Aktywność ruchowa

Aktywność ruchowa, to niezbędna ilość ruchu - ćwiczeń fizycznych - potrzebna do rozwoju
i zachowania zdrowia każdego człowieka. Prawidłowy przebieg procesów fizjologicznych
i metabolicznych uwarunkowany jest koniecznością zapewnienia organizmowi człowieka optymalnej lub przynajmniej minimalnej ilości ruchu. We współczesnym świecie aktywność jest coraz bardziej minimalizowana. Brak ruchu powoduje zaburzenia procesów metabolicznych i ma również ujemny wpływ na psychikę oraz zdolność odreagowania stresów. Naturalna potrzeba ruchu, największa w dzieciństwie, z wiekiem maleje, lecz ciągle pozostaje ważnym czynnikiem utrzymania zdrowia, młodości i zapobiegania wszystkim chorobom cywilizacyjnym, wynikającym z zaburzeń przemiany materii - cukrzycy. Aktywność ruchowa zmniejsza ryzyko i opóźnia rozwój miażdżycy i związanych z nią chorób układu krążenia i serca, jest ważnym elementem w korekcji i terapii wielu chorób, przede wszystkim otyłości i nadciśnienia oraz wad postawy. Brak odpowiedniej aktywności ruchowej wynika z wychowania, braku nawyków rekreacyjnego uprawiania sportu. Powodem braku ruchu jest przeciążenie pracą zawodową, ograniczenia finansowe i organizacyjne, spędzania wolnego czasu przed telewizorem lub komputerem, brak powszechnej mody na uprawianie ćwiczeń ruchowych itp. Światowa Organizacja Zdrowia i Światowa Organizacja Wyżywienia zalecają codzienny ruch w postaci marszu, biegu lub aerobicu. Dzieci powinny mieć możliwość ruchu przez około trzy godziny dziennie. Minimalny, jednostkowy czas ćwiczeń, 30 minut pozwala na zaangażowanie mięśni, serca, układu krążenia, układu oddechowego i związanych z wysiłkiem przemian energetycznych w takim stopniu, że powoduje spalanie rezerw energetycznych w postaci tłuszczów i jest minimalnym, skutecznym bodźcem sprawnościowo-zdrowotnym. Wysiłki zbyt intensywne, krótkotrwałe lub o zmiennej intensywności (np. gry sportowe), nie powodują spalania tłuszczu i mogą powodować kontuzje aparatu ruchu.

PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJU RUCHOWEGO I LATERALIZACJI

Opóźnienia w rozwoju ruchowym mogą mieć charakter globalny i dotyczyć całokształtu motoryki dziecka lub wycinkowy, gdy dziecko wolniej opanowuje niektóre tylko umiejętności ruchowe przy innych rozwijających się w tempie normalnym (dysharmonie
w rozwoju ruchowym). Opóźnienia mogą być związane z niejednakowym tempem dojrzewania układów stawowo - mięśniowych, co wyraża się w niedostatecznym dla danego ruchu napięciu mięśniowym. Brak umiejętności dostosowywania napięcia mięśni do osiągnięcia optymalnej precyzji charakteryzuje dzieci niezręczne ruchowo. Opóźnienia mogą być niejednakowe ze względu na zakres, jak i na stopień nasilenia, mogą też mieć dwojaki przebieg: mogą wyrównywać się w ciągu kilku lub kilkunastu lat życia dziecka lub przetrwać aż do wieku dojrzałego pozostawiając ślady na całe życie. Opóźnienie ruchowe u dziecka może się wiązać z całokształtem jego rozwojowego opóźnienia i wówczas mamy do czynienia z tzw. ogólnym niedorozwojem psychoruchowym. Czasem jednak niedorozwój ruchowy występuje u dzieci o zupełnie prawidłowym, a niekiedy ponadprzeciętnym rozwoju umysłowym. Gdy opóźnienie rozwoju ruchowego jest poważne, mówimy o niedorozwoju ruchowym. Poza ogólnym opóźnieniem ruchowym wymienia się dwa charakterystyczne objawy dla tego zaburzenia: paratonię (niemożność dowolnego rozluźniania mięśni) i synkinezje (współruchy). W obrębie rozwoju ruchowego można zauważyć fragmentaryczne deficyty ruchowe na tle ogólnej sprawności stosownej do wieku. Do najczęściej spotykanych wybiórczych zaburzeń należy obniżenie sprawności manualnej. Ujawnia się ona w niskiej precyzji ruchów dłoni i palców, której towarzyszy zwolnione bądź przyśpieszone tempo działania albo względnie prawidłowej precyzji towarzyszy wybitne zwolnienie ruchów rąk utrudniające dziecku dostosowanie się do tempa wykonywanych czynności w otoczeniu.

Inne przyczyny opóźnień w rozwoju ruchowym: organiczne uszkodzenie ośrodkowego bądź obwodowego układu nerwowego (np. niedowłady kończyn, porażenia połowicze prawej bądź lewej strony ciała), niedojrzałość albo mikrouszkodzenia układu piramidowego lub pozapiramidowego powstałe w okresie płodowym czy też okołoporodowym, zaburzenia procesu lateralizacji, urazy głowy, zapalenie opon mózgowych i mózgu w okresie jego dynamicznego rozwoju.

