METODY AKTYWIZUJĄCE

W PRACY Z DZIECKIEM

W WIEKU

PRZEDSZKOLNYM

AHE Trzcianka

– 2009/2010

Sylwetka ucznia kończącego edukację

szkolną…



Znudzony



Zniechęcony



Nie lubi się uczyć



Nie lubi szkoły



Nie lubi nauczycieli



Nie lubi…..

Jak to możliwe?



Paradoks edukacji szkolnej… przychodzą
dzieci chcące się uczyć… wychodzą znudzone
i zniechęcone…



Szkoła bardzo często „zabija” w dzieciach, ich
naturalną ciekawość poznawczą świata



Dlaczego tylko uczniowie I klasy cieszą się z
pierwszego dzwonka….

Podtrzymywanie ciekawości

poznawczej dzieci:



Wyraźnie określone cele nauczania,
właściwa organizacja zajęć, ukazywanie
korzyści płynących z uczenia się



Stosowanie metod aktywizujących,
sprzyjających rozwijaniu samodzielnego,
krytycznego myślenia oraz budzeniu
zainteresowań.



Tworzenie właściwej atmosfery w grupie



Wspieranie dziecka

– dostosowywanie

wymagań do możliwości dziecka,
docenianie osiągnięć – II „złote zasady”
Prof. Anny Brzezińskiej

Pierwsza zasada:



Jeżeli dziecko nie radzi sobie z
zadaniem, problemem lub jakimkolwiek
elementem procesu edukacyjnego
nauczyciel musi

natychmiast zwiększyć

zakres udzielanej dziecku pomocy

Druga zasada:



Jeżeli dziecko zaczyna sobie radzić
nauczyciel natychmiast musi

zmniejszyć

zakres udzielanej mu pomocy i

wycofać

się na dalszy plan, pozwalając dziecku
samodzielnie działać



W procesie edukacji najlepiej sprawdza się
zasada ZŁOTEGO ŚRODKA, tak dobieramy
środki, metody, sposoby, techniki
wspomagania i wspierania, aby ich ilość,
różnorodność, złożoność była optymalna z
punktu widzenia psychologii rozwoju dziecka

Trzy sposoby prawidłowego myślenia

1.

Myślenie krytyczno – analityczne

2.

Myślenie twórczo – syntetyczne

3.

Myślenie praktyczno - kontekstualne

Cechy charakterystyczne uczniów

Analityczne

Twórcze

Praktyczne

Wysokie stopnie

Stopnie

średnie i niskie

Stopnie średnie i niskie

Wysokie wyniki testów

Średnie wyniki testów

Średnie i niskie

Lubi szkołę

Czuje się ograniczony przez
szkołę

Szkoła go nudzi

Lubiany przez nauczycieli

Postrzegany

jako uczeń

kłopotliwy

Postrzegany jako
niezwiązany ze szkołą

„pasuje” do szkoły

Niezbyt pasuje do szkoły

Niezbyt pasuje

do szkoły

Wykonuje polecenia

Nie lubi wykonywać poleceń Lubi wiedzieć jakim celom

służy zadanie

Widzi niedostatki koncepcji

Lubi proponować własne
idee

Lubi pragmatycznie
stosować idee

Urodzony „krytyk”

Urodzony „marzyciel”

Typ

„zdroworozsądkowy”

Często lubi być
kontrolowany

Lubi sam sprawować nad
sobą kontrolę

Lubi znajdować polecenia w
naturalnym otoczeniu

Umiejętności poznawcze niezbędne do
wykonywania zadań

1.

Rozpoznawanie i zdefiniowanie problemu

2.

Wybór procesu – wybranie lub odkrycie
zbioru procesów etapów docierania do celu

3.

Prezentacja informacji

– sformułowanie

rozwiązania

4.

