14. Wschodnia transformacja kulturowa za czasów Justyniana-narodziny sztuki bizantyjskiej.

W 527 roku Justynian I obejmuje tron Cesarstwa Bizantyńskiego po zmarłym Justynie. Wraz z dojściem do władzy rozpoczął rozwój cesarstwa. W okresie wojen, pracuje nad zbiorem praw rzymskich (528-534) nazwanych: Corpus Iuris Civilis lub po prostu kodeksem Justyniana. W tym celu powołał specjalną komisję, w skład której weszło 7 urzędników cesarskiej administracji wyższego szczebla. Doprowadziło to, do usystematyzowania prawa rzymskiego.

Jego zoną była Teodora, która była chorobliwie władcza ( według Heleny). Sam Justynian była fanatykiem i słynął z jednych z największych prześladowań pogan. Wprowadził koniec kultu Izydy, a także doprowadził do zamknięcia Akademii Platońskiej. Przyjął tytuł Basileusa (autokraty), wprowadził również cezaropapizm, oznaczało to, że cesarz zwoływał synody i decydował o dogmatach.

Za jego czasów wprowadzono nowy model kościołów: centralnych, przesklepionych kopułą. Była to architektura imperialna, była manifestem potęgi władcy i ortodoksji chrześcijańskiej.

Największym założeniem i najbardziej spektakularnym jest Kościół Mądrości Bożej- Hagia Sophia, wybudowany w Konstantynopolu w 532-537 roku. Jej architektami był Izydor z Miletu i Anthemiost z Tralles. Jest to 3-nawowa bazylika na planie centralnego kwadratu i ogromną kopułą nad centralnym przęsłem, w pozostałych przęsłach 2 półkopuły, na osi wschód-zachód niewielka apsyda poprzedzona niewielkim atrium i transeptem. Zastosowano tutaj grę świateł, gęsta siatka okien między kopułą daje wrażenie lekkości. Półkopuły zdobione bogatymi mozaikami.

Następnym obiektem jest San Vitale w Rawennie z 536-547 roku. Jest to budowla na planie oktogonu, 2-kondygnacyjna z obejściem i wieńcem 7 eksedr w centrum przykrytym kopułą. Nisze te są 2-kondygnacyjne z arkadowaniem. Na osi znajduje się prezbiterium poprzedzone kwadratowym przęsłem. Od południowego-wschodu przylega podłużny narteks, jego oś nie pokrywa się z osią kościoła. Kapitele zostały sprowadzone z Bizancjum, w przęśle, apsydzie i prezbiterium umieszczono bogate mozaiki. Całość wpasowuje się w model świątyń justyniańskich odnoszących się do imperialnej idei władzy.

Następną realizacja jest kościół Sergiusza i Bachusa w Konstantynopolu z ok. 536 roku. Wzorcem San Vitale w Rawennie. Nawiązuje do złotego oktogonu w Antiochii. Z zewnątrz prezentuje się kwadratowa bryła a wewnątrz poligonalna. Rytm półkolisty i ortogonalny, opływowa przestrzeń.

Kolejny kościół bizantyński to Hagia Eirene- Kościół Pokoju Bożego w Konstantynopolu. Powstał w 532r. a przebudowany w 564 r. Jest to bazylika kopułowa o nietypowym zdecentralizowanym planie i z galerią emporową. Surowe ściany zewnętrzne, lecz bogata artykulacja i dekoracja wnętrza.

Za czasów Justyniana ukończono także budowę San Apollinare in Classe w Rawennie, konsekrowany w 549 roku. Jest to kościół bazylikalny halowy ( z kampanilą z X w.), 3-nawowy o prezbiterium zamkniętym wielobocznie z mozaikami w apsydzie, bez transeptu. Na zlecenie Justyniana zajęto się również przebudową bazyliki św. Jana w Efezie ( ukończona w 565 r).

---