Jednym z czynników rozwoju ruchowego jest postępujący proces lateralizacji, czyli przewagi stronnej jego ruchowych czynności. Przewaga jednej strony ciała nad drugą nie zjawia się od razu w gotowej postaci, lecz powstaje stopniowo, nasila się w miarę ogólnego rozwoju dziecka. Badania wykazały, że dzieci różnią się od siebie nie tylko stroną, po której zaznacza się przewaga czynnościowa lecz również tempem i siłą procesu lateralizacji. Oprócz dzieci wcześnie i silnie zlateralizowanych są takie, u których lateralizacja przebiega powoli, a nasilenie jej jest słabe. Dzieci o lateralizacji opóźnionej i osłabionej są zazwyczaj mniej sprawne ruchowo od swych silnie zlateralizowanych rówieśników. Opóźnienia i dysharmonie w rozwoju ruchowym często współwystępują z zakłóceniami w procesie lateralizacji, z opóźnieniami rozwoju funkcji poznawczych oraz z zaburzeniami neurodynamicznymi.

Wady i dysfunkcje dziecka wczesnoszkolnego

Wady postawy:

• Plecy okrągłe wady wzroku

• Plecy wklęsłe wady słuchu

• Plecy wklęsło-okrągłe otyłość

• Plecy płaskie

• Plecy kołyskowe

• Skoliozy

• Kifozy patologiczne

• Lordozy patologiczne

Wady klatki piersiowej:

• klatka piersiowa kurza,

• klatka piersiowa lejkowata

Wady kończyn dolnych

• kolana koślawe,

• kolana szpotawe

Wady stóp

• stopa płaska ( tzw. płaskostopie)

• stopa płasko-koślawa

• stopa szpotawa

• stopa wydrążona

• stopa końska

• stopa piętowa

Ponadto do błędów postawy zalicza się: odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.

Co to jest postawa ciała?

Postawa ciała to swobodny układ ciała człowieka, sposób trzymania się w pozycji pionowej. Postawa jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związanym z codzienną działalnością danej osoby. Cechuje ją indywidualność oraz zmienność nie tylko w rozwoju osobniczym, ale i w ciągu doby. Przez postawę prawidłową rozumie się każdą taką postawę, która występuje w dostatecznie dużym odsetku, aby uznać ją za charakterystyczną dla danej kategorii płci oraz wieku, a jednocześnie jest atrybutem zdrowia.

Co to jest wada postawy?

Wada postawy przez termin ten rozumiemy wszelkie asymetrie i dysproporcje w budowie ciała, których zaniedbanie może być w przyszłości przyczyną poważnych dysfunkcji narządu kostno - stawowego. W badaniu oglądowym najczęściej stwierdzamy: skrzywienia kręgosłupa, okrągłe plecy, odstające łopatki, wady kończyn dolnych. Najbardziej zagrożone są dzieci w wieku wczesnoszkolnym 6 - 8 lat oraz w okresie dojrzewania 12 - 14 lat. Przyczyną wad postawy jest głównie mała aktywność ruchowa, przeciążenia pleców ciężkimi tornistrami szkolnymi, złe nawyki higieniczne i żywieniowe. O prawidłowej sylwetce decyduje : budowa kości i stawów , siła i wytrzymałość mięśni i więzadeł oraz nawyk przyjmowania prawidłowej postawy. Wada postawy to w ostatnich latach najczęściej brzmiąca diagnoza lekarska dotycząca dzieci i młodzieży. Stanowi obecnie 20-40% ogółu badanych, z czego 8-9% dzieci wykazuje znaczne zaburzenia sylwetki.

Pierwszy okres krytyczny przypada na wiek 6-7 lat i związany jest on ze zmianą trybu życia,
z przejściem z dużej swobody ruchu na kilkugodzinne przebywanie w pozycji siedzącej
w szkole, często jeszcze w niewłaściwych warunkach. Toteż początek nauki w szkole powoduje zwykle pogorszenie postawy. Jednocześnie okres ten charakteryzuje się ogromną biologiczną potrzebą ruchu, która umiejętnie pokierowana może być najważniejszym stymulatorem rozwoju organizmu.

Drugi okres krytyczny w kształtowaniu postawy ciała dziecka przypada na wiek pokwitania, charakteryzujący się intensywnym przyrostem wysokości ciała. Jest to tzw. skok pokwitaniowy. Zaczyna się on wzrostem kończyn dolnych, a w rok później tułowia. Narusza to dotychczasową równowagę, zmienia proporcje ciała oraz istniejący uprzednio układ środków jego ciężkości. Poprzednie czucie i nawyk postawy są nieadekwatne do zmienionych warunków morfologicznych. Siła mięśni odpowiedzialnych za postawę ciała jest niewystarczająca do jej stabilizacji w tych warunkach, gdyż szczyt jej przyrostu następuje około 14 miesięcy po szczycie wzrastania wysokości. Brzuch znów się uwypukla, plecy są często nadmiernie okrągłe. Głowa pochylona ku przodowi stwarza wrażenie zbyt ciężkiej w stosunku do utrzymującej jej szyi.

Podstawą do podjęcia właściwej terapii jest przede wszystkim wczesna i trafna diagnoza lekarska. Leczenie polega na doborze właściwej metody ćwiczeń oraz zajęciach ruchowych na pływalni. Systematyczne i konsekwentne postępowanie rehabilitacyjne procentuje zatrzymaniem lub całkowitym skorygowaniem wady.