Sformułowanie strategii- wyborowi procesów
musi towarzyszyć sformułowanie strategii
pozwalającej ustawić te procesy w kolejności
w której oddziałują na prezentację

5. Oszacowanie dostępnych zasobów – czas i

zasoby przeznaczone na wykonanie zadania
są ograniczone. Ważne jest więc zatem
optymalne dobranie ilości czasu pozwalające
na wykonanie zadania

6. Sprawdzanie przebiegu procesu rozwiązania

– sprawdzanie co jest już zrobione, co
aktualnie jest robione i co trzeba jeszcze
zrobić

Metody nauczania to:



Systematycznie stosowane sposoby pracy
nauczyciela z uczniami, umożliwiające
osiągnięcie celów kształcenia



Jest to określony układ czynności pomiędzy
nauczycielem a uczniem, realizowany
świadomie w celu uzyskania założonych
zmian u ucznia

Metody aktywizujące to:



Metody nauczania zwiększające czynny udział
uczących się w zajęciach dydaktycznych i
ograniczające rolę nauczyciela do pomagania
uczącym się w realizacji celów kształcenia i
kontroli postępów



To pomoce i wskazówki, dzięki którym dzieci
poszerzają swoją wiedzę, pogłębia swoje
zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe
idee

Wprowadzając metody aktywizujące zwłaszcza na
początkowym etapie edukacji musimy pamiętać:



Różnicach indywidualnych w zakresie rozwoju
poznawczego, emocjonalnego, społecznego dzieci



Preferencjach dzieci wynikających z ich indywidualnej
ścieżki rozwoju



Przestrzeganiu II „złotych zasad”



Zachowaniu złotego środka przy zróżnicowaniu i ilości
stosowanych metod aktywizujących



Przestrzeganiu zasad ogólnych: nie wykluczamy dzieci z
zabawy, nie dzielimy dzieci na lepsze i gorsze, nie
zmuszamy dzieci do zabawy, dajemy przyzwolenie na
popełnianie błędów, uczestniczymy w zabawie

I. Metody integracyjne



Zorientowane na dziecko jako podmiot



Odprężają i relaksują, wprowadzają w dobry
nastrój i życzliwą atmosferę



Zapewniają poczucie bezpieczeństwa w
grupie i wzmacniają poczucie więzi i
tożsamości z grupą



Pomagają uporządkować problemy, uczą
twórczego myślenia



Uczą efektywnej komunikacji i otwartości

1. Krasnoludek



Najprostsza technika integracyjna



Można ją stosować wykorzystując różne

przedmioty, jako element wprowadzający,

ogólnorozwojowy



Dobry sposób na uzyskiwanie informacji
zwrotnych



„krasnoludek” to pomoc w ręku dziecka –

może to być piłka, grzechotka – coś czym

można do siebie rzucać lub podawać,

przyciąga wzrok i jest miłe dla dziecka

2. Pajęczynka lub kłębek



Nazwa pochodzi od efektu końcowego, który
powstaje w wyniku zabawy z kłębkiem nici



Można w ten sposób poznawać swoje imiona,
upodobania, mówić sobie coś dobrego



Można też uczyć się tworzyć opowiadania

3. Graffiti



Są to zabawy w niedokończone zdania



Wzmacniają i wytwarzają dobry klimat w grupie



Rozbudza twórcze myślenie



Np.: „Gdy dorosnę, zostanę….”, „Kocham moją
mamę, bo…”, „Powinniśmy jeść warzywa, bo…”



Najlepszy sposób na dzielenie się własnymi
pomysłami, dostrzeganie różnych aspektów
tematu, a także przyjmowanie nowych
niezwykłych koncepcji i pomysłów

II Metody tworzenia i definiowania pojęć



Pojęcia są podstawową jednostką
organizującą wiedzę i strukturyzującą proces
logicznego myślenia



Umożliwiają tworzenie kategorii ogólnych i
szczegółowych



Ich wczesne kształtowanie ma krytyczne
znaczenie dla rozwoju poznawczego dziecka

1. Kula śniegowa



Zwana dyskusją piramidową



Polega na przejściu od pracy indywidualnej do
pracy w całej grupie



Daje szansę każdemu dziecku na
sprecyzowanie swojego zdania i stanowiska
na zadany temat



Umożliwia nabywanie nowych doświadczeń



Pozwala dzieciom ćwiczyć i śledzić proces
uzgadniania stanowisk

2. Burza mózgów



Giełda pomysłów, jarmark pomysłów



Polega na podawaniu różnych skojarzeń i

rozwiązań, które niesie błysk natchnienia i

wyobraźnia.



