektu ustawy referendum ludowemu. [Author:wk] Podstawą inicjatywy ludowej musi być opracowany projekt ustawy. Projekt ten winien rząd Rzeszy przedłożyć sejmowi Rzeszy z wyłożeniem własnego stanowiska. Referendum ludowe nie dochodzi do skutku, o ile żądany projekt ustawy został bez zmiany przyjęty przez sejm Rzeszy.
--> W przedmiocie budżetu, ustaw podatkowych i
uposażeń służbowych, referendum ludowe może
zarządzić tylko Prezydent Rzeszy.[Author:wk]
Postępowanie przy referendum ludowym i inicjatywie ludowej reguluje ustawa Rzeszy.
Artykuł 74
--> Radzie Rzeszy przysługuje prawo sprzeciwu wobec ustaw uchwalonych przez sejm Rzeszy. [Author:wk] Sprzeciw musi być złożony rządowi Rzeszy w ciągu dwóch tygodni od ostatecznego głosowania w sejmie Rzeszy i najpóźniej w ciągu dwóch następnych tygodni umotywowany.
W wypadku zgłoszenia sprzeciwu ustawę składa się sejmowi Rzeszy do ponownego uchwalenia.
--> O ile przy tym nie dojdzie do porozumienia między sejmem Rzeszy z Radą Rzeszy, Prezydent Rzeszy może w ciągu trzech miesięcy zarządzić referendum ludowe w przedmiocie, co do którego powstała różnica zdań.[Author:wk] O ile Prezydent nie skorzysta z tego prawa, to uważa się, iż ustawa nie doszła do skutku.
--> O ile sejm większością dwóch trzecich głosów uchwali ustawę wbrew sprzeciwowi Rady Rzeszy, Prezydent obowiązany jest ogłosić ustawę w brzmieniu uchwalonym przez sejm Rzeszy w ciągu trzech miesięcy lub zarządzić referendum ludowe.[Author:wk]
--> Artykuł 75
Referendum ludowe może unieważnić uchwałę
sejmu Rzeszy tylko wtedy, jeżeli w głosowaniu brała udział większość osób uprawnionych do głosowania.[Author:wk]
--> Artykuł 76
Konstytucja może być zmieniona w drodze ustawodawczej. Uchwały sejmu Rzeszy w przedmiocie zmiany Konstytucji dochodzą do skutku za zgodą co najmniej dwóch trzecich głosów w obecności dwóch trzecich ustawowej liczby członków sejmu Rzeszy.
Również uchwały Rady Rzeszy w przedmiocie
Konstytucji wymagają zgody większości dwóch
trzecich oddanych głosów. W wypadku zmiany
Konstytucji w drodze referendum ludowego z
inicjatywy ludowej konieczna jest zgoda większości osób uprawnionych do głosowania.
O ile sejm Rzeszy uchwalił zmianę Konstytucji
wbrew sprzeciwowi Rady Rzeszy, Prezydent Rzeszy może ustawy tej nie ogłosić, jeśli rada Rzeszy w ciągu dwóch tygodni zażąda referendum ludowego.[Author:wk]
Artykuł 77
--> Rząd Rzeszy wydaje ogólne przepisy administracyjne, niezbędne do wykonania ustaw
Rzeszy; o ile ustawy nie stanowią inaczej[Author:wk] . Rząd
Rzeszy musi uzyskać zgodę Rady Rzeszy o ile
wykonanie ustaw Rzeszy należy do władz krajowych.
Oddział szósty
ADMINISTRACJA RZESZY
Artykuł 78
Utrzymywanie stosunków z obcymi państwami
należy wyłącznie do Rzeszy.
W sprawach, które należą do ustawodawstwa
krajowego. --> Kraje mogą zawierać umowy z obcymi
państwami; umowy te wymagają zgody Rzeszy.[Author:wk]
Układy z obcymi państwami w przedmiocie
zmian granic Rzeszy zawierane będą przez Rzeszę za zgodą zainteresowanego Kraju. Zmiany granic mogą nastąpić tylko na mocy ustawy Rzeszy, o ile nie chodzi o zwykłe sprostowanie granicy na niezamieszkałych częściach terytorium.
Rzesza ustanawia i wydaje w porozumieniu z
zainteresowanymi Krajami niezbędne urządzenia i
zarządzenia w celu zabezpieczenia interesów, jakie
wynikają dla poszczególnych stosunków gospodarczych lub sąsiedztwa z obcymi państwami.
Artykuł 79
Obrona Rzeszy należy wyłącznie do Rzeszy.
Organizacja zbrojna ludu niemieckiego zostanie
jednolicie uregulowana na mocy ustawy Rzeszy ze
szczególnym uwzględnieniem odrębności krajowych.
--> Artykuł 80
Sprawy dotyczące kolonii należą wyłącznie do Rzeszy.[Author:wk]
Artykuł 81
Wszystkie niemieckie handlowe statki morskie tworzą jednolitą flotę handlową.
Artykuł 82
Niemcy stanowią obszar celny i handlowy, otoczony wspólną granicą celną. Granica celna pokrywa się z granicą zewnętrzną. Na morzu granicę celną stanowi wybrzeże stałego lądu i wysp, należących do Rzeszy. Dla biegu granicy celnej na morzu i innych wodach mogą być ustanowione odchylenia.
Obce terytoria państwowe lub części terytoriów mogą być włączone do obszaru celnego w drodze umów międzynarodowych lub porozumień.
W razie szczególnej potrzeby z obszaru celnego mogą być wyłączone pewne terytoria. Odnośnie do wolnych portów wyłączenia mogą być zniesione tylko na mocy ustawy w trybie przypisanym dla zmiany Konstytucji.
Terytoria wyłączone z obszaru celnego mogą być na mocy umów międzynarodowych lub porozumień włączane do obcego obszaru celnego. Wszystkie wytwory natury, przemysłu i sztuki, które znajdują się w Rzeszy w wolnym obrocie, mogą być przez granice Kraju i gmin wwożone, wywożone i przewożone. Wyjątki dopuszczalne są na mocy ustawy Rzeszy.
Artykuł 83
Władze Rzeszy zarządzają cłami i podatkami od spożycia. Przy zarządzie daninami publicznymi Rzeszy przez władze Rzeszy należy ustanowić urządzenia, które by umożliwiły Krajom zabezpieczenie ich szczególnych interesów na polu rolnictwa, handlu, rzemiosł i przemysłu.
Artykuł 84
Rzesza wydaje w drodze ustawodawczej przepisy
w zakresie:
1) organizacji zarządu daninami publicznymi
Krajów, o ile tego wymaga jednolite i równomierne
wykonanie ustaw o daninach publicznych Rzeszy;
2) organizacji i kompetencji władz, którym
powierzono nadzór nad wykonaniem ustaw o daninach Rzeszy;
3) rozrachunku z Krajami;
4) odszkodowania za koszty administracyjne przy
wykonaniu ustaw o daninach publicznych Rzeszy.
Artykuł 85
Wszystkie dochody i wydatki Rzeszy muszą być
obliczone na każdy rok budżetowy i wstawione do
budżetu.
Budżet ustala się na początku roku budżetowego
w drodze ustawy. Wydatki uchwala się z reguły na rok; w poszczególnych wypadkach można uchwalić podatki na dłuższy okres. Poza tym w budżecie Rzeszy niedopuszczalne są przepisy, wykraczające poza rok budżetowy lub nie odnoszące się do dochodów i wydatków Rzeszy albo ich zarządu.
