Dlaczego nazwa środkowoamerykańskiego ludu pojawia się na wielu innych obszarach Ziemi? Czy ten lud celowo wybrał taką nazwę? Skąd wzięli się Majowie?
Legendy głoszą, że Majowie to przybysze z odległych krain, nieba lub głębin oceanu. Łączono ich z Atlantydami a nawet Plejadianami...
Współczesna wiedza antropologiczna zakłada, że Majowie byli częścią koczowniczego ludu, który w czasie ostatniej epoki lodowcowej, przed około 12 000 lat, przybył z Azji do Ameryki przez obecną Cieśninę Beringa, by w końcu osiedlić się na terenach zwanych dziś Ameryką Środkową (Meksyk, Gwatemala i Honduras).
W I tysiącleciu n. e. (III - IV w.) Majowie stworzyli wokół miast-państw Ticál, Copán, Uaxactún wysoką cywilizację, która wywarła wpływ na rozwój ludów sąsiednich. Około X w. z nieustalonych dotychczas przyczyn porzucili swoje siedziby i założyli w północnej części Jukatanu nowe miasta-państwa: Chichén Itzá, Uxmal, Mayapan. Po okresie hegemoni władców Chichen Itza miasta te utworzyły związek, w którym w XII w. przewagę zdobył Mayapan. W XV w. został zdobyty i zniszczony przez zbuntowane miasta. Długotrwały okres walk wewnętrznych doprowadził do upadku dawnej ich świetności. Przybycie Hiszpanów do Ameryki w XVI wieku uczyniło wielkie spustoszenie w państwie i kulturze Majów.
Na czele miast-państw stał ahau, czyli król. Poszczególnymi miastami, wioskami albo grupami wiosek zarządzali sahalob (gubernatorzy). Wywodzili się oni z panującej rodziny królewskiej lub lokalnej arystokracji, byli jednocześnie kapitanami wojsk.
Miasta Majów były centrami ceremonialno-kultowymi, liczba ich mieszkańców - głównie przedstawicieli warstwy kapłańskiej i arystokratycznej - nie była wielka. Rzemieślnicy i rolnicy zamieszkiwali peryferia, osiedla i wioski wokół centrów kultowych. Miasta zorganizowane były w luźne federacje lub ligi miast.
Społeczeństwo miało strukturę klasową. Najwyższe miejsce w hierarchii społecznej zajmowała arystokracja, z której wywodzili się władcy, urzędnicy zajmujący się administracją, kapłani oraz wyżsi dowódcy wojskowi. Najliczniejszą warstwę stanowili chłopi, których część, czasowo lub na stałe, zajmowała się rzemiosłem. Byli też kupcy i inne grupy zawodowe. Najniżej w hierarchii stali niewolnicy rekrutujący się spośród jeńców wojennych.
Podstawą gospodarki Majów było rolnictwo wykorzystujące technikę żarową i irygację, myślistwo i rybołówstwo. Uprawiali kukurydzę, fasolę, bawełnę, kakao, maniok, bataty, kolokazję jadalną. Prowadzili ożywiony handel lokalny i dalekosiężny, organizowali targi i jarmarki. Rozwój handlu umożliwiała sieć dróg łączących poszczególne miasta. Rozwijało się rzemiosło, szczególnie ceramika, budownictwo.
Majowie nie byli ludem prehistorycznym, ponieważ posiadali własne pismo, składające się z sylab i ideogramów, czyli umownych znaków pisemnych (symboli) oznaczających określoną rzecz lub całe pojęcie. Zachowane do dziś teksty starożytnych Majów, zwane kodeksami, to bogato ilustrowane manuskrypty z zapisem danych mitologicznych, rytualnych i astronomicznych.
Nazwa kodeks odnosi się do ksiąg w kształcie prostokątnych pasów, składanych w harmonijkę i dwustronnie zamalowywanych. Majowie sporządzali je z kory figowca, którą ubijali na masę i pokrywali warstwą węglanu wapnia z wodą. Na tak przygotowanej, wygładzonej powierzchni malowali kolorowe znaki i symbole. Kolory zawsze niosły ściśle określoną treść. Np. Barwa żółta symbolizowała kobietę lub osobę zmarłą, fioletowa - ród królewski, niebieska - północ, a czerwona - południe. Kodeksy sporządzali zawodowi kronikarze, którzy nie płacili podatków, podobnie jak pieśniarze i muzycy.
Kodeksy chronologiczne zawierają między innymi historię Meksyku, genealogie i dzieje rodów królewskich, opis małżeństw i narodzin, rytuałów i zwyczajów dworskich, ważnych wydarzeń, takich jak bitwy, klęski i podboje. Kodeksy rytualne przedstawiają ówczesne rozumienie wszechświata oraz wierzenia i praktyki oparte na 260-dniowym kalendarzu; służyły wyroczni, wróżbiarstwu, odczytywaniu woli bogów, wskazywały sposób postępowania w sprawach państwowych i życiowych. Kodeksy geograficzne zawierają mapy obrazujące położenie wiosek i granice ziemi; spisy danin, jakie podbite kraje musiały płacić zwycięzcom.
Najbardziej znane są cztery kodeksy: Kodeks Drezdeński (zakupiony przez Królewską Bibliotekę w Dreźnie w 1739 r.), Kodeks Madrycki (część pierwsza odnaleziona w 1866 r., druga w 1875 r.; obecnie znajduje się w Museo de America w Madrycie), Kodeks Paryski (odkryty w 1859 roku w zbiorach Biblioteki Narodowej w Paryżu), Kodeks Groliera (datowany na ok. 1230 r. n.e., wystawiony w Klubie Groliera w Nowym Jorku w 1971r.).
