Podstawę wykonania oceny oddziaływania Huta Bieli cynkowej „Oława”na środowisko stanowi :
zlecenie dr Mikłaszewskiego z dnia 3.11.1996 roku dla studenta wydziału górniczego Bartosz Mazura.
polecenie głównego inspektora Państwowej Inspekcji Pracy w celu przedstawienia oceny oddziaływania na środowisko huty bieli cynkowej „Oława”
2. Zakres oceny.
Ocena została opracowana w oparciu o :
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z dnia 13 maja 1995 roku w sprawie określania rodzajów inwestycji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz ocen oddziaływania na środowisko.
Ocena zawiera :
szkic terenowy lokalizacji Huta Bieli cynkowej „Oława” charakterystykę obecnego stanu środowiska na obszarze oddziaływania Huta Bieli cynkowej „Oława”,
ocenę obiektu w zakresie emisji zanieczyszczeń i szkodliwego oddziaływania na środowisko,
określenie sposobu zminimalizowania ujemnego wpływu Huta Bieli cynkowej „Oława” na środowisko oraz niezbędnych do osiągnięcia tego celu urządzeń ochronnych,
określenie udziału Huty Bieli cynkowej „Oława” w zmianach środowiska naturalnego oraz prognoza zmian stanu środowiska związanych z działalnością huty.
3. Charakterystyka Fizyczno-Geograficzna obszaru umiejscowienia Huta Bieli cynkowej „Oława”.
Huta Bieli cynkowej „Oława” leży w Worku Żydowskim obejmującym swym zasięgiem następujące jednostki fizjograficzne :
Podgórze Izerskie
Kotlinę Turoszowską
Dolinę Nysy Łużyckiej
Przeważającą część tego obszaru zajmuje Niecka Turoszowska na południu oraz Obniżenie Radomierza na północy .
W polskiej części Niecki Turoszowskiej wyróżniono cztery zasadnicze regiony fizjograficzne :
Wyniosłość Działoszyna
Obniżenie Zatonia
północne stoki Gór Izerskich
Kotlina Turoszowska
Wyniosłość Działoszyna - o ogólnym przebiegu wschód-zachód , długość w przybliżeniu 9 km . Jest to teren rolniczo-osadniczy położony około 50-150 m powyżej dna Kotliny Turoszowskiej , częściowo zalesiony .
Obniżenie Zatonia - zlokalizowane jest na południowy wschód od Wyniosłości Działoszyna i tym samym stanowi wschodnie obrzeżenie Kotliny Turoszowskiej
Północne stoki Gór Izerskich - obrzeżenie Kotliny Turoszowskiej na południu i południowym wschodzie, tylko nie wielka ich część leży w Polsce
Kotlina Turoszowska - składa się z czterech mniejszych obszarów fizjograficznych :
Doliny Nysy Łużyckiej
Doliny Miedzianki
Wododziałowego Grzbietu Rybanowickiego
Plateau Kopaczowa
Dolina Nysy Łużyckiej - posiada w morfologii dwa poziomy teras zalewowych na wysokości 1 oraz 2-3 m ponad średni poziom wody w rzece
Dolina Miedzianki - położona we wschodniej części Kotliny Turoszowskiej, tworzy rozległe obniżenie terenu
Wododziałowy Grzbiet Rybanowicki - ciągnie się od południa na północ pomiędzy dolinami Nysy Łużyckiej i Miedzianki . Jego płaska część wznosi się do wysokości 315 m n.p.m. w części środkowej, w części północnej do wysokości 280 m n.p.m. . Średnia wysokość Wododziałowego Grzbietu Rybanowickiego wynosi 50-70 m .
Plateau Kopaczowa - podobnie jak Wododziałowy Grzbiet Rybanowicki
4.Stosunki wodne .
Cały obszar należy do zlewni Nysy Łużyckiej. Rzeka ta posiada system dopływów III rzędu takich jak Miedzianka, Witka, Jasienica. Nysa Łużycka na teren Polski wkracza na wysokości 235 m n.p.m. w odległości 70 km od swych źródeł po stronie czeskiej . Charakteryzuje się dużą zmiennością stanów wody i przepływów w ciągu roku od 4 do 10 m/s . Maksymalne przepływy marzec i wrzesień, jest to związane z topnieniem lodów i opadami letnich deszczy .