--> Sejm Rzeszy nie może w projekcie budżetu
Rzeszy bez zgody Rady Rzeszy zwiększać wydatków lub uchwalać nowych[Author:wk] . Zgoda Rady Rzeszy może być zastąpiona zgodnie z przepisami art. 74.
Artykuł 86
W przedmiocie zużycia wszystkich dochodów
Rzeszy minister skarbu Rzeszy w następnym roku
budżetowym przedstawia Radzie Rzeszy zamknięcie rachunkowe w celu uzyskania absolutorium dla rządu Rzeszy. Zbadanie zamknięć rachunkowych ureguluje ustawa Rzeszy.
Artykuł 87
Środków pieniężnych można udzielić w drodze
kredytu tylko w razie nadzwyczajnej potrzeby i
zasadniczo tylko na cele produkcyjne. Tego rodzaju
przyznanie kredytu oraz przejęcie gwarancji,
obciążającej Rzeszę, może nastąpić tylko na mocy
ustawy Rzeszy.
Artykuł 88
Sprawy poczt, telegrafów i telefonów należą
wyłącznie do Rzeszy.
Znaczki pocztowe są jednolite dla całej Rzeszy.
Rząd Rzeszy wydaje za zgodą Rady Rzeszy
rozporządzenia w przedmiocie zasad i opłat,
dotyczących używania urządzeń komunikacyjnych.
Rząd Rzeszy może uprawnienie to przenieść za zgodą Rady Rzeszy na ministra poczt Rzeszy.
W celu doradczego współdziałania w sprawach
komunikacji pocztowej, telegraficznej i telefonicznej, oraz w sprawach taryf, rząd Rzeszy za zgodą Rady Rzeszy ustanawia Radę doradczą.
Umowy z zagranicą w zakresie komunikacji
zawiera wyłącznie Rzesza.
Artykuł 89
Przejęcie na własność kolei żelaznych, służących
powszechnej komunikacji i zarządzanie nimi jako
jednolitą organizacją komunikacyjną stanowi zadanie Rzeszy.
Przysługujące Krajom prawa nabywania
prywatnych kolei żelaznych winny być, na jej żądanie, przeniesione na Rzeszę.
Artykuł 90
Wraz z przejęciem kolei żelaznych Rzesza przejmuje prawo wywłaszczania oraz państwowe
prawa zwierzchnicze, odnoszące się do kolei
żelaznych. O zakresie tych praw rozstrzyga w razie
sporu Najwyższy Trybunał Państwowy.
Artykuł 91
Rząd Rzeszy wydaje za zgodą Rady Rzeszy
rozporządzenia, urządzające budowę, działalność i ruch na kolejach żelaznych. Rząd Rzeszy może za zgodą Rady Rzeszy uprawnienie to przenieść na właściwego ministra Rzeszy.
Artykuł 92
Kolejami żelaznymi Rzeszy należy, bez względu
na wcielenie ich budżetu i zamknięcia rachunkowego do ogólnego budżetu i ogólnego zamknięcia rachunkowego Rzeszy, zarządzać jako samodzielnym, gospodarczym przedsiębiorstwem, które wydatki swoje łącznie z oprocentowaniem i umorzeniem długu kolejowego winno samo pokrywać i zebrać swój kapitał rezerwowy. Wysokość umorzenia oraz kapitału rezerwowego, jak również cele, na które ma być zużyty kapitał rezerwowy, zostaną określone przez osobną ustawę.
Artykuł 93
W celu doradczego współdziałania w sprawach komunikacji kolejowej i taryf, rząd Rzeszy ustanawia za zgodą Rady Rzeszy dla kolei żelaznych rady doradcze.
Artykuł 94
W razie przejęcia przez Rzeszę w swój zarząd na
pewnym określonym obszarze kolei żelaznych,
służących powszechnej komunikacji, nowe koleje
żelazne, służące powszechnej komunikacji, mogą być na tym obszarze budowane tylko przez Rzeszę lub za jej zgodą.
Gdy budowa nowych lub zmiana istniejących urządzeń kolejowych wkracza w zakres działania
policji krajowej, zarząd kolei Rzeszy winien przed
decyzją wysłuchać władz krajowych. Rzesza może na obszarach, na których nie przejęła w swój zarząd kolei, budować na własny rachunek lub powierzyć budowę komu innemu, w razie potrzeby z udzieleniem prawa wywłaszczania, kolei żelaznych, uznanych za niezbędne dla celów powszechnej komunikacji lub obrony kraju, na mocy ustawy Rzeszy nawet wbrew sprzeciwowi Krajów, przez których obszar linia kolejowa ma przechodzić, nie naruszając jednak krajowych praw zwierzchniczych.
Każdy zarząd kolejowy musi zgodzić się na przyłączenie się innych kolei na ich koszt.
Artykuł 95
Koleje żelazne, służące powszechnej komunikacji, o ile Rzesza nie zarządza nimi, podlegają nadzorowi Rzeszy.
Koleje żelazne, podlegające nadzorowi Rzeszy,
należy zakładać i zaopatrywać według jednakowych zasad ustalonych przez Rzeszę. Winny one być utrzymywane w stanie, który by zapewniał ich sprawną działalność, oraz budowanie odpowiednio do potrzeb komunikacji. Komunikacje osobowa i towarowa winny być obsługiwane i urządzane zgodnie z potrzebami.
W nadzorze nad taryfami należy oddziaływać na to, aby taryfy były równomierne i niskie.
Artykuł 96
Wszystkie koleje żelazne, nawet te, które nie służą powszechnej komunikacji, winny zadośćuczynić
żądaniom Rzeszy w przedmiocie użycia ich do celów obrony krajowej.
Artykuł 97
Przejęcie na własność i w zarząd dróg wodnych,
służących powszechnej komunikacji, stanowi zadanie Rzeszy.
Po tym przejęciu drogi wodne, służące powszechnej komunikacji, mogą być zakładane lub
budowane tylko przez Rzeszę lub za jej zgodą.
W zarządzie, rozszerzaniu już istniejących, oraz
w budowie nowych dróg wodnych należy zabezpieczyć w porozumieniu z Krajami potrzeby
rolnictwa i gospodarstwa krajowego. Należy również uwzględnić popieranie ich rozwoju.
Każdy zarząd drogi wodnej obowiązany jest zgodzić się na przyłączenie innych dróg wodnych
żeglugi wewnętrznej na koszt przedsiębiorców. Ten
sam obowiązek istnieje w celu utworzenia połączenia między drogami wodnymi żeglugi wewnętrznej i kolejami żelaznymi.
Z przejęciem dróg wodnych otrzymuje Rzesza
prawo wywłaszczania, ustanawiania taryf i
utrzymywania policji rzecznej i policji żeglugi. Rzesza winna przejąć zadania wodnych związków
budowlanych w przedmiocie rozszerzania naturalnych dróg wodnych w dorzeczach Renu, Wezery i Łaby.
Artykuł 98
W celu współdziałania w sprawach dróg
wodnych zostaną utworzone na podstawie odnośnego rozporządzenia rządu Rzeszy, wydanego za zgodą
Rady Rzeszy, organy doradcze przy zarządach dróg
wodnych Rzeszy.
