METODY AKTYWIZUJĄCE W KATECHEZIE

DYDAKTYKA OBRAZU

(FOTOSYMBOLE)

Metoda pracy ze zdjęciami znana jest już od dawna i stosowana przez katechetów na różne sposób. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że metoda ta polega na wybraniu - dobraniu fotografii do konkretnego tematu, a jej celem jest pobudzenie wyobraźni uczniów do twórczego myślenia. Przy pracy w grupach rozdaje się więcej zdjęć niż uczestników, aby istniała możliwość wyboru. Następnie każdy członek grupy wybiera zdjęcie, argumentuje wybór, a potem - po wysłuchaniu wszystkich i negocjacjach - ustala się jedną wspólną fotografię.

1. Komunikowanie się.

Jednym z dominujących elementów współczesnej kultury jest komunikowanie się. Idea komunikacji stale i wciąż nabiera znaczenia. Szybkość przekazywanych informacji i ich masowość wpływają na kształtowanie obrazu świata.

„Komunikowanie jest to proces, w trakcie którego pewna osoba sprawia, że jej myśli, pragnienia lub wiedza stają się znane i zrozumiałe dla innej osoby”Komunikowanie się rozumiemy jako przestrzeń, w której następuje formowanie się osobowości, jako swego rodzaju dialog wspólnotowy, jako proces dzielenia się tym, kim się jest, tym co się posiada.

W teologii komunikowanie jest jak się stwierdza w Instrukcji Communio et progressio czymś „więcej niż samo tylko przekazywanie idei czy wyrażenie uczuć, to przede wszystkim dawanie siebie z miłości” (CP, nr 11).

2. Cywilizacja obrazu

Zmiany cywilizacyjne i rozwój techniki jakie mają miejsce w ostatnim czasie spowodowały, że współczesną kulturę określa się mianem audiowizualnej. W spojrzeniu na rzeczywistość dominującą rolę zaczął odgrywać zmysł wzroku. Pociąga to za sobą „kurczenie się” obszaru słowa, widać to przede wszystkim w rosnącej stale liczbie magazynów ilustrowanych, w których dominuje obraz. Słowu wydziela się coraz mniej miejsca.

Zmiany, jakie przyniosło pojawienie się środków audiowizualnych, nie ominęły również edukacji. Nauczyciele coraz częściej i chętniej sięgają po nowe środki przekazu dostrzegając w nich możliwość efektywniejszego przekazu wiedzy. Przekaz wiedzy w tej formie z łatwością przyciąga uwagę , pobudza emocje i zachęca do działania przez co angażuje całego człowieka odwołując się równocześnie do jego zmysłów, inteligencji i uczuć.

Człowiek otoczony jest obrazami, które tworzą jego specyficzne środowisko zwane ikonosferą. Etymologia słowa wskazuje na dwa słowa pochodzące z języka greckiego: eikon - obraz i sphaira - środowisko. Ikonosfera jest zatem środowiskiem obrazu. Uściślając można powiedzieć, że ikonosfera jest tym środowiskiem człowieka, które odznacza się dominacją obrazu.

3. Obraz w edukacji religijnej.

To, co przez środki audiowizualne sprzyja rozwojowi ludzkiemu dotyczy również jego życia religijnego. Wiara jest wpisana w relację, jest zaufaniem, a ufa się komuś, osobie. Dlatego praca z obrazami może być narzędziem wprowadzenia w przestrzeń wiary, jak może być budująca i konstruktywna dla procesu wychowania w wierze. O znaczeniu posługiwania się w działalności dydaktyczno - katechetycznej obrazem przemawia to, że dostarcza on informacji, skłania do myślenia i medytacji, prowokuje do zajęcia jakiegoś stanowiska, a także zmusza do stawiania sobie i innym pytań. Oznacza to, że obrazy wskazują na możliwości wielorakich aspektów odkrywania otaczającej nas rzeczywistości w tym i religijnej. Zadaniem posługiwania się obrazami w pracy dydaktycznej jest rozbudzanie systemu myślenia oraz dzielenia się wnioskami z kontaktu z obrazem. Sama praca z obrazami wpływa na sferę poznawczo-emocjonalno-wolitywną, przez co sprzyja zwiększaniu efektywności procesów edukacyjnych.