5.Warunki klimatyczne .
Na tym rejonie przeważają masy powietrza atmosferycznego pochodzenia oceanicznego i kontynentalnego. Występuje tutaj przewaga cyrkulacji zachodniej. Struktura terenu sprzyja równoleżnikowej wymianie mas atmosferycznych, a zarazem stanowi istotny element modyfikujący ich południkową wymianę gdyż bariera górska Sudetów wywołuje zjawiska fenowe i wzmożone prądy turbulencyjne nad barierą górską. Efekt fenowy wywołany spływem masy powietrza z nad Karkonoszy i gór izerskich ( kierunek S i SE ) powoduje wzrost temperatury powietrza, parowania i usłonecznienia, spadek wilgoci względnej i zachmurzenia oraz wzmożoną turbulencję. Bariera orograficzna i forma kotlinowa obszaru sprzyjają efektom zastoiskowym. Efekt ten powoduje zatrzymanie inwersji termicznej i zahamowanie pionowej wymiany powietrza .
6.Warunki anemologiczne .
Według danych dla Zgorzelca z lat 1960-1990 przeważają wiatry z kierunku SW ( 33,1 % ) i W ( 16,7 % ), które łącznie stanowią około 50 % wszystkich przypadków, cisz w tym obszarze wynosi 19,6 %. Według klas prędkości przeważał wiatr w klasie 0 - 2 m/s ( 35,7 % ) i w klasie 2 - 5 m/s ( 32,6 % ).
Frekwencja kierunków i prędkości wiatru .
klasy |
N |
NE |
E |
SE |
S |
SW |
W |
NW |
C |
suma |
0-2 |
2,0 |
2,3 |
2,8 |
1,2 |
3,0 |
14,6 |
7,0 |
2,8 |
|
35,7 |
2-5 |
1,6 |
2,7 |
2,6 |
0,5 |
1,7 |
12,8 |
7,5 |
3,2 |
|
32,6 |
5-7 |
0,3 |
0,8 |
0,9 |
0,1 |
0,6 |
4,2 |
1,6 |
0,6 |
|
9,1 |
7-10 |
0,1 |
0,2 |
0,2 |
|
0,2 |
1,3 |
0,5 |
0,1 |
|
2,6 |
10-15 |
|
|
0,1 |
|
|
0,2 |
0,1 |
|
|
0,4 |
>15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
19,6 |
suma |
4 |
6 |
6,6 |
1,8 |
5,5 |
33,1 |
16,7 |
6,7 |
19,6 |
100 |
Najczęściej notowane kierunki wiatru pokrywają się z kierunkiem osi doliny Nysy Łużyckiej co sugeruje, że kierunek wiatru modyfikowany jest przez morfologię terenu .
7. Termika powietrza .
Średnia temperatura w roku na tym terenie to 7,9 °C
Średnia amplituda wynosi 18,7 °C
Najchłodniejszy miesiąc to styczeń -1,4 °C
Najcieplejszy miesiąc to lipiec 17,3 °C
Trwałość okresu zimowego (temp. poniżej 0°C) wynosi 67 dni
Trwałość lata (temp. powyżej 15 °C) wynosi 91 dni
Huta Bieli cynkowej „Oława” znajduje w południowo zachodniej części Polski w województwie jeleniogórskim . Powierzchnia ogrodzona zakładu wynosi 28 ha .
W najbliższym sąsiedztwie znajdują się :
Osiedle Poczwarka w kierunku zachodnim
Osiedle Netoperek w kierunku południowo wschodnim
Osiedle Mała Poczwarka w kierunku południowo zachodnim
miejscowość Rude Kitki w odległości 4 km na północny wschód
miejscowość Kacze Łapki w odległości 8 km na południowy wschód
W kierunku północnym od Huta Bieli cynkowej „Oława” znajdują się pola uprawne, na wschód nieużytki, a w kierunku południowym lasy . Na terenach okolicznych brak rezerwatów ochrony przyrody .
Prezentacja Przedsiębiorstwa .
