STOSUNKI POLSKO-KRZYŻACKIE MIĘDZY XIII - XVI w.
Podczas rozbicia dzielnicowego w Polsce książę Konrad Mazowiecki znalazł się w sąsiedztwie Prusów, ponieważ nie mógł sobie dać rady z uciążliwymi sąsiadami poradzono mu, aby sprowadził do swojego księstwa wtedy bezbronny zakon Najświętszej Marii Panny. Zakon ten został utworzony w 1190 roku na Ziemi Świętej, a następnie sprowadzony do Węgier przez króla węgierskiego Andrzeja gdzie zajmował ziemie południowo- wschodnie (Siedmiogrodzie). Przebywali tam od 1211 do 1225. Gdy król węgierski zorientował się iż zakon stanowi groźną potęgę militarną i dąży do emancypacji spod jego wpływów. Wygnanych Krzyżaków uratował książę Konrad Mazowiecki, który sprowadził ich do swojego księstwa i nadał im ziemię chełmińską. Zadaniem Krzyżaków było nawracanie pogańskich Prusów. Zajęte tereny Krzyżacy mieli oddawać we władze księcia Konrada, lecz sfałszowali dokumenty i podsunęli do podpisu papieżowi. Podbój Prusów trwał do 1283 roku. Na terenach zajętych przez Krzyżaków powstawało dobrze zorganizowane państwo.
Należy powiedzieć ze podboje krzyżaków były prowadzone dość słabymi i skromnymi siłami, wygraną zapewniała im organizacja, dyscyplina i technika. Plemiona Pruskie były rozproszone i stawiały opór w niezorganizowany sposób. Ci Prusowie, którzy przyjęli chrzest stawali sie poddanymi Zakonu, a reszta która stawiała opór została wycięta. Na zajętych terenach powstawały zamki z cegieł gdyż Krzyżacy prowadzili politykę kolonizacji i umacniania. W nowo wybudowanych zamkach osiedlały sie liczne grupy osadników z Niemiec. W XIII wieku Krzyzacy nie byli zagrożeniem dla Polski, byli nawet sojusznikami
w walkach z najazdem mongolskim. Sytuacja zmieniła się dopiero na początku XIV wieku.
Na początku XIV wieku koronowanym władcą Polski był Wacław II , w 1305 roku gdy Wacław II zmarł, naturalnym następcą był Wacław III. Wacław III jako władca Polski w zamian za Miśnie i Łużyce przekazał margrabiom brandenburskim prawa do Pomorza Gdańskiego. Ucieszeni Brandenburczycy w 1308 roku podeszli pod Gdańsk. Łokietek który miał problemy w małopolskie nie mógł pospieszyć z pomocą polskiej załodze Gdańska , wtedy poprosił o odpłatna pomoc Krzyżaków. Brandenburczycy którzy usłyszeli ze zbliżają się Krzyżacy odstąpili od oblężenia lecz gdy weszli do miasta urządzili rzeź. W 1309 roku Krzyżacy zajęli całe Pomorze, a następnie zażądali od Łokietka zapłaty której wielkość przekraczała nie tylko możliwości płatnicze księcia, ale również wartość zajętych ziem. Krzyżacy zaproponowali mu także ze mógłby się zrzec praw do ziem Pomorza Gdańskiego, lecz Łokietek odrzucił tę propozycje. Krzyżacy którzy chcieli umocnić swoją pozycje prawną odkupili od Brandenburczyków ich prawa do ziemi. Łokietek oddał ta sprawę w ręce sądu papieskiego, proces odbył się w Inowrocławiu w 1320/1321 roku. Łokietek wygrał proces a Krzyżacy zostali zmuszeni do oddania zajętych ziem i zapłacenie odszkodowania, lecz wnieśli oni apelacje do Rzymu gdzie wykonanie wyroku zawieszono. Łokietek nie mogąc odzyskać Pomorza po dobroci postanowił odzyskać je drogą militarną. W 1325 roku Łokietek zawarł przymierze z Litwą potwierdzone ślubem jego syna Kazimierza z córką Giedymina - Aldoną. Sojusz militarny był niewiele wart, natomiast dał Krzyżakom bron propagandową - chrześcijański władca w przymierzu z poganinem niszczy chrześcijańskie kraje. W tej sytuacji nikt nie mógł przyjść mu z pomocą - ani papież, ani zięć Karol Robert Węgierski.
