14. Kształcenie kultury fizycznej dziecka w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Definicja kultury fizycznej wg Z. Krawczyka:

„…względnie zintegrowany i utrwalony system zachowań w dziedzinie dbałości o rozwój fizyczny, sprawność ruchową, zdrowie, urodę, cielesną doskonałość i ekspresję człowieka przebiegających według przyjętych w danej zbiorowości wzorców, a także rezultaty owych zachowań”.

Definicja kultury fizycznej wg M. Demela :

„kultura fizyczna to wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, to umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego”.

Definicja wychowania fizycznego wg W. Osińskiego:

„Wychowanie fizyczne stanowi zamierzoną i świadomą działalność ukierunkowaną na wytworzenie właściwego zespołu postaw i nastawień, przekazywanie podstawowych wiadomości, a także na wdrażanie do hartowania na bodźce środowiskowe oraz zdobywanie motorycznej sprawności, poprawę wydolności i postawy ciała; kategorie te wyznaczają zachowanie człowieka w stosunku do jego fizycznej (cielesnej) postaci”.

Cele wychowania fizycznego:

Na etapie nauczania początkowego celem wychowania fizycznego będzie rozwijanie u dziecka świadomych zachowań, świadczących o rozumieniu potrzeby dbania o zdrowie własne najbliższego otoczenia.

Celem edukacji fizycznej jest rozwijanie u dzieci trwałych postaw prosomatycznych, czyli pozytywnych nastawień do tego wszystkiego, co stanowi treść fizycznego kształcenia

Fizyczne kształcenie to także uświadomienie dziecku wpływu aktywności celowej na rozwój zdolności motorycznych.

Sfera oddziaływań nauczyciela obejmuje wszystko, co wynika z naturalnej potrzeby najmłodszych uczniów – potrzeby aktywności i zaspokojenie „głodu ruchu”.

Funkcje wychowania fizycznego:

Wychowanie fizyczne jak cała edukacja wczesnoszkolna, powinno spełniać określone funkcje, czyli zadania podporządkowane założonemu celowi ogólnemu. Będą to funkcje :

1. diagnostyczno-prognostyczna – podstawowa i najbardziej istotna funkcja w edukacji wczesnoszkolnej, jej zakres wiąże się z zespołem zadań dotyczących poznawania poszczególnych uczniów poprzez prowadzenie ukierunkowanych obserwacji oraz prognozowanie optymalnych dróg dalszego ich rozwoju. Realizacja pozostałych funkcji jest możliwa wówczas, gdy stworzymy uczniom szerokie środowisko informacyjne współuczestniczące w całym procesie edukacyjnym, który musi przebiegać na zasadzie działań interakcyjnych, to znaczy dialogu między nauczycielem i uczniem. Dziecko ma przecież aktywnie uczestniczyć w zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości społeczno-przyrodniczej.

2. Stymulacyjna – czyli pobudzenie czynności organizmu i jego rozwój – jest możliwa dzięki systematycznej, odpowiednio dozowanej i celowej aktywności ruchowej. Na skutek stymulacji w młodym organizmie powinny zachodzić zmiany zgodne z kierunkiem naturalnych przemian związanych ze wzrastaniem i dojrzewaniem dziecka

3. Adaptacyjna – właściwości adaptacyjne są bardzo duże w młodszym wieku szkolnym. Jest to okres rozwoju organizmu charakteryzujący się dużą plastycznością możliwości przystosowawczych. Ich doskonalenie powinno być wszechstronne. Tolerancja na różnorodne bodźce środowiskowe wpływa na wzrost odporności psychicznej rozwijającego się dziecka. Wszechstronność adaptacji, jako istotnej funkcji wychowania fizycznego, wiąże się także z tworzeniem nawyków i rozwijaniem umiejętności pozwalających uczniom na swobodne wykorzystywane ruchu, bez względu na warunki terenowe i porę roku.

4. Kompensacyjno-korekcyjna – pozwala zachować prawidłowy przebieg rozwoju osobniczego, są związane z zapobieganiem i leczeniem, a łączy je podobieństwo środków, za pomocą których chcemy wyrównywać następstwo niedostatku ruchu lub usuwać zmiany przystosowawcze o charakterze patologicznym. Wykorzystanie tych środków przy jednoczesnym oddziaływaniu na sfery poznawczą i emocjonalną ucznia powinno zmierzać do dbania o zachowanie prawidłowej postawy ciała i właściwej przemiany materii oraz do rozwijania sprawności fizycznej.