Artykuł 99
Na naturalnych drogach wodnych opłaty można
pobierać tylko za korzystanie z takich budowli,
urządzeń lub innych zakładów, które są przeznaczone do ułatwienia komunikacji. Opłaty powyższe nie mogą przekraczać w zakładach państwowych i komunalnych niezbędnych kosztów budowy i utrzymania. Koszty budowy i utrzymania zakładów, nie przeznaczonych wyłącznie do ułatwiania komunikacji, lecz również służących do popierania innych celów, mogą być pokrywane przez opłaty żeglugowe tylko w odpowiednim stosunku. Za koszty budowy uważa się odsetki i sumy amortyzacyjne od zużytych kapitałów.
Przepisy poprzedniego ustępu stosują się do opłat
pobieranych na sztucznych drogach wodnych, jak
również za korzystanie z urządzeń na tych drogach,
oraz do opłat portowych.
W zakresie żeglugi wewnętrznej za podstawę do
liczenia wysokości opłat żeglugowych mogą być
wzięte całkowite koszty drogi wodnej, systematu
rzecznego lub sieci wodnej.
Przepisy te stosują się również do spławu na
żeglownych drogach wodnych.
Tylko Rzesza może nakładać na obce statki i ładunki inne lub wyższe opłaty, aniżeli te, które są
nałożone na niemieckie statki i ładunki.
W celu uzyskania środków pieniężnych na
utrzymanie i rozwijanie niemieckiej sieci wodnej
Rzesza może pociągnąć do ponoszenia ciężarów także w inny sposób osoby biorące udział w żegludze.
Artykuł 100
Do pokrycia kosztów utrzymania i budowy dróg
wodnych żeglugi wewnętrznej może być pociągnięty na mocy ustawy Rzeszy także ten, kto z budowy tam rzecznych ciągnie korzyści w inny sposób, aniżeli przez żeglugę, o ile zainteresowanych jest więcej niż jeden Kraj, lub jeżeli Rzesza ponosi koszty tego urządzenia.
Artykuł 101
Przejęcie na własność i w swój zarząd urządzeń
sygnałowych morskich, w szczególności latarni
morskich, latarni pływających, boi, beczek i
pływaków, stanowi zadanie Rzeszy. Po tym przejęciu urządzenia sygnałowe morskie mogą być zakładane lub udoskonalane tylko przez Rzeszę lub za jej zgodą.
Oddział siódmy
WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI
--> Artykuł 102
Sędziowie są niezależni i podlegają tylko ustawom.[Author:wk]
Artykuł 103
Sądownictwo zwyczajne sprawować będą: Sąd Rzeszy i sądy krajowe.
Artykuł 104
--> Sędziów w sądach zwyczajnych mianuje się
dożywotnio.[Author:wk] Mogą oni być pozbawieni na stałe lub
czasowo swego urzędu lub przenoszeni na inne
stanowisko lub w stan spoczynku wbrew swej woli
tylko na mocy orzeczenia sądowego i tylko z powodów i w formach przewidzianych przez ustawy. Ustawy mogą oznaczyć granicę wieku, po dojściu do której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.
Do tymczasowego pozbawienia urzędu, następującego z mocy ustawy, przepis powyższy nie stosuje się.
Przy zmianie organizacji sądów lub okręgów
sądowych krajowy zarząd sprawiedliwości może
zarządzić przeniesienie do innego sądu lub
pozbawienie urzędu wbrew woli sędziego, jednak tylko z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.
Przepisy te nie stosują się do sędziów handlowych, ławników i przysięgłych.
Artykuł 105
--> Sądy wyjątkowe są niedopuszczalne. [Author:wk] Nikt nie
może być pozbawiony sędziego, któremu podlega na mocy ustawy. Przepisy ustawowe, dotyczące sądów wojennych i doraźnych, pozostają nietknięte. Znosi się wojskowe sądy honorowe.
Artykuł 106
--> Sądownictwo wojskowe winno być zniesione z
wyjątkiem okresu wojny, oraz dla przestępstw
popełnionych na okręcie wojennym. [Author:wk] Bliższe szczegóły określi ustawa Rzeszy.
Artykuł 107
W Rzeszy i w Krajach muszą być ustanowione
stosownie do ustawy sądy administracyjne dla ochrony praw jednostek wobec rozporządzeń i zarządzeń władz administracyjnych.
--> Artykuł 108
Stosownie do ustawy Rzeszy zostanie
ustanowiony dla Rzeszy Niemieckiej Najwyższy
Trybunał Państwowy.[Author:wk]
Rodział drugi
ZASADNICZE PRAWA I OBOWIĄZKI NIEMCÓW
Oddział pierwszy
JEDNOSTKA
Artykuł 109
--> Wszyscy Niemcy są równi wobec ustaw.[Author:wk]
--> Mężczyźni i kobiety mają zasadniczo te same
prawa i obowiązki obywatelskie.[Author:wk]
--> Publiczno-prawne przywileje i ograniczenia,
płynące z urodzenia lub przynależności do pewnego
stanu, winny być zniesione. Oznaczenia szlachectwa uchodzą za część nazwiska i nie mogą być więcej nadawane.[Author:wk]
Tytuły mogą być nadawane tylko wtedy, gdy
oznaczają urząd lub zawód; nie tyczy się to stopni
akademickich. Państwo nie może nadawać ani orderów, ani odznak honorowych.
Żadnemu Niemcowi nie wolno przyjąć od obcego
rządu tytułu lub orderu.
--> Artykuł 110
Nabycie i utrata przynależności państwowej do
Rzeszy i do Krajów następować będą według
przepisów ustawy Rzeszy. Każdy przynależny Kraju jest zarazem przynależnym Rzeszy.
Każdy Niemiec ma w każdym Kraju Rzeszy te
same prawa i obowiązki, jakie mają przynależni
danego Kraju.[Author:wk]
--> Artykuł 111
Wszyscy Niemcy korzystają z wolności zmiany
miejsca pobytu w całej Rzeszy. Każdy ma prawo
zatrzymywać się i osiedlać w dowolnej miejscowości Rzeszy, nabywać tam ziemię i trudnić się wszelkim zawodem zarobkowym. Ograniczenia mogą zachodzić jedynie na mocy ustawy Rzeszy.[Author:wk]
--> Artykuł 112
Każdy Niemiec ma prawo emigrować do obcych
krajów. Tylko ustawa Rzeszy może ograniczyć
emigrację.
Przynależni Rzeszy mają wobec zagranicy w
obrębie i poza terytorium Rzeszy prawo do ochrony ze strony Rzeszy.[Author:wk]
--> Żaden Niemiec nie może być wydany obcemu
rządowi w celu ścigania lub ukarania.[Author:wk]
--> Artykuł 113
Obcojęzyczne części ludności Rzeszy nie mogą
podlegać ograniczeniom w drodze ustawodawczej lub administracyjnej w swym swobodnym rozwoju
narodowym, w szczególności zaś w używaniu swego języka przy nauczaniu, jak również w wewnętrznej administracji i w wymiarze sprawiedliwości.[Author:wk]
--> Artykuł 114
Wolność jest nietykalna. Ograniczenie lub
pozbawienie wolności osobistej przez władzę
publiczną dopuszczalne jest tylko na mocy ustaw.