Osiągnięcia cywilizacyjne Majów
W porównaniu z innymi mezoamerykańskimi kulturami wiedza i kunszt Majów są niepowtarzalne. Liczne miasta ukryte wśród dżungli Gwatemali, świątynie, piramidy schodkowe, pałace, tarasy, kamienne boiska do gry w piłkę, wspaniałe płaskorzeźby, inskrypcje, hieroglify do dziś zadziwiają świat nauki. Majowie nie używali żadnych metalowych narzędzi, nie znali koła, nie wykorzystywali zwierząt pociągowych.
Budowle architektoniczne wznosili bez użycia metalu, broń wykonywali z obsydianu, ozdoby z nefrytu i stiuku, rzeźby i płaskorzeźby z kamienia, drewna i kości, znali ceramikę polichromowaną. Malowidła i inskrypcje na ścianach świątyń i kamiennych stelach upamiętniały daty najważniejszych wydarzeń.
Niektóre z nich sięgają 400 milionów lat wstecz! W sztuce Majów nie było ani jednego fresku, który nie miałby związku z jakąś datą! Nic nie było przypadkowe, wszędzie rządziła matematyka.
Dla Majów życie miało całkiem inny sens, niż dla nas, Europejczyków. Nie przywiązywali oni wagi do rozwoju techniki, lecz koncentrowali się głównie na matematyce, astronomii i filozofii. Wprowadzili do algebry pojęcie zera i opracowali system liczbowy na długo przed wprowadzeniem symboli arabskich w Europie. Stworzyli system dwudziestkowy, który opierał się na trzech symbolach wartości (kropka, kreska i muszla).
Prowadzili obserwacje astronomiczne, dokładny kalendarz cykli zaćmień Słońca i Księżyca, co więcej, opierali się na kalendarzu, w którym zaznaczone były synodyczne obiegi, jak również synchronizacja z cyklami Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Ich kalendarz był najdokładniejszym kalendarzem świata, ale też najbardziej skomplikowanym. Różnił się on od najnowszych obliczeń astronomicznych o mniej niż 0,069 dnia na rok! W życiu codziennym korzystali z dwóch kalendarzy: 365-dniowego HAAB i 260-dniowego TZOLKIN.
W religii i kulturze Majów, obok głębokiej wiedzy astronomicznej, można również znaleźć obszerny materiał astrologiczny. Punktem wyjściowym były Narodziny Planety Wenus. Wiele budowli Majów służyło za obserwatoria wschodów i zachodów planet, wykorzystywanych do celów astrologicznych. Zjawiska kosmiczne, ruchy planet, plamy na Słońcu i ich wpływ na ludzką psychikę czy płodność gatunku interesowały ich szczególnie. Słońce czcili jako najwyższe bóstwo, dlatego istotą ich astrologii były wpływy słoneczne i cykliczność zjawisk w Układzie Słonecznym. Układ gwiazd w Zodiaku był jedynie tłem, swego rodzaju kosmicznym cyferblatem.
Największą z zagadek jest nagłe pojawienie się i równie nagłe zniknięcie Majów. Istnieją liczne hipotezy na ten temat, m.in. że przyczyną wymarcia kulturowych centrów była rewolucja, susza lub zaraza, a nawet brak... pługa. Faktem jest, że Majowie byli jedyną z wysoko rozwiniętych cywilizacji o najsłabiej rozwiniętym rolnictwie. Dominowało wypalanie lasów i wsypywanie ziaren do wydrążonych otworów. Tak uprawiane pola szybko stawały się jałowe. Okres, jaki potrzebowało pole na kolejne zalesienie i wypalenie stawał się coraz dłuższy. Brak pożywienia mógł być przyczyną masowej emigracji.
W mitologii Majów zastanawiająca jest obecność licznych symboli chrześcijańskich: symbol krzyża (litera T), wzmianki o potopie, podobieństwo proroka Quetzalcoatla (Kukulkana) do Mesjasza. W Popol Vuh, piśmie świętym Majów, czytamy: Jeden był język wszystkich. W czym zostaliśmy oszukani? [...] Jedna była nasza mowa, gdy przybyliśmy tam, do Tulan (biblijna wieża Babel). Gdy dotarliśmy do brzegu morza, Quitze-Balam dotknął go swoją laską i otworzyła się droga, jakby nie było morza... (zbieżność z historią Mojżesza).
U Majów występuje również motyw nauczyciela, który przybył z gwiazd - Pakala Wotana (utożsamianego z Chrystusem). Nauczał on, jak korzystać z kalendarza, pisać, pokazywał, jak uprawiać kukurydzę. To właśnie on miał założyć miasto Palenque. Na jego sarkofagu odkryto tajemniczą rzeźbę przedstawiającą astronautę w kapsule kosmicznej.
Świat Majów kryje wiele takich tajemnic. Może nie bez przyczyny byli oni ostatnią wielką cywilizacją na Ziemi, która przeminęła praktycznie niezauważona, a jej nowoczesny sposób myślenia przez setki lat nie mógł ujrzeć światła dziennego. A może dopiero teraz nadszedł czas na prawdziwe odkrycie Majów?
|
|
