ĆWICZENIE 21

FIZJOLOGIA ZMYSŁÓW: ZMYSŁ WZROKU

ANATOMIA GAŁKI OCZNEJ ORAZ APARATU OCHRONNEGO OKA

Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu. Ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm oraz wagę 6,3- 7,8 g. Objętość: 6000- 7000 mm².

• Błona zewnętrzna → twardówka (nieprzeźroczysta błona włóknista łącznotkankowa), która w przedniej części oka przechodzi w przeźroczystą rogówkę (tkanka beznaczyniowa, odżywiana na drodze dyfuzji). Rogówka jest stale omywana przez „film łzowy”, będący wydzieliną gruczołów łzowych i komórek kubkowatych spojówek (0,6-1,0g wydzieliny dziennie).

• Błona środkowa → naczyniówka (odżywia zewnętrzne warstwy siatkówki), przechodząca w ciało rzęskowe (odchodzą od niego liczne włókna ścięgniste utrzymujące soczewkę; zawiera mięsień rzęskowy; jego nabłonek produkuje ciecz wodnistą) i tęczówkę (barwna, otacza otwór nazywany źrenicą).

• Błona wewnętrzna → siatkówka - część receptorowa → zbudowana z 10 warstw, wyściela od wewnątrz naczyniówkę; część ślepa → wyściela ciało rzęskowe i tęczówkę.

Między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce rzęskowej zawieszona jest soczewka. Składa się z torebki, kory i jądra i ma dwie wypukłe powierzchnie - przednią i tylną.

Wnętrze oka dzieli się na część przednią i tylną. W części przedniej wyróżniamy komorę przednia i tylną, wypełnioną płynem komorowym. Odcinek tylny wypełnia przeźroczysta, galaretowata substancja, nazywana ciałem szklistym (włókna kolagenowe, kwas hialuronowy, hialocyty). Ciało szkliste przypiera siatkówkę do naczyniówki, co zapewnia właściwe odżywienie siatkówki.

Przednia część gałki ocznej i wewnętrzna część powiek pokryte są spojówką. W górno - bocznej części oczodołu znajduje się gruczoł łzowy, wydzielający łzy oczyszczające powierzchnię oka z zabrudzeń.

MIĘŚNIE ŹRENICY → mm. Gładkie

• M. zwieracz źrenicy - mięsień okrężny szerokości 1mm, otaczający źrenicę; unerwienie: włókna przywspółczulne nerwu okoruchowego;

• M. rozwieracz źrenicy - cienka warstwa promieniście ułożonych komórek; unerwienie: włókna współczulne;

UKŁAD OPTYCZNY OKA

• Środowisko optyczne oka tworzy rogówka, soczewka, ciecz wodnista i ciało szkliste.

• Siła refrakcji rogówki (zdolność łamiąca) - 42 dioptrie (wartość stała). Rogówka jest najsilniejszym elementem układu optycznego.

• Siła refrakcji soczewki ma charakter zmienny - 13 - 26 dioptrii i regulowana jest przez mechanizmy fizjologiczne.

• Średnia refrakcja układu optycznego oka - 60,0 dioptrii.

Oś optyczna - linia przebiegająca przez środki środowisk optycznych do siatkówki.

Os widzenia - lina łącząca obserwowany obiekt i ośrodki optyczne oka z dołkiem środkowym plamki żółtej.

Osie przecinają się pod kątem ok. 5˚.

AKOMODACJA - zmiana krzywizny soczewki

Czynniki warunkujące proces akomodacji: elastyczność soczewki, działanie mięśni wewnętrznych oka.

Przedmioty bliskie: skurcz włókien okrężnych mięśnia rzęskowego (mięsień Mullera) w ciele rzęskowym znosi napięcie włókien więzadeł soczewki → soczewka „grubieje”, zwiększa siłę refrakcji i współczynnik załamania. Dodatkowo następuje skurcz mięśnia zwieracza źrenicy, co powoduje ucisk na soczewkę i dodatkowe zwiększenie jej uwypuklenia.

Przedmioty dalekie: rozkurcz mięśnia Mullera i skurcz jego antagonisty (włókna południkowe mięśnia rzęskowego, tzw. mięsień Bruckego) powoduje zwiększenie naciągu obwódki rzęskowej → soczewka ulega spłaszczeniu i traci zdolność łamiącą.

Akomodacja jest jednym z 3 elementów odruchu akomodacyjno- konwergencyjnego.

Punkt bliży wzrokowej (PP) - najbliższy punkt, w którym oglądany obraz może być widziany wyraźnie. Młoda osoba może zwiększyć zdolność skupiającą o 12D → przy maksymalnej sile łamiącej soczewki punkt bliży jest oddalony o 8,3 cm od oka.

Punkt dali wzrokowej (PR) - taka odległość od oka, z której oglądany obiekt może być widziany wyraźnie bez akomodacji; teoretycznie w nieskończoności (przyjmuje się, że u osoby zdrowej oddalony o 6 m od oka);

Starczowzroczność (presbyopia) - to spadek zdolności akomodacyjnych oka (głównie na skutek utraty elastyczności przez soczewkę), pojawiający się z wiekiem. PP oddala się stopniowo od oka, co powoduje trudności w widzeniu obiektów umieszczonych blisko. Utratę akomodacji kompensują soczewki skupiające. W 70. roku życia zdolność akomodacji jest równa zeru.

MECHANIZM TWORZENIA OBRAZU NA SIATKÓWCE

Większa część wiązki światła padającej na oko zostaje odbita przez twardówkę. Ta część promieniowania, która wpadnie do oka przez źrenicę biegnie przez komorę przednią i tylną oka, soczewkę i ciało szkliste, by zakończyć swą podróż na siatkówce wywołując wrażenie wzrokowe przekazywane do mózgu za pośrednictwem aksonów komórek zwojowych łączących się w nerw wzrokowy. Układ optyczny skupia promienie świetlne tak, by na siatkówce pojawiał się ostry obraz obserwowanego przedmiotu i dawał jak najostrzejsze wrażenie wzrokowe. Obraz przedmiotu na siatkówce jest rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony, co wynika z fizycznej budowy oka. W pierwszych dniach życia mózg człowieka uczy się widzieć prawidłowy obraz obracając go by w późniejszym życiu robić to automatycznie. Oznacza to, że niemowlę widzi świat do góry nogami i dopiero po pewnym czasie zaczyna widzieć normalnie.

WADY REFRAKCJI

Oko miarowe (emmotropia) to oko, którego układ optyczny skupia równoległą wiązkę światła na siatkówce (istnieje właściwa proporcja między długością gałki ocznej a zdolnością łamiącą układu).

