Mojżesz- wychowawca narodu żydowskiego
Edyta Cichocka
Pedagogika rok I stopnia II
Edukacja i wychowanie w kulturach świata
Mojżesz- postać biblijna, przywódca, nauczyciel i wychowawca Izraelitów. Żył prawdopodobnie w XIII-XII wieku p.n.e.. Syn Amrama i Jokebed, brat Aarona i Miriam. Bóg przez ręce i usta Mojżesza przekazał ludziom orędzie niezwykle ważne. To właśnie społeczność Izraela została powołana do objawiania wszystkim narodom imienia Boga, głoszenia i popularyzowania jego Prawa. To właśnie Mojżesz został wybrany przez Boga, by realizować Jego przesłanie. Bóg wezwał go, umocnił i prowadził. Mojżesz powołany został by wychowywać i nauczać naród Izraelitów zgodnie z wolą i założeniami Boga.
Postać Mojżesza zajmuje szczególną rolę w historii narodu żydowskiego, został bowiem wezwany przez Boga by wyprowadzić Izraelitów z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej- metaforycznie- ze zniewolenia do wolności. Podczas tej wędrówki wychowywał i nauczał podążając za głosem i wolą Boga. Jako dobry wychowawca niejednokrotnie musiał stawiać czoła sytuacjom trudnym, pełnym zniechęcenia, zwątpienia i grzechu. By stać się odpowiedzialnym i prawdziwym nauczycielem, obrońcą i wychowawcą prowadzonego ludu sam musiał do takiej misji dojrzeć. Przemiana jaką przeszedł- kształtowanie na dobrego wychowawcę przebiegała etapami, w których odpowiednio rozwijały się zdolności do realizowania misji Boskiej.
KRÓTKI ŻYCIORYS MOJŻESZA
W życiu Mojżesza wyodrębniamy 3 główne etapy, każdy trwający 40 lat. Etap pierwszy to 40 lat życia w pogaństwie, kolejne formowanie jego osobowości poprzez działalność Boga w środowisku pustynnym. Trzeci etap to 40 letnie wychowywanie narodu izraelskiego przez Mojżesza. Życie Mojżesza już od narodzin naznaczone było „ręką Boga”. Chłopiec przez 3 miesiące ukrywany był przed złym okiem faraona dążącym do wyniszczenia całego hebrajskiego ludu poprzez zabijanie noworodków. Gdy matka Mojżesza nie była już w stanie ukrywać go pozostawiła dziecko sitowiu rzeki we wzmocnionej skrzyni z papirusu. Dziecko odnalazła litościwa córka faraona, która zaangażowała matkę dziecka do wykarmienia malca i tak cudem Mojżesz został uratowany i wzięty w protekcję samej córki faraona jako jej syn. Gdy dorósł zabił Egipcjanina w obronie Hebrajczyka, a następnie uciekł by uchronić swoje życie. Osiadł w ziemi Madianitów, gdzie poślubił Seforę, córkę jednego z kapłanów. Podczas wypasania owiec w pobliżu góry Horeb ukazał się Mojżeszowi Bóg pod postacią płonącego krzewu i zlecił misję wyprowadzenia hebrajczyków z niewoli egipskiej. Mojżesz natychmiast wrócił od Egiptu. Zapowiedział 10 plag zmuszając faraona do wydania zezwolenia na 3 dniowe opuszczenie przez hebrajczyków Egiptu. Tak rozpoczęła się wędrówka narodu izraelskiego. Ścigająca hebrajczyków armia egipska zginęła w wodach Morza Czerwonego, które to z mocą Bożą i przy pomocy rąk Mojżesza rozstąpiło się przed Izraelitami. Droga do Ziemi Obiecanej była długa i trudna, zatem niejednokrotnie Mojżesz stawiać musiał czoło niezadowoleniu i rezygnacji prowadzonych ludzi. Dzięki jego wstawiennictwu Bóg zesłał im wodę do picia, przepiórki oraz mannę do spożycia, odnoszono również zwycięstwa w walce z wrogimi napotkanymi plemionami. Na Synaju Mojżesz otrzymał kamienne tablice, na których Bóg przekazał swojemu ludowi prawa. Oprócz wstawiennictwa Mojżesz jako wychowawca i opiekun bronił swojego ludu przed gniewem Boga, gdy ten chciał go karać za występki i niewierność. W czasie wędrówki Mojżesz z ogromną odwagą i pokorą służył ludziom, przekazywał pokoleniom zdobyte ziemie, tłumaczył Prawo Boże, ustanawiał przepisy życia, obyczaje i zasady kultu religijnego. Zmarł na górze Nebo skąd zobaczył Ziemię Obiecaną.