Kryterium oceny postawy stanowią tu wzorce (typy) postawy, do których porównuje się badanego. Najbardziej znaną w tej grupie metod jest typologia metod sylwetek Browna - sylwetki harwardzkie. Autor odróżnił dwie grupy postaw: dobrą i złą. Każda z tych grup miała dwa stopnie - lepszy i gorszy. Wzorce sylwetek były oznaczone dużymi literami alfabetu:

A - postawa doskonała - głowa wyprostowana nad klatką piersiową, biodrami i stopami, klatka piersiowa płaska, brzuch płaski, plecy łagodnie wygięte;

B - postawa dobra - głowa wysunięta nieco ku przodowi, klatka piersiowa mniej wypukła, brzuch nieco uwypuklony, plecy bardziej wygięte;

C - postawa wadliwa - głowa wysunięta przed klatkę piersiową, klatka piersiowa płaska, brzuch wypukły, plecy zgarbione;

D - postawa zła - głowa bardzo wysunięta do przodu, klatka piersiowa zapadnięta, brzuch zwiotczały, wiszący, plecy wybitnie zgarbione

Wady postawy

1. Plecy okrągłe

Plecy okrągłe to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej. Wada ta charakteryzuje się: osłabieniem mięśni grzbietu, przykurczem mięśni piersiowych, barki są wysunięte do przodu, łopatki odstające. Łokcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia.

Plecy okrągłe mogą być wrodzone lub nabyte. Ich najczęstszą przyczyną jest dystonia mięśniowa, czynniki psychiczne (kifoza „wstydliwych” np.: u dorastających dziewcząt), wady wzroku. Mogą też powstawać w następstwie takich chorób jak: krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba Scheuermanna (choroba powoduje powolne zginanie się kręgosłupa do przodu). U dzieci w młodszym wieku szkolnym często przyczyną wady „pleców okrągłych” jest dystonia mięśniowa (zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu) i zaniedbanie prawidłowej postawy.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

• Zwiększenie ruchomości kręgosłupa.

• Skrócenie i wzmacnianie:

- mięśni grzbietu na całej długości;

- mięśni ustalające łopatki;

- mięśni zginaczy uda.

• Wydłużenie:

- mięśni karku i szyi;

- mięśni brzucha;

- mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych).

• Wydłużenie, względnie rozciągnięcie:

- mięśni piersiowych (wielkich i małych);

• mięśni zębatych przednich.

Przeciwwskazania: biegi na długich dystansach, bieg z przewrotem, wyskok dosiężny

W doborze ćwiczeń należy unikać takich pozycji, które zaokrąglają plecy i uwypuklają odcinek piersiowy kręgosłupa.

• leżenie przodem na ławeczce, tułów od pasa zwisa poza ławką, ruch- skłony tułowia w tył do poziomu ławki, w dłoniach obciążenie w postaci woreczków

• leżenie przodem na ławeczce, nogi ustalone przez współćwiczącego, tułów zwisa za ławeczkę, dłonie oparte o dolny szczebel drabinki, ruch- kolejne przechwytywanie coraz wyższych szczebli do poziomu klatki piersiowej

• leżenie przodem, ręce wzdłuż tułowia, ruch- skłony tułowia w tył

2. Plecy wklęsłe

Istota tej wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej. Sylwetkę charakteryzuje pogłębione wygięcie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, zwiększone przodopochylenie miednicy, wypięty brzuch (tzw. przodujący brzuch) i wypięte pośladki.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Wydłużenie (mięśni nadmiernie napiętych w pozycji oddalenia przyczepów):

• mięśni prostowników grzbietu w odcinku lędźwiowym;

• mięśni zginaczy stawu biodrowego (głównie biodrowo - lędźwiowych).

2. Skrócenie:

• mięśni brzucha;

• mięśnie kulszowo - goleniowego;

• mięśni pośladkowych.

3.Wzmacnianie: mięśni osłabionych - w pozycji zbliżenia przyczepów.

Przeciwwskazania: rzut piłką lekarską (przodem), próby skocznościowe

Wskazane jest stosowanie ćwiczeń zaokrąglających plecy (kifotyzujących), przeplatanych oddechowymi oraz wzmacniających mięśnie brzucha i pośladków. Należy wybierać takie pozycje w leżeniu, które powodują przyleganie odcinka lędźwiowego do podłoża i unikać pozycji zwiększających lordozę lędźwiową.

• w klęku podpartym lub na czworakach „koci grzbiet”, ruch- marsz do wyznaczonego miejsca

• przysiad kuczny, ruch- „skoki zajęcze”

• leżenie tyłem, ruch- przyciąganie kolan do klatki piersiowej z równoczesnym skłonem głowy i tułowia w przód, chwyt dłońmi za kolana, „kołyska” na plecach

• stanie na ławeczce, w dłoniach piłka, ruch- przejście z toczeniem piłki po ławeczce

3.Plecy wklęsło-okrągłe

Plecy te są wadą postawy, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą postawy obserwuje się pogłębienie kifozy piersiowej, wysunięcie głowy i barków do przodu, odstawanie łopatek, pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy, wypięty brzuch i uwypuklenie pośladków. Towarzysząca tej wadzie dystonia mięśniowa jest połączeniem dystonii występującej w plecach wklęsłych i okrągłych.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Skracanie:

• mięśni brzucha,

• mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych),

• mięśni grzbietu w odcinku piersiowym,

• mięśni ustalających łopatki (np. równoległobocznych),

2. Wydłużanie:

• mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym,

• mięśnie karku i szyi.

