SYSTEM PARTYJNY

STANÓW

ZJEDNOCZONYCH

System dwupartyjny (dwóch partii

dominujących)

– system występujący w

państwach demokratycznych,

charakteryzujących się polaryzacją sympatii

wyborców, przez co na scenie politycznej

danego państwa widoczne są jedynie dwie

partie. Pozostałe partie są zmarginalizowane

przez dwóch potentatów, przez co ich poglądy

ulegają zradykalizowaniu (np. Libertarian

Party lub Constitution Party w USA).

Ciekawym zjawiskiem występującym w

systemach dwupartyjnych jest tzw.

gabinet cieni, „rząd oczekujących”

będący odpowiednikiem rządu,

tworzonym przez partię opozycyjną i

komentującym posunięcia gabinetu

„rzeczywistego”

Znamiennym rysem systemu partyjnego USA jest

fakt, że w niewielkim stopniu odzwierciedla on

konflikty klasowe. Geneza amerykańskiej

dwupartyjności tkwi w walce między federalistami

A. Hamiltona – zwolennikami silnej władzy

centralistycznej, reprezentowali Północ oraz w

jakimś stopniu interesy mieszkańców miast – a

antyfederalistami T. Jeffersona, którzy określali się

mianem demokratycznych republikanów, domagali

się większej samodzielności poszczególnych

stanów uszczuplenia władzy centralnej.

Reprezentowani byli przez właścicieli,

niewolników oraz interesy ludności wiejskiej.

Geneza systemu partyjnego
USA

W czasach kiedy prezydentem był Andrew

Jackson (1829 – 1837) partia

demokratycznych republikanów

przekształciła się w masową partię pod

nazwą Partia Demokratyczna (1830r.) -

wprowadziła ona instytucję

ogólnonarodowej konwencji wybierającej

kandydata na prezydenta i ustalającej

program partii, natomiast Partia

Federalistów przeżywała ciężki kryzys.

Za prezydentury Jacksona wprowadzono

ustawę o urzędach państwowych,

przekształcając wiele stanowisk w funkcje

wyboru. Konsekwencją było powstanie

słynnego „systemu łupów” polegającego na

tym, że nowo wybrany prezydent zwalniał

wszystkich urzędników i mianował

nowych, ściśle związanych z jego partią. W

skutek tego partie przekształciły się nie

tylko w narzędzie zdobywania władzy, lecz

także w instrument służący do obsadzania

posad oraz zapewnienia za ich

pośrednictwem dochodów wybranym

członkom partii. System ten został

zniesiony dopiero na początku XX wieku.

Wyrazem opozycji wobec Partii

Demokratycznej było utworzenie w 1834 roku

Partii Wigów, popierających rozwój

przemysłu i handlu. Kontrowersje wobec

niewolnictwa podzieliły wewnętrznie

demokratów na zwolenników niewolnictwa

(tzw. Hunkers) i opozycjonistów (tzw.

Barnburners). Opozycjoniści wnieśli projekt

ustawy, który zabraniał wprowadzenia

niewolnictwa na zdobywanych terytoriach. Z

ta ustawą nie zgodziła się senacka frakcja. W

1848 r. powstała Partia Wolnej Ziemi złożona

z opozycjonistów Partii Demokratycznej oraz

ze zwolennikami wprowadzania

niewolnictwa. Jednak znaczna część byłych

demokratów wycofała się z tej partii w 1850r.

W 1854 r. powstała Partia

Republikańska. Republikanie w okresie

narastania wojny domowej i upadku

wigów (1855r.) potrafili zaproponować

atrakcyjny program, który spełniał

postulaty wszystkich walczących z

niewolnictwem. Pojawienie się Partii

Republikańskiej było równoznaczne ze

stworzeniem drugiego filaru w systemie

partyjnym. Ta partia nawiązuje do

federalistów. Okres stabilizacji obu

partii trwał aż do 1932 roku.

W 1932 roku Partia Demokratyczna

przeżywała kryzys po wojnie domowej.

Prezydentem zostaje F.D. Roosevelt

Demokraci kładą nacisk na potrzebę

uwzględnienia interesów grup

upośledzonych, natomiast Republikanie

umacniają swój konserwatywny

wizerunek.

W amerykańskim systemie partyjnym pojawiły

się partie trzecie, lecz umiejętna taktyka

dwóch wielkich partii, polegająca na

włączaniu postulatów nowych ugrupowań do

swoich programów, uniemożliwiła ich

umocnienie i dalsze działanie. Tak się stało z

ruchem populistycznym pod koniec XIX

wieku, który przez kilka lat stanowił trzecią

partię w amerykańskim systemie partyjnym.