Na Polskie spadło podwójne uderzenie : Krzyżaków i Jana Luksemburskiego.
Jan Luksemburski jako dziedzic korony Czeskiej rościł sobie pretensje do trony Polskiego. Prowadził on politykę, której celem było bądź odzyskanie korony polskiej, bądź zabór ziem polskich wspólnie z Krzyżakami. Skutkiem tej polityki było zhołdowanie księstw śląskich
(1327-1329). Od tego czasu Śląsk wchodził w skład królestwa czeskiego.
W latach 1327-1332 trwa wojna między Łokietkiem a Zakonem i Janem Luksemburskim.
Na początku wojny Łokietek popełnił kilka niezręczności dyplomatycznych. Kiedy Krzyżacy byli na wyprawie przeciw pogańskiej Litwie, Łokietek korzystając z posiłków litewskich zaatakował ziemie zakonu (1326) . jest to poważny błąd ponieważ w sojuszu z poganami uderzył na ziemie rycerzy będących na wyprawie Krzyżowej. Łokietek nic ta wyprawą nie zyskał, lecz nawet można powiedzieć ze stracił , gdyż papież musiał odstąpić od sprawy Łokietka, w czego skutek Jan Luksemburski i Krzyżacy uzyskali świetne uzasadnienie ideologiczne dla prowadzenia działań przeciw Polsce, dla której wojna była niezwykle ciężka. Polacy byli zbyt słaby by sprostać połączonym silom i tylko brak koordynacji działań między sojusznikami sprawił ze Królestwo Polskie nie poniosło zupełnej klęski. W tym też roku doszło do Bitwy pod Płowcami (27 września 1331 roku) . Z tym ze bitwa miała bardziej znaczenie propagandowe niż militarne. Militarnie została nierozstrzygnięta. W 1332 roku Krzyżakom udało sie opanować całe Kujawy i w tak niekorzystnej sytuacji zawarto rozejm.
2 marca 1333 roku Władysław Łokietek zmarł, a następca korony został syn Władysława Łokietka - Kazimierz zwany Wielkim. Kazimierz doskonale wiedział ze królestwo nie jest
w stanie rozwiązać tych problemów środkami militarnymi. Kazimierz nie był pozbawiony sojuszników. jego sojusznikiem był władca Węgier - Karol Robert którego zoną była siostra Kazimierza - Elżbieta Łokietkówna. Korzystając z mediacji władcy Węgier przystał na przydłużenie rozejmu i rozmowy pokojowe. Pierwszy zjazd miał miejsce w Wyszehradzie (Węgry) 1335 roku. W trakcie teko zjazdy Jan Luksemburski(władca Czech) zrzekł się pretensji do korony polskiej w zamian za 20 tysięcy kop groszy praskich. Jednocześnie Jan Luksemburski chciał uzyskać zrzeczenie sie praw Kazimierza do Śląska. Na tym samym zjeździe król węgierski Karol Robert i król czeski Jan Luksemburski orzekli wyrok przyznający Polsce Kujawy pod warunkiem zrzeczenia się przez Kazimierza Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej na rzecz Krzyżaków. Jeśli chodzi o Krzyżaków Kazimierz nie chciał zrezygnować ze swych uprawnień do Pomorza Gdańskiego. Ponownie odwołał sie do drogi procesowej , proces taki miał miejsce w neutralnej Warszawie 1338/1339 rok. Trybunał obradujący w Warszawie pod przewodnictwem legata papieskiego skazał Krzyżaków na zwrot zagrabionych ziem (Pomorza i ziemi Chełmińskiej) i zapłacenie odszkodowania. Ale wyrok miał tylko znaczenie moralne , ponieważ Krzyżacy ponownie wnieśli apelacje do papieża. W 1339 roku miał miejsce drugi zjazd w Wyszehradzie.
W trakcie tego zjazdu zapadły postanowienia:
- jeśli król Kazimierz zejdzie z tego świata nie pozostawiając potomka, wtedy królem polski zostanie syn Karola Roberta i Elżbiety Łokietkówny - Ludwik
- władca węgierski zobowiązał się w zamian poprzeć roszczenia Polski w stosunku do Krzyżaków oraz udzielić poparcia dla polskich praw na Rusi Halickiej.