Huta „OŁAWA” S.A. jest dominującym producentem tlenków metali nieżelaznych (spółka zaopatruje 70% rynku krajowego), choć jest spółką stosunkowo małą, jednakże dynamicznie rozwijającą się. Huta reprezentuje wysoki, światowy poziom technologii produkcji bieli cynkowej oraz posiada unikalną w skali światowej technologię produkcji tlenku kadmu, ma jednak w dużym stopniu zużyty majątek trwały. Huta w dużym stopniu uzależniona jest od dostawców cynku i ołowiu będących monopolistami na rynku krajowym. Huta posiada ograniczone możliwości wzrostu wykorzystania zdolności produkcyjnych spółki, ze względu na dotychczasowe możliwości finansowania rozwoju technologii a także ograniczone rozmiary rynku krajowego. Huta posiada możliwość obniżenia materiałochłonności, energochłonności i pracochłonności produkcji dzięki modernizacji technologii produkcji oraz infrastruktury technicznej w związku z planowanymi inwestycjami , które mają być przeprowadzone w ciągu najbliższych 2 lat, huta planuje wdrożenie w tym roku systemu jakości ISO-9000. Huta została skreślona z listy 80 zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska.
Trudności :
- ryzyko wzrostu konkurencji krajowej
- nasilenie konkurencji ze strony zagranicznych przedsiębiorstw dysponujących większymi możliwościami w zakresie technologii, której sprzyjać będzie obniżenie stawek celnych
- możliwość ponoszenia w przyszłości dużych nakładów inwestycyjnych mających na celu dostosowanie procesów produkcyjnych spółki do zaostrzających się wymogów ochrony środowiska
- uzależnienie od światowych cen cynku i ołowiu ustalonych na Londyńskiej Giełdzie Metali
- utrata części dotychczasowych odbiorców w związku z zaostrzającymi się rygorami ekologicznymi dotyczącymi produkcji i zakresu wykorzystania minii ołowianej i bieli cynkowej.
Huta zamierza zaspokajać całość wzrostu zapotrzebowania krajowego przemysłu na tlenki cynku i ołowiu utrzymując przy tym dotychczasową konkurencyjność cenową w stosunku do innych dostawców, a także realizować agresywną akcję promocyjną mającą na celu zwiększenie eksportu w strukturze sprzedaży.
Obecnie Huta „Oława” jest Spółką Akcyjną Skarbu Państwa i zatrudnia 132 osoby.
Produkuje w ruchu ciągłym, w systemie trzy- i czterozmianowym, tlenki metali, a mianowicie:
tlenek cynku,
tlenek ołowiu,
tlenek kadmu.
Wszystkie wyroby produkowane są metodami hutniczymi (suchymi) z czystych chemicznie metali, przy użyciu gazu i energii elektrycznej. Stosowana technologia produkcji oraz używane surowce nie powodują odpadów przemysłowych, stałych ani ciekłych. Największym źródłem zanieczyszczeń środowiska jest emisja pyłów metalurgicznych do atmosfery, ponadto występuje zagrożenie hałasem lecz ze względu na położenie zakładu dotyczy ono tylko terenu huty.
Ponieważ produkowane tlenki metali mają postać drobnoziarnistych pyłów, podstawowym - a zarazem głównym - zadaniem, tak ze wzglądów handlowych (pyły są produktem finalnym), jak i ochrony środowiska, dla którego tlenki metali (szczególnie Pb i Cd) nie są obojętne, jest maksymalne zatrzymanie ich w urządzeniach osadczo- odpylających, tym samym zmniejszenie emisji. W tym celu w latach 80-tych rozpoczęto kompleksową modernizację urządzeń technologicznych i osadczo-odpylających. Realizacja określonych zadań pozwoliła w 1993 roku ograniczyć emisję pyłów metalurgicznych do wielkości mniejszych od dopuszczalnych, określonych decyzją.
Huta „Oława” ma uregulowany stan formalno-prawny w zakresie korzystania ze środowiska. Posiada decyzję określającą emisję dopuszczalną zanieczyszczeń do atmosfery.
Porównanie emisji dopuszczalnej z rzeczywistą w 1993 roku
zanieczyszczenie
|
emisja w Kg / rok |
Wykorzystanie ilości dopuszczalnej |
|
|
dopuszczalna |
rzeczywista |
|
Pył ogólny |
4.652,67 |
900,0 |
ok.19 * |
Tlenek cynku |
2.498,42 |
369,5 |
ok.15 * |
Tlenek ołowiu |
166,25 |
16,7 |
ok.10 * |
Tlenek kadmu |
2,97 |
1,5 |
ok.50 * |
Wynik porównania nie wymaga komentarza.
