Anna Zawada - Ubóstwo społeczne w warunkach funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej
Do 1979 następowała poprawa warunków życia niektórych grup a system usług społecznych, w związku z tym grupa, której dotyczy ten problem była niewielka ok. 5-7%.
Obecnie ubóstwo jest społecznym problemem, negatywnie wpływa na procesy stabilizacyjne rynku, warunki bytowe rodzin i sytuację zdrowotną,
Dotychczas w Polsce sfera ubóstwa obejmowała dwie grupy:
Ubóstwo zawinione (margines społeczny - nałogowcy, lenie, rodziny wielodzietne)
Ubóstwo niezawinione (emeryci, renciści, rodziny niepełne, rolnicy na rencie starczej)
Do tej grupy obecnie dołączyli bezrobotni
Zjawisko pauperyzacji nadal będzie postępować, do czasu przebudowy gospodarki i dotykać obszarów kultury, ochrony zdrowia, oświaty.
Granicę ubóstwa absolutnego wyznacza najniższa emerytura. Ubóstwo absolutne oznacza sytuację, gdy jednostka nie może zaspokoić minimalnych potrzeb biologicznych. Otrzymują oni świadczenia socjalne. Występuje też ubóstwo ukryte, gdzie ludzie żyją poniżej minimum socjalnego ale nie są objęcie opieką socjalną.
W Polsce ubóstwo wynosi ok. 40%, w krajach rozwiniętych - 10%.
Jednostki i rodziny żyjące w ubóstwie to te, których zasoby spadają poniżej zasobów będących w dyspozycji przeciętnej jednostki lub rodziny w społeczeństwie, do którego należą. Ubóstwo można rozważać tylko w odniesieniu do środowisk, w których funkcjonują (skala porównawcza).
Przesłankami ubóstwa są: sieroctwo, bezdomność, potrzeba ochrony macierzyństwa, bezrobocie, upośledzenie (fizyczne i psychiczne), choroba, bezradność, nałogi, trudność w przystosowaniu się do życia. Zachodzące przemiany ekonomiczne po '89 zmieniły hierarchię przyczyn, doszły też nowe.
W sferze ubóstwa odbywa się ciągły ruch. Niektórzy się tam dostają na stałe (np. emeryci, niepełnosprawni). Dla niektórych np. rodzin wielodzietnych szansą wydostania z ubóstwa jest aktywizacja zawodowa dzieci. Warunki tych grup zależą jednak od polityki społecznej. Istnieje też zjawisko kumulacji negatywnych czynników. Poczucie niedostatku jest utrwalone.
Zagrożenie biedą wywołuje wśród społeczeństwa 4 typy postaw:
Stan bezradności wobec zagrożenia - brak pracy dodatkowej, pożyczki
Postawa na przetrwanie biedy - reżim oszczędnościowy, brak aktywności
Brak poczucia zagrożenia mimo obniżania się pozycji materialnej - gospodarka finansami , optymizm utrzymania się na obecnym poziomie
Brak poczucia zagrożenia i optymizm - „own business”
Długotrwałość kryzysu wpływa ujemnie na rodzinę. Poczucie nadmiaru obowiązków, niemożność wywiązania się. Może doprowadzić do całkowitej dezintegracji rodziny.
Spadają zarobki a rosną ceny, ludzie szukają pracy za granicą, nie korzystają z dóbr i usług, nie wczasują.
Dzieci nie mają pieniędzy na wydatki związane z nauką. Kończy się edukację szybko, ma się trudności. Często więc dzieci dziedziczą niski stopień społeczny i status materialny. Rodziny wielodzietne należą do najuboższych. Podobnie jest z rodzinami niepełnymi. Ubóstwo ma też częściej charakter żeński.