Prawa Kazimierza na Rusi Halickiej wyglądały tak : Księciem halickim był Bolesław Jerzy Trojdenowicz z mazowieckiej linii Piastów. Władca ten zmarł nie rozstawiając po sobie żadnego potomka, a więc Kazimierz uchodził za prawowitego spadkobiercę.
Przez zaangażowanie się Kazimierza w sprawy ruskie ( 1340-1351) a także konflikt o Śląsk
z Luksemburgami ( 1341-1345) w jakiś sposób rozproszyły siły Królestwa polskiego.
W 1343 roku Kazimierz podpisał pokój wieczysty z Krzyżakami, mocą tego pokoju Pomorze Gdańskie miało być wieczysta jałmużna dla Zakonu Krzyżackiego, a Polska odzyskiwała Kujawy. Na zajętych ziemiach śląskich przez Jana Luksemburskiego prawie wszyscy księża zostali lennikami, gdy Jan Luksemburski zrezygnował z praw do korony Polskiej cała ziemia śląska weszła w skład królestwa czeskiego, oprócz jednego - księcia świdnickiego Bolko którego popierał Kazimierz. Doprowadziło to do kilkuletniej wojny polsko-czeskiej.
W 1348 roku został zawarty pokój z Czechami w Namysłowie mocą którego potwierdzono przynależność Śląska do Czech. Po roku 1343 sprawa krzyżacka znikła z polityki polskie. Cała aktywność polityczna Polaków skupiła sie na Rusi Halickiej, Były także zatargi z Litwą o ziemie sporne na tym obszarze. Krzyżacy w tym czasie prowadzili wojny z pogańska Litwą. Sytuacja na Litwie przedstawiała się w ten sposób : Litwini ulegali Krzyżakom na północy, ale prowadzili ekspansję na południu i wschodzie, narzucając swoje panowanie księstwom ruskim. Krzyżacy także wykorzystywali nieporozumienia w litewskiej rodzinie panującej. Przełom nastąpił w roku 1385 kiedy Polska i Litwa zawarła Unię w Krewie. Unia w Krewie spotkała się z oporem bojarów litewskich, których czele stanął książę Witold. Był nawet sprzymierzony z Krzyżakami i wraz z nimi najeżdżał na Litwę. W 1392 roku Jagiełło zawarł ugodę z Witoldem oddając mu władzę na Litwie. Witold miał bardzo ambitne plany co do rozciągnięcia swojego państwa na południowy-wschód. Aby czuć się w pełni bezpieczny w 1398 roku zawarł układ mocą którego oddał Żmudź w ręce zakonu Krzyżackiego, lecz plany Witolda uległy załamaniu. Zainspirował powstanie na Żmudzi które ściągnęło wyprawy krzyżowe na Litwę, w roku 1401 zawarł unie Wileńsko-Radomską mocą której został uznany za dożywotniego księcia Litwy pod zwierzchnia władzą Jagiełły. Unia pozwoliła na sojusz Polsko-Litewski w wojnie z Krzyżakami w 1404 roku. W 1402 roku Zakon najechał na Litwę, Polakom udało sie uzyskać poparcie kurii papieskiej która zabroniła najazdów.
W 1404 roku został zawarty pokój w Raciążu, którego warunkiem było zatwierdzenie zakonu przy jego ziemiach. Nadal trwały spory na granicach polsko-krzyzackich, a jeszcze bardziej na granicach krzyzacko-litewskich. W 1408 roku wielkim mistrzem zakonu został Ulryk von Jungingen. Na zajętej przez Krzyżaków Żmudzi kilkakrotnie wybuchały powstania antykrzyżackie wspomagane przez Polskie i Litwę. W maju 1409 roku na Żmudzi wybuchło powstanie za wiedzą i wolą Witolda. Stało sie to bezpośrednią przyczyną wybuchy wojny między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim . Obie strony przygotowywały się do tej wojny bardzo starannie. Wielki mistrz krzyżacki zwoływał rycerzy z całej Europy zachodniej do wali przeciw poganom, twierdzi ze Litwini są fałszywymi chrześcijanami.