Przeprowadza się ją w trzech etapach:



wytwarzania pomysłów



oceny i analizy zgłoszonych pomysłów



zastosowania pomysłów i rozwiązań w
praktyce

3. Mapa pojęciowa



Mapa mentalna, mapa mózgu, mapa myśli



Służy do wizualnego opracowania pojęcia z
wykorzystaniem rysunków, symboli, wycinków,
krótkich słów, zwrotów i haseł



Można ją stosować w różny sposób – można
przy jej pomocy definiować pojęcia,
rozwiązywać problemy i planować działania

„+” map pojęciowych:



uczą samodzielnego zdobywania wiedzy



uczą posługiwania się poznanymi pojęciami



uczą dokonywania klasyfikacji i uogólnień



uczą uważnego słuchania



angażują ucznia w różne dziedziny aktywności



dają szansę wykazania się uczniom o różnych

zdolnościach



stwarzają możliwości współpracy



uczą zadawania pytań i udzielania odpowiedzi

III. Metody hierarchizacji

1.

Promyczkowe uszeregowanie

2.

Diamentowe uszeregowanie

3.

Piramida priorytetów

1. Promyczkowe uszeregowanie



Jest to technika, która służy do
definiowania pojęć, określania cech,
zasad oraz hierarchizacji



Często nazwana jest słonecznym
promyczkiem

2. Diamentowe uszeregowanie



Zwany techniką „karo”



Układ priorytetów przypomina kształt diamentu/
karo



Struktura zmusza grupę do współpracy, zachęca

do podejmowania decyzji oraz osiągania

porozumienia drogą negocjacji i kompromisu



Lista priorytetów może być podana przez

nauczyciela lub wypracowana przez grupę



Liczba priorytetów może być różna w zależności
od potrzeb i wieku dzieci

3. Piramida priorytetów



Metodę tą stosujemy w dwóch przypadkach:



jako sposób zaprezentowania dokonanych wyborów



jako efekt pracy



Piramida priorytetów jest przydatna do realizacji
zagadnień wymagających ustalenia hierarchii
ważności.



Uczniowie w grupach opracowują kartki ze swoimi
pomysłami wybierając np. rysunki(może to być np.
odpowiedź na pytanie zadane przez nauczyciela).



Kartki te naklejają na plakacie, na którym
narysowana jest piramida



Najważniejsze hasła umieszczane są na
samej górze, najmniej ważne u dołu.



Poszczególne grupy prezentują swoje
piramidy i tworzą jedną wspólną



Metoda ta stwarza okazję do
dyskutowania i argumentowania.

IV. Metody twórczego rozwiązywania
problemów

1.

„635”

2.

Rybi szkielet

3.

Metoda trójkąta

4.

„6” myślących kapeluszy

1. „635”



To technika, dzięki której można rozwiązywać
różne problemy



Jest modyfikacją ,,burzy mózgów„



Różni się sposobem organizacji i
przeprowadzenia.



6 -

oznacza liczbę osób lub grup



3 -

oznacza liczbę rozwiązań



5 -

oznacza liczbę tzw. rundek.