Osoby, które zostały pozbawione wolności,
winny być najpóźniej następnego dnia zawiadomione, jaka władza i z jakich przyczyn zarządziła pozbawienie ich wolności; osobom tym należy dać niezwłocznie sposobność do przedstawienia zarzutów przeciwko
pozbawieniu ich wolności.[Author:wk]
--> Artykuł 115
Mieszkanie każdego Niemca jest dla niego
miejscem bezpiecznego schronienia i jest nietykalne.
Wyjątki dopuszczalne są tylko na podstawie ustaw.[Author:wk]
--> Artykuł 116
Dany czyn może być obłożony karą tylko wtedy,
gdy karalność była przewidziana przez ustawę, zanimczyn ten został popełniony.[Author:wk]
--> Artykuł 117
Tajemnica listowa, jak również tajemnice
pocztowa, telegraficzna i telefoniczna są nietykalne.
Wyjątki dopuszczalne są tylko na podstawie ustawy
Rzeszy.[Author:wk]
--> Artykuł 118
Każdy Niemiec ma prawo w granicach ogólnych
ustaw swobodnie wygłaszać swe zapatrywania w
mowie, piśmie, druku, obrazowo lub w jakikolwiek
inny sposób. [Author:wk] Żaden stosunek najmu pracy lub stosunek urzędowy nie może stanowić przeszkody w korzystaniu z tego prawa i nikt nie może nakładać ograniczeń na Niemca, który z prawa tego korzysta.
Cenzury nie ma, odmienne przepisy mogą być
jednak wydane w drodze ustawy co do
kinematografów. Ustawowe wyjątki dopuszczalne są także dla zwalczania literatury sprośnej i
nieprzyzwoitej, oraz dla ochrony młodzieży od
ujemnych wpływów publicznych widowisk i
przedstawień.
Oddział drugi
ŻYCIE SPOŁECZNE
Artykuł 119
--> Małżeństwo, jako podstawa życia rodzinnego
oraz utrzymania i pomnażania narodu, znajduje się pod szczególną ochroną Konstytucji. [Author:wk] Opiera się ono na zasadzie równouprawnienia obu płci.
Do zadań Państwa i gmin należy troska o
czystość, zdrowie i rozwój społeczny rodziny.
Rodziny obdarzone licznym potomstwem mają
prawo do opieki, która by je zrównała pod względem majątkowym z innymi rodzinami.
Macierzyństwo ma prawo do ochrony i opieki ze
strony Państwa.
Artykuł 120
Wychowanie potomstwa tak, aby ono osiągnęło
fizyczną, umysłową i społeczną sprawność, jest
najwyższym obowiązkiem i naturalnym prawem rodziców, nad którego wypełnieniem czuwa związek państwowy.
--> Artykuł 121
Dla dzieci nieślubnych należy w drodze
ustawodawczej stworzyć takie same warunki dla ich rozwoju fizycznego, duchowego i społecznego, jakie posiadają dzieci ślubne.[Author:wk]
Artykuł 122
Należy chronić młodzież przed wyzyskiem oraz
przed zaniedbaniem moralnym, umysłowym lub
cielesnym. Państwo i gmina winny poczynić w tym
celu niezbędne zarządzenia.
Przymusowe środki opiekuńcze zarządzić można
tylko na mocy ustawy.
Artykuł 123
--> Wszyscy Niemcy mają prawo, bez meldowania
lub osobnego pozwolenia, zgromadzać się spokojnie i bez broni.[Author:wk]
Ustawa Rzeszy może nakazać obowiązek
meldowania zgromadzeń pod gołym niebem, w razie bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa
publicznego, zakazać ich.
Artykuł 124
--> Wszyscy Niemcy mają prawo tworzenia
związków i stowarzyszeń dla celów nie
sprzeciwiających się ustawom. [Author:wk] Prawo to nie może być ograniczone przez zarządzenia zapobiegawcze. Te same przepisy stosują się do związków i stowarzyszeń religijnych.
Każdy związek może nabyć zdolność prawną
zgodnie z przepisami prawa cywilnego. Nabycia
zdolności prawnej nie można odmówić związkowi
dlatego tylko, że posiada pewien cel polityczny,
społeczno-polityczny lub religijny.
Artykuł 125
--> Poręcza się wolność i tajemnicę wyborów.[Author:wk]
Bliższe szczegóły określą ordynacje wyborcze.
Artykuł 126
Każdy Niemiec ma prawo zwracać się pisemnie
do właściwej władzy lub przedstawicielstwa ludowego z prośbą lub zażaleniem. Prawo to może być wykonywane zarówno przez osoby pojedyncze, jak i wspólnie przez większą ilość osób.
Artykuł 127
Gminy i związki gmin mają prawo do samorządu w granicach ustaw.
Artykuł 128
--> Wszyscy obywatele Państwa winni być bez różnicy dopuszczeni do publicznych urzędów, stosownie do ustaw i odpowiednio do swego uzdolnienia i zdatności.[Author:wk]
Uchyla się wszystkie przepisy wyjątkowe wymierzone przeciwko urzędnikom płci żeńskiej.
Zasady urzędniczego stosunku służbowego
winny być uregulowane przez ustawę Rzeszy.
Artykuł 129
Urzędnicy mianowani są dożywotnio, o ile
ustawa nie stanowi inaczej. Emerytura i zabezpieczenie osób pozostałych po zmarłym
urzędniku zostaną uregulowane ustawowo. Prawa
urzędnika nabyte prawidłowo są nietykalne. Dla
dochodzenia roszczeń prawno-majątkowych droga
sądowa stoi otworem.
Urzędnicy mogą być tymczasowo usunięci z urzędu, tymczasowo lub ostatecznie przeniesieni w
stan spoczynku lub na inny urząd z niższym
uposażeniem tylko w wypadkach i w sposób określony przez ustawę.
Przeciwko każdemu wymierzeniu kary służbowej
musi stać otworem droga do zażaleń, oraz możność
podjęcia powtórnego postępowania. Wzmianki,
dotyczące okoliczności niekorzystnych dla urzędnika, należy wnosić do wykazów osobistych urzędnika tylko po daniu mu możności wypowiedzenia się w tym względzie. Urzędnikowi należy zapewnić wgląd do jego osobistych wykazów.
Poręcza się w szczególności także zawodowym
żołnierzom niewzruszalność praw nabytych
prawidłowo i pozostawienie im otworem drogi
sądowej dla roszczeń prawno-majątkowych. Poza tym położenie ich zostanie uregulowane przez ustawę Rzeszy.
Artykuł 130
Urzędnicy są sługami ogółu, a nie partii.
Poręcza się wszystkim urzędnikom wolność
przekonań politycznych oraz wolność stowarzyszania się.
Urzędnicy otrzymują na podstawie bliższych
ustawowych postanowień Rzeszy osobne
przedstawicielstwa urzędnicze.
Artykuł 131
W razie naruszenia przez urzędnika w wykonaniu
powierzonej mu władzy publicznej, ciążącego na nim
urzędowego obowiązku wobec osoby trzeciej,
odpowiedzialność spada zasadniczo na Państwo lub
korporację, w których służbie urzędnik pozostaje.
Zastrzega się prawo regresu przeciwko urzędnikowi.
Nie można wykluczyć zwykłej drogi sądowej.
Uregulowanie szczegółów należy do właściwego
ustawodawstwa.