Latem 1409 roku Krzyżacy wypowiedzieli wojnę i natychmiast rozpoczęli działania bojowe kierując główne uderzenie na Kujawy. zaskoczyli tym Polaków, Jagiełło i jego doradcy liczyli na to ze główne uderzenie będzie skierowane przeciwko Litwie , krótkie działania wojenne przerwał rozejm zawarty do lata następnego roku. W okresie rozejmu obydwie strony prowadziły ożywioną działalność dyplomatyczną. Krzyżakom chodziło o uzyskanie jak największej pomocy w ludziach i pieniądzach. kancelaria królewska rozsyłała listy w których przedstawiano prawdziwe intencje Zakonu. Ta zręczna akcja przyniosła wkrótce efekty. Papież Aleksander V potępił Krzyżaków i ich postępowanie i wzywał wielkiego mistrza
do zawarcia pokoju. Pisarze królewscy sporządzili wiele kopii tego listu, a heroldowie rozwozili listy po całej Europie, napływ ochotników był mniejszy niż się tego Krzyżacy spodziewali. W czerwcu 1410 roku rozpoczęły się działania wojenne. Wojska polskie po przeprawie przez Wisłę spotkały sie z wojskami Litewskimi. Krzyżacy spodziewali sie uderzenia na pomorze gdańskie, dlatego wielki mistrz skoncentrował swoje wojska pod Świeciem. Zaskoczeniem dla krzyżaków był kierunek uderzenia polaków ponieważ Jagiełło ominął linię Drętwicy i ruszył na Malbork. Do spotkania wojsk doszło 15 lipca 1410 roku pod niewielką wsią Grunwald. Siły polsko-litewskie liczyły około 40 tysięcy wojska z czego około połowa to oddziały lekkozbrojne, a Krzyżackie około 30 tysięcy przeważnie ciężkozbrojnego rycerstwa. Jagiełło nie brał udziału w walce, ale z niewielkim oddziałem przybocznym kierował ze wzgórza przebiegiem bitwy. Atak rozpoczęło prawe skrzydło armii polsko-litewskiej, dowodzone przez Witolda złożone z wojsk litewskich i ruskich. Armia ta rozbiła piechotę krzyżacką, ale musiała cofnąć się przed kontratakiem ciężkiej jazdy przeciwnika, jednocześnie na lewe skrzydło polskie uderzył obwód krzyżacki złożony z 16 chorągwi dowodzonych przez Ulryka von Jungingena. Polacy wytrzymali to uderzenie, a ponowny atak Litwinów i uderzenie odwodów polskich doprowadziły do zepchnięcia Krzyżaków i rozbicia ich armii. Klęska zakonu była ogromna. Zginął wielki mistrz - Ulryk von Jungingen, kwiat rycerstwa zakonu i wielu rycerzy zachodnich. Polacy podczas tej wojny zdobyli tabor krzyżacki, wszystkie chorągwie i wielu jeńców. Była to jedna z największych bitew średniowiecznych, a klęska zakonu wywarła wielkie wrażenie. Na wieść o klęsce armii zakonnej dowódcy zamków poddawali sie królowi polskiemu bez oporu, ale potężnie ufortyfikowana stolica zakonu - Malbork broniła sie do końca. Ponad dwumiesięczne oblężenie na zamek w Malborku nie dało rezultatów i z powodu zbliżającej się jesieni Jagiełło odstąpił od Malborka. Stoczono jednak jeszcze wiele bitew na polu. 10 października pod Koronowem niedaleko Bydgoszczy rozegrała się druga co do wielkości bitwa tej wojny. Żyjący w XV wieku historyk polski Jan Długosz napisał tak : " Rzadko za naszych czasów pamiętano tak sławną Bitwę w której by z taka dzielnością i taka wytrwałością walczący po obu stronach zabiegali o zwycięstwo. I chociaż wspomniane zwycięstwo pod Koronowem było w istocie mniejsze niż pod Grunwaldem to jednak jeśli weźmie się pod uwagę niebezpieczeństwo, zapał i wytrwałość w walce, zwycięstwo walczących tutaj należy stawiać wyżej od grunwaldzkiego. " Klęska zakonu pod Koronowem była zupełna miała ona wielkie znaczenie dla dalszego ciągu wojny. Zakon który wyraźnie był przegrany musiał zgodzić sie na pokój. 