3. Wydłużanie, względnie rozciąganie:

• mięśni zginaczy uda (głownie biodrowo - lędźwiowych);

• mięśni przywodzących barki (głównie piersiowych większych).

Przeciwwskazania: biegi na długich dystansach, bieg z przewrotem, próby skocznościowe

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie polega na zwiększeniu ruchomości kręgosłupa, rozciągnięciu skróconych mięśni i wzmocnieniu rozciągniętych. Założenia te realizuje się za pomocą ćwiczeń elongacyjnych, oddechowych, odruchu prawidłowej postawy, stosowanych podczas korekcji pleców okrągłych oraz wklęsłych. Unikać należy pozycji lordozujących i kifotyzujących.

4. Plecy kołyskowe.

W tym typie wady również występuje zwiększone przodopochylenie miednicy. Odróżnia je od pleców wklęsło - wypukłych: ograniczona ruchomość kręgosłupa oraz długa, duża i utrwalona kifoza piersiowa, co z kolei wpływa na skrócenie obu lordoz. W odcinku szyjnym występuje pogłębiona lordoza szyjna, a w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłup odgina się ostro do tyłu, tworząc krótką, lecz głęboką i ostrą, lordozę lędźwiową. Spojenie łonowe jest tu najbardziej wystającą ku przodowi częścią ciała (wystający brzuch). Głowa i barki są wysunięte do przodu, a łopatki odstające. W tej wadzie, tak jak w poprzedniej klatka piersiowa jest spłaszczona, przez co również dochodzi do upośledzenia oddychania i krążenia, zmian w układzie barków i łopatek, zaburzeń trawienia, zaburzeń miesiączkowania u kobiet, a ponadto ludzie z tymi zmianami doznają często bólów w okolicy krzyżowej.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania podobnie jak w plecach

wklęsło - wypukłych):

1. Skracanie:

• mięśni brzucha,

• mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych),

• mięśni grzbietu w odcinku piersiowym,

• mięśni ustalających łopatki (np. mięsni równoległobocznych),

2. Wydłużanie:

• mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym,

• mięśni karku i szyi.

3. Wydłużanie, względnie rozciąganie:

• mięśni zginaczy uda (głownie biodrowo - lędźwiowego);

• mięśni przywodzących barki (głównie piersiowych większych).

4.Zwiększenie ruchomości kręgosłupa w odcinku piersiowym.

Ćwiczenia:

• dociskanie klatki piersiowej do podłogi z jednoczesnym oderwaniem głowy (broda do mostka) i ściągnięciem łopatek

5. Plecy płaskie - występuje tu zmniejszenie przodopochylenia miednicy z prawidłowo ruchomym kręgosłupem i zmniejszenie wszystkich wygięć fizjologicznych kręgosłupa (zbyt mała lordoza lędźwiowa oraz kifoza piersiowa). Ten rodzaj wady obserwuje się dość często u osób słabo umięśnionych. W tych bowiem przypadkach, udział układu mięśniowego w równoważeniu segmentów ciała jest znikomy. Równoważenie to następuje więc w sposób bierny - na linii: zmniejszenie przodopochylenia miednicy, spłycenie lordozy lędźwiowej, spłaszczenie kifozy piersiowej. Ostatnio podkreśla się również, że podobny mechanizm może występować na odmianę i u osób silnie umięśnionych. W tych przypadkach, rozwija on się głównie w trakcie rozwoju dzieci wcześnie rozpoczynających intensywne ćwiczenia - zwłaszcza w warunkach elongacji i hiperkorekcji oraz nieprzemyślanego stosowania ćwiczeń antylordotycznych. Wielu autorów podkreśla, że pierwotną przyczyną tej wady jest nie wykształcenie się prawidłowego przodopochylenia miednicy, np. w wypadku krzywiczego garbu siedzeniowo-grzbietowego. U tych osobników występuje także płaska klatka piersiowa i opadające (obniżone) barki, a niekiedy i odstawanie łopatek. Płaska budowa ciała nie sprzyja również właściwemu funkcjonowaniu narządów wewnętrznych klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. U osób słabo umięśnionych, plecy płaskie sprzyjają także rozwojowi bocznych skrzywień kręgosłupa. Zmniejszenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa upośledza również jego funkcjonowanie jako amortyzatora wstrząsów głowy, stąd wada ta sprzyja często występowaniu uporczywych bólów głowy. Przyczyną tego stanu rzeczy są: przykurczone mięśnie brzucha i prostowniki biodra oraz wydłużone mięśnie zginacze biodra.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Skracanie:

• mięśni grzbietowych w odcinku lędźwiowym;

• mięśni zginaczy uda (głównie biodrowo-lędźwiowych);

• mięśni unoszących barki (naramiennych, górną część mięśnia

czworobocznego).

2. Wydłużanie:

• mięśni brzucha,

• mięśni pośladkowych,

• mięśni kulszowo - goleniowych.

3.Wydłużanie względnie rozciąganie: mięśni kulszowo - goleniowych.

Zadaniem ćwiczeń korekcyjnych jest wszechstronne wzmocnienie mięśni grzbietu, brzucha oraz pośladków. Stosuje się pozycje lordozujące i kifotyzujące, natomiast niewskazane są ćwiczenia elongacyjne oraz zwisy.