Oko niemiarowe (ammetropia, oko z wadą refrakcji) to oko, którego układ optyczny nie jest w stanie skupić równoległej wiązki światła na siatkówce → obraz przedmiotu widziany nieostro.

1. Krótkowzroczność (myopia) - wiązka promieni równoległych skupia się przed siatkówką; PP i PR znajdują się w skończonej określonej odległości przed okiem; jeśli przedmiot znajduje się między PP i PR → obraz powstanie na siatkówce, dlatego krótkowidz widzi dobrze bez korekty tylko przedmioty bliskie;

• Osiowa - układ łamiący ma prawidłową moc (ok. 60 dioptrii), oś gałki ocznej jest zbyt długa (> 24 mm);

• Refrakcyjna - układ optyczny oka zbyt silny, długość gałki ocznej prawidłowa;

Pod względem klinicznym wyróżniamy krótkowzroczność niską (do -4,0 D), średnią (od -4,25 do -8,0 D), wysoką (> -8,0 D).

Korekcja krótkowzroczności polega na stosowaniu soczewek rozpraszających (soczewki dwuwklęsłe).

2. Nadwzroczność (hipermetropia) - wiązka promieni równoległych skupia się za siatkówką; oko nadwzroczne nie ma PR i PP;

• Osiowa - układ łamiący ma prawidłową moc (ok. 60 dioptrii), oś gałki ocznej jest zbyt krótka (małoocze);

• Refrakcyjna - układ optyczny oka zbyt słaby (<60 dioptrii), długość gałki ocznej prawidłowa;

Klinicznie nadwzroczność dzieli się na niską (do +3 D), średnią (od +3,25 do +6,0 D), wysoką (> +6,0 D).

Korekcja nadwzroczności polega na stosowaniu soczewek skupiających (soczewki dwuwypukłe).

3) Niezborność (astygmatyzm) - polega na różnym załamywaniu promieni świetlnych przez główne płaszczyzny łamiące rogówki (pionową i poziomą). Powstają dwa ogniska i przynajmniej jedno z nich znajduje się poza siatkówką. Widziany obraz jest zawsze zniekształcony. Niezborność wyrównuje się soczewkami cylindrycznymi lub torycznymi.

Anizometropia - jedno oko ma inna refrakcje niż drugie. Jest powodem powstawania obrazów siatkówkowych o różnej wielkości (anizeikonia). Fuzja korowa zachodzi wtedy, gdy różnice wielkości obrazów nie przekraczają 15-18 % (jeśli różnice większe - widzenie dwuoczne).

BUDOWA I ORGANIZACJA SIATKÓWKI

Część wzrokowa siatkówki zbudowana jest z 10 warstw (od zewnątrz):

2. Warstwa barwnikowa

3. Warstwa pręcików i czopków

4. Błona graniczna zewnętrzna

5. Warstwa ziarnista zewnętrzna

6. Warstwa splotowata zewnętrzna

7. Warstwa ziarnista wewnętrzna

8. Warstwa splotowata wewnętrzna

9. Warstwa zwojowa

10. Warstwa włókien nerwowych

11. Błona graniczna wewnętrzna

Błonę graniczną wewnętrzną i zewnętrzną tworzą wypustki komórek zrębowych Mullera. Komórki te mają zdolność gromadzenia glikogenu oraz zawierają wiele systemów enzymatycznych → biorą udział w metabolizmie siatkówki, dostarczając energii niezbędnej podczas powstawania impulsu.

Warstwa zwojowa zawiera 3 rodzaje komórek: X (odpowiadają na bodziec potencjałami wolnymi), Y (odpowiadają na bodziec potencjałami szybkimi) oraz W. Komórki zwojowe łączą czynnościowo siatkówkę przez nerw wzrokowy z wyższymi ośrodkami układu nerwowego.

Fotoreceptory → czopki i pręciki - światłoczułe receptory siatkówki oka, odbierające zakres promieniowania elektromagnetycznego o długości 400 - 750 nm.

Oba typy komórek składają się z odcinka wewnętrznego oraz odcinka zewnętrznego, zawierającego błoniaste dyski. Dyski są stale wytwarzane u podstawy odcinka zewnętrznego i migrują w kierunku szczytu. Zawierają barwniki wzrokowe pochłaniające światło i składające się z białka - opsyny i analogu witaminy A - retinalu. Fotopigmenty różnią się między sobą budową części białkowej. Barwnikiem występującym w pręcikach jest rodopsyna, tzw. czerwień wzrokowa. Pręciki zawierają jeden typ opsyny, czopki trzy typy → różnice w budowie opsyny w czopkach umożliwiają podział tych komórek na 3 typy, z których każdy umożliwia widzenie jednej barwy: czerwonej, niebieskiej lub zielonej.

W odcinku wewnętrznym obecne są: jądro komórkowe, liczne mitochondria, rozbudowany aparat Golgiego, pęcherzyki synaptyczne.

Przedłużeniem segmentu wewnętrznego jest wypustka dośrodkowa, zakończona synapsą (pręciki - buławki końcowe, czopki - stópki końcowe).

Pręciki	Czopki
Widzenie nocne	Widzenie dzienne
Około 120 milionów	Około 6,7 milionów
Chromoproteida/pigment: rodopsyna	Chromoproteida/pigment: jodopsyna
Bardzo duża czułość; Czułość na światło rozproszone	Niewielka czułość; Czułość tylko na światło bezpośrednie
Mała ostrość	Wysoka ostrość; lepsza rozdzielczość
Wolna reakcja na światło	Szybka reakcja na światło
Posiadają więcej pigmentu niż czopki, dlatego wykrywają słabsze światło	Posiadają mniej pigmentu niż pręciki, dlatego potrzebują więcej światła do otrzymania obrazów
Jeden typ światłoczułego barwnika	Trzy typy światłoczułego barwnika

• Czopki, których najwięcej skupia się w środkowej części siatkówki, odpowiadają za widzenie szczegółów obrazu i za widzenie barwne.

• Pręcików zlokalizowane są głównie na obrzeżach siatkówki. Odpowiadają za postrzeganie kształtów i ruchu. Nie umożliwiają one jednak uzyskania tak dokładnych obrazów jak w przypadku czopków. Pręcik jest około 100 razy bardziej czuły na światło niż czopek i może zareagować nawet na pojedynczy foton. Sygnały z wielu pręcików są zbierane i wzmacniane w pojedynczych interneuronach, co powoduje mniejszą rozdzielczość widzianego obrazu. Drugim z efektów jest duża czułość w wykrywaniu poruszających się obiektów, co umożliwia tzw. "zauważanie kątem oka".