1 lutego 1411 roku w Toruniu zawarto pokój polsko-krzyżacki. Krzyżacy zrezygnowali ze Żmudzi na okres życia Jagiełły i Witolda, ziemia dobrzyńska miała pozostać przy Polsce. Kupcy obu państw mają swobodę handlu na przeciwnych terytoriach, zakon zobowiązał się wypłacić Polsce 100 tysięcy kop groszy tytułem wykupu jeńców. Strona polska i litewska wyszły zwycięsko z politycznego starcia z krzyżakami na forum międzynarodowowym. Zakon pomimo poniesionej klęski był wielka i dobrze zorganizowana potęgą militarną, polityczną i gospodarczą. Tak więc mimo klęski zdołał szybko odzyskać utracone zamki, a twierdza w Malborku była nie do zdobycia, ponadto Litwini nie byli zainteresowani w umacnianiu potęgi króla Polskiego ponieważ osiągnęli własne cele czyli odzyskali Żmudź. W 1412 roku odbyło się spotkanie w którym udział wzięli : król Jagiełło, Witold i Zygmund Luksemburski, przyrzekli oni sobie przyjaźń i pokój a co więcej pożyczyli Zygmuntowi Luksemburskiemu 30 tysięcy kom groszy w zastaw za tak zwane Grody spiskie(miasta te zostały przy Polsce do 1789 roku). W 1413 roku Polska i Litwa podpisały kolejna Unię w Horodle. Unia miała charakter antykrzyżacki, wystawiono trzy dokumenty: wspólny króla polskiego i Witolda oraz osobno dla panów litewskich i polskich. Unia ta zacieśniała więzy pomiędzy Polską a Litwą ale zaznaczała odrębność pomiędzy krajami. W 1414 roku miała miejsce następna wojna z Zakonem tzw. głodowa, ponieważ krzyżacy zamknęli sie w swoich zamkach i nie wychodzili w pole. Pod wpływem wysłannika papieskiego obie strony zgodziły się na rozejm i przedstawienia swoich pretensji papieżowi, cesarzowi bądź soborowi. W 1414 - 1418 miał miejsce sobór w Konstancji. W 1415 na soborze w Konstancji Krzyżacy wystąpili ponownie z zarzutami o pozorny chrzest Litwy , a przeciw Polsce o popieranie pogan. Na zarzuty w imieniu polskiej delegacji odpowiadał profesor uniwersytetu krakowskiego Paweł Włodkowic, twierdząc że cesarz i papież nie mają prawa odbierać ziemi poganom lub nękać ich wojną, powiedział także ze pokojowa misja polska dała lepsze rezultaty niż wieloletnie najazdy Krzyżaków. Za życia Jagiełły doszło jeszcze do jednej wojny polsko-krzyżackiej w 1422 roku, która również zakończyła sie zwycięstwem Polski. a 22 września 1422 roku zawarto pokój z Krzyżakami nad jeziorem Mełno. Polska odzyskała niektóre ziemie przygraniczne, i Nieszawę a na rzecz Litwy Zakon wieczyście zrzekł się Żmudzi i Puszczy Sadowskiej. Pokój melański zamknął i zakończył 200 lat trwających wojen litewsko-krzyżackich. Mimo zwycięstw odniesionych przez Polskę nad Zakonem Krzyżackim w I połowie XV wieku utrzymywanie się państwa krzyżackiego u ujścia Wisły tworzyło stały stan zagrożenia dla Polski, utrudniało jej rozwój gospodarczy, ograniczało możliwości inicjatywy politycznej na innych odcinkach. Charakterystycznym następstwem klęski państwa zakonnego w "wielkiej wojnie" był wzrost niezadowolenia mieszkańców z rządów krzyżackich nie tylko na Pomorzu ale także w Prusach. Koszt prowadzonych wojen spowodował wzrost podatków. Gospodarka miast pomorskich, zwłaszcza Gdańska cierpiała również z powodu krzyżackiej polityki celnej, stawiającej bariery handlu z Polską. Niezadowoleni mieszkańcy państwa zakonnego w 1440 roku utworzyli