Cele w zakresie ochrony środowiska.
Cele strategiczne.
Z uwagi na rodzaj produkcji (tlenki Zn, Pb i Cd. w postaci drobnoziarnistych pyłów)
głównym celem strategicznym - w zakresie ochrony środowiska - jest utrzymanie emisji na obecnym, niskim poziomie i jej dalsza minimalizacja.
Następnym etapem strategicznym jest działanie na rzecz dalszej poprawy warunków pracy, szczególnie na stanowiskach uciążliwych.
Takim działaniem jest prowadzona obecnie modernizacja urządzeń odpylających w linii technologicznej produkcji CdO.
Pomimo bardzo małej emisji rocznej, tylko 1,3 kg Cd, Huta dużym nakładem, ok. 1 mld zł, realizuje wymianę przestarzałych, uciążliwych w obsłudze filtrów workowych na nowoczesne filtry pulsacyjne. Ekonomiczne przedsięwzięcie niezasadne (zmniejszenie emisji Cd o 1,3 kg/r), jednak zdecydowana poprawa warunków pracy uzasadnia to działanie.
Cel bliższy.
Najbliższym celem jest doprowadzenie do skreślenia Huty „Oława” S.A. z listy zakładów najbardziej uciążliwych dla środowiska w skali kraju, ponieważ mimo tak radykalnego zmniejszenia emisji pyłów metalurgicznych (szczególnie Pb i Cd), jedynego źródła zanieczyszczeń, spełnieniu wszystkich warunków określonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, zakład nadal znajduje się na wspomnianej liście.
Bilans masowy.
Surowce.
Cynk - 3,968 Mg
Ołów - 3,949 Mg
Kadm - 59 Mg
Gaz - 3,308 ⋅ 106 m3
Energia - 2,612 MWh.
Produkcja.
Tlenek cynku - 4,830 Mg
Tlenek ołowiu - 4,354 Mg
Tlenek kadmu - 66 Mg.
Odpady.
Emisja pyłów:
cynku - 0,300 Mg
ołowiu - 0,014 Mg
kadmu - 0,0013 Mg.
Odpady stałe - recykling:
cynkonośne - 24 Mg
w tym :
zgarów - 24 Mg
kryształów - 10 Mg
szaraku - 22 Mg - biel paszowa
ołowianonośne - 20 Mg
kadmonośne - 0,9 Mg.
Uwaga:
Zakład nie wytwarza odpadów przemysłowych stałych ani ciekłych w rozumieniu przepisów.
Identyfikacja miejsc i przczyn powstawania odpadów.
Stosowany w zakładzie proces technologiczny nie powoduje powstawania odpadów przemysłowych stałych ani ciekłych.
Jedyny odpad - emisja pyłów metalurgicznych (szczególnie PB), została zmniejszona do wielkości technicznie możliwej.
W związku z powyższym, zespół skoncentrował swą uwagę na odpadkach użytkowych (metalonośnych) zagospodarowanych w recyklingu.
Na podstawie obserwacji linii technologicznych w zakładzie, zespół przeprowadził szczegółową identyfikację miejsc i przyczyn powstawania odpadów użytkowych, zawierających średnio ok. 80 % metalu.
Stwierdził, że powstają one w następujących miejscach:
W procesie produkcji tlenku cynku:
w topieniu cynku - powierzchniowe utlenianie ciekłego cynku spalinami (zgary)
w komorze odparowania - utlenianie par cynku spalinami na skutek rozszczelnienia przepony (kryształy)
w komorze reakcyjnej - spiekanie się ziaren tlenku cynku w aglomeraty (szarak).
W procesie produkcji tlenków ołowiu:
w topielniku ołowiu - powierzchniowe utlenianie ciekłego ołowiu (zgary)
w utleniaczu - klejenie się tlenku do ścian utleniacza.
W procesie produkcji tlenków kadmu:
na wylocie z retoryty - spiekanie się ziaren tlenku kadmu
Po przeanalizowaniu źródeł i przyczyn ich powstawania oraz ilości odpadów, zespół postanowił poddać procedurze minimalizacji instalację do produkcji bieli cynkowej - ZnO.