W siatkówce obecne są także

• Komórki dwubiegunowe - przejmują impulsy z komórek receptorowych potencjałów przekazują go na komórki zwojowe bezpośrednio lub pośrednio za pomocą komórek amakrynowych i międzysplotowatych.

• Komórki poziome - odpowiadają za procesy interakcji i integracji na poziomie 1. strefy synaptycznej.

• Komórki amakrynowe - odpowiadają za procesy interakcji i integracji na poziomie 2. strefy synaptycznej, tj. splotowatej wewnętrznej.

• Komórki międzysplotowate - interakcja potencjałów integracja pomiędzy pierwszą potencjałów drugą strefą synaptyczną.

Geneza potencjałów w obrębie siatkówki, przemiany barwników wzrokowych w fotoreceptorach

W wyniku wysokiej przewodności dla Na+ potencjał spoczynkowy jest niski (ok. -40 mV). Na+ wnikają do wnętrza odcinka zewnętrznego przez kanały sodowe, utrzymywane w stanie otwartym bezpośrednio przez cGMP, syntetyzowany przez cyklazę guanylanową. Jony są następnie transportowane do odcinka wewnętrznego i wydzielane poza komórkę przez pompę Na+-K+. Źródłem energii niezbędnej do utrzymania aktywności pompy sodowo-potasowej są mitochondria.

Absorpcja światła inicjuje przemiany barwnika wzrokowego m.in. oddzielenie opsyny od retinalu. Pod wpływem promieni świetlnych następuje izomeracja retinalu z formy cis do formy trans. Aktywizacja rodopsyny prowadzi do powstania metarodopsyny II, która aktywizuje z kolei białko G (transducynę). Białko G jest aktywatorem fosfodiesterazy, katalizującej rozpad cGMP. Zmniejszenie pod wpływem światła zawartości cGMP w cytoplazmie powoduje zamknięcie kanałów sodowych i hiperpolaryzację fotoreceptorów.

Rozpad fotopigmentów warunkuje powstawanie impulsu nerwowego, przekazywanego kolejnymi neuronami drogi wzrokowej do kory mózgowej.

Organizacja pól recepcyjnych siatkówki

Pole recepcyjne - wszystkie komórki siatkówki współpracujące z jedną komórką zwojową.

Każda komórka zwojowa zbiera informacje z grupy czopków zorganizowanych w pola recepcyjne. Pole recepcyjne każdej komórki zwojowej zajmuje obszar w kształcie koła. Czopki w centrum pola przekazują informację bezpośrednio do komórek zwojowych przez komórki dwubiegunowe. Czopki z otoczki pola łączą się z komórkami zwojowymi pośrednio przez komórki poziome.

Pole recepcyjne komórki zwojowej jest zbudowane w ten sposób, ze jego środek jest czynnościowo przeciwstawny względem otoczki.

• Pole recepcyjne typu „włączeniowy ośrodek - wyłączeniowa otoczka” → komórka zwojowa pobudzana, gdy światło pada na czopki w środku pola; hamowana, gdy światło pada na czopki w otoczce pola;

• Pole recepcyjne typu „wyłączeniowy ośrodek - włączeniowa otoczka” → komórka zwojowa hamowana, gdy światło pada na czopki w środku pola; pobudzna, gdy światło pada na czopki w otoczce pola;

Oświetlenie środka pola recepcyjnego typu `włączeniowy ośrodek” wyzwala impulsację komórki zwojowej.

Oświetlenie otoczki pola recepcyjnego typu `włączeniowy ośrodek” prowadzi do zahamowania impulsacji komórki zwojowej.

Oświetlenie środka i otoczki pola typu „włączeniowy ośrodek” nie ma żadnego wpływu na impulsację komórki zwojowej.

Neuroprzekaźniki w siatkówce.

• Czopki uwalniają glutaminian → hamuje komórki dwubiegunowe w polach recepcyjnych typu „włączeniowy ośrodek”, poprzez otwieranie wybiórczych kanałów K+ lub zamykanie wybiórczych kanałów Na+; → pobudza komórki dwubiegunowe w polach recepcyjnych typu „wyłączeniowy ośrodek” poprzez otwieranie kationowybiórczych kanałów jonowych.

• Komórki poziome uwalniają kwas γ-aminomasłowy (GABA) → hamuje komórki dwubiegunowe w polach recepcyjnych typu „włączeniowy ośrodek” i pobudza komórki dwubiegunowe w polach recepcyjnych typu „wyłączeniowy ośrodek” poprzez depolaryzację czopków.

Kontrast i intensywność

• Kontrast. Informacja o kontraście jest przekazywana z ciała kolankowatego bocznego do neuronów korowych nazywanych „neuronami prostymi”. Neurony proste maja pola recepcyjne typu „ośrodek- otoczka” kształtu prostokątnego i zlokalizowane są w tzw. kolumnach. Bodźce do kolumn wysyłane są przez komórki zwojowe siatkówki.

• Intensywność. Intensywność jest kodowana przez częstotliwość impulsacji komórek zwojowych.

Plamka ślepa - miejsce na siatkówce oka pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Jest miejscem wyjścia z gałki ocznej nerwu wzrokowego, powstałego z aksonów komórek zwojowych. Istnienie plamki ślepej pozwala wykazać doświadczenie Mariotte'a.

Plamka żółta - miejsce na siatkówce oka o największej wrażliwości na barwy i światło, związanej z największym zagęszczeniem czopków. W centrum plamki żółtej znajduje się zagłębienie zwane dołkiem środkowym. Jest położona skroniowo od plamki ślepej, dzieli siatkówkę na część skroniową (powierzchniowo mniejszą) i nosową (większą).

WIDZENIE FOTOPOWE (w dobrym oświetleniu) I SKOTOPOWE (w ciemności).

Widzenie fotopowe występuje przy ilości światła wystarczającej do pełnego wykorzystania możliwości zmysłu wzroku. W rozpoznawaniu bodźców świetlnych biorą wówczas udział wyłącznie czopki (receptory umożliwiające widzenie barwne), nie biorą natomiast udziału pręciki. W miarę spadku natężenia oświetlenia otoczenia, widzenie fotopowe przechodzi w fazę przejściową zwaną widzeniem mezopowym (częściowa utrata postrzegania barw), by wreszcie osiągnąć minimalny stan pracy oka zwany widzeniem skotopowym. W odbieraniu bodźców świetlnych biorą wtedy udział wyłącznie pręciki, natomiast czopki są zupełnie nieaktywne. Podczas widzenia skotopowego człowiek widzi świat w skali szarości.