DROGA DO DOJRZAŁEGO WYCHOWYWANIA
Mojżesz- wybawiciel narodu, zanim stał się wychowawcą dla innych sam musiał odczuć ingerencję mocy Boga w kwestii opieki i procesu wychowania, wewnętrznej przemiany. Potrzebował czasu, by dorosnąć do roli, którą wyznaczył mu Bóg. Dla Stwórcy nie ma rzeczy niemożliwych, dlatego realizując swoje plany często posługuje się ludźmi, którzy stoją daleko od wiary. Taką osobą okazała się córka faraona, która ocaliła od śmierci małego Mojżesza. Za sprawą tego wydarzenia chłopiec miał możliwość otrzymania solidnego wykształcenia i wychowania na dworze faraona. „ Mojżesza wykształcono we wszystkich naukach egipskich” (Dz 7, 22). Obejmowały one mądrości polityczne, ekonomiczne, techniczne, kulturowe, poznał obce języki, prawa i obyczaje sąsiednich narodów. Mimo wykształcenia i wychowania na dworze egipskim Mojżesz pozostał Izraelitą, dzięki więzom utrzymywanym ze swoją naturalną rodziną- w tym przejawiła się niezwykłość opieki Boga nad Mojżeszem.
Mojżesz to postać „potężna w słowie i czynie”- umiał przekonywać, przemawiać i skutecznie działać. Nie godził się z niesprawiedliwością i z tej przyczyny zabił Egipcjanina bijącego Hebrajczyka. Na przemoc odpowiedział przemocą. Trudno jednoznacznie ocenić ten występek. Z pewnością czyn ten określa stan ducha Mojżesza w tym okresie jego życia. Po opuszczeniu Egiptu wiedzie życie pasterza- tu dojrzewa, rozmyśla, obcuje z przyroda i pustynią. Czas spokojnego dojrzewania przerywa objawienie się Boga pod postacią płonącego krzewu. Bóg zleca Mojżeszowi misję „Idź przeto teraz, oto posyłam cię do faraona, i wyprowadź mój lud, Izraelitów, z Egiptu (Wj 3, 1-6.10). Był to początek przemiany, która dokonała się w sercu i duszy Mojżesza, bowiem nie tylko widział on Boga, ale i starał się usilnie rozważać i zrozumieć przesłanie Najwyższego. Wydarzenie pod górą Hereb ukazało Mojżeszowi Boga- Inicjatora, który będzie czuwał nad dziełem wyzwolenia Izraelitów przez ręce i usta Mojżesza. To zmotywowało Mojżesza, aby dokonał wielkich dzieł i stał się godnym narzędziem w rękach Boga. Często stawał w obliczu buntu- musiał okazywać stanowczość i gniew, z drugiej strony okazywał pokorę i skromność. Mojżesz stał się mężem bożym, sługą, wybranym a nawet przyjacielem. Jego moc przeciwstawiania się przeciwnościom losu wynikała z jego szczególnej więzi, zażyłości z Bogiem z której ową moc czerpał. Rozmowy z Bogiem dawały mu wewnętrzną siłę, mądrość, łagodność, dobroć i świętość.