Umocnienie Partii Demokratycznej stanęło na

przeszkodzie rozwojowi ruchów lewicowych.

Wszystko to sprzyjało stabilizacji

amerykańskiego systemu dwupartyjnego.

Po 1932 roku zaznaczyła się przewaga Partii

Demokratycznej. Zapoczątkował ją program

„Nowego Ładu” zaproponowany przez Franklina

Delano Roosevelta. Sukcesy tego programu

umacniały dominację tej partii. Partia

Republikańska przeżywała kryzys osiągnięcia

bardzo słabych wyników w wyborach (przy

kolejnej kampanii prezydenckiej w 1936 r.

demokraci zdobyli 532 z 531 głosów

elektorskich).

Po II wojnie światowej pozycja Republikanów

uległa poprawie (dwa zwycięstwa Dwighta

Eisenhowera). Jednak stracili oni kontrolę nad

Kongresem, a kolejne wybory wygrali demokraci

(John Kennedy – 1960 oraz Lyndon Johnson –

1964 r.)

Republikanie po krótkich starciach

wewnętrznych odzyskali swoja pozycję i

prezydentem został Ronald Reagan (lata

80). Następne prezydentury:

* George H.W. Bush – 1989-1993 – Partia

Republikańska

* William J. Clinton – 1993-2001 – Partia

Demokratyczna

* George w. Bush – 2001-2009 – Partia

Republikańska

* Barack H. Obama – 2009 – Partia

Demokratyczna

System dwupartyjny umacnia również

sposób instytucjonalizacji prawnej.

Konstytucja amerykańska nie reguluje

pozycji prawnej partii politycznych. Nie ma

też ustaw federalnych o partiach

politycznych. Szczegółowa

instytucjonalizacja prawna dokonywana jest

w ustawodawstwie stanowym.

Instytucjonalizacja systemu
partyjnego

Ustawy stanowe regulują m.in.:

Ustawy stanowe regulują m.in.:

*sposób wybierania delegatów na partyjne

konwencje

lokalne (hrabstw, stanów),
*terminy zwoływania konwencji,
*terminarz i sposób działania,
*sposób wyznaczania urzędników partyjnych,
*sposób kwalifikowania kandydatów do wyborów,
*sposób wybierania przez partie delegatów na
konferencje krajową,
*sposób finansowania kampanii wyborczej,
*sposób prowadzenia prawyborów.

Przepisy prawa

Systemowi dwupartyjnemu sprzyjają stosowane w

USA zasady państwowego finansowania partii

politycznych (finansowanie większych partii).

Kongres przyznaje z funduszy federalnych

kwoty, które rekompensują wydatki partii

poniesione podczas konwencji normalizacyjnych

oraz koszty prowadzenia działalności. Partie

polityczne korzystają również ze świadczeń od

osób prywatnych. Zasady tego finansowania

określa rozbudowane na szczeblu federalnym

ustawodawstwo o finansowaniu partii

politycznych.

Finansowanie

Charakterystyka

Zasady przynależności do partyjnej

określa ustawodawstwo stanowe, a nie

statut partii. Są one jednakowe dla

republikanów i demokratów.

Przynależność do partii sprowadza się do

uczestnictwa w prawyborach. Nie

występuje członkostwo stałe.

Liczba członków partii określa się liczbą

głosów oddanych na kandydata w

wyborach prezydenckich. Nie płaci się

składek partyjnych.

Przywódcą partii jest kandydat na

prezydenta lub aktualny prezydent.

Kandydaci na prezydenta nie muszą być

koniecznie członkami partii.

Partie są zdecentralizowane. Nie mają

centralnego organu opracowującego

dyrektywy polityczne czy programy.

Wewnętrzna spoistość partii oparta

jest na wspólnocie insertów i

tradycji, a nie na integracji

ideologicznej czy dyscyplinie

organizacyjnej, jak w państwach

europejskich.

Struktura organizacyjna obu wielkich partii

formalnie jest podobna do innych partii na

świecie, z tym, że nie ma tutaj niższych form

organizacyjnych zrzeszających masy

członkowskie.

Na czele partii stoją komitety ogólnokrajowe –

National Committees - formalnie wybierane co 4

lata przez zjazdy partyjne. Na niższym szczeblu

znajdują się komitety okręgowe – County

Committees, a na samym dole władze lokalne –

Local Executive. Każdy szczebel partii uprawia

własną politykę mającą za główne zadanie

organizacje wyborów władzy miejscowej i

nadrzędnej.