Poniższy rysunek przedstawia wykres krzywej czułości widmowej oka ludzkiego dla widzenia dziennego - tzw. widzenie fotopowe i nocnego - tzw. widzenie skotopowe.

ADAPTACJA DO CIEMNOŚĆI I ŚWIATŁA (procesy, które przystosowują siatkówkę do odbioru bodźców przy różnych natężeniach swiatła).

Adaptacja zawiera dwa procesy:

• Zmiana wielkości źrenicy - zależnie od ilości dostępnego światła, średnica źrenicy zmienia się od 2 do 8 milimetrów. Adaptacja szerokości źrenicy zachodzi w ciągu kilku dziesiątych sekundy.

• Adaptacja fotochemiczna - gdy światło wpada do oka, skład chemiczny światłoczułych pigmentów w pręcikach i czopkach zmienia się, przez co wyzwalany jest impuls nerwowy. W ciemnościach, pigmenty są odnawiane i ponownie gotowe na reagowanie na światło.

Czopki przystosowują się do niższych poziomów oświetlenia znacznie szybciej niż pręciki. Adaptacja przy przejściach z ciemności do światła jest o wiele szybsza i zabiera zwykle około jednej minuty.

Jakość wzroku pogarsza się przy zbyt intensywnym świetle (czopki ulegają „przesyceniu”).

Krzywa adaptacji to funkcja czasu i progowych bodźców światła w przebiegu czasu. Prawidłowa krzywa jest dwufazowa. Faza pierwsza odzwierciedla fazę czopkową. Charakteryzuje się szybkim wzrostem i trwa ok. 5,3 min. Długotrwała faza druga to faza pręcikowa trwająca ok. 30-45 min. Charakterystycznym punktem krzywej jest ugięcie Kohlrauscha odpowiadające widzeniu mezopowemu.




Ryc. Zmiana w progu wrażliwości jako rezultat procesu fotochemicznej adaptacji,
wykreślonej w czasie. A - adaptacja czopków; B - adaptacja pręcików

Nieprawidłowy przebieg krzywej świadczy o uszkodzeniu układu czopkowego lub pręcikowego.

ŚLEPOTA ZMIECHRZOWA (kurza ślepota)

Wada wzroku, polegająca na zaburzeniu widzenia w warunkach słabego oświetlenia. Powstaje ona wskutek upośledzenia czynności pręcików w siatkówce oka. Osoby dotknięte ślepotą zmierzchową nie widzą przy słabym oświetleniu. Może być spowodowana niedoborem witaminy A.

WIDZENIE BARWNE

Warunkują 3 rodzaje czopków, obecnych w siatkówce.

• Czopki niebieskoczułe - maksimum absorpcji przy długości fali 440- 450 nm

• Czopki zielonoczułe - maksimum absorpcji przy długości fali 530-540 nm

• Czopki czerwonoczułe - maksimum absorpcji przy długości fali 660-680 nm

Występują one w nieregularnych skupiskach, przy czym najmniej jest czopków niebieskoczułych.




Widzenie barwne jest efektem kombinacji informacji zawartej w czopkach, absorbujących światło.

Zaburzenia widzenia barwnego

• Achromatopsja - całkowita ślepota na barwy

• Dichromatyzm - widzenie dwubarwne

• Protanopia - ślepota na barwę czerwoną

• Deuteranopia - ślepota nabarwe zielona

• Tritanopia - ślepota na barwę niebieską

Metody badania poczucia barw

1. Lampa Wilczka - badanie za pomocą lampki o średnicy 5 mm z odległości 4-5 m; bada się wrażliwość na kolor czerwony, żółty i zielony (badanie kierowców).

2. Tablice pseudoizochromatyczne Ishihary, Stilinga i inne - badany czyta cyfry lub znaki złożone z barwnych kółek, na tle innych kółek, których barwa jest dobrana tak, że w przypadku nieprawidłowego widzenia barw, kółka te nie są dla badanego kontrastowo różne.

3. Testy Farnswortha - badany układa barwne pionki wg podanego wzorca.

4. Anomaloskop Nalega - umożliwia dokładne ilościowe rozpoznanie poczucia barw badanego w osi czerwono- zielonej; badany miesza czystą barwę czerwoną i zieloną, w celu uzyskania barwy żółtej, którą następnie porównuje się z wzorcem.

ZŁUDZENIA WZROKOWE to zjawiska w procesie widzenia, w których percepcja wzrokowa jest błędna i nie pokrywa się z rzeczywistością, np. siatka Hermana.







Chociaż obraz jest czarno-biały, w węzłach siatki widać szare plamy, które rozchodzą się również środkiem białych linii siatki.




Złudzenie wywołane jest zjawiskiem hamowania obocznego w siatkówce (hamowanie centralnego bodźca świetlnego przez dodatkowe pobudzenie światłem sąsiadujących jednostek neuronalnych; ma na celu poprawę zdolności rozróżniania szczegółów). Komórki odbierające impulsy ze skrzyżowań są hamowane przez równocześnie pobudzone komórki z czterech stron. Komórki odbierające impulsy z 'międzywęźli' hamowane są przez pobudzone komórki tylko z dwóch stron.




DROGA WZROKOWA

Neuron pierwszy drogi wzrokowej stanowią komórki dwubiegunowe, łączące receptory siatkówki z komórkami zwojowymi (drugimi neuronami drogi wzrokowej).

Aksony komórek zwojowych po wyjściu z siatkówki tworzą nerwy wzrokowe. Krzyżują się one w skrzyżowaniu wzrokowym i biegną do trzeciego neuronu w ciele kolankowatym bocznym, Aksony z prawej połowy każdej siatkówki przechodzą do prawego ciała kolankowatego bocznego, a lewej połowy do lewego ciała kolankowatego bocznego → włókna z części bocznych obu siatkówek przechodzą przez skrzyżowanie wzrokowe nie krzyżując się, a włókna z części przyśrodkowych obu siatkówek krzyżują się w obrębie skrzyżowania. (patrz → ♠).

Aksony neuronów z ciał kolankowatych kierują się przez torebkę wewnętrzną do kory wzrokowej - czwarty neuron drogi wzrokowej (17 pole Brodmanna połączone włóknami asocjacyjnymi z polem 18 i 19).




