Jan Józef Szczepański

Urodził się w 1919 w Warszawie, zmarł w 2003 w Krakowie. Prozaik, reporter, eseista, scenarzysta filmowy, tłumacz.

Pisarz o najbardziej "męskim" ze wszystkich polskich autorów życiorysie, a przy tym chyba ze wszystkich najskromniejszy; żołnierz kampanii wrześniowej 1939, uczestnik ruchu oporu, partyzant, alpinista, żeglarz i podróżnik. Wybitny autorytet moralny: autor głębokich refleksji o laickich źródłach etyki ("Przed Nieznanym Trybunałem "), pisarz nieugięty wobec nacisków polityki, ostatni prezes rozwiązanego przez władze stanu wojennego Związku Literatów Polskich, do końca walczący o jego istnienie, co opisał w głośnej książce"Kadencja".

Jest autorem prozy wojennej: prostej opowieści o wrześniowej klęsce ("Polska jesień"), a przede wszystkim opowiadań partyzanckich ("Buty"), w których mierzy się krytycznie z heroiczną legendą "leśnych ludzi". Przejmująca jest także gorzka opowieść o życiu młodziutkiego polskiego powstańca z r. 1863, emigranta do Francji i niedoszłego zabójcy cara Aleksandra II ("Ikar", "Wyspa"). Szczepański był piewcą ludzi i spraw przegranych, bolesnych, niejednoznacznych moralnie, zdaje się niekiedy bezlitosny, nie oszczędza swym bohaterom drastycznych doświadczeń, obnaża ciemne i wstydliwe strony ich życiorysów. Uprawiał z równym powodzeniem powieść i nowelistykę. Umiał też opowiadać zabawne anegdoty - czasem fantastycznie zmyślone ("Portki Odysa"), czasem oparte na własnych życiowych przygodach, które traktuje bez żadnej celebracji ("Historyjki"). Wrażliwy na urodę świata i wielość kultur: rozliczne podróże opisał w serii reportaży z kilku kontynentów, był też wybitnym scenarzystą filmowym.

(...) w możliwościach literatury leży zarówno podsuwanie sromotnych usprawiedliwień, jak i rzucanie wspaniałych wyzwań. (J.J. Szczepański "Przed nieznanym trybunałem")

Źródło: www.polska2000.pl; Copyright: Stowarzyszenie Willa Decjusza, 2001

Bibliografia:

• "Portki Odysa" (powieść), Warszawa: Czytelnik, 1954.

• "Polska jesień" (powieść), Kraków, WL, 1955.

• "Buty i inne opowiadania", Kraków: WL, 1956.

• "Pojedynek" (powieść), Kraków: WL, 1957.

• "Tombakowy pierścionek i inne opowiadania" (Współautor: B. Mańkowski), Warszawa: Czytelnik, 1957.

• "Dzień bohatera" (opowiadania), Warszawa: Czytelnik, 1959.

• "Zatoka białych niedźwiedzi" (reportaż), Kraków: WL, 1960.

• "Motyl" (opowiadanie), Warszawa: Czytelnik, 1962.

• "Do raju i z powrotem" (reportaże), Warszawa: Czytelnik, 1964.

• "Czarne i białe" (reportaże), Kraków: WL, 1965.

• "Ikar " (powieść), Warszawa: Czytelnik, 1966.

• "Wyspa", Warszawa: Czytelnik, 1968.

• "Świat wielu czasów. Wrażenia z podróży do Ameryki Południowej", Kraków: WL, 1969.

• "Koniec westernu " (reportaże), Warszawa: Czytelnik, 1971.

• "Opowiadania dawne i dawniejsze", Kraków: WL, 1973.

• "Rafa "(opowiadania), Warszawa: Czytelnik, 1974.

• "Przed Nieznanym Trybunałem" (eseje), Warszawa: Czytelnik, 1975.

• "Kipu " (powieść), Kraków: WL, 1978.

• "Autograf" (opowiadania i dramat), Warszawa: Czytelnik, 1979.

• "Trzy podróże" (reportaże), Kraków: WL, 1981.

• "Trzy czerwone róże" (opowiadania), Kraków: WL, 1982.

• "Nasze nie nasze " (reportaże), Kraków: Znak, 1984.

• "Kadencja" (wspomnienia), Kraków: Oficyna Literacka, 1986.

• "Kapitan" (powieść), Paryż: Libella, 1986.

• "Ultima Thule" (opowiadania), Warszawa: Czytelnik, 1987.

• "Maleńka encyklopedia totalizmu", Kraków: Znak, 1990.

• "Historyjki" (opowiadania), Warszawa: Czytelnik, 1990.

• "Mija dzień" (opowiadania), Kraków: WL, 1994.

• "Jeszcze nie wszystko" (opowiadania), Kraków: Baran i Suszczyński, 1997.

• "Wszyscy szukamy" (eseje), Warszawa: Biblioteka "Więzi", 1998.

• "Rozłogi", Kraków: WL, 2001.

• "Obiady przy świecach" (wybór opowiadań), Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2004.

---