Artykuł 132
Każdy Niemiec ma obowiązek, stosownie do
ustaw, podejmować się honorowych czynności
urzędowych.
Artykuł 133
--> Wszyscy obywatele Państwa obowiązani są,
stosownie do ustaw, służyć osobiście Państwu i
gminie.[Author:wk]
--> Obowiązek służby wojskowej określa się według
przepisów ustawy o sile zbrojnej Rzeszy. [Author:wk] Ustawa ta
określa również, jak dalece prawa zasadnicze osób,
należących do siły zbrojnej, ulegają ograniczeniu, celu wypełniania przez te osoby swych zadań oraz w celu utrzymania karności.
--> Artykuł 134
Wszyscy obywatele bez różnicy ponoszą publiczne ciężary, odpowiednio do swych środków i stosownie do ustaw.[Author:wk]
Oddział trzeci
RELIGIA I ZWIĄZKI RELIGIJNE
Artykuł 135
--> Wszyscy mieszkańcy Rzeszy korzystają z pełnej
swobody wyznania i sumienia. [Author:wk] Niezakłócone
wykonywanie obrzędów swej religii poręczone jest
przez Konstytucję i znajduje się pod ochroną Państwa.
Postanowienia te nic uchybiają w niczym powszechnym ustawom państwowym.
Artykuł 136
Prawa cywilne i obywatelskie nie są uzależnione
od korzystania z wolności religijnej, ani też z tego
powodu nie ulegają ograniczeniu.
Używanie praw cywilnych i obywatelskich, jak
również dostęp do urzędów publicznych, nie zależy od wyznawania jakiejś religii.
Nikt nie jest obowiązany ujawniać swoich przekonań religijnych. Władze mają prawo pytać o
przynależność do jakiegoś związku religijnego tylko o tyle, o ile od tego zależą pewne prawa i obowiązki lub wymagają tego zarządzone na mocy ustawy badania statystyczne.
Nikogo nie można zmusić do wykonania jakiejś
czynności kościelnej, albo do wzięcia udziału w
uroczystościach i praktykach religijnych lub do użycia religijnej formy przysięgi.
Artykuł 137
--> Nie ma żadnego kościoła państwowego.[Author:wk]
Poręcza się wolność zrzeszania się w stowarzyszenia religijne. Łączenie się związków
religijnych w obrębie terytorium Rzeszy nie podlega żadnym ograniczeniom.
Każdy związek religijny samodzielnie załatwia swoje sprawy i zarządza nimi w granicach ustaw
obowiązujących dla wszystkich. Obsadza on swoje
urzędy bez współdziałania Państwa lub gmin
cywilnych.
--> Związki religijne uzyskują zdolność prawną
zgodnie z ogólnymi przepisami prawa cywilnego.
Związki religijne pozostają korporacjami prawa
publicznego, o ile były nimi dotychczas. [Author:wk] Innym
związkom religijnym należy na ich wniosek zapewnić te same prawa, o ile organizacją swą i liczbą członków dają rękojmię trwałości. O ile kilka tego rodzaju publiczno-prawnych stowarzyszeń łączy się w związek, to i ten związek jest publiczno-prawną korporacją. Związki religijne, które są korporacjami prawa publicznego, mogą pobierać podatki na podstawie cywilnych list podatkowych, stosownie do krajowych przepisów prawnych. Ze związkami religijnymi zrównane będą stowarzyszenia, które mają za zadanie żyć zgodnie z pewnym poglądem na świat.
O ile wykonanie przepisów niniejszych wymaga bardziej szczegółowego uregulowania, to należy to do zakresu ustawodawstwa krajowego.
Artykuł 138
Świadczenia państwowe na rzecz związków
religijnych, opierające się na ustawie lub szczególnym tytule prawnym, będą zniesione przez ustawodawstwo krajowe. Zasady w tym przedmiocie ustanawia Rzesza.
Poręcza się własność i inne prawa stowarzyszeń i
związków religijnych do ich zakładów, fundacji i
innego majątku, przeznaczonych dla celów kultu,
nauczania i dobroczynności.
Artykuł 139
Niedziela i inne uznane przez Państwo dni
świąteczne pozostają dniami wolnymi od pracy i
poświęconymi podniesieniu ducha.
Artykuł 140
Osobom należącym do siły zbrojnej należy
zapewnić wolny czas niezbędny do wypełniania
obowiązków religijnych.
Artykuł 141
W razie potrzeby odprawiania służby Bożej lub
udzielania pociechy religijnej w wojsku, szpitalach,
więzieniach lub innych zakładach publicznych, do odprawiania czynności religijnych winny być
dopuszczane związki religijne z wyłączeniem jednak wszelkiego przymusu.
Oddział czwarty
OŚWIATA ISZKOŁA
Artykuł 142
Sztuka, wiedza i ich nauczanie są wolne. Państwo
zapewnia im ochronę i bierze udział w ich uprawianiu.
Artykuł 143
--> Młodzież należy kształcić w zakładach
publicznych.[Author:wk] Przy urządzaniu ich współdziałają:
Rzesza, Kraje i gminy.
Przygotowanie nauczycieli winno być jednolicie
uregulowane dla Rzeszy według zasad powszechnie
obowiązujących dla wyższego wykształcenia.
Nauczyciele szkół publicznych mają prawa i
obowiązki urzędników państwowych.
Artykuł 144
Całe szkolnictwo znajduje się pod nadzorem
Państwa, które może nakazać gminom wzięcie udziału w tym nadzorze. Nadzór nad szkolnictwem wykonywany będzie przez urzędników władzy centralnej, fachowo wykształconych.
Artykuł 145
--> Istnieje powszechny obowiązek szkolny. [Author:wk] Do
wykonania tego obowiązku służy zasadniczo szkoła
ludowa o ośmioletnim co najmniej nauczaniu i następująca po niej szkoła dokształcająca do ukończenia osiemnastego roku życia. Nauka i pomoce szkolne są w szkołach ludowych i dokształcających bezpłatne.
Artykuł 146
Szkolnictwo publiczne winno być urządzone organicznie. Na podstawie szkoły zasadniczej,
wspólnej dla wszystkich, wznosi się szkolnictwo
średnie i wyższe. Dla tego ostatniego winna być
miarodajna różnorodność zawodów, a o przyjęciu
dziecka do określonej szkoły winny decydować jego zdolności i zamiłowania, nie zaś gospodarcze lub społeczne stanowisko albo wyznanie religijne jego rodziców.
Jednak w obrębie gmin na wniosek osób uprawnionych do wychowywania należy otwierać
szkoły odpowiadające wyznaniu lub przekonaniom
tych osób, o ile przez to nie zostanie naruszony
zorganizowany zgodnie z ustępem pierwszym ustrój szkolny. Wola osób uprawnionych do wychowania winna być, o ile możności, jak najbardziej uwzględniana. Bliższe szczegóły określi
ustawodawstwo krajowe według zasad, stanowionych przez ustawę Rzeszy.
W celu udostępnienia niezamożnym korzystania
ze szkół średnich i wyższych, winny być przez Rzeszę, Kraje i gminy wyasygnowane publiczne środki pieniężne, w szczególności zaś zasiłki wychowawcze dla rodziców dzieci, uznanych za godne kształcenia w szkołach średnich i wyższych, aż do ukończenia przez nie nauki.