Okres nauczania początkowego jest etapem wielokierunkowego wspierania aktywności ucznia. Wychowanie fizyczne jest tu celowym procesem pedagogicznym polegającym na rozwijaniu u dziecka świadomych zachowań, świadczących o rozumieniu potrzeby dbania o zdrowie własne i najbliższego otoczenia. Zdrowie, uwarunkowane w dużej mierze stylem życia, ma szeroki zakres pojęciowy. Należy je rozpatrywać w sensie fizycznym, psychicznym i społecznym.

Proces wychowania fizycznego obejmuje także kompleks zagadnień zdrowotno-wychowawczych. Do nich zaliczamy m.in. prowadzenie ćwiczeń śródlekcyjnych, międzylekcyjnych, troskę o prawidłową postawę ciała ucznia na wszelkich zajęciach szkolnych, prowadzenie gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej. Zakres oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych w procesie wychowania fizycznego wzbogacają również formy pracy pozalekcyjnej i pozaszkolnej.

Działanie pedagogiczne odnoszące się do wychowanie fizycznego powinno być jednym z elementów wspomagających rozwój dzieci i młodzieży. Wychowanie fizyczne powinno przygotowywać ucznia do trwałych zachowań, do uczestnictwa w kulturze fizycznej przez całe dorosłe życie, do twórczego jej wzbogacania i rozwijania.

W nauczaniu początkowym stosujemy:

1. zabawy i gry ruchowe,

2. gimnastykę,

3. lekkoatletykę,

4. atletykę terenową (marsze, marszobiegi, biegi itp.),

5. mini gry sportowe i inne elementy sportów (łyżwiarstwo, narciarstwo, saneczkarstwo, rolki, deski itp.)

6. naukę pływania wszędzie tam, gdzie jest taka możliwość

Aktywność fizyczna warunkuje kształtowanie się mięśni i prawidłowej postawy ciała oraz rozwój funkcji zaopatrzenia tlenowego organizmu. Jest również czynnikiem prawidłowego rozwoju koordynacji ruchowej (kontrolowanie czynności ruchowych), kształtowania świadomości własnego ciała i orientacji w jego schemacie. Dzięki uprawianiu ćwiczeń
i wysiłkom fizycznym dziecko uczy się pokonywać trudności, radzić sobie ze zmęczeniem,

poznaje swoje możliwości i ograniczenia, uczy się przyjmować sukcesy i porażki. Nawiązuje też relacje współpracy i rywalizacji z rówieśnikami – w ten sposób rozwija się społeczny aspekt jego funkcjonowania. Za sprawą aktywności fizycznej dziecko adaptuje się do bodźców i zmian środowiska fizycznego, co oznacza, iż uodparnia się na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych (hartowanie).

Zarówno zaplanowana, jak i spontaniczna aktywność ruchowa przedszkolaka umożliwia kompensowanie unieruchomienia organizmu, jakie ma miejsce podczas nauki, oglądania telewizji, grania na komputerze. Ruch pełni funkcje profilaktyczne i lecznicze w takich schorzeniach, jak cukrzyca, otyłość, mózgowe porażenie dziecięce, różne zaburzenia układu kostno-ruchowego. Zbilansowana i regularna aktywność ruchowa przyczynia się do redukcji objawów stresu, wpływając dodatnio na samopoczucie człowieka. Zaangażowanie się
w aktywność fizyczną sprzyja również nawiązywaniu kontaktów społecznych. Podczas zabaw i uprawiania sportów grupowych dziecko nie tylko rozwija swoją sprawność ruchową, ale również ćwiczy kompetencje interpersonalne: umiejętność współpracy, konstruktywnej rywalizacji, przyjmowania sukcesów i porażek, odraczania gratyfikacji. Aktywność fizyczna połączona z zabawą z rówieśnikami staje się jeszcze bardziej atrakcyjną i rozwojową formą spędzania wolnego czasu.

Treść zajęć wychowania fizycznego w przedszkolu (wg systematyki K. Wlaźnik) stanowią:

1. zabawy ruchowe,

2. ćwiczenia gimnastyczne,

3. zabawy i ćwiczenia w terenie,

4. zabawy i ćwiczenia o charakterze sportowym: saneczkowanie, łyżwiarstwo, narciarstwo, pływanie, jazda na rowerze, na wrotkach, realizowane stosownie do lokalnych możliwości.

Zabawy ruchowe stanowią podstawową formę zajęć wychowania fizycznego w przedszkolu.

Dzielą się one na:

1. zabawy orientacyjno-porządkowe,

2. zabawy z elementami równowagi,

3. zabawy z elementami czworakowania i pełzania,

4. zabawy bieżne,

5. zabawy z elementami rzutu, celowania i toczenia,

6. zabawy z elementami wstępowania i wspinania.