10. Buster Keaton

Sennet i Chaplin nie byli w stanie odpowiedzieć na potrzeby publiczności wywodzącej się z klasy średniej. Credo wytwórni Keystone sprowadzało się do tego, że każdy mężczyzna i każda kobieta niezależnie od swojego statusu czy klasy są tak samo wulgarni, wyuzdani i chciwi. Chaplin po kilku raczej nieudanych próbach sportretowania klasy średniej ( „Pielgrzym”, „A Day's Pleasure”, „The Idle Class” ) powrócił do Trampa. Pozostawała wolna przestrzeń w amerykańskim przemyśle filmowym dla komików, którzy ukazaliby wartości typowe dla mieszczaństwa. Takimi gwiazdami byli Harold Lloyd i Harry Langdon, zaś prawdziwym artystą pośród nich okazał się Buster Keaton.

Różnica pomiędzy przedwojennymi komediami slapstickowymi, a filmami powojennymi, dotyczy niezywkle istotnej dla mieszczaństwa sprawy - przedstawianiu na ekranie miłości i seksualnych relacji w społeczeństwie. W filmach Senneta seks był podstawą konfliktu, prowadził do banalnych rozwiązań fabularnych i był traktowany czysto fizycznie: złoczyńca porywał młodą, niewinną dziewczynę, kochanek próbował oszukać zapobiegliwych rodziców, mąż i żona spiskowali przeciwko sobie, flirtując z każdym nadarzającym się osobnikiem płci przeciwnej. W filmach Chaplina miłość pozostaje romantycznym, czy wręcz sentymentalnym uczuciem, najczęściej niespełnionym. Komedie mieszczańskie zachowały zaś idealną równowagę pomiędzy jedną a drugą wizją świata. Relacje seksualne były możliwe jedynie pomiędzy młodymi ludźmi, zaś ich ostatecznym celem musiał być ślub. Cel ten osiągany był najczęściej nie poprzez wzajemne poznawanie się, lecz rozdzielenie i podejmowanie działań w świecie. Młodzi mężczyźni musieli wykazać się zaradnością i zaimponować osiągnięciami swoim wybrankom. Ponownie nieograniczona wyobraźnia twórców sprawiła, że na ekranie pojawiły się groteskowe perypetia i absurdalne komplikacje ( „Safety Last” Lloyda ). Nigdy jednak nie następowało zburzenie społecznego porządku.

Lloyd wykreował postać typowego mieszczanina - wspinającego się po szczeblach kariery, znerwicowanego i ruchliwego młodego człowieka. Buster Keaton stworzył swoją postać opierając ją na dokładnie przeciwnych cechach: jest opanowany, wręcz stoicki, naiwny ale dzięki swojej pomysłowości potrafi pokonywać piętrzące się przed nim problemy jakie stwarza mu życie. Ta różnica pomiędzy Lloydem a Keatonem, przypomina relacje pomiędzy Sennetem a Chaplinem: pośpiech i gwałtowność z jednej strony, opanowanie i subtelność gestu z drugiej. Podczas gdy Lloyd naśmiewał się sam z siebie, z niezaradności przedstawiciela klasy średniej, Keaton wymierzał ostrze swego dowcipu przeciwko światu zewnętrznemu i jego absurdom. W jego filmach zawsze następuje przywrócenie porządku i naprawienie błędów.

Buster Keaton ( Joseph Frank Keaton ), rozpoczął pracę w kinie z „Fatty'm” Arbuckle'm. Do jego klasycznych dzieł zaliczają się „Generał” (1926), „Młody Sherlock Holmes” i „Marynarz na dnie morza” (1924 ) oraz wcześniejsi „Policjanci” (1922). W każdym z filmów Keaton ubiega się o względy kobiety o nieco wyższym statusie społecznym niż on. Pokonując szereg przeszkód zdobywa w finale uznanie kobiety, co umożliwia ich połączenie.

Komizm postaci Keatona wynika z jego nieprawdopodobnych umiejętności akrobatycznych, które pozwalają mu na przeżywanie wypadków śmiertelnych dla przeciętnego człowieka. W połączeniu z jego smutnym i apatycznym wyrazem twarzy wywołują niespotykany dotąd efekt. Jego ciało najczęściej musi zmierzyć się z brutalnością maszyny ( pociąg, parowiec, motor, mechaniczny dom czy projektor filmowy ). W filmach Chaplina źródłem ruchu był zawsze on sam. W filmach Keatona źródłem ruchu jest cała rzeczywistość. Fizyczny geniusz niemych komedii amerykańskich, tak podziwiany przez publiczność europejską znalazł swój pełny wyraz w Busterze Keatonie.

2

---