• leżenie przodem, ręce pod czołem, ruch- unoszenie prostych nóg w górę

• leżenie tyłem, ręce w bok, nogi wyprostowane, ruch- nożycowe ruchy nóg pionowe lub poziome

• stanie w rozkroku, ręce wzdłuż tułowia, ruch- skłon tułowia w przód z dotknięciem dłońmi podłogi (pogłębianie skłonu), następnie wyprost tułowia ze wznosem prostych rąk w górę

Skolioza- jest bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Jest to choroba, która polega na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w płaszczyznach:

-czołowej - kręgosłupa wygina się w bok, lewo lub prawo;

- strzałkowej - pogłębia się wygięcie lordotyczne lub kifotyczne;

- poprzecznej - następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu.

Istnieje wiele klasyfikacji bocznych skrzywień kręgosłupa. Najczęściej spotykane w literaturze przedmiotu to:

1. Podział ze względu na wiek:.

a) wczesnodziecięce

b dziecięce

c) młodzieżowe

2. Ze względu na lokalizację skrzywienia i kierunek wychylenia łuku:

a) skrzywienia jednołukowe całkowite prawostronne i lewostronne;

b) skrzywienia jednołukowe odcinkowe piersiowo-prawostronne i piersiowo-lewostronne;

c) skrzywienia jednołukowe odcinkowe lędźwiowo-prawostronne i lędźwiowo-lewostronne;

d) skrzywienie dwułukowe piersiowo-prawostronne i lędźwiowo-lewostronne oraz piersiowo-lewostronne i lędźwiowo-prawostronne.

3. W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy (klasyfikacja wg M.Kutzner-Kozińskiej 1981):

a) postawa skoliotyczna - wstępne stadium wady. Występuje asymetria barków, łopatek, trójkątów talii, ale nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia;

b) skolioza I^o - to skrzywienie, kiedy wartości kątowe nie przekraczają 30^o. Zmiany dotyczą układu mięśniowo - wiązadłowego, bez zniekształceń kostnych;

c) skolioza II^o - skrzywienie o wartościach kątowych 31^o-60^o. Występują zmiany w kręgach i krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym;

d) skolioza III^o - skrzywienie o kącie przekraczającym 60^o, z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi jak: sklinowacenie kręgów, deformacja żeber i miednicy.

Obrazek!

Nieznana przyczyna w większości przypadków powstawania skolioz zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby. Pilna obserwacja przez rodziców i nauczycieli pozwala na wczesne wykrycie skoliozy i właściwe leczenie, które pozwoli zapobiec późnym następstwom deformacji.

Nie leczona skolioza może prowadzić do:

· zniekształcenia klatki piersiowej,

· uciskania narządów wewnętrznych (serce i płuca), prowadząc do upośledzenia wydolności krążenia i oddychania,

· zmniejszonej sprawności fizycznej,

· duszności,

· kompleksu psychicznego, spowodowanego obecnością garbu żebrowego.

Obrazek!

Przeciwwskazania: biegi na długich dystansach, rzut piłeczką palantową, bieg z przewrotem, skoki na twarde podłoże.

Ważną rolę odgrywają tu ćwiczenia oddechowe, elongacyjne i symetryczne ćwiczenia mięśni posturalnych prowadzone w ten sam sposób, jak przy omawianych wcześniej wadach postawy.

Ćwiczenia:

• w leżeniu przodem / na brzuchu/ podnosimy oburącz do góry małą zabawkę. Zwracamy uwagę na maksymalne wyciągnięcie rąk w przód

• stojąc tyłem przy ścianie /głowa, plecy, pośladki, pięty przylegają do ściany/wyciągamy się /rośniemy/ jak najwyżej

• spacerujemy z woreczkiem lub innym małym przedmiotem na głowie. Staramy się wyciągnąć jak najbardziej w górę i nie upuścić przedmiotu z głowy

• w leżeniu tyłem /na plecach/ wykonujemy nogami ruchy, jak przy jeździe na rowerze

Kifoza patologiczna

Z łacińskiego i greckiego oznacza garb to łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową, w postaci patologicznej potocznie nazywane garbem. U człowieka fizjologiczna kifoza występuje w odcinku piersiowym i krzyżowym kręgosłupa. Dzięki nim kręgosłup może wytrzymywać duże obciążenia. Umożliwiają one również utrzymywanie prawidłowej postawy ciała. Na skutek niewłaściwego trybu życia, krzywizny kręgosłupa mogą zanikać lub się powiększać. Powstają wówczas wady postawy. Mają one znaczny wpływ zarówno na wygląd, jak i na sprawność naszego organizmu. Na przykład, siedząc na krześle, ludzie często się "garbią". Płuca są wówczas ściśnięte, a ruchy klatki piersiowej ograniczone. Utrudnia to proces wymiany gazowej. Garbienie się może prowadzić do powstawania skrzywień kręgosłupa. Sprawiają one, że nawet podczas krótkiego spaceru człowiek czuje silne bóle pleców. Kifoza patologiczna może powstać w wyniku gruźlicy, krzywicy, złamania, zapaleń, nowotworów i innych czynników. Takie zmiany występują często w wieku 16-24 lat (bywają odstępstwa) i prowadzą do tzw. bolesnej kifozy młodzieńczej, czyli choroby Scheuermanna. Jej pozostałością są "układowe" zmiany zwyrodnieniowe kręgów środkowego odcinka piersiowego

Ćwiczenia:

• zwisy

• robienie mostka

• podciąganie się na drążku

Lordoza patologiczna

Z greckiego oznacza zgięty. To łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną.
U człowieka fizjologiczna lordoza występuje w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa. W niektórych schorzeniach np. w porażeniach mięśni i zniekształceniach kręgów, zwichnięciach stawów biodrowych dochodzi do nadmiernego wygięcia kręgosłupa ku przodowi zwanego lordozą patologiczną. Może ona spowodować znaczne dolegliwości bólowe. W leczeniu lordozy stosuje się gorsety usztywniające, czasem też konieczne jest leczenie operacyjne. Zaawansowana lordoza jest patologią.