WYCHOWYWANIE NARODU WYBRANEGO
Mojżesz otrzymał od Boga niezwykle ważną i trudną misję- przeprowadzenie ludu Izraela z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Misja miała zatem charakter zarówno polityczny i społeczny, przywódczy i wychowawczy. Niewola egipska dla Izraelitów wiązała się z ograniczeniem wolności fizycznej, uciskiem i prześladowaniem Izraelitów jako mniejszości narodowej. Prowadziło to do zniewolenia wewnętrznego, prowadzącego do zacierania tożsamości narodowej i religijnej. Widoczny bezsens i brak możliwości wyjścia z sytuacji prowadziły do wchodzenia w układy, zdrady swoich ideałów, wykorzenianie tożsamości Hebrajczyków. Tracąc pamięć o swojej korzeniach tracili potrzebę walki o prawdziwą wolność. Bóg jednak miał inne plany względem Narodu Wybranego, pragnął by byli ludźmi wolnymi i przywrócenie wiary w niezależność narodową powierzył Mojżeszowi. Misja wymagała nie tylko charyzmy i umiejętności przywództwa, ale przede wszystkim osobowości wychowawcy. Wychowanie to dawanie dobrego przykładu i ogromna miłość do osób które się wychowuje. Miłość ta nie jest łatwa, gdyż wychowanie wiąże się z wielkim trudem, często cierpieniem, poświęceniem czy nawet śmiercią w imię głoszonych idei. Tym samym miłość Mojżesza do ludu wybranego obciążona była często zmartwieniami. Niejednokrotnie ogarniało go zniechęcenie, gdy widział brak wiary i nieufność ludu. Mojżesz jednak jako dobry wychowawca nigdy nie oddalił się od swojego ludu, wielokrotnie bronił go i orędował za nim u Najwyższego. Jako dobry wychowawca czuje się i jest w pełni odpowiedzialny za ludzi, których prowadzi. Odpowiedzialność ową Mojżesz odczuwa jako brzemię „jak gdyby dźwigał na swoich ramionach braci z wszystkimi ich błędami i z całą ich niedojrzałością, tę odpowiedzialność Mojżesz przeżywał ustawicznie, przyjmował ją na siebie i zrozumiał, że trzeba ludzi brać takimi, jakimi są, z ich narzekaniami, z ich niepokojami i gniewem” ( C.M. Martini” Życie Mojżesza”) Mojżesz jako wychowawca zdolny jest do poświęceń by bronić i ochraniać swoich wychowanków, opisuje to Księga Wyjścia, gdy podczas bitwy z Amalekitami Mojżesz trzyma ręce podniesione do góry, bo tylko wtedy Izrael w bitwie odnosi sukcesy, choć ręce mdleją Mojżesz wie, że walka ze swoją cielesnością jest tak ważna dla zwycięstwa. Czując odpowiedzialność za prowadzony lud nie poddaje się, a Izraelici zwyciężają. Miłość Mojżesza do ludu miała swoje korzenie w Bogu, który to na prośby Mojżesza cały czas z nimi wędrował, a dzięki temu Mojżesz na tej bliskości budował swój autorytet wychowawczy i rozwijał miłość dusz ludzkich. Stał się prawdziwym wychowawcą, który wie, że to Bóg prowadzi i wychowuje człowieka, a on jako pokorny sługa powinien ułatwiać i sprzyjać Jego działaniom. W takim zachowaniu przejawia się niezwykle duża dojrzałość wychowawcza.
NAUCZYCIEL WOLNOŚCI
Wolność jest wartością należną człowiekowi, składowym elementem jego natury. Istota wolności człowieka tkwi w jego wnętrzu, jest rdzeniem niezbywalnej godności każdego człowieka- obejmuje ona wolność wewnętrzną oznaczającą autonomię osoby i wolność zewnętrzną oznaczającą możliwość podejmowania lub zaniechania jakiś działań. Granicą, która wyznacza wolność jest dobro moralne. Wolność pojmowana jako prawo i dobro osobowe, tak jak ujmuje to KKK, wymaga ciągłego procesu wychowawczego, którego celem powinna być wolność godna człowieka jako osoby. Życie człowieka to ciągłe dojrzewanie do przyjęcia i właściwego korzystania z wolności, widać to również na przykładzie Narodu Wybranego. Wędrówka z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej pod przewodnictwem Mojżesza ma charakter dualistyczny- powierzchownie jako ucieczka, droga, zmiana miejsca pobytu, wyrwanie się z kajdan, drugi wymiar to przejście od zniewolenia człowieka do wolności wieloaspektowej. Droga jest ujmowana jako proces dojrzewania, zmagania się z pokusami, próbami. Mojżesz jest wychowawcą dającym przykład, wyrozumiale tłumaczącym czym jest wolność i jak z niej korzystać- przekazywanie i tłumaczenie Przykazań Bożych, argumentowanie praw i obyczajów społecznych i religijnych. 