Dzielimy klasę na 6 grup



Grupy siedzą po obwodzie koła



Każdej grupie rozdajemy ponumerowane od 1
do 6 formularze



Zadaniem poszczególnych grup jest wpisanie,

narysowanie, wybranie, trzech rozwiązań
problemu na formularzu



Na hasło „START" grupy przekazują

formularze następnej grupie zgodnie ze

wskazówkami zegara

2. Rybi szkielet



nazwa tej techniki pochodzi od kształtu
przypominającego „rybi szkielet"



z

nana jest także jako ,,schemat przyczyn

i skutków "

Przygotowujemy na tablicy:



,,rybi szkielet" w głowie którego wpisujemy
dowolny problem



dzieci za pomocą „burzy mózgów "
ustalają główne czynniki, które mogą
stanowić powód takiego skutku i wpisują
je w tzw. „ości duże”



dzielimy klasę na tyle grup ile jest „dużych
ości".

Schemat 1

Schemat 2

3. Metoda trójkąta



Ma charakterystyczny układ - trójkąt

odwrócony wierzchołkiem do dołu,

symbolizujący problem, który z jednej strony
ma swoje przyczyny -

czyli siły podtrzymujące,

a z drugiej -

siły hamujące przyczyny



Istota metody ogranicza się do zdefiniowania

problemu, określenia przyczyn

podtrzymujących i wyszukiwania rozwiązań,

które by usunęły przyczyny podtrzymujące

sytuację problemową

4. „6” myślących kapeluszy



Metoda uczy współpracy w grupie, gdyż
uczniowie zgodnie ze swoimi
predyspozycjami muszą brać udział
w rozwiązywaniu problemów.

Kapelusz biały



to tzw.

mały komputerek



zajmuje się wyłącznie faktami, liczbami i

ma do nich obojętne podejście.



Nie wydaje żadnych opinii.

Kapelusz czarny



to tzw. pesymista



Jeśli padają różne opinie, to natychmiast
je krytykuje



Widzi braki, zagrożenia

i niebezpieczeństwa w proponowanym

rozwiązaniu

Kapelusz czerwony



to

człowiek kierujący się emocjami,

ktoś, kto przekazuje swoje odczucia ,,na
gorąco", kierując się intuicją.

Kapelusz niebieski



to tzw. dyrygent orkiestry

, ktoś, kto

przewodniczy całej dyskusji



Do niego należy kontrolowanie przebiegu
spotkania, przyznawanie głosu
poszczególnym mówcom, jak też
podsumowanie dyskusji.

Kapelusz zielony



to tzw. innowator

, osoba myśląca twórczo



Zadaniem twórcy jest wskazywanie
zupełnie nowych oryginalnych pomysłów

Kapelusz żółty



to tzw. optymista

, który widzi sprawy

w „różowych okularach”



Jest bardzo pozytywnie nastawiony,
wskazuje na zalety i korzyści danego
rozwiązania



Dzieci siedzą w kręgu i losują sześć
przygotowanych kapeluszy, w przypadku

młodszych dzieci zaczynamy od jednego i
zmieniamy go



Przygotowujemy rysunki prezentujące

sposób myślenia każdego z kapeluszy



Prosimy aby dzieci zaproponowały

rozwiązanie zgodne ze sposobem

myślenia poszczególnych kapeluszy

V. Metody pracy we współpracy

1. Układanki i puzzle

1. Układanki i puzzle



jej celem jest zachęcenie do

szczegółowego, aktywnego opanowania

materiału poprzez aktywną pracę dzieci



Każdy uczestnik grupy powinien zostać

ekspertem, który przyczynia się do osiągnięć

całego zespołu.



Aby uzyskać pozytywny rezultat, każde

dziecko musi skorzystać z pomocy innego

ucznia, każde też musi pomóc innym

pozostałym.

Aby metody te były skuteczne:



Zaangażowanie i twórczość

prowadzącego

– metoda jest tylko

narzędziem, efekty zależą od osoby, która
te metody wykorzystuje



Utrzymanie porządku w grupie

-

prowadzący musi być przekonany, że

zapanuje nad grupą



Organizacja przestrzeni

-

możliwe

swobodne utworzenie w sali jednego

kręgu krzeseł dla wszystkich uczestników



Przygotowanie materiałów pomocniczych

- papier, flamastry, farby



Gospodarowanie czasem

-

należy

zarezerwować czas na przeprowadzenie
metody i podsumowanie