Artykuł 147
Szkoły prywatne, jako zastępujące szkoły
publiczne, muszą uzyskać zezwolenie Państwa i
podlegają ustawom krajowym. Zezwolenie winno być udzielone, o ile szkoły prywatne w swych celach nauczania, w urządzeniu, jak również i naukowym wykształceniu sił nauczycielskich nie pozostają w tyle za szkołami publicznymi, o ile nie będzie to sprzyjało podziałowi dzieci, wedle stosunków majątkowych ich rodziców. Zezwolenia należy odmówić, gdy stanowisko gospodarcze i prawne sił nauczycielskich nie jest dostatecznie zabezpieczone.
Na otwieranie prywatnych szkół ludowych
należy zezwalać tylko wtedy, gdy mniejszość osób
uprawnionych do wychowywania, których wola na
mocy ustępu 2 art. 146 winna być uwzględniona, nie posiada publicznej szkoły ludowej odpowiednio do swego wyznania lub przekonań, albo gdy administracja szkolna uzna w otwarciu prywatnej szkoły ludowej szczególną korzyść pedagogiczną.
Prywatne szkoły przygotowawcze winny być
zniesione.
Dla szkół prywatnych, które nie zastępują szkół
publicznych, pozostają w mocy dotychczasowe
przepisy prawne.
Artykuł 148
We wszystkich szkołach dążyć należy do
wychowywania moralnego, do zaszczepienia w
umysłach młodzieży obywatelskiego sposobu
myślenia, oraz osobistej i zawodowej dzielności
zgodnie z duchem ludu niemieckiego i z dążeniem do pojednania narodów.
Przy nauczaniu w szkołach publicznych należy
zwracać baczną uwagę na to, aby uczucia osób innych przekonań nie były obrażone.
Nauka o prawach i obowiązkach publicznych
obywateli oraz przyuczanie do pracy są przedmiotami wykładowymi w szkołach. Każdy uczeń otrzymuje po zadośćuczynieniu swemu obowiązkowi szkolnemu egzemplarz Konstytucji.
Rzesza, Kraje i gminy winny popierać oświatę
ludową włącznie z wyższym szkolnictwem ludowy.
Artykuł 149
Nauka religii jest w szkołach zwykłym przedmiotem wykładowym z wyjątkiem szkół
bezwyznaniowych (świeckich). Udzielanie jej zostanie uregulowane w ramach ustawodawstwa szkolnego.
Nauka religii będzie wykładana zgodnie z zasadami
odnośnego związku religijnego, nie uchybiając jednak przez to prawu nadzoru Państwa.
Udzielanie nauki religii i spełnianie obrzędów
kościelnych pozostawia się uznaniu nauczycieli; naukę przedmiotów religijnych, oraz udział w uroczystościach i praktykach kościelnych pozostawia się uznaniu osób, do których należy decydowanie o religijnym wychowaniu dziecka.
Zachowuje się wydziały teologiczne w szkołach
wyższych.
Artykuł 150
Pomniki sztuki, historii i przyrody, jak również
malownicze miejscowości korzystają z ochrony i
opieki Państwa.
Obowiązkiem Rzeszy jest chronić niemiecki stan
posiadania dzieł sztuki od wywozu zagranicę.
Oddział piąty
ŻYCIE GOSPODARCZE
Artykuł 151
Organizacja życia gospodarczego musi odpowiadać zasadom sprawiedliwości i zmierzać do zapewnienia wszystkim egzystencji godnej człowieka.
--> W tych granicach wolność gospodarcza jednostki
winna być zapewniona.[Author:wk]
Ustawowy przymus dopuszcza się tylko w celu
urzeczywistnienia zagrożonych praw lub w interesie najwyższych potrzeb dobra powszechnego.
Poręcza się, w granicach ustaw Rzeszy, wolność
handlu i przemysłu.
Artykuł 152
--> W obrocie gospodarczym obowiązuje swoboda
zawierania umów, stosownie do ustaw. [Author:wk] Zakazuje się lichwy. --> Czynności prawne przeciwne dobrym
obyczajom są nieważne.[Author:wk]
Artykuł 153
--> Poręcza się konstytucyjnie własność. Treść i
granice własności wynikają z ustaw.[Author:wk]
Wywłaszczenie może nastąpić tylko dla dobra
ogółu i tylko na podstawie ustawy. Wywłaszczenie
następuje za odpowiednim odszkodowaniem, o ile
ustawa Rzeszy nie stanowi inaczej. W razie sporu o
wysokość odszkodowania droga sądowa w zwykłych sądach winna stać otworem, o ile ustawy Rzeszy nie stanowią inaczej. Wywłaszczenie przez Rzeszę własności Krajów, gmin i związków użyteczności publicznej może nastąpić tylko za odszkodowaniem.
Własność nakłada na właścicieli obowiązki. Używanie własności winno być zarazem służbą dla
dobra ogółu.
Artykuł 154
Poręcza się, stosownie do prawa cywilnego, prawo spadkowe. Udział Państwa w majątku spadkowym określają ustawy.
Artykuł 155
Państwo będzie nadzorowało rozdział i używanie
ziemi w sposób, który by chronił przed nadużyciami i dążył do zapewnienia każdemu Niemcowi zdrowego mieszkania i wszystkim rodzinom niemieckim, zwłaszcza obdarzonym licznym potomstwem, domów mieszkalnych i zarobkowych. Uczestnicy wojny winni być szczególnie uwzględnieni przez przyszłe prawo o
domach rodzinnych.
Posiadłość gruntowa, której nabycie jest niezbędne do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, do popierania osiedlenia i rozszerzenia gruntów ornych lub podniesienia rolnictwa, może być wywłaszczona.
Fideikomisy winny być zniesione.
Obowiązkiem posiadacza ziemi wobec ogółu jest
jej uprawa i użytkowanie. Wzrost wartości ziemi,
powstający bez nakładu pracy lub kapitału, winien być spożytkowany dla dobra ogółu.
Wszystkie bogactwa ziemi i wszystkie dobra
pożyteczne pod względem gospodarczym pozostają
pod nadzorem Państwa. Regalia prywatne winny być w drodze ustawodawczej przeniesione na Państwo.
--> Artykuł 156
Rzesza może w drodze ustawy za odszkodowaniem i przy odpowiednim zastosowaniu przepisów obowiązujących dla wywłaszczenia, przenieść na własność ogółu prywatne przedsiębiorstwa gospodarcze, nadające się do uspołecznienia. Może ona sama, albo za pośrednictwem Krajów lub gmin, wziąć udział w zarządzie przedsiębiorstw lub związków gospodarczych, albo też w inny sposób zapewnić sobie wpływ decydujący na te przedsiębiorstwa i związki. [Author:wk]
Rzesza może także, w wypadku naglącej potrzeby, łączyć w drodze ustaw dla celów wspólnej, samodzielnej gospodarki, przedsiębiorstwa i związki gospodarcze, aby zapewnić współdziałanie wszystkich produkcyjnych warstw ludności i udział pracodawców i pracobiorców w zarządzie, oraz aby regulować otrzymywanie, wytwarzanie, podział, zużycie, normowanie cen, jak również wwóz i wywóz dóbr gospodarczych, zgodnie z zasadami gospodarki społecznej.