40 letnia wędrówka pozwala nie tylko znaleźć miejsce schronienia, ale również ugruntować wiarę i wierność w stosunku do postanowień Boga i nabycia odpowiedzialnej i świadomej umiejętności korzystania z wolności. Wolność jest trudna do zdobycia, utrzymania i możliwości dojrzałego korzystania z niej. Jest to owoc wyzwolenia.” Wyzwolenie z niewoli i uzyskanie wolności, oznacza stopniowe i trudne odnoszone zwycięstwo nad negatywnymi i degradującymi uzależnieniami, wyzwolenie spod jarzma nieuporządkowanych i irracjonalnych namiętności, od zniewalającego egoizmu, od grzechu, który uniemożliwia dobrowolną decyzję i stopniowo zmniejsza dziedzictwo wolności człowieka”( ks. J. Wilk „Niektóre aspekty wychowania do wolności”). Izraelici uciskani byli przez faraona i cały system egipskiej władzy absolutnej. Z drugiej strony naród hebrajski tkwił w niewoli grzechu współpracy z tym systemem- ciemiężącym Izraelitów, prowadzącym do zatraty tożsamości religijnej i narodowej. Tym bardziej poprowadzenie do wolności wymagało przezwyciężenie oporu zarówno ze strony faraona, ale również współplemieńców, którzy to straciwszy wolę walki podporządkowali się systemowi. Ludzi ci pogodzili się ze stanem niewoli i nie zauważali nawet, że są zniewoleni. Dlatego właśnie Bóg posyła Mojżesza, aby ich ocalić dla życia w godności ludzi wolnych. Wychowanie do wolności równoznaczne jest wychowaniu do odpowiedzialności, wolność jako możliwość wyboru, określa człowieka jako podmiot odpowiedzialność. Izrael powołany jest do bycia wolnym i odpowiedzialnym przed osobą Boga. Bóg powierz mu Prawo, które stać się ma podstawą do wychowywania ku wolności. Oprócz wolności warto zaznaczyć, iż wychowawcza rola Mojżesza odnosiła się do kształtowania serc ludu zmierzając do mądrości a w ostatecznym aspekcie do uświęcania żywota każdej jednostki.
Rola nadana Mojżeszowi przez Boga wymagała od niego ogromnego poświęceni, zaufania i przemiany. By stać się wychowawcą narodu sam musiał dojrzeć i przejść trudny proces dochodzenia do dojrzałej wiary. Mojżesz bezgranicznie oddał się w ręce Stwórcy. Umocniony jego siłą wypełnił swoją misję, która nie była łatwa. Z jednej strony była to 40 latania wędrówka opatrzona ciągiem zmagań z ludzką fizyczności, ucieczką od zniewolenia w ziemi egipskiej. Z drugiej strony była to podróż duchowa, mentalna, nauczanie i wychowywanie narodu, przekształcenie go na nowy, świadomy swej misji, wagi, tożsamości i powołania naród- Naród Wybrany. Mojżesz poczuł pełną odpowiedzialność za lud z którym wędrował. Droga, w którą wyruszyli wymagała poświęceń, często podejmowania decyzji które nie podobały się współplemieńcom, tłumaczenia i wyjaśniania niezrozumiałych aspektów wiary, przekazywania słów Boga, ale również prośby, modlitwę i obronę przed gniewem Bożym swojego grzesznego ludu. Wychowawcza rola Mojżesza na zawsze zapisała się na kartach Biblii, z sukcesem doprowadza on Izraelitów do Ziemi Obiecanej, do której on sam nigdy nie wkroczył. 40 lat swojego życia poświęca dla młodszych pokoleń, swoją postawą uczy bezgranicznego oddania, zaufania i ogromnej miłości. Pozostawia obraz wychowawcy do jakiego warto się upodabniać i stawiać sobie za przykład.
BIBLIOGRAFIA
1) Bagrowicz J., Jankowski S. „Pan Bóg Twój wychowuje ciebie”, wyd. UMK, Toruń 2005
2) Martini C.M.” Życie Mojżesza, życie Jezusa, paschalne życie chrześcijanina”, wyd. WAM, Kraków 1995
3) Wilk J. „Niektóre aspekty wychowania do wolności- impresja pedagogiczna w kontekście współczesnej sytuacji polskiej”, RT t. XLI, z. 6 (1994), s. 63-73
4) Pismo Święte Starego Testamentu, wyd. Pallotinum, 2009