Metody aktywizujące
problemowe

Wprowadzenie

Przedmiotem badań dydaktycznych jest różnorodna, świadoma działalność dydaktyczna, a więc czynność nauczycieli i uczniów, wyrażające się w procesach nauczania-uczenia się, w ramach których realizuje się treści kształcenia za pomocą odpowiednich metod, środków i form organizacyjnych.

Metodologia badań naukowych przywiązuje dużą wagę do wstępnego etapu poszukiwań, który obejmuje uświadomienie i sformułowanie problemów badawczych. Poprawne i trafne określenie problemu pozwala wyznaczyć cel, zakres i teren badań. Problemy badawcze są to pytania, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie. Z poprawnie sformułowanego problemu powinna jasno wynikać hipoteza badawcza.

Badania dydaktyczne powinny opisywać analizowaną rzeczywistość, wyjaśniać wykrywane związki i zależności, oraz umożliwiać przewidywanie przebiegu zjawisk i procesów kształcenia.

Metody badań dydaktycznych
wg. F. Bereźnickiego

• Eksperyment dydaktyczny

• Metoda sondażu diagnostycznego

• Monografia pedagogiczna

• Metoda indywidualnych przypadków

Eksperyment dydaktyczny

Jest metodą celowo wywołanego badania jednego lub kilku czynników zwiększających efektywność pracy dydaktycznej w naturalnych warunkach szkolnych, przy czym kontroli podlegają nowe czynniki jak i zmiany powstałe pod ich wpływem. Ten czynnik nazywa się eksperymentalnym lub zmienną niezależną, zaistniałe zmiany, których źródłem są czynniki eksperymentalne nazywają się zmiennymi zależnymi. W wypadku występowania większej liczby zmiennych niezależnych, zmienne najsilniej działające traktuje się jako główne, a oddziałujące słabiej jako uboczne. Obok mogą pojawiać się zmienne pośredniczące, które wzmacniają, bądź osłabiają oddziaływanie zmiennych.

Procedurę eksperymentalną przeprowadza się wg. Określonego schematu postępowania, która umożliwia:

1. Manipulowanie co najmniej jedna zmienną niezależną – główną

2. Kontrolowanie zmiennych niezależnych – ubocznych

3. Minimalizowanie wpływu zmiennych niezależnych –zakłócających na zmienną zależną

4. Dokonywanie pomiaru zmienności zmiennej zależnej

Badania eksperymentalne mające na celu stwierdzenie wpływu zmiennej niezależnej (przyczyny) na zmienną zależną (skutek), powinny obejmować co najmniej dwie grupy: eksperymentalną i kontrolną. Po zakończeniu eksperymentu dokonujemy pomiaru zmiennej zależnej w obu grupach, porównujemy średnie wartości, ustalamy istotność zachodzących między nimi różnic. Występować tu muszą: hipoteza, weryfikacja i pomiar.

Metoda sondażu diagnostycznego

Jest sposobem gromadzenia wiedzy o przedmiotach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk, o wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

Typy badań sondażowych:

1.Sondaże jednorazowe na próbie nie ważonej

(wybiera się co n-tą osobę z jakiegoś zbioru)

2.Sondaże jednorazowe na próbie ważonej

(dobór nie losowy, ale o zwiększonej reprezentatywności grup badanej zbiorowości mających specjalne znaczenie z naszego pkt widzenia

3. Sondaże na próbie kontrastowej (niekiedy jest rzeczą właściwszą pobieranie prób z grup różniących się z pkt widzenia pewnej ważnej w danym badaniu zmiennej, np. uczniów osiągających dobre i złe wyniki w nauce)

4. Sondaże powtarzane (każdy wyżej wymienionych sondaży sam w sobie jest statecznym opisem zjawisk, ale porównanie daje możliwości obserwowania dynamiki zmian)

Monografia pedagogiczna

Metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze, w rozumieniu placówki, lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadząca do gruntowego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

Badanie ma na celu opis instytucji czy grupy społecznej, który polega na szczegółowym wyodrębnianiu cech i elementów zjawiska, określaniu ich charakteru bądź wielkości oraz scharakteryzowaniu ich funkcjonowania i rozwoju. Dąży się do „sięgnięcia w głąb” danej instytucji i gruntownego, wielostronnego wejrzenia w jej funkcjonowanie, zarówno jako systemu społecznego, jak i jego związanie ze sobą zbioru osób.

Metoda indywidualnych przypadków

Jest sposobem badań, polegających na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda ta posługuje się dość nielicznym zestawem technik badawczych:

1. Wywiad środowiskowy (pomaga poznać fakty z życia, opinie i postawy)

2. Obserwacja jednostkowa i analiza dokumentów osobistych

3. Techniki projekcyjne i testy (czasami mogą być pomocne, lecz zależy to od charakteru i złożoności badanego przypadku)

Badania można prowadzić bez kontroli i manipulowania zmiennymi niezależnymi. Celem badań jest wtedy wykrycie nieznanych zjawisk, spełniających w odniesieniu do zmiennej zależnej. Prowadzący badanie nie kontroluje ich i nie manipuluje nimi w celu ustalenia wpływu na zmienna zależną. Z powyższych względów bardziej poprawne metodologicznie są badania eksperymentalne.