Związki zarobkowe i gospodarcze oraz ich zrzeszenia mogą być, na żądanie, włączone do całości gospodarki społecznej, z uwzględnieniem ich własności i zasad statutowych.
--> Artykuł 157
Praca znajduje się pod szczególną ochroną Rzeszy. Rzesza ustanawia jednolite prawo pracy.[Author:wk]
Artykuł 158
Praca umysłowa, prawa autorów, wynalazców i
artystów korzystają z ochrony i opieki Państwa.
Dziełom niemieckiej nauki, sztuki i techniki
należy zapewnić wartość i ochronę również za granicą w drodze umów międzynarodowych.
Artykuł 159
Poręcza się każdemu z osobna i wszystkim zawodom wolność zrzeszania się w celu zabezpieczenia i poprawy warunków pracy i działalności gospodarczej. Wszystkie umowy i zarządzenia, które usiłują wolność tę ograniczyć lub korzystanie z niej utrudnić, są przeciwne prawu.
Artykuł 160
Osoby związane stosunkiem służbowym, albo
stosunkiem najmu pracy jako pracownicy lub
robotnicy, mają prawo do uzyskiwania czasu wolnego od zajęć, a koniecznego do korzystania z praw obywatelskich, oraz, o ile przez to praca w zakładzie nie dozna poważnego uszczerbku, do wykonywania powierzonych im urzędów honorowych.
Ustawa określi, jak dalece osobom tym przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Artykuł 161
W celu zachowania zdrowia i zdolności do pracy,
ochrony macierzyństwa, odwrócenia gospodarczych skutków starości, chorób i zmiennych kolei losu, Rzesza stwarza przy odpowiednim współdziałaniu ubezpieczonych, obszerną organizację ubezpieczeń.
--> Artykuł 162
Rzesza wystąpi z inicjatywą międzynarodowego
uregulowania stosunków prawnych robotników w celu osiągnięcia dla całej pracującej części ludzkości minimum praw społecznych.[Author:wk]
Artykuł 163
Każdy Niemiec ma obowiązek moralny, nie
szkodząc swej osobistej wolności, tak używać swych sił umysłowych i fizycznych, jak tego wymaga dobro ogółu. Każdemu Niemcowi winna być dana możliwość uzyskania zdobycia pracą swego utrzymania. O ile nie będzie można mu nastręczyć sposobności do odpowiedniej pracy, należy zapewnić mu niezbędne utrzymanie. Osobne ustawy Rzeszy określą bliżej szczegóły co do tego.
Artykuł 164
Ustawodawstwo winno popierać samodzielny stan średni w rolnictwie, przemyśle i handlu, oraz chronić go przed wyzyskiem i pochłonięciem przez
inne.
--> Artykuł 165
Robotnicy i pracownicy powołani są do
współdziałania na równej stopie wspólnie z
przedsiębiorcami przy ustalaniu warunków płacy i
pracy, jak również przy popieraniu rozwoju
całokształtu sił produkcyjnych. Uznaje się organizacje obu stron i umowy między nimi.
Robotnicy i pracownicy w celu ochrony swych
interesów społecznych i gospodarczych otrzymują
ustawowe przedstawicielstwa w robotniczych radach przedsiębiorstw, w obwodowych radach robotniczych, utworzonych według okręgów gospodarczych, oraz w robotniczej radzie Rzeszy.[Author:wk]
--> Obwodowe rady robotnicze i robotnicza rada
Rzeszy łączą się z przedstawicielami przedsiębiorstw i innych zainteresowanych kół ludności w obwodowe rady gospodarcze i gospodarczą radę Rzeszy w celu wypełniania wszystkich zadań gospodarczych i współdziałania w wykonaniu ustaw, dotyczących upaństwowienia produkcji. Skład obwodowych rad gospodarczych i gospodarczej rady Rzeszy winien być taki, aby wszystkie poważne grupy zawodowe odpowiednio do swego gospodarczego i społecznego znaczenia były w nim reprezentowane.
Projekty ustaw społeczno-politycznych i gospodarczo-politycznych o znaczeniu asadniczym
winny być przez rząd Rzeszy przedstawione do zaopiniowania gospodarczej radzie Rzeszy przed ich wniesieniem do sejmu Rzeszy.
Gospodarczej radzie Rzeszy przysługuje również
prawo inicjatywy tego rodzaju projektów ustawowych.
Rząd Rzeszy, nawet nie zgadzając się na te projekty, winien je wnieść do sejmu Rzeszy, przedstawiając zarazem swoje stanowisko. Gospodarcza rada Rzeszy może projektu swego bronić w sejmie Rzeszy przez jednego ze swych członków.[Author:wk]
Radom robotniczym i gospodarczym mogą być
przekazane w dziedzinach powierzonych im prawa
kontroli i administracji.
Organizacja i zadania rad robotniczych i
gospodarczych, jak również określenie ich stosunku do innych samorządowych ciał społecznych, należy
wyłącznie do Rzeszy.
POSTANOWIENIA KOŃCOWE I RZEJŚCIOWE
Artykuł 166
Do czasu zorganizowania Trybunału Administracyjnego Rzeszy w jego miejsce, przy
tworzeniu Wyborczego Trybunału Weryfikacyjnego Rzeszy, wstępuje Sąd Rzeszy.
Artykuł 167
Postanowienia ust. 3 do 6 art. 18 zaczną obowiązywać dopiero po upływie dwóch lat od
ogłoszenia Konstytucji.
Artykuł 168
Do czasu wydania ustawy krajowej, przewidzianej w art. 63, nie dłużej jednak jak w ciągu roku, poszczególne głosy pruskie w radzie Rzeszy mogą być oddawane przez członków rządu.
Artykuł 169
Rząd Rzeszy oznaczy datę, od której obowiązywać będą postanowienia ust. 1 art. 83.
Pobieranie i administracja ceł oraz podatków
konsumpcyjnych mogą być, na życzenie Krajów,
pozostawione im na pewien stosowny okres czasu.
Artykuł 170
Zarządy poczt i telegrafów Bawarii i
Wirtembergii przechodzą na Rzeszę najpóźniej dnia 1 kwietnia 1921 r.
O ile do dnia 1 października 1920 r. nie zostanie
osiągnięte porozumienie co do warunków przejęcia, to rozstrzygnie w tym przedmiocie Najwyższy Trybunał Państwowy.
Do czasu przejęcia, dotychczasowe prawa
Bawarii i Wirtembergii pozostają w mocy.
Komunikacja pocztowa i telegraficzna z państwami
sąsiednimi będzie jednakże regulowana wyłącznie
przez Rzeszę.
Artykuł 171
Państwowe koleje żelazne, drogi wodne i morskie
urządzenia sygnałowe przechodzą na Rzeszę
najpóźniej dnia 1 kwietnia 1921 r.
O ile do dnia 1 października 1920 r. nie zostanie
osiągnięte porozumienie co do warunków przejęcia, to rozstrzygnie w tym przedmiocie Najwyższy Trybunał Państwowy.
--> Artykuł 172
Do czasu wejścia w życie ustawy Rzeszy o
Najwyższym Trybunale Państwowym, funkcje jego
pełnie będzie Senat, złożony z siedmiu członków, z
których czterech wybierze sejm Rzeszy, a trzech Sąd Rzeszy ze swego łona. Senat uchwali sam swój
regulamin.[Author:wk]
Artykuł 173
Do czasu wydania ustawy Rzeszy według art. 138
trwają nadal świadczenia państwowe na rzecz
związków religijnych, opierające się na ustawie,
umowie lub szczególnych tytułach prawnych.