Ryc. Schemat ideowy drogi wzrokowej, pokazujący jak siatkówki obu oczu są połączone z oboma połówkami kory wzrokowej (1 - siatkówka, 2 - nerw wzrokowy, 3 - skrzyżowanie wzrokowe, 4 - droga wzrokowa, 5 - ciało kolankowate boczne, 6 - kora wzrokowa)

Pola 17, 18, 19 stanowią ośrodek korowy układu wzrokowego, który moduluje impulsy z niższych pięter układu nerwowego i połączony jest z wieloma innymi okolicami kory, w których impuls jest rozpoznawany i uświadamiany. Świadome widzenie ze zdolnością do dokładnej identyfikacji przedmiotu jest związane z przypominaniem takich samych, podobnych, innych przedmiotów widzianych w przeszłości i zależy od pozapotylicznych obszarów mózgu.

W ośrodku korowym układu wzrokowego reprezentacja siatkówki przedstawia się odwrotnie niż ma to miejsce w samej siatkówce → pole plamkowe rozległe, pole obwodowe małe.

♠ Do ciała kolankowatego bocznego dociera ok. 80% włókien. Pozostałe 20% włókien kieruje się do wzgórka czworaczego górnego. Funkcje tych obszarów są odmienne. Uznaje się, że wzgórek czworaczy górny jest istotny przy określaniu położenia przedmiotów w otoczeniu. Można powiedzieć, że docierające do niego informacje służą znalezieniu odpowiedzi na pytanie GDZIE? Potwierdza to chociażby fakt, że wychodzące stąd włókna kierują się do systemu kontrolującego ruchy oczu, położenie głowy oraz zmiany pozycji ciała. Natomiast ciało kolankowate boczne przetwarza informacje, które służą ustaleniu odpowiedzi na pytanie CO?

ODRUCHY ŹRENICZNE

1. Odruch na światło - zwężanie źrenic pod wpływem silniejszego oświetlenia. Impuls nerwowy podąża z siatkówki przez nerw wzrokowy i pasmo wzrokowe do pola przedporkywowego. W odróżnieniu do drogi wzrokowej włókna biegną przez ciało kolankowate boczne nieprzerwanie. Z jąder przedpokrywowych wychodzą włókna do jądra dodatkowego (przywspółczulnego, Westphala- Edingera) nerwu okoruchowego zarówno jednej jak i drugiej strony. Tu biorą początek włókna zazwojowe, dochodzące do zwoju rzęskowego, gdzie rozpoczynają się włókna zazwojowe unerwiające miesień zwieracz źrenicy. Ponieważ informacje o natężeniu światła dochodzą do jądra Westphala- Edingera obustronnie, oświetlenie jednego oka prowadzi do obustronnego zwężenia źrenic (konsensualna reakcja źrenic).

2. Odruch akomodacyjno- konwergencyjny = akomodacja + konwergencja + zwężenie źrenic. Występuje w chwili, gdy kierujemy wzrok na obiekt blisko położony. Droga dośrodkowa: nosowe połowy siatkówki obu oczu, nie skrzyżowana włókna drugiego neuronu, trzeci neuron drogi wzrokowej do pola prążkowanego. Przełączenie z 17 na 18 pole Brodmanna i stąd włókna skrzyżowane i nie skrzyżowane do jądra dodatkowego nerwu III. Droga odśrodkowa: włókna z jądra nerwu III do mięśni prostych przyśrodkowych (włókna motoryczne), zwieracza źrenicy (przez zwój rzęskowy), mięśnia rzęskowego (akomodacja).

3. Odruch na wyłączenie światła (na zaciemnienie) - Kiedy natężenie światła spada, źrenica początkowo się rozszerza, po chwili zwęża się do fizjologicznych rozmiarów → szerokość źrenicy zależy od oświetlenia i adaptacji siatkówki do ciemności. Kolejne ośrodki łuku odruchowego: siatkówka → nerw wzrokowy i ciało kolankowate boczne → jądro nieskrzyżowane i jądro trzykomorowe w podwzgórzu → jądro pośrednio- boczne rdzenia kręgowego → zwój szyjny górny pnia współczulnego → mięsień rozwieracz źrenicy. Odruch może być wywołany pośrednio (konsensualnie), co świadczy, że włókna są skrzyżowane.

OSTROŚĆ WZROKU obejmuje:

• Minimalną zdolność spostrzegania światła- pobudzenie komórki następuje, jeśli do siatkówki dotrze progowa ilość światła

• Minimalną zdolność rozdzielczą siatkówki- oko rozróżnia dwa punkty jako oddzielne, jeśli ich odległość kątowa wynosi min. 1' (1min kątowa = 0,004 mm). Dwie pobudzone komórki dadzą wrażenie dwóch punktów, jeśli między tymi komórkami znajduje się przynajmniej jedna komórka receptorowa niepobudzona.

• Minimalną zdolność rozpoznania określonych znaków tekstowych, liter, cyfr itp. Osoba, która nie posiada zdolności rozpoznania określonych znaków nie rozpozna ich, mimo prawidłowo działającej siatkówki.

• Zdolność odczytania tekstu- badany z pewnymi zaburzeniami OUN potrafi rozpoznać poszczególne znaki, nie jest w stanie jednak odczytać słowa w całości.

Do badania ostrości wzroku stosuje się tablice Snellena, tablice kartonowe, podświetlane oraz projektory automatyczne.

Tablice Snellena




Snellen wykorzystując zasadę minimalnej zdolności rozdzielczej siatkówki skonstruował tablice do badania ostrości wzroku do dali i bliży. Na tablicy Snellena każdy opotyp (litera/cyfra/itd.) wpisany jest pod kątem 5', a każdy jej szczegół pod kątem 1'.

Tablica składa się z rzędu znaków. Im niższy rząd, tym znaki są coraz mniejsze. Po lewej stronie znajduje się liczba określająca odległość, z jakiej sprawne oko widzi ostro dany rząd znaków.

Ostrość wzroku określa się wg wzoru:

V = d / D

Gdzie: V- ostrość wzroku, d- odległość od tablicy, D- odległość z jakiej sprawne oko widzi ostro dany rząd znaków.







Widzenie plamkowe (centralne)- obraz obserwowanego przedmiotu powstaje na plamce.

ZDOLNOŚĆ ROZDZIELCZA OKA

Zdolność rozdzielczą określa jak poszczególne punkty są rozróżniane w obrazie jako osobne elementy. Zdolność rozdzielcza oka wyznaczona jest przez gęstość elementów światłoczułych. Dla zdrowego oka wynosi około 1 minuty kątowej. Oznacza to, że detale oglądane pod takim kątem będą jeszcze rozróżnialne.

ABERRACJA SFERYCZNA







Występuje w soczewce lub układach optycznych i polega na tym, że promienie światła symetryczne w stosunku do osi optycznej, równoległe do niej po przejściu przez soczewkę (lub układ optyczny) nie przecinają się w jednym punkcie, lecz na pewnej powierzchni.