Ćwiczenia:

- leżenie płasko na twardym podłożu i przyciskanie odcinka lędźwiowego do ziemi (nie unoszą

czy uginając nóg).

- odrabianie lekcji, siedząc na krześle z dobrym oparciem na odcinek lędźwiowy i piersiowy dolny, przybieranie często pozycji klęcznych, leżenie codziennie 5-10 minut na plecach na twardym podłożu, ręce splecione na karku, łokcie na podłożu, nogi ugięte w stawach kolanowych, jazda na rowerze, pływanie, narciarstwo lub inne sporty.
Przeciwwskazania przy lordozie : unikanie pozycji zwiększających lordozę lędźwiową, gimnastyka artystyczna, akrobatyka, mostek, kołyska (z pozycji wyjściowej - leżenie przodem).w ćwiczeniach wzmacniających mięśnie brzucha ( w pozycji leżenia tyłem) nie zaniżać "kąta pracy nóg" do 45 stopni.

Wady klatki piersiowej

Klatka piersiowa kurza - polega na wysunięciu ku przodowi obwodowej części mostka wraz z najbliższą częścią żeber, które są od boku jakby ściśnięte. Łuki żebrowe często tworzą falistą linię zamiast łukowej. Po nabraniu i zatrzymaniu powietrza w płucach stopień kurzego zniekształcenia zmniejsza się. Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Położenie trzonu mostka albo jest prawidłowe, albo jest odchylone nieco do tyłu. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi sterczy zwykle wyrostek mieczykowaty.

Klatka piersiowa lejkowata - jest wadą znacznie częściej spotykaną niż klatka piersiowa kurza. Wada jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów. Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują paradoksalne ruchy klatki piersiowej.

Obrazek!

Postępowanie korekcyjne dla wad klatki piersiowej obejmuje głównie ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia ogólnorozwojowe poprawiające postawę ciała oraz pływanie. W wadach zaawansowanych stosuje się aparaty ortopedyczne (klatka piersiowa kurza) i leczenie operacyjne (klatka piersiowa lejkowata).

Przy klatce lejkowatej akcentuje się fazę wdechu wspomaganą pracą ramion i kształtuje się piersiowy tor oddechowy. Przy klatce piersiowej kurzej w korekcji oddechowej dominują ćwiczenia pogłębiające fazę wydechu oraz kształtuje się brzuszny tor oddechowy.

• siad klęczny, w dłoniach laska oparta o uda, ruch- odrzuty laski w górę w tył z równoczesnym wdechem, opusty do pozycji wyjściowej z wydechem

• leżenie tyłem, nogi ugięte, ramiona wzdłuż tułowia, na klatce piersiowej woreczek, ruch- wznosy rąk w tył za głowę z wdechem, opusty do pozycji wyjściowej z wydechem

Wady nóg

Kolana koślawe

Wada może być wrodzona lub nabyta. Najczęściej wyróżnia się: koślawość wrodzoną, pokrzywiczą, idiopatyczną, porażeniową, pozapalną, pourazową. W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 centymetrów. Za fizjologiczną koślawość uważa się odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetrów, ale nie większą niż 5 centymetrów.

Obrazek!

W koślawości kolan występują zmiany kostne (skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, przerost w stawie kolanowym) i mięśniowo-wiązadłowe, w wyniku których istnieje predyspozycja do zwichnięcia rzepki.

Jeśli wada jest silnie wyrażona po jednej stronie lub jest jednostronna po jednej stronie może wytworzyć się skolioza w odcinku lędźwiowym.

Przeciwwskazania: łyżwiarstwo, jada na nartach technikami kątowymi (pług, łuk).

Wskazania:

• leżenie tyłem, ręce w górze, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, stopy złączone, skłon tułowia w przód z równoczesnym rozchyleniem kolan na zewnątrz, stopy pozostają złączone

• leżenie tyłem, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, między stopami piłka gumowa, ramiona wyprostowane w górze, przenos piłki w tył za głowę i chwyt piłki dłońmi, powrót do leżenia, tułów z kończynami dolnymi ugiętymi w stawach kolanowych, ramiona z piłką pozostają wyprostowane za głową, skłon tułowia w przód z rękami wyciągniętymi przed siebie - włożenie piłki gumowej między stopy

• leżenie tyłem nogami do ściany, piłka między kolanami ? marsz stopami po ścianie w linii pionowej

• pływanie kraulem, jazda na rowerze, siad skrzyżny

Kolana szpotawe

W tym zniekształceniu kończyny dolne są skręcone do wewnątrz, występuje nadwyprost w stawach kolanowych, mięśnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Wielkość odchylenia mierzy się w centymetrach, rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi przy stopach zwartych. Szpotawość kolan występuje najczęściej przy nadwadze oraz przy krzywicy.

Przeciwwskazania: pływanie kraulem, jazda na rowerze.

