Upośledzenia umysłowe i zaburzenia uczenia się

(zaburzenia umiejętności szkolnych)

• stwarzają dziecku trudności w obszarze funkcjonowania poznawczego

• w Wielkiej Brytanii - oba rodzaje problemów określenie: „upośledzenia uczenia się” (learning disabilities)

• w wielu innych krajach odrębne określenie: „upośledzenie umysłowe” (mental retardation)

• szacuje się, że ok. 20-35% upośledzonych umysłowo dzieci i dorosłych, nieprzebywających w placówkach, cierpi na inne zdiagnozowane zaburzenia lub ma problemy w zachowaniu

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

• definicja wg Amerykańskiego Stworzyszenia na rzecz Osób Upośledzonych Umysłowo (American Association on Mental Retardation - AAMR):

• upośledzenie umysłowe jest to znacząco gorsze niż średnie ogólne funkcjonowanie intelektualne, któremu towarzyszą deficyty w dziedzinie zachowań adaptacyjnych*

* zachowania adaptacyjne = umiejętność odpowiedniego ubierania się, dbania o swój wygląd i wykonywania prostej pracy, niezbędne do niezależnego życia

• osoba określona jako upośledzona umysłowo funkcjonuje intelektualnie na poziomie istotnie niższym od przeciętnego i czasami nie jest w stanie zadbać o swoje codzienne potrzeby lub mieszkać samodzielnie

• diagnoza - zaburzenie powinno być rozpoznane przed ukończeniem 18. roku życia (w przypadku osób powyżej 18 roku życia, u których po raz pierwszy ujawni się niższe niż średnie funkcjonowanie intelektualne i które nie potrafią żyć samodzielnie, nie stawia się diagnozy upośledzenia umysłowego)

uwaga: przy stawianiu diagnozy należy łącznie brać pod uwagę wiele wyników badań i testów (np. o upośledzeniu umysłowym nie świadczy jedynie niski iloraz uzyskany w teście inteligencji, często praktycy postępują odwrotnie: oceniają iloraz inteligencji dopiero po stwierdzeniu deficytów w zachowania adaptacyjnych)

kryteria diagnostyczne upośledzenia umysłowego

klasyfikacja wg DSM

• funkcjonowanie intelektualne na poziomie znacznie niższym niż średni (IQ wynosi 70 lub mniej)

• współwystępowanie deficytów lub osłabienia zdolności przystosowania się (np. obniżenie u jednostki zdolności funkcjonowania zgodnego ze standardami oczekiwanymi w jej wieku lub w jej grupie kulturowej), w co najmniej dwóch z poniższych obszarów

• porozumiewanie się

• kompetencje społeczne / interpersonalne

• funkcjonalne umiejętności szkolne

• zdrowie

• samoobsługa

• korzystanie z infrastruktury publicznej

• praca

• bezpieczeństwo

• samodzielne mieszkanie

• samokierowanie

• czas wolny

początek przed 18. rokiem życia

niektóre z ocenianych obszarów kompetencji - zachowania przystosowawcze osób upośledzonych umysłowo:

• samodzielność

• rozwój fizyczny

• aktywność ekonomiczna

• rozwój mowy

• liczby i czas

• aktywność domowa

• zdolność do pracy

• samokierowanie

• odpowiedzialność

• socjalizacja

klasyfikacja wg ICD-10

F70 upośledzenie umysłowe lekkie

F71 upośledzenie umysłowe umiarkowane

F72 upośledzenie umysłowe znaczna

F73 upośledzenie umysłowe głębokie

F78 inne upośledzenie umysłowe

F79 upośledzenie umysłowe, nieokreślone

Czwartego znaku można użyć, by określić stopień zmian w zachowaniu towarzyszącym upośledzeniu

F7x.0 brak albo minimalny stopień zmian zachowania

F7x.1 znaczące zmiany w zachowaniu wymagające opieki lub leczenia

F7x.2 inne zmiany w zachowaniu

F7x.3 bez wymieniania zmian w zachowaniu

Narzędzia badawcze:

Skala Zachowań Adaptacyjnych (Adaptive Behavior Scale); Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci (WISC-III) lub Stanfordzka Skala Bineta; miary zdolności do niezależnego funkcjonowania, rozwoju umiejętności językowych, odpowiedzialności oraz aktywności ekonomicznej, domowej i fizycznej

Rozpowszechnienie upośledzenia umysłowego 1-3% (kiedyś szacowało się, że nawet do 13%)

(zależnie od wykorzystywanego do oceny narzędzia: iloraz inteligencji - 3%, zachowania adaptacyjne - spadek do 1%)

Philip C. Kendall, Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, Rozdział 9

---