Związek Pruski. Kilkunastoletnie spory Związku z Zakonem doprowadziły do rozwiązania Związku przez cesarza a papież rzucił klątwę na jego członków. Tymczasem w 1454 roku uczestnicy związku wywołali powstanie antykrzyżackie i opanowawszy Gdańsk, Elbląg, Grudziądz i Chełmno zwrócili się do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o przyłączenie terytorium zakonnego do Królestwa Polskiego. Stało sie to przyczyną długiej wojny zwanej wojną trzynastoletnią ( 1454-1466) Wojna ta zaczęła się dla polaków od klęski. niewyćwiczone pospolite ruszenie przegrało w bitwie z wojskiem zakonu pod Chojnicami 18 września 1454 roku. W 1457 roku Kazimierz Jagiellończyk wydał przywileje dla Gdańska , Elbląga, Torunia i wykupił Tczew oraz Iławę. Losy wojny zmieniły się na korzyść polski po dwóch wygranych bitwach . W 1462 roku wojska polskie pod wodzą Piotra Dunina rozbiły wojska krzyżackie pod wsią Świecino niedaleko jeziora Żarnowieckiego, a w 1463 flota gdańsko-elbląska ( 25 okrętów) pokonała flotę Krzyżacką (44 okręty) na Zalewie Wiślanym. Ostatnim sukcesem polski było zdobycie Chojnic. działania wojenne zakończyły się w październiku 1466 roku zwarciem II Pokoju Toruńskiego. Na mocy tego pokoju po prawie 160 latach polska odzyskała Pomorze Gdańskie nazwane z czasem Prusami królewskimi, Ziemię Chełmińska i Michałowską a także Warmię, Elbląg, Malbork, Toruń i Sztum. Reszta ziem zakonnych ze stolicą w Królewcu stanowiła lenno polski - Prusy Książęce. Każdy wielki mistrz musiał po swoim wyborze składać hołd lenny królowi polskiemu, był też ograniczony w polityce zagranicznej oraz zobowiązany do udzielania pomocy wojskowej w wojnach prowadzonych przez króla polskiego. Po II pokoju toruńskim Polska odzyskała panowanie nad całym biegiem Wisły, otwierało to przed polską gospodarką wielkie możliwości rozwoju. Miasta pomorskie, które tak wydatnie przyczyniły się do zwycięstwa otrzymały liczne przywileje, zwłaszcza Gdańsk. Odtąd mógł sam rządzić się w swoich sprawach wewnętrznych, zarządzać portem, wybijać własną monetę, rozwijał się, więc bardzo szybko, stając się wkrótce największym i najbogatszym miastem w państwie.
W latach 1472-1479 wybuchła tzw. "wojna popia". Mistrz krzyżacki odmówił złożenia hołdu Kazimierzowi Jagiellończykowi. Ostatecznie wojna popia zakończyła się zwycięstwem Polski i hołdem krzyżackim. Wojna popia dawała możliwość likwidacji Zakonu, ale Kazimierz Jagiellończyk zadowolił się hołdem mistrza Marcina von Truchsessa. Zaprzepaszczono kolejną okazję do likwidacji Zakonu. Krzyżacy starali się rozluźnić zależność od Polski i odebrać utracone ziemie, w czym popierali ich książęta niemieccy, cesarz, papież. W 1511r. wielkim mistrzem został Albrecht Hohenzollern. Zyskał on poparcie księcia Brandenburgii, który był jego krewnym, nawiązał też porozumienie z Moskwą i próbował całkowicie uniezależnić się od Polski. W latach 1519-1521 wybuchła kolejna wojna polsko - krzyżacka. Chociaż strona polska odnosiła sukcesy - na Warmii bronił Olsztyna kanonik Mikołaj Kopernik - Jednak nie była w stanie pokonać Zakonu. Rozwiązanie konfliktu nastąpiło w wyniku reformacji w Niemczech. Wśród ludności państwa krzyżackiego wielu zwolenników znalazł luteranizm, skłaniała się do niego większość zakonników i sam mistrz Albrecht Hohenzollern. Albrecht zaproponował, więc Zygmuntowi I Staremu sekularyzację ziem zakonnych i