Aberracja sferyczna powodowana jest różnym stopniem załamywania promieni świetlnych przez poszczególne strefy soczewki: strefy bliższe brzegu soczewki załamują promienie silniej, mają krótsze ogniskowe niż środek tej samej soczewki. Aberrację sferyczną można zmniejszyć przez dobranie odpowiednich krzywizn soczewek.

ABERRACJA CHROMATYCZNA

Aberracja chromatyczna należy do podstawowych wad układów optycznych. Spowodowana jest rozszczepieniem światła. Światło o różnej barwie (odmiennej długości fali) załamywane jest przez soczewkę pod różnym kątem - tak jak dzieje się to podczas rozszczepiania światła za pomocą pryzmatu. Skutkiem tego światło o różnej barwie ogniskowane jest w różnych punktach. Aberracja chromatyczna występująca w soczewce ludzkiego oka, powoduje barwne obwódki (pomarańczowe i niebieskie) wokół ciemnych przedmiotów na jasnym tle.




POLE WIDZENIA

(widzenie obwodowe)- wrażenia wzrokowe, odbierane po pobudzeniu siatkówki oka patrzącego (fiksującego) w jeden punkt.

Widzenie obwodowe jest mało dokładne w stosunku do widzenia plamkowego, stanowi jednak jego niezbędne uzupełnienie i tło, oraz zapewnia prawidłową orientację w przestrzeni.

Pola widzenia obu oczu pokrywają się w części środkowej, pozostawiając dwa skroniowe obszary pochodzenia jednoocznego. Rzut tarczy nerwu wzrokowego na pole, tzw. plamka Mariotte'a, znajduje się skroniowo od punktu fiksacji (ok.15˚(.










Metody badania pola widzenia




2. Perymetria kinetyczna- Pozwala wykryć ubytki pola widzenia, stosowana jest także w diagnostyce układu wzrokowego i zmian patologicznych wewnątrzczaszkowych. Najczęściej stosowany jest perymetr czaszowy Goldmana→ badany obserwuje przesuwający się od obwodu do centrum znaczek świetlny o określonej wielkości i jaskrawości. Badanie można dokonać znaczkiem barwnym.




3. Perymetria statyczna- oparta na komputerowych i automatycznych perymetrach. Umożliwia analizę progu czułości kontrastowej siatkówki w różnych jej punktach i porównanie jej z czułością siatkówki prawidłowo działającej w określonej grupie wiekowej. Stosowana w rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia jaskry.

Ubytki w polu widzenia w zależności od miejsca uszkodzenia drogi wzrokowej.




2. Uszkodzenie nerwu wzrokowego przed skrzyżowaniem wzrokowym- ślepota oka po stronie uszkodzenia (anopsia).

3. Uszkodzenie skrzyżowania wzrokowego → w płaszczyźnie pośrodkowej - niedowidzenie połowicze dwuskroniowe; w płaszczyźnie czołowej - niedowidzenie połowicze (dwu)nosowe.

4. Uszkodzenie drogi wzrokowej poza skrzyżowaniem wzrokowym w paśmie wzrokowym- niedowidzenie połowicze jednoimienne (przeciwstronne w stosunku do uszkodzenia).







Uszkodzenie może dotyczyć wyłącznie włókien przewodzących impulsy z górnych lub dolnych ćwiartek siatkówki. Powstaje niedowidzenie dotyczące ¼ pola widzenia, zwane niedowidzeniem kwadrantowym (dolne- przy uszkodzeniu włókien z kwadrantów górnych, górne- przy uszkodzeniu włókien z kwadrantów dolnych).

WIDZENIE OBUOCZNE

DLACZEGO CZŁOWIEK MA PARĘ OCZU?




Gdy patrzymy na przedmiot ustawiony bardzo daleko od nas osie widzenia obu oczu ustawione są prawie równolegle. Jeżeli przedmiot ten będziemy zbliżali w naszym kierunku, to mięśnie gałek ocznych będą zmieniać położenie gałek tak by osie widzenia podążały za tym przedmiotem (przecięły się). Zjawisko to nosi nazwę konwergencji. Im bliżej oczu znajdzie się nasz przedmiot, tym osie patrzenia przetną się pod większym kątem. Analizując ten kąt mózg człowieka wnioskuje o odległości obserwowanego przedmiotu od oczu.







1. Fiksacja- skorelowane ustawienie osi widzenia obydwu oczu.

2. Fuzja- dokonywany przez korę wzrokową proces nakładania i zlewania obu obrazów siatkówkowych w jeden (ciała kolankowate boczne otrzymują jeszcze impulsy oddzielone).

Widzenie stereoskopowe (stereopsja)- percepcja głębi

Informacja o głębi przekazywana jest z ciał kolankowatych bocznych do neuronów korowych otrzymujących sygnały z obojga oczu i ułożonych w tzw. hiperkolumny dominacji ocznej. Stereopsja jest możliwa, ponieważ oczy otrzymują odmienne obrazy, łączone przez komórki kory wzrokowej.

Cechy widzenia stereoskopowego:

1. im dalej od oczu znajduje się dany przedmiot, tym jest on mniejszy

2. przedmioty dalsze zasłaniane są przez bliższe

3. przedmioty bliskie poruszają się szybciej niż dalekie

4. przedmioty dalekie widziane `przez mgłę'

5. podczas obserwacji przedmiotu bliskiego pozostałe przedmioty widziane są nieostro

6. cienie uwydatniają kształty obserwowanych przedmiotów

7. zbieżność i kąt konwergencji są większe podczas obserwacji przedmiotów bliskich

ZEZ (strabismus, heterotropia)

Zez jest formą zaburzeń widzenia obuocznego spowodowanych nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Jego przyczyną jest nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni okoruchowych lub zaburzenia rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej.

