Pedagogika społeczna jako nauka, funkcje, zadania, przedmiot.
Pedagogika społeczna zajmuje się problematyką środowiskowych uwarunkowań wychowawczych oraz warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych jednostek i grup społecznych w poszczególnych fazach rozwoju ontogenetycznego człowieka.
Spośród kilku czynników mających wpływ na rozwój osobowości ludzkiej (ustrój somatyczno-psychiczny, środowisko życia, instytucje wychowawcze i własna praca jednostki nad sobą) pedagogika społeczna koncentruje uwagę na dwóch z nich:
na środowisku życia jednostki
na instytucjach wychowawczych.
Czynniki te traktuje łącznie.
Przedmiotu badań pedagogiki społecznej nie stanowią określone dziedziny rzeczywistości lub aktywności ludzkie (jak szkoły, placówki opiekuńcze, rodziny, placówki wychowania przedszkolnego, sprawy socjalno-bytowe, czas wolny, osiedla mieszkaniowe), lecz środowiskowe uwarunkowania tych dziedzin naszej rzeczywistości. Słowem, są nimi instytucje wychowania bezpośredniego i pośredniego w ich uwarunkowaniu środowiskowym, korygowanym wysiłkami społecznymi o charakterze wychowawczym. Tak więc pedagogika społeczna, jako subdyscyplina nauki o edukacji, koncentruje się na problematyce środowiskowych procesów wychowawczych oraz na analizie warunków i czynników umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych człowieka, a przede wszystkim w różnorodnych sytuacjach życiowych i formach działalności (w zabawie, uczeniu się, pracy, wypoczynku) oraz w innych formach aktywności, mających swe miejsce w środowisku lokalnym, a także ponadlokalnym.
Można powiedzieć, że pedagogika społeczna interesuje sie środowiskiem - przestrzenią życiową - jednostek i grup ludzkich. Jednym z elementów tego środowiska są instytucje celowo powołane do zasadniczych funkcji dydaktycznych, opiekuńczych, kulturalnych, rekreacyjnych, współżycia i współpracy. Natomiast środowisko nie ukierunkowane wychowawczo (np. osiedle mieszkaniowe, grupy nieformalne) traktuje jako obszar, który należy, w miarę potrzeby i możliwości nasycać intencjonalnością wychowawczą. Podobnie odnosi się, do funkcjonowania tych instytucji, które nie uświadamiają sobie w pełni funkcji wychowawczych, a do których zalicza instytucje administracji państwowej, samorządowej, organy wymiary sprawiedliwości, prokuratorskich oraz placówek służby zdrowia, sanatoriów i zakładów pracy.
Pedagogika społeczna jest zarazem pedagogiczna teorią i praktyką środowiska, w tym sensie, że traktuje wszelkie instytucje społeczne jako środowisko ludzkiego życia oraz dostrzega w nich lub sugeruje im intencjonalność wychowawczą.
Pedagogika społeczna ma za zadanie inspirować i analizować procesy wychowawcze w toku prac środowiskowych poprzez organizowanie, reorganizowanie, aktywizowanie i ulepszanie funkcjonowania instytucji, urządzeń grup formalnych i nieformalnych w przestrzeni życiowej leci młodzieży i dorosłych.
Pedagogika społeczna interesuje się tym co i w jaki sposób można zmieniać (ulepszać) w różnych środowiskach i instytucjach, aby optymalizować proces wychowawczy, dlatego ustala cele, zadania oraz sposoby ich realizacji.
Pedagogika społeczna nie rezygnuje z rozważań i badań o charakterze teoretycznym, dlatego wyprowadza swój system twierdzeń i dyrektyw przede wszystkim na podstawie badań empirycznych.
Zadania pedagogiki społecznej.
Pedagogika społeczna ma za zadanie: zbierać wiedzę o całej rzeczywistości wychowawczej; analizować przebieg procesów wychowawczych; obserwować zjawiska wychowawcze i opisywać je; wysuwać wnioski płynące
z obserwacji; wykrywać i wyjaśniać związki i zależności jakie zachodzą między zjawiskami wychowawczymi; oceniać pozytywny i negatywny wpływ wszystkich elementów składowych procesu wychowania na rozwój osobowości wychowanka; opracowanie celów, zasad, metod i form pracy pedagogiki społecznej. Przedmiot badań dla pedagogiki społecznej stanowi człowiek wraz z całym jego otoczeniem, wraz ze społecznymi uwarunkowaniami, ale także proces wychowania, zmiany jakie dokonują się w wychowanku pod wpływem wychowania, proces rozwoju i kształtowania się jego osobowości.