Opis instalacji.
Biel cynkowa (ZnO) produkowana jest w Hucie od początku istnienia, blisko 150 lat. Technologia produkcji nie uległa zmianie, natomiast urządzenia technologiczne i osadniczo-odpylające zostały całkowicie zmienione, są nowoczesne o wysokiej sprawności.
Technologia produkcji bieli cynkowej polega na:
stopieniu cynku elektrolitycznego,
odparowaniu ciekłego cynku,
utlenieniu par na biel cynkową,
zatrzymaniu produktu w podciśnieniowej instalacji osadniczo-odpylającej.
Opis technologii.
Cynk w postaci płyt podawany jest przez automatyczne urządzenie załadowcze, z regulowaną wydajnością, do pieca topielnego. W topielniku, ogrzewanym spalinami z pieca destylacyjnego, cynk zostaje stopiony i grawitacyjnie spływa do pieca destylacyjnego.
W piecu destylacyjnym, w wyniku intensywnego ogrzewania gazem, następuje odparowanie cynku. Pary cynku wypływają do komory reakcyjnej pieca, gdzie następuje ich utlenienie (spalenie) na biel cynkową.
Piec destylacyjny składa się z komory dolnej (destylacyjnej) wykonanej z karborundu, w której temperatura wynosi ok. 900 °C oraz komory górnej - wykonanej z materiałów wysokoglinowych, w której temperatura nie przekracza 1400 °C. Komory rozdziela cienka przegroda (przepona) karborundowa o specjalnej konstrukcji.
W komorze ogniowej zabudowane są palniki gazowe, do których doprowadzony jest gaz opałowy i powietrze ogrzane w rekuperatorze (wymienniku ciepła). Spaliny z komory ogniowej pieca destylacyjnego odprowadzone są do kanału spalinowego i kierowane do topielnika oraz rekuperatora, w którym następuje podgrzanie powietrza palnikowego dostarczanego przez wentylator. Schłodzone spaliny z rekuperatora kierowane są do komina, a powietrze podgrzane do 450 °C odprowadzane jest do palników.
Pary cynku powstałe w komorze destylacyjnej wpływają do komory reakcyjnej, gdzie ulegają utlenieniu (spaleniu).
Przy spalaniu par, nieduże ilości grubych, spieczonych cząstek tlenku cynku (tzw. Szaraku) są odpadem użytkowym. Z tych odpadów, po przesianiu, uzyskuje się biel cynkową gorszego gatunku (biel paszowa) i hutniczy tlenek cynku, kierowany do przerobu.
Podstawowa część tlenku cynku, będąca produktem procesu, wciągane jest z gazami do komór osadczych, gdzie następuje osadzenie pyłu i schłodzenie gazów, które w układzie podciśnieniowym kierowane są do filtra tkaninowego, gdzie po dokładnym odpyleniu, wentylatorem podawane są do emitora.
Biel z komór osadczych i filtra, układem przenośników przesyłana jest do zbiornika pakowaczki i pneumatycznie pakowana w worki wentylowe.
Do produkcji bieli cynkowej huta posiada trzy linie technologiczne. Produkcja prowadzona jest w ruchu ciągłym w systemie trzyzmianowym.
Sytuacja ekologiczna.
Huta ma uregulowany stan formalno-prawny w zakresie korzystania ze środowiska,
nie przekracza dopuszczalnej wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery, określonych decyzją,
nie wytwarza odpadów przemysłowych stałych ani ciekłych,
nie płaci kar za stosowanie środowiska.
Zakład jest rentowny, a sytuacja finansowa dobra.
Reasumując:
Huta nie wytwarza odpadów stałych ani ścieków przemysłowych,
jedyny strumień odpadów - emisja tlenków metali jest dużo mniejsza od dopuszczalnych,
opłata za korzystanie ze środowiska wyniosła w 1993 roku 171 mln zł. tj. 1,5 % kosztów ogólnozakładowych,
w 1993 roku nakłady na inwestycje związane z ochroną środowiska wyniosły 3.332,- mln zł. Co stanowi ok. 30% kosztów ogólnozakładowych,