USTRÓJ POLITYCZNY USA

HISTORIA USA

XVI wiek-początek kolonializmu

XVII wiek-umocnienie pozycji Anglików na

wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej

II połowa XVII wieku i początki XVIII-

pierwsze dążenia miejscowych do

zwiększania uprawnień instytucji

przedstawicielskich i samorządów

lokalnych

narastanie opozycji wobec metropolii,

początki walk o zachowanie autonomii

1774 Filadelfia- spotkanie 55 delegatów z

12 kolonii (jeszcze bez Georgii)- pierwszy

Kongres Kontynentalny

1775-1783- wojna o niepodległość

1775- drugi Kongres Kontynentalny z

udziałem przedstawicieli 13 kolonii

zaczyna dojrzewać przeświadczenie, że

zjednoczone kolonie są i mają prawo być

wolnymi i niepodległymi stanami

4 lipiec 1776- uchwalenie przez Kongres

Kontynentalny Deklaracji Niepodległości

Stanów Zjednoczonych, nieco później

Artykułów Konfederacji i Wiecznej Unii

1783- Anglia uznała niepodległość

Stanów Zjednoczonych

powołanie Konwencji Konstytucyjnej i

uchwalenie 17 września 1787r.

Konstytucji Stanów Zjednoczonych

KONSTYTUCJA USA

Składa się z :

wstępu- „My, Naród Stanów

Zjednoczonych, w celu umocnienia Unii,
ugruntowania sprawiedliwości,
zapewnienia spokoju i środków na własną
obronę, stworzenia powszechnego
dobrobytu, zabezpieczenia dla nas i dla
potomnych błogosławieństw wolności
przyjmujemy i ustanawiamy tę oto
Konstytucję Stanów Zjednoczonych
Ameryki”

siedmiu artykułów:

Pierwszy (10 paragrafów), drugi (4) i

trzeci (3)- odzwierciedlają
monteskiuszową zasadę podziału
władzy

Czwarty ustala model relacji pomiędzy

władzą federalną a stanami



piąty określa sposób proponowania i

ratyfikowania poprawek to konstytucji

 szósty precyzuje, co stanowi najwyższe

prawo obowiązujące w całym państwie

 siódmy określa warunki wejścia

konstytucji w życie

27 poprawek

Najważniejsze poprawki :



1791- dziesięć poprawek gwarantujących

swobody obywatelskie- Karta Praw

 1865- poprawka na mocy której zniesiono

niewolnictwo

 1868- za obywateli Unii i poszczególnych

stanów uznano tych, którzy się tam
urodzili

 1870- zapewniono prawa wyborcze

niezależnie od rasy, koloru skóry i
wcześniejszego niewolnictwa

 1920- prawa wyborcze otrzymały kobiety

Specyficzne cechy systemu

politycznego USA

trójpodział władzy na zasadzie

separacji

federalizm- poszczególne stany mają

własne władze ustawodawcze,
wykonawcze i sądownicze. Federalizm
umożliwił stanom szeroką autonomię,
obywatelom zaś samorządność.

system partyjny złożony z dwóch

ogólnokrajowych partii
Demokratycznej i Republikańskiej

WŁADZA

USTAWODAWCZA

KONGRES

Władza ustawodawcza należy do

Kongresu złożonego z :

Izby Reprezentantów
Senatu

KOMPETENCJE KONGRESU :

nakładanie podatków
zaciąganie pożyczek
regulowanie handlu z innymi państwami
emisja pieniądza
tworzenie sądów
wypowiadanie wojny i utrzymywanie

armii

popieranie rozwoju nauki i kultury

IZBA REPREZENTANTÓW

początkowo składała się z 65 osób,

w 1929 ustalono ich liczbę na 435

liczba mandatów jakie otrzymują

poszczególne stany zależy od liczby
mieszkańców

kadencja w Izbie Reprezentantów

trwa dwa lata , a jej członkowie są
wybierani w wyborach powszechnych

KOMPETENCJE WŁASNE :

zwykłą większością głosów stawia

wysokich urzędników w stan
oskarżenia

SENAT

w skład wchodzą senatorowie

wybierani po dwóch z każdego Stanu
na 6-letnią kadencję
w celu zachowania ciągłości prac,
składu Senatu nie odnawia się w całości,
co dwa lata wybierana jest

⅓

senatorów

przewodniczącym Senatu jest z urzędu

• wiceprezydent USA

KOMPETENCJE WŁASNE

•

prawo sądzenia osób piastujących wysokie

stanowiska państwowe

• zatwierdzanie wskazanych przez prezydenta

wysokich urzędników państwowych

• ratyfikowanie umów międzynarodowych

wybory do obu izb odbywają się

równolegle z wyborami prezydenckimi

każda izba ustala regulamin i ustala

sobie wewnętrzną działalność

w celu usprawnienia prac nad

projektami ustaw powoływane są
komisje stałe, podkomisje, kilka
komisji wspólnych obu izb oraz
komisje uzgodnień

obie izby w nadzwyczajnych

okolicznościach mogą kreować władzę
wykonawczą. Izba Reprezentantów
wybiera wówczas prezydenta, a Senat
wiceprezydenta