Oglądanie obrazów podczas lekcji, katechezy czy też innych zajęć dydaktycznych ma na celu nie tylko wywoływanie odczuć estetycznych czy wzruszeń, co raczej wspierać proces dydaktyczny.

Sposób postępowania w pracy z obrazami (fotosymbolami).

• Praca indywidualna - każdy z uczestników zespołu w milczeniu ogląda i dobiera obraz, który według niego najlepiej nawiązuje do postawionego przed nim zadania.

• Praca w małych grupach - każda osoba prezentuje wybrany przez siebie obraz wraz z uzasadnieniem wyboru, po takiej prezentacji grupa wybiera spośród wcześniej omawianych obrazów jeden, który najlepiej wyraża postawione wcześniej zadanie. Zespół wyznacza osobę, która zreferuje wyniki pracy całego zespołu.

• Prezentacja przed całą grupą (klasą).

Uwagi dla prowadzącego zajęcia:

• W sposób jednoznaczny należy sformułować zadanie,

• Musimy posiadać zasób obrazów o zróżnicowanej tematyce,

• Ważne jest, aby biorący udział w pracy z obrazem zajmowali miejsca obok siebie (najlepiej w kregu),

• Przy pokazywaniu obrazów i mówieniu o nich nie można dopuścić do dyskusji,

• Każdy ma prawo do wypowiadania własnych myśli i opinii, których słuszność nie jest dyskutowana,

• Same obrazy powinny nawiązywać do sytuacji życia codziennego i omawianego tematu,

• Na oglądanie i prezentację należy zostawić wystarczająco dużo czasu, należy się nie spieszyć,

• Praca z obrazami powinna przebiegać w atmosferze wyciszenia.

Przy formułowaniu zadania ważne jest zachęcanie do zastanowienia się nad motywami, dla których wybieramy taki a nie inny obraz. W działalności dydaktyczno-katechetycznej szczególnego znaczenia nabiera właśnie aspekt motywów wybierania konkretnej fotografii.

Metodę obrazów w pracy dydaktycznej możemy wykorzystać:

• Przy stawianiu opracowywanego problemu,

• W kategoriach łączenia teorii z praktyką,

• Jako zastosowanie w końcowej części działalności dydaktycznej - badanie osiągnięć.

4. Wnioski końcowe - autorefleksja

Podsumowując powyższe rozważania, pragnę zauważyć, że stosowanie tej metody nie tylko "ożywia" lekcje, ale przede wszystkim umożliwia włączenie się w pracę bardzo nieśmiałych uczniów, którym łatwiej jest wypowiadać się w grupie niż przy całej klasie. Natomiast dla uczniów uzdolnionych jest okazją do wypowiadania się na forum klasy, a przez to rozwijania swoich zdolności krasomówczych, umiejętności argumentacji i przekonywania.

Praca z obrazami (fotosymbolami) nie jest trudna, a systematyczne jej stosowanie zachęca do częstszego posługiwania się zdjęciami. Ta metoda aktywizująca bardzo ułatwia mi pracę, a sami uczniowie często pytają, kiedy znów będzie praca ze zdjęciami... Przesada jednak nie jest dobra ani dla samej katechezy, ani dla uczniów. Dlatego od tematu zajęć zależy, kiedy i do jakiej katechezy wykorzystam obrazy (fotosymbole) tak, aby spełniły swoją rolę, a nie były celem samym w sobie. Życzę wszystkim ciekawych doświadczeń w pracy ze zdjęciami i jeszcze raz zachęcam do korzystania z tej metody nie tylko katechetów. Myślę, że szczególnie na godzinach wychowawczych można poruszyć wiele tematów, wykorzystując właśnie jako inspirację obrazy.

Opracował:

Grzegorz Szkudlarek

Katecheta

Gimnazjum nr 1 w Sieradzu

Ch. Wankel, Kierowanie, PWE, Warszawa 1994, s. 408.

Por. A. Królikowska, Dydaktyka obrazu, WAM, Kraków 2000, s. 6.

Por. tamże s, 10.

Por. A. Lepa, Pedagogika mass mediów, Łódz 2000, s. 182

Z. Marek, Dydaktyka obrazu, WAM Kraków 2000, s. 28.

1

---