• siedząc na ławeczce, woreczek między kolanami, próbujemy prostować nogi

• leżenie tyłem, woreczek między kolanami, rysowanie kółek w lewą i w prawą stronę

• w staniu w lekkim rozkroku, ugięcie kolan (półprzysiad) z równoczesnym zbliżeniem kolan do siebie przez naciskanie dłońmi na boczne okolice kolan

• podskoki obunóż na materacu, ręce oparte na skrzyni (stole), woreczek między kostkami, kolana związane

Wady stóp

Stopa płaska (płaskostopie czynnościowe). Stopa posiada niski lub obniżający się łuk podłużny, który jest wynikiem niewydolności układu mięśniowo-wiązadłowego. Przeciążenie stopy spotęgowane niewydolnością jej układu doprowadza do zniekształceń, bolesności oraz zaburzenia funkcji. Płaskostopie jest jednym z bardziej powszechnych dolegliwości stóp. W młodszym wieku szkolnym nie musi dostarczać bodźców bólowych, jednak zaniedbanie i brak korektywy może nieść odległe, negatywne skutki.

Jeśli masz płaskostopie, niewskazane są dla Ciebie biegi na długich dystansach oraz skoki na twarde podłoże.

Przykładowe ćwiczenia na płaskostopie:
-Chodzenie na palcach
-Chodzenie na zewnętrznych bokach stóp
-Turlanie piłeczek stopami
-Rolowanie ręcznika lub składanie go stopami
-Turlanie piłki po ścianie

Wszystkie z podanych ćwiczeń należy wykonywać co najmniej 5min.Dziennie powinno się ćwiczyć ok.15min. lub dłużej.

Stop płasko-koślawa

Istotą tego zniekształcenia jest ustawienie w nawróceniu kości stępu oraz obniżenie sklepienia podłużnego stopy, najczęściej na tle niewydolności statycznej.

Stopa szpotawa

Jest odwrotnością stopy płasko-koślawej. Charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej.

Stopa wydrążona

Zniekształcenie charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem a głowami kości śródstopia, przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy. Przyczyną tej wady są anomalie w obrębie dolnego odcinka rdzenia kręgowego oraz zaburzenia równowagi mięśniowej.

Obrazek!

Celem ćwiczeń stosowanych przy korekcji wad stóp jest wzmocnienie osłabionych mięśni przy jednoczesnym prawidłowym ustaleniu stopy.

• siad na krześle, na podłodze drobne przedmioty, ruch- chwytanie palcami stóp leżących przedmiotów i wrzucanie ich do pojemnika

• siad prosty rozkroczny, ruch- rozciąganie gumy zaczepionej o szczebel drabinki, palce stóp zgięte grzbietowo

ponadto do wad stóp:

Wskazania:                                |Przeciwwskazania:                         | |Noszenie wkładek ortopedycznych           |Skoki na twarde podłoże                   | |Noszenie obuwia z obcasem Thomasa         |Długotrwałe stanie                        | |Kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli |Dźwiganie ciężarów                        | |Chodzenie po piasku                       |Jazda na łyżwach                          | |Pływanie                                  |Piłka nożna                               | |Gimnastyka artystyczna                    |                                          | |narciarstwo                               |                                          |

Pozostałe wady:

Wady wzroku

Krótkowzroczność

Zbyt duża gałka oczna, a więc zbyt daleko położona siatkówka względem normalnej soczewki prowadzi do powstawania ostrego obrazu przed siatkówką, tam, gdzie nie ma nerwów wzrokowych i bodziec nie może zostać przekazany do mózgu. Wada krótkowzroczności jest wadą wrodzoną, ale wzmaga się przez częste patrzenie na bliskie przedmioty. Zlikwidować negatywne skutki krótkowzroczności możemy stosując okulary (soczewki rozpraszające).

Jeśli krótkowzroczność jest spowodowana wada układu optycznego, to nie ma
żadnych przeciwwskazań. Jeśli zaś gałka oczna jest wydłużona, wtedy istnieje
ryzyko odwarstwienia się siatkówki i nie wolno uprawiać sportów (oprócz
pływania ew. biegania), dźwigać ciężkich rzeczy, a nawet przykładowo wykonywać ćwiczeń kucając i bawić się np. zbieranie grzybów.

Dalekowzroczność

Tu mamy do czynienia ze zbyt krótką gałką oczną. Siatkówka położona jest zbyt blisko i ostry obraz powstaje za nią. Obserwując przedmioty blisko położone soczewka oka nie jest w stanie dostosować się i obrazy tych przedmiotów są nieostre, natomiast przy patrzeniu na przedmioty odległe oko akomoduje i „nastawia się na ostrość. Ta wada jest wadą wrodzoną, jeśli występuje w młodym wieku to możemy ją korygować używając okularów o soczewkach skupiających.

Jeśli dziecko ma dalekowzroczność nie może uczestniczyć w ćwiczeniach wymagających bliskiego kontaktu, np. z piłką. Odbijania przed sobą piłki siatkowej, kozłowania, grania w ping ponga.

Daltonizm i achloropsja

Jednak u niektórych ludzi występuje zaburzenie w barwnym widzeniu naszego świata. Najczęściej występującym tu zaburzeniem jest daltonizm. Częściowe ograniczenie wrażliwości na barwy najczęściej występuje dla światła czerwonego, któremu towarzyszy całkowita niewrażliwość na barwy z okolicy koloru niebiesko-zielonego. Daltonista odbiera tylko barwę niebieska i żółtą. Kolory czerwony, zielony i szary odbierane są przez niego identycznie, nie odróżnia ich. Znacznie rzadziej spotykana jest inna wada - achloropsja. Osoby dotknięte tą dolegliwością są niewrażliwe na środkową część widma i wówczas dla nich niewidoczne są przedmioty barwy zielonej. Jeszcze rzadziej występuje osłabienie wrażliwości na barwę fioletową, czy niebieską.