• Zez towarzyszący

• najczęściej występująca forma, z reguły u dzieci

• ruchom oka prowadzącego towarzyszy ruch oka zezującego

• kąt pierwotny zeza (kąt odchylenia oka zezującego) ma wartość równą kątowi wtórnemu zeza (kąt odchylenia oka prowadzącego)

• brak widzenia obuocznego (zezy naprzemienne) lub niedowidzenie oka zezującego tzw. amblyopia (zezy jednostronne)

• Zez porażenny

• skutek porażenia nerwów ruchowych, unerwiających mięśnie zewnętrzne oka

• gałka oczna odchylona w kierunku mięśnia antagonisty

• wtórny kąt odchylenia większy od kąta pierwotnego

• kąt odchylenia obu oczu względem siebie jest niestały

• diplopia (największa przy ruchu oczu w kierunku działania porażanego mięśnia)

MIĘŚNIE OCZNE, DZIAŁANIE I UNERWIENIE

Mięsnie oczne stanowią aparat ruchowy oka. Dzielą się na proste ( przyśrodkowy, boczny, górne, dolny) i skośne (górny i dolny). Pierścień ścięgnisty wspólny stanowi początek ścięgien mięśni (z wyjątkiem m. skośnego dolnego). Końcowe przyczepy wszystkich mięśni gałki ocznej znajdują się na twardówce (mm. proste → przed równikiem gałki, mm. skośne → za równikiem gałki, tj.między równikiem a biegunem tylnym).

Działanie i unerwienie ( nn.czaszkowe: III- n.okoruchowy, IV- n bloczkowy, VI- n.odwodzący)

• M. prosty górny- przywodzi i zwraca gałkę oczną ku górze i ku stronie przyśrodkowej (n.III)

• M. prosty dolny- przywodzi i zwraca gałkę oczna ku dołowi i ku stronie bocznej (n.III)

• M. prosty przyśrodkowy- przywodzi gałkę oczną (n.III)

• M. prosty boczny- odwodzi gałkę oczna (n.VI)

• M. skośny górny- odwodzi, obniża gałkę oczną i zwraca ją ku stronie przyśrodkowej (n.IV)

• M. skośny dolny- odwodzi, unosi gałkę oczną i zwraca ją ku stronie bocznej (n.III)

W prawidłowych warunkach obie gałki poruszają się zgodnie w różnych kierunkach.







W oczodole znajduje się także m. dźwigacz powieki górnej, zaopatrywany przez nerw III. Rozpoczyna się on razem z innymi mięśniami na pierścieniu ścięgnistym wspólnym, przy brzegu oczodołu przechodzi w płaskie wachlarzowate ścięgno, kończące się w skórze i tarczce powieki górnej.




CIECZ WODNISTA <płyn komorowy>

Funkcje:

• utrzymuje na właściwym stałym poziomie ciśnienie śródgałkowe

• odżywia tkanki pozbawione naczyń krwionośnych, tj. rogówkę i soczewkę

• odprowadza produkty przemiany materii

Skład:

• woda (98,1%)

• aminokwasy, białka i lipidy

• elektrolity

• glukoza

• układy enzymatyczne

Skład chemiczny cieczy wodnistej
proteiny	190 mg/l (19 mg%)
glukoza	800 mg/l (80 mg%)
kwas mlekowy	280 mg/l (28 mg%)
kwas askorbinowy	150 mg/l (15mg%)
sód	3,5 g/l (355mg%)
potas	185 mg/l (18,5 mg%)
wapń	60 mg/l (6 mg%)

Stałość składu chemicznego zapewnia bariera komorowo- naczyniowa (śródbłonek naczyń włosowatych, nabłonek ciała rzęskowego).

Wytwarzanie

Ciecz wodnista jest wytwarzana w sposób ciągły: 1,5 µl/min w ciągu nocy i 2,5 µl/min w ciągu dnia. W 80% produkowana przez nabłonek ciała rzęskowego. 20 % pochodzi z procesów ultrafiltracji i dyfuzji, zależnych od wartości ciśnienia krwi w naczyniach włosowatych ciała rzęskowego, ciśnienia onkotycznego osocza i ciśnienia śródgałkowego.

Drogi przepływu i odpływu




Płyn komorowy jest wydzielany do tylnej komory oka, skąd przez otwór źreniczny przepływa do komory przedniej. Następnie przez kąt tęczówkowo- rogówkowy (kąt przesączania) dostaje się kolejno do kanału Schlemma, żył wodnych, żył wewnatrztwardówkowych i dalej do układu żylnego oka. W ten sposób 90% cieczy wodnistej zostaje wydalona z oka. Pozostałe 10% jest odprowadzane przez ciało rzęskowe do przestrzeni nadnaczyniówkowej i żyłami ciała rzęskowego, naczyniówki, twardówki do układu żylnego oka (Ryc. 10a).

W prawidłowych warunkach fizjologicznych istnieje stan równowagi pomiędzy wytwarzaniem cieczy wodnistej a jej odpływem.







Ciśnienie śródoczne (śródgałkowe, cieczy wodnistej)

Warunkuje odpowiednie napięcie powłoki gałki ocznej, nadając jej właściwy kształt.

W prawidłowych warunkach wartość ciśnienia sródgałkowego waha się w szerokich granicach od 10 do 21 mm Hg (1,3-2,8 kPa). Wahania dobowe nie powinny jednak przekraczać wartości 5 mm Hg.

Jaskra

Przyczyną jaskry jest patologiczne zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, spowodowane zaburzeniami równowagi między produkcją a odprowadzaniem cieczy wodnistej. Zwiększenie ciśnienia śródocznego wpływa niekorzystnie na ukrwienie siatkówki → komórki zwojowe siatkówki są wrażliwe na niedotlenienie i ulegają stopniowemu obumieraniu. Prowadzi to do ubytków w polu widzenia, a przy niekorzystnym przebiegu choroby do całkowitej i nieodwracalnej ślepoty.

W zależności od przyczyny powodującej wzrost ciśnienia śródgałkowego, a także od dynamiki powstania tego zaburzenia, wszystkie rodzaje jaskry dzieli się na dwie główne grupy: jaskrę pierwotną i jaskrę wtórną.

Przykłady jaskry pierwotnej:

1. Jaskra z otwartym kątem przesączania, tzw. jaskra prosta- spowodowana upośledzeniem odpływu cieczy wodnistej z oka przy zachowanym otwartym kącie przesączania. Choroba przebiega skrycie, bez objawów bólowych i często jedynym jej objawem są mroczki w polu widzenia. Ciśnienie śródoczne nie jest tu tak wysokie, a jego okresowe zwyżki - szczególnie w godzinach rannych - są zazwyczaj niezauważalne. Oko na zewnątrz wygląda prawidłowo. Często dopiero przypadkowe badanie okulistyczne pozwala ustalić właściwe rozpoznanie. Choroba z biegiem lat doprowadza do zaniku nerwu wzrokowego i całkowitej utraty obwodowego i centralnego pola widzenia.

2. Jaskra z zamknięciem kąta przesączania- jest skutkiem częściowego lub całkowitego zablokowania kąta przesączania przez podstawę tęczówki (Ryc.12). Dochodzi do gwałtownego zwiększenia ciśnienia, któremu towarzyszy reakcja bólowa oraz objawy zapalne.