Artykuł 174
Do czasu wydania przewidzianej w ust 2 art. 146
ustawy Rzeszy, obowiązuje dotychczasowy stan
prawny. Ustawa winna szczególnie uwzględnić te
części Rzeszy, w których ustawowo istnieją szkoły, nie podzielone według wyznań.
Artykuł 175
Postanowienia art. 109 nie stosują się do orderów
i odznaczeń honorowych, nadanych za zasługi
położone w latach wojny 1914-1919.
Artykuł 176
Wszyscy urzędnicy publiczni i osoby należące do
siły zbrojnej, winni być zaprzysiężeni na wierność
niniejszej Konstytucji. Bliższe szczegóły określi rozporządzenie Prezydenta Rzeszy.
Artykuł 177
O ile w istniejących ustawach przewidziane jest
złożenie przysięgi z użyciem formy religijnej, ważne złożenie przysięgi może mieć miejsce również, gdy przysięgający opuści formę religijną i zastąpi ją przez wypowiedzenie słowa „przysięgam”. Poza tym treść przysięgi przewidziana w ustawach pozostaje bez zmiany.
--> Artykuł 178
Uchyla się Konstytucję Rzeszy Niemieckiej z
dnia 16 kwietnia 1871 r. i ustawę o Tymczasowej
Władzy Rzeszy z dnia 10 lutego 1919 r.
Inne ustawy i rozporządzenia Rzeszy pozostają w
mocy, o ile Konstytucja niniejsza nie stoi z nimi w
sprzeczności. Postanowienia Traktatu Pokoju, podpisanego w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r., pozostają przez niniejszą Konstytucję nienaruszone.
Zarządzenia władz, prawnie wydane na podstawie dotychczasowych ustaw, zachowują swą ważność aż do uchylenia ich w drodze nowego rozporządzenia lub ustawy.[Author:wk]
Artykuł 179
O ile ustawy lub rozporządzenia powołują się na
przepisy i urządzenia, które niniejsza Konstytucja
zniosła, to na ich miejsce wstępują odpowiednie
przepisy i urządzenia niniejszej Konstytucji. W szczególności w miejsce Zgromadzenia Narodowego wstępuje sejm Rzeszy, w miejsce Wydziału Państwowego - Rada Rzeszy, w miejsce Prezydenta Rzeszy, wybranego na podstawie ustawy o Tymczasowej Władzy Rzeszy - Prezydent Rzeszy, wybrany na podstawie niniejszej Konstytucji.
Przysługujące Wydziałowi Państwowemu na
podstawie dotychczasowych przepisów prawo
wydawania rozporządzeń przechodzi na rząd Rzeszy; --> rząd Rzeszy przed wydaniem rozporządzenia musi uzyskać zgodę Rady Rzeszy, stosownie do przepisów niniejszej Konstytucji.[Author:wk]
Artykuł 180
Do czasu zebrania się pierwszego sejmu Rzeszy
Zgromadzenie Narodowe działa jako sejm Rzeszy. Do czasu objęcia urzędowania przez pierwszego
Prezydenta Rzeszy, urząd Prezydenta Rzeszy
sprawować będzie Prezydent Rzeszy, wybrany na
podstawie ustawy o Tymczasowej Władzy Rzeszy.
Artykuł 181
Lud niemiecki przez swe Zgromadzenie
Narodowe uchwalił i ustanowił niniejszą Konstytucję.
Obowiązuje ona od dnia ogłoszenia.
Schwarzburg, dnia 11 sierpnia 1919 r.
Prezydent Rzeszy: Ebert
Ministerium Rzeszy:
Bauer Erzberger,
Hermann Müller,
David, Noske,
Schmidt, Schlicke,
Giesberts, Dr.
Mayer, Dr. Bell.
Ustrój
Suwerenność narodu
Artykuły
6 - 11: zakres ustawodawstwa Rzeszy
Ustawodawstwo krajowe
Nadrzędność prawa Rzeszy
Wybory do parlamentów krajowych
Co do zmian terytorialnych poszczególnych krajów
Właściwość rzeczowa Najwyższego Trybunału
Wolny immunitet poselski
Prawa wyborcze do Reichstagu
Kadencja Reichastagu
Prezydent może rozwiązać Reichstag
Jawność obrad
Większość głosowania
Immunitet materialny
Immunitet formalny
Powszechny wybór Prezydenta
Prawo bierne wyborcze
Kadencja Prezydenta
Referendum ludowe ws. złożenia Prezydenta z urzędu
Kompetencje Prezydenta
Wypowiedzenie wojny
Prawo do mianowania urzędników
Zwierzchnik sił zbrojnych
Prezydent zmusza Kraje do wypełniania obowiązków
Prawo łaski
Kontrasygnata kanclerza albo ministra
Zastępstwo Prezydenta
Mianuje kanclerza i ministrów
Instytucja wotum nieufność
Kompetencje kanclerza
Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta, kanclerza i ministrów
Reichrat jako organ federalny
Skład: proporcjonalnie do liczby mieszkańców, nie więcej niż 2/5 miejsc
Zwykła większość głosów
Inicjatywa ustawodawcza
Co do inicjatywy rządu
Moc obowiązująca ustaw
Prezydent może poddać ustawę pod referendum ludowe
Referendum na żądanie obywateli
Wyłączne referendum prezydenckie
Prawo weta Reichratu
Referendum przy wecie Reichsratu
Odrzucenie weta przez Reichstag
Ważność referendum
Zmiana konstytucji
Rozporządzenia wykonawcze
Autonomia krajów
Kolonie
Zgoda Rady na wydatki
Niezależność sędziów
Mianowanie dożywotnie sędziów
Brak sądów wyjątkowych
Sądy wojskowe tylko na czas wojny
Powołanie Najwyższego Trybunału
Równość wobec prawa
Równouprawnienie płci
Zniesienie stanów, przywilejów i tytułów szlacheckich
O przynależności krajowej
Swoboda przemieszczania się
w obrębie Rzeszy
Swoboda emigracji
Zakaz ekstradycji
Ochrona mniejszości
Gwarancja wolności
Nietykalność mieszkania
Nullum crimen sine lege
Tajemnica korespondencji
Wolność słowa, myśli i druku
Ochrona małżeństwa i rodziny
Równouprawnienie dzieci nieślubnych z ślubnymi
Swoboda gromadzenia się
Swoboda zrzeszania się
Wolność wyborów
Swoboda w dostępie do urzędów
Obowiązek obywatelski
Obowiązek służby wojskowej
Obowiązek podatkowy
Wolność wyznania
Brak kościoła państwowego
Związek religijny jako osoba prawna
Powszechne szkolnictwo
Obowiązek szkolny do 18. roku życia
Wolność gospodarcza
Swoboda umów
Unieważnienie czynności prawnej
Własność
Prawo do prywatyzacji
Prawo pracy
Prawa społeczne
Ochrona praw pracowniczych
Rady gospodarcze: ochrona robotników, prawo inicjatywy ustawodawczej w sprawach robotników, prawo opiniowania projektów ustaw
Najwyższy Trybunał Państwowy
Uchylenie Konstytucji z 1871 r.
Rozporządzenia rządu