Struktura organizacyjna partii
politycznych

Na czele komitetu ogólnokrajowego stoi

przewodniczący, który kieruje aparatem

partyjnym oraz zajmuje się sprawami

organizacyjnymi (jest oficjalnym

reprezentantem, utrzymuje kontakty z

elektoratem, mediami, liderami partyjnymi w

kongresie). Zadania komitetu:

*planowanie i organizowanie konwencji

prezydenckiej,

*określenie zasad wyboru delegatów,

*ustalenie dyscypliny partyjnej.

Komitet zbiera się dwa razy w roku. Powoływanie

komitetów odbywa się według bardzo

zróżnicowanych zasad, ustalonych przez lokalne

ustawodawstwo

System wyborczy w USA opiera się na

większości względnej, która połączona

jest z jednomandatowymi okręgami

wyborczymi (przy wyborze kandydata

liczy się bardziej jego osobowość, a nie

jego program).

Partie amerykańskie nie maja stałych

programów. Oblicze programowe obu

partii budowane jest na podstawie

platform wyborczych, przyjmowanych co

4 lata.

Dotychczasowy rozwój programów obu

partii amerykańskich wykazuje, że

różnice między nimi narastają w

okresach kryzysów gospodarczych.

Założenia programowe

Partia Demokratyczna – łączy środowisko

centrowe i centrolewicowe.

Koncepcje programowe partii Demokratycznej

czerpią z wielkich programów liberalnych

„Nowego Ładu” F.D. Roosevelta i „Nowych

Horyzontów” J.F. Kennedy`ego.

Demokraci opowiadają sie za określonym

uczestnictwem państwa w gospodarce i

utrzymaniem niektórych programów z

zakresu polityki społecznej.

Założenia programowe -
DEMOKRACI

Założenia programowe -
REPUBLIKANIE

Partia Republikańska dziali się na:

ideałów, konserwatywnych liberałów,

konserwatystów oraz

neokonserwatystów.

Partia Republikańska ma program wybitnie

konserwatywny. Jest on rozwinięciem

koncepcji „Nowego Republikanizmu”.

Państwo powinno zajmować się utrzymaniem

bezpieczeństwa i porządku publicznego

rezygnując w szerokim zakresie z funkcji

ekonomicznych i socjalnych.

Partia Republikańska bardziej niż Partia

Demokratyczna akcentuje przywiązanie do

wartości chrześcijańskich, np.

Republikanie sprzeciwiają się legalizacji

aborcji, eutanazji, narkotyków czy

związków homoseksualistów. Są

zwolennikami prawa uczniów do modlitwy

w szkołach publicznych. Republikanie

sprzeciwiają się również większemu

napływowi imigrantów do USA. Są też

zwolennikami surowego, prostego prawa

np. stosowania kary śmierci.

W systemie partyjnym istnieją inne partie, które

nie mają jednak znaczenia politycznego. Mają

one najczęściej charakter ideologiczny, a nie

wyborczy, pragmatyczny, jak Partia

Demokratyczna i Partia Republikańska. Są to

partie o bardzo zróżnicowanym charakterze:

* prawicowym np. Amerykańska Partia

Niezależna, Amerykańska Partia Nazistowska;

* liberalne, np. Amerykańska Partia Pracy,

Partia Liberalna, Partia Postępowa;

* socjaldemokratyczne np. Partia

Socjaldemokratów;

* od 1919 roku działa również Komunistyczna

Partia Stanów Zjednoczonych.

Partie polityczne USA -
wpływy

1. System partyjny w Stanach Zjednoczonych to system

dwupartyjny.

2. Dwie dominujące partie w USA to Partia

Demokratów – centrowe i

centrolewicowe, oraz Partia Republikanów –

konserwatyści.

3. W Stanach Zjednoczonych występują okręgi

jednomandatowe.

4. W strukturze organizacyjnej nie występują

zrzeszające się masy

członkowskie. Na czele partii stoją komitety

ogólnokrajowe,

następnie komitety okręgowe, a na samym dole

władze lokalne.

5. Wewnętrzna spoistość partii oparta jest na

wspólnocie interesów i

tradycji, a nie na integracji ideologicznej czy

dyscyplinie

organizacyjnej, jak w partiach europejskich.

Podsumowanie

Bibliografia:

* Wojtaszczyk A. Konstanty, Współczesne systemy

partyjne, Warszawa 1992r.

* Żmigrodzki Marek (red.), Encyklopedia politologii.

Tom III, Zakamczyce 1999r.

* Sokół W., Żmigrodzki M., Współczesne partie i

systemy partyjne, Lublin 2003r.