Jaskra wtórna

O jaskrze wtórnej mówimy wówczas, gdy zamknięcie kąta przesączenia lub zablokowanie źrenicy powstało wskutek przewlekłego schorzenia gałki ocznej, chorób przewlekłych, urazu mechanicznego lub operacyjnego, zmieniającego stosunki anatomiczne w gałce ocznej.

SŁOWNICZEK:

Adaptacja - procesy, które przystosowują siatkówkę do odbioru bodźców przy różnych natężeniach swiatła.

Akomodacja - to zjawisko dostosowania się oka do oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostrości widzenia.

Anizometropia (różnowzroczność) - jest to stan, w którym występuje różnica niemiarowości pomiędzy jednym a drugim okiem → jedno oko ma inna refrakcje niż drugie. Dopuszczalna anizometropia ±3,0 D.

Czopki - światłoczułe receptory siatkówki, odpowiadają za barwne widzenie szczegółów przy dobrym oświetleniu (widzenie fotopowe).

Dioptria (D) - jednostka miary zdolności skupiającej układu optycznego. Równa jest odwrotności ogniskowej wyrażonej w metrach.

1 D = 1/m

Dodatnie liczby określają soczewki skupiające, a ujemne - soczewki rozpraszające.

Dno oka - jest to tylny odcinek gałki ocznej widziany wziernikiem (oftalmoskopem).

Fiksacja - zjawisko polegające na nakierowaniu środkowych części siatkówek(plamek żółtych) obu oczu na oglądany przedmiot. Fiksacja środkowa (plamkowa) rozwija się od urodzenia w związku z dominacją plamki żółtej nad resztą siatkówki.

Fuzja - dokonywany przez korę wzrokową proces nakładania i zlewania obu obrazów siatkówkowych w jeden.

Hipermetropia - nadwzroczność

Kanał Schlemma - miejsce uchodzenia cieczy wodnistej do układu żylnego; zablokowanie tego kanału jest jedną z przyczyn jaskry.

Konwergencja - zdolność oczu do śledzenia obserwowanego przedmiotu poprzez zmianę położenia gałek ocznych; dzięki temu zjawisku człowiek może określać swoją odległość od przedmiot

Jaskra - choroba oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i co za tym idzie pogorszenia lub utraty wzroku. Do uszkodzenia nerwu wzrokowego najczęściej dochodzi w wyniku nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.

Myopia - krótkowzroczność

Odruch rogówkowy - mechanizm obronny oka; powoduje zamknięcie powiek w wyniku dotknięcia rogówki przez element zewnętrzny

Plamka ślepa (plamka Mariotte'a) - miejsce na siatkówce oka pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym.

Plamka żółta - miejsce na siatkówce oka o największej wrażliwości na barwy i światło, związanej z największym zagęszczeniem czopków; położona w osi optycznej oka, skroniowo od tarczy nerwu wzrokowego. Od funkcji plamki zależy ostrość wzroku.

Presbyopia - starczowzroczność

Pręciki - światłoczułe receptory siatkówki, odpowiadają za czarno-białe widzenie przy słabym oświetleniu (widzenie skotopowe, widzenie zmierzchowe), odbywa się kosztem znacznej utraty ostrości.

Pseudomrugnięcie - efekt pojawiający się zwykle podczas pracy przy komputerze; obserwowanie monitora komputera i klawiatury bez znacznej zmiany położenia głowy powoduje częściowe przymykanie powiek odbierane przez mózg jako mrugnięcie, w wyniku czego prawdziwe mrugnięcie nie dochodzi do skutku i dolna część rogówki nie zostaje nawilżona; powoduje dość częste problemy u osób używających soczewek kontaktowych do pracy przy komputerze.

Tęczówka - część błony naczyniowej gałki ocznej, leżąca między rogówką i soczewką; ma kształt krążka ustawionego w płaszczyźnie czołowej i otaczającego źrenicę; brzeg ustalony tęczówki łączy się z ciałem rzęskowym, brzeg wolny ustala źrenicę; zbudowana jest z wielu warstw, zawiera mniejsze lub większe ilości barwnika i naczynia krwionośne; ma za zadanie regulować ilość światła wpadającego do wewnątrz oka.

Wada refrakcji - jest to wada wzroku nie pozwalająca promieniom świetlnym na skupianie się w pojedynczym ognisku na siatkówce. Do wad wzroku zalicza się krótkowzroczność, dalekowzroczność z ich odmianą astygmatyzmem.

Widzenie plamkowe (centralne) - obraz obserwowanego przedmiotu powstaje na plamce

Widzenie stereoskopowe - rodzaj postrzegania wzrokowego umożliwiający ocenianie odległości do widzianych przedmiotów. Na głowie zwierzęcia (człowieka) obie gałki oczne umieszczone są obok siebie i skierowane w tym samym kierunku. W efekcie powstają dwa bardzo podobne obrazy otoczenia, które mózg zwierzęcia lub człowieka składa razem. Na podstawie różnic w obrazach uzyskiwanych przez oczy mózg tworzy informacje o odległości do obserwowanych przedmiotów.

Wzrok, zmysł wzroku - zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności związanych analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Na szeroko rozumiane widzenie składają się:

1. Widzenie centralne (plamkowe)oceniane podczas badania ostrości widzenia z bliska i daleka na tablicach z optotypami o wysokim i obniżonym kontraście (znacznie rzadziej wykonywane badanie, choć jest bardzo ważne i ma praktyczne znaczenie)

2. Widzenie obwodowe oceniane podczas badania pola widzenia

3. Widzenie barw

4. Widzenie o zmierzchu oceniane podczas badania adaptacji do ciemności.

Zmiana koncentracji barwników wzrokowych - mechanizm adaptacyjny polegający na zmniejszeniu stężenia barwnika przy dużym natężeniu światła lub jego zwiększeniu przy słabych bodźcach.

Zez - zaburzenie widzenia obuocznego spowodowane nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Jego przyczyną jest nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni okoruchowych lub zaburzenia rozwoju ośrodków kojarzeniowych kory mózgowej.

Opracowanie:

Beata Przybylska

Dorota Brodacka

Bibliografia:

„Fizjologia człowiek z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej”, pod redakcją W. Traczyka i A. Trzebskiego

„Fizjologia”, J. Bullock

„Fizjologia- podstawy fizjologii lekarskiej”, W. F. Ganong

„Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna”, O. Narkiewicz, J. Moryś

Wykłady z fizjologii. Z roku akademickiego 2006/2007

www.oko.info.pl

---