Sądy Administracyjne

Historia Sądów Administracyjnych w Polsce

• 31.01.1980 - Ustawa o NSA, wprowadzono ją do KPA. Ustawa wprowadzała możliwość kontroli sądowej małej części decyzji administracyjnych (w 19 przypadkach).

• 11.05.1995 - Ustawa. NSA miał nie tylko kontrolować decyzje administracyjne, ale także wykonywanie administracji publicznej (także bezczynność administracji).

• 25.07.2002 - Prawo Ustroju Sądów Administracyjnych - kompetencje takie same, ale powołano dwa szczeble sądownictwa administracyjnego na skutek postanowień Konstytucji, (która wskazywała, że sądownictwo musi być, co najmniej dwuszczeblowe).

Kontrola wykonywania administracji publicznej

• Akty o charakterze indywidualno-konkretnym

• Decyzje administracyjne

• Postanowienia wydawane w postępowaniu administracyjnym

• Postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym

• Inne akty czy czynności z zakresu administracji publicznej, które dotyczą przyznania, stwierdzenia lub uznania obowiązku lub uprawnienia wynikającego z przepisów prawa

• Generalne

• Uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego stanowiących przepisy np. gminne czy prawa miejscowego

• Akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego

• Bezczynność organu administracji

• Spory kompetencyjne pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a jednostkami terenowej administracji rządowej

• Sądy administracyjne udzielają odpowiedzi na pytania stawiane przez Samorządowe Kolegia Odwoławcze

Samorządowe Kolegia Odwoławcze

12.10.1994 r - ustawa - powołanie SKO.

• Organ odwoławczy w ramach administracji rządowej

• Procedura rozpatrywania spraw upodobniono do procedury w ramach organów sądowych

• Specyficzny kształt personalny.

• Po reformie terytorialnej SKO pozostały. Jest to organ ochrony prawnej o charakterze pozasądowego organu orzekającego

• Orzeczenia SKO w sposób istotny wpływają na znajomość prawa i kultury prawnej w zakresie środowiska administracyjnego. Wytykają błędy administracji, orzeczenia SKO zaskarżane są do sądu administracyjnego.

Kompetencje

• Rozpatrywanie odwołań w indywidualnych sprawach związanych z działalnością organów administracji publicznej

Osoby działające w SKO

• Etatowi członkowie - powoływani przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Prezesa danego SKO

• Pozaetatowi członkowie - powoływani w ten sam sposób, na 6 letnią kadencję

• Prezes SKO - powoływane przez Premiera na wniosek zgromadzenia ogólnego danego SKO

Działają w składzie 3-osobowym. Decyzje zapadają na rozprawie, w sposób charakterystyczny, większością głosów.

Działanie Sądów Administracyjnych

Do Sądu Administracyjnego można się odwołać, gdy wyczerpie się całą drogę odwoławczą. Skargę może wnieść każdy, kto ma w tym interes prawny. Skarga rozpatrywana jest w I instancji przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w składzie 3 sędziów. Orzeczenia WSA mają najczęściej charakter kasatoryjny (uchylają zaskarżoną decyzję).

Dwa organy administracji sądowej

• Zgromadzenie ogólne sędziów - zbiera się raz do roku

• Kolegium administracyjne sądu - wyłaniany przez zgromadzenie ogólne

Organizacja Sądów Administracyjnych

Zgodnie z ustawą z 25.07.2002 sądownictwo administracyjne jest dwuinstancyjne

• Wojewódzkie Sądy Administracyjne - dzielą się na wydziały

• Naczelny Sąd Administracyjny

Sędzia WSA musi mieć, co najmniej 35 lat, a NSA musi mieć, co najmniej 40 lat i mieć 10 letnie doświadczenie w zawodach prawniczych.

NSA

Skład NSA:

• Prezes -Prezes NSA wybierany jest przez Prezydenta na 6 letnią kadencję (przez ten czas jest nieodwoływalny z wyjątkiem okoliczności ukazanych w ustawie) spośród 2 kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne, NSA, którzy są wyłaniani na drodze głosowania

• Wiceprezesi - powoływani przez prezydenta na wniosek prezesa NSA za zgodą zgromadzenia ogólnego,

• Sędziowie.

Kancelaria prezesa NSA pomaga mu w sprawowaniu jego zadań.

Kompetencje NSA:

• W sprawach indywidualnych (skargi dotyczą):

• Decyzje administracyjne,

• Postanowienia (kończące postępowanie w sprawie),

• Postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym,

• Inne akty lub czynności administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo przyznania uprawnienia bądź obowiązku wynikających z prawa,

• Dotyczące uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego oraz uchwał organów terenowych stanowiących przepisy prawa miejscowego, uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej (innego rodzaju), akty nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego, kontroli podlega też bezczynność administracji w sprawach dotyczących indywidualnych spraw obywateli,

Kompetencje nie są zamknięte w ustawie, podnosi to poziom działalności administracji

Są jeszcze inne sprawy przewidziane w ustawach szczegółowych, które rozpatruje NSA, np.: spory kompetencyjne między administracją samorządową a rządową.

NSA udziela dzisiaj odpowiedzi na pytania prawne od samorządowych kolegiów odwoławczych. NSA odpowiada na to pytanie ukierunkowując decyzje administracji.

Trzy Izby NSA

• Izba Finansowa - sprawuje nadzór nad orzecznictwem WSA w sprawach zobowiązań podatkowych, świadczeń pieniężnych, przepisów o egzekucji

• Izba Gospodarcza - sprawuje nadzór nad orzecznictwem WSA w sprawach budżetu, dewizowych, bankowości, ubezpieczenia, ceł, taryf

• Izba Ogólno-administracyjna - sprawuje nadzór nad orzecznictwem WSA w sprawach nadzoru budowlanego, gospodarki wodnej, samorządu terytorialnego, prywatyzacji mienia, spraw wewnętrznych - jest to kompetencja dopełniająca, jeśli coś nie podlega pod pierwsze dwie izby to podlega pod tą.

Przewodniczącymi poszczególnych Izb są wiceprezesi NSA

Trybunał Stanu

Historia Trybunału Stanu

Zaczął istnieć już przed wojną, ale po wojnie został powołany dopiero w latach 80 tych.

26.03.1982 - Ustawa o Zmianie Konstytucji PRL (wprowadzono dwa trybunały - stanu i konstytucyjny) oraz Ustawa o Trybunale Stanu

Rodzaje odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu

• Konstytucyjna - można ją realizować wyłącznie przez Trybunałem Stanu. Jest to odpowiedzialność polegającą na tym, że wysoki funkcjonariusz państwowy odpowiada za czyn zawiniony umyślnie niebędący przestępstwem, ale który w związku z zajmowanym stanowiskiem lub zakresem urzędowania narusza konstytucję lub ustawę.

• Karna - jeżeli najwyższy funkcjonariusz państwowy popełni przestępstwo z wyjątkiem Prezydenta podczas trwania kadencji

Mocą uchwały sejmowej Trybunał Stanu może rozpatrywać łącznie i odpowiedzialność karną i konstytucyjną.

Odpowiedzialność konstytucyjną ponoszą

• Prezydent

• Prezes Rady Ministrów

• Członkowie Rady Ministrów

• Prezes NBP

• Prezes NIK

• Członkowie KRRiTv

• Osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie danym ministerstwem

• Posłowie i Senatorowie - w pewnym zakresie - w sytuacji, kiedy prowadzą oni wbrew art. 107 Konstytucji, czyli gdy prowadzą działalność gospodarczą z osiąganiem korzyści z majątku skarbu państwa

Skład

• Przewodniczący - I Prezes Sądu Najwyższego

• 2 zastępców

• 16 członków - wybieranych przez Sejm na czas kadencji Sejmu

Połowa członków Trybunału Stanu musi mieć kwalifikacje sędziowskie.

Procedura

Postawienie Prezydenta przed Trybunałem Stanu wymaga:

• Wniosku ¼ ogólnej liczby Posłów i Senatorów

• 2/3 głosów Zgromadzenia Narodowego

Pozostali

• Wniosek Prezydenta lub Sejmowej Komisji Śledczej lub ¼ Posłów

• Wniosek trafia do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która podejmuję uchwałę o postawieniu przed Trybunałem Stanu albo o umorzeniu postępowania. Uchwała ta trafia do Sejmu.

• Sejm podejmuje uchwałę o postawieniu przed Trybunałem (3/5 dla członka Rady Ministrów, ½ +1 dla innych)

Instancyjność pozioma TS

• I instancja - 1 Przewodniczący + 4 członków

• II Instancja - 1 Przewodniczący + 6 członków

Aktem oskarżenia jest uchwała Sejmu. Gdy w toku sprawy pojawią się przesłanki do poszerzenia aktu oskarżenia, uczynić taką zmianę może również jedynie Sejm.

Kary:

Jeżeli przed TS odpowiada prezydent lub członkowie RM w postępowaniu karnym sankcja również pochodzi z kodeksu karnego.

W przypadku postępowania o odpowiedzialność konstytucyjną nie ma opisanych deliktów jak w kodeksie karnym np. zabójstwo, kradzież etc., również sama Konstytucja nie przewiduje kar za jej naruszenie. Ustawa o TS wprowadziła katalog sankcji:

• Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta, do Sejmu, Senatu i organów samorządowych Parlamentu Europejskiego,

• Zakaz pełnienia kierowniczych stanowisk lub pełnienia stanowisk z dużą odpowiedzialnością w organizacjach państwowych lub społecznych,

• Utrata orderów (wszystkich lub niektórych), odznaczeń.

Kary te stosuje się na okres od 2 do 10 lat, możliwe również jest przeprowadzenie postępowania przed TS, ustalenie winy oskarżonego, ale nie nałożenie na niego żadnej kary - np.: w przypadku czynów o znikomej szkodliwości.

Pojawiają się stanowiska, iż sankcje przewidziane przez TS są zbyt łagodne. Należy pamiętać jednak, że TS kontroluje aktualną władzę, a za złamanie postanowień Konstytucji może on złożyć urzędnika ze stanowiska. Kary te mają charakter symboliczny oraz zabezpieczający.

---