Astygmatyzm

Astygmatyzm jest wadą ustawienia soczewki oka. Jeśli jest ona ustawiona pod pewnym kątem względem normalnego ustawienia tej soczewki, to ostry obraz znów nie może powstać na siatkówce. Przechylając głowę w charakterystyczny sposób próbujemy ustawić głowę, a więc i soczewkę do pożądanej pozycji. I tutaj również z pomocą przychodzą nam okulary, ale ich celem jest skorygowanie ustawienia osi soczewki.

Wady słuchu

Wady narządu słuchu (wrodzone lub nabyte) są to uszkodzenia słuchu towarzyszące różnego rodzaju uszkodzeniom struktur przewodzących dźwięk. Schorzenia te mogą być genetycznie uwarunkowane, mogą być wynikiem uszkodzeń występujących w okresie życia płodowego i noszą wówczas nazwę niedosłuchów wrodzonych. Drugą grupą są wady słuchu pojawiające się po urodzeniu zwane niedosłuchami nabytymi. Pojawiają się one po urodzeniu (urazy, uszkodzenia toksyczne, infekcje), w okresie wczesnego dzieciństwa w przebiegu chorób zakaźnych (świnka, odra, płonica, półpasiec).

Nauczyciel prowadzący lekcje wychowania fizycznego powinien pamiętać o następujących kwestiach:

- pogłos i hałas panujący przeważnie w sali gimnastycznej znacznie utrudnia rozumienie poleceń,

- niekorzystnie wpływa tutaj również duża odległość między uczniem i nauczycielem,

- uczniowie często nie rozumieją słownictwa (pojęcia typu: dwutakt,wymyk,serw),

- swobodne poruszanie ograniczają czasem dodatkowe wady, np.: wzroku, zaburzenia równowagi

i koordynacji wzrokowo ruchowej, a także obawa o uszkodzenie głowy lub aparatu słuchowego,

- dla dzieci z wadami słuchu polecenie w formie gwizdka zdaje się być całkowicie nieczytelne

ze względu na zbyt wysoką częstotliwość dźwięków,

- w przypadku zajęć na basenie powinno się wyznaczyć ucznia, który mógłby informować, pokazywać dziecku, co należy robić (dziecko bez aparatów właściwie nie odbiera bowiem bodźców dźwiękowych).

Otyłość

Dzieci otyłe charakteryzuje obniżony poziom sprawności fizycznej ogólnej oraz dysharmonia rozwoju motorycznego.
Ruchy wielu dzieci otyłych charakteryzuje niezgrabność, brak rytmiczności, mała płynność i dynamiczność ruchu oraz mała jego dokładność. Przejawiają one dużą ostrożność przed upadkiem, zmniejszenie poczucia równowagi, nieporadność w zachowaniu ruchowym.
Wiele dzieci otyłych nie opanowuje podstawowych umiejętności ruchowych. Niektóre pozostają na stałe "analfabetami ruchowymi".
W ocenie wydolności fizycznej dzieci otyłych należy uwzględnić odrębności wynikające z nadmiaru tkanki tłuszczowej. Dzieci otyłe mają mniejszą motywację do wysiłków fizycznych, choć istnieją również indywidualne różnice.

Do czynników obniżających motywację do wysiłku fizycznego u dzieci otyłych należą także:
- świadomość niekorzystnego własnego wyglądu i estetyki ruchów, niechęć do noszenia
stroju sportowego uwidaczniającego nadmiar tkanki tłuszczowej,
- obawa przed drwinami rówieśników,
- zwiększenie potliwości w czasie wysiłku,
- brak możliwości sprostania wymaganiom nauczyciela W-F, obawa przed jego zniecierpliwieniem i niską oceną z tego przedmiotu.

Gimnastyką korekcyjno-kompensacyjną obejmuje się również uczniów z obniżoną sprawnością fizyczną, związaną z dysharmonią rozwoju somatycznego i motorycznego oraz z niektórymi zaburzeniami w stanie zdrowia. Stanowią je pozaortopedyczne schorzenia wieku rozwojowego, takie jak: otyłość prosta, niedobór wysokości i masy ciała, znacznie opóźniony poziom sprawności fizycznej, nadpobudliwość psychoruchowa, nerwice, padaczka, przewlekłe choroby układu oddechowego, nosogardzieli i uszu, zaburzenia słuchu, choroby i zaburzenia układu krążenia, choroby reumatyczne i tkanki łącznej, przewlekłe choroby układu moczowego i pokarmowego, cukrzyca, wady i choroby narządu wzroku (wysoka krótkowzroczność i nadwzroczność, astygmatyzm), stany po urazach i operacjach. Nauczyciel zobowiązany jest znać podłoże tych chorób, rodzaj i stopień zaburzeń, przeciwwskazania oraz zalecenia dotyczące aktywności ruchowej i uczestnictwa dziecka w lekcji wychowania fizycznego lub zajęciach wyrównawczych.

Miopatia - zanik mięśni

Plantogram - do badania płaskostopia

---