WŁADZA WYKONAWCZA

PREZYDENT

łączy funkcję głowy państwa i szefa

rządu

wybierany jest wraz z wiceprezydentem

na okres 4-letniej kadencji, od 1951 roku
z możliwością jednej reelekcji

KOMPETENCJE

PREZYDENTA:

za zgodą

⅔

senatorów powołuje

wysokich urzędników federalnych, w tym

15 sekretarzy stanu kierujących

departamentami, sędziów Sądu

Najwyższego

odpowiada za wdrożenie w życie prawa

ustanowionego przez Kongres

odpowiada za politykę zagraniczną USA
zawiera traktaty międzynarodowe za

zgodą

⅔

Senatu

również za zgodą Senatu mianuje

ambasadorów, konsulów

jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych
posiada prawo łaski

orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz

praktyka ustrojowa rozszerzyły
konstytucyjne zapisy dotyczące
uprawnień prezydenta i zapewniły
prezydentowi szczególna rolę w życiu
społecznym i polityce amerykańskiej

np. konstytucja nie precyzuje jak mają

być odwoływani ze stanowisk sekretarze
stanu, to jednocześnie otwiera przed
prezydentem nieograniczoną władzę w
tym zakresie

Posiada również nieograniczoną władzę

w przypadku wydawania poleceń i żądań
ich wykonywania w obrębie całej władzy
wykonawczej

Prezydent posiada prawo weta

dwóch rodzajów:

regularne – odmowa podpisania

ustawy, która może być odrzucona

większością 2/3 głosów Kongresu

(co zdarza się bardzo rzadko)

tzw. kieszonkowe – w sytuacji gdy

projekt ustawy trafia do podpisu w

ciągu ostatnich 10 dni sesji

Kongresu, prezydent może nie zająć

stanowiska wobec tego projektu, co

nie pozwala na wejście ustawy w

życie

Wybory prezydenckie

Kandydować może obywatel USA, mający minimum

35 lat, zamieszkujący w USA przez co najmniej 14

lat, posiadający pełnię praw publicznych.
Zgłaszać kandydatów mogą grupy wyborców, partie

polityczne, a także sama osoba zainteresowana

kandydowaniem. Za poszczególnymi kandydatami

opowiadają się delegaci reprezentujący

poszczególne stany.
W wyborach powszechnych wyborcy w

poszczególnych stanach oddają głosy na elektorów

którzy reprezentują określonych kandydatów. Z

każdego stanu pochodzi tylu elektorów, ilu ma on

przedstawicieli w Kongresie. Kolegium elektorskie

liczy 538 członków
Głosowanie powszechne odbywa się we wtorek po

pierwszym poniedziałku listopada roku

wyborczego, a głosowanie w kolegium elektorów w

grudniu. Prezydentem zostaje kandydat, który

uzyskał bezwzględną większość wszystkich głosów

elektorskich.

WICEPREZYDENT

Wiceprezydent jest przede

wszystkim przewodniczącym Senatu

i kieruje jego pracami. Jeżeli prezydent

umrze w czasie sprawowania urzędu albo

jest w stanie trwałej niezdolności do jego

sprawowania, zastępuje go wiceprezydent,

który pełni to stanowisko do końca

kadencji.

Jeżeli wiceprezydent umrze lub jest w

stanie trwałej niezdolności do

sprawowania urzędu, prezydent wyznacza

osobę na to stanowisko. Nowy

wiceprezydent musi zostać zaakceptowany

przez obie izby, które muszą udzielić mu

poparcia większością głosów

Richard Cheney

WŁADZA SĄDOWNICZA

SĄD NAJWYŻSZY:

Stoi na najwyższym szczeblu sądownictwa

od 1869 w myśl decyzji Kongresu
składa się z

•

9 sędziów, w tym z przewodniczącego

KOMPETENCJE:

• bada zgodność ustaw federalnych z

konstytucją, jak również ustaw
podejmowanych w stanach z
konstytucją i ustawodawstwem
federalnym

• pełni rolę arbitra w konfliktach

politycznych

•

stoi na straży systemu hamulców i

równowagi

Pośredni szczebel sądownictwa

tworzy 11 sądów apelacyjnych

Na najniższym szczeblu sądownictwa

federalnego działają 94 sądy
dystryktowe, rozstrzygające w
pierwszej instancji spory cywilne i
karne (od ich wyroków można się
odwołać do sądów apelacyjnych)

Działające w systemie trójstopniowym

sądy zachowują we wszystkich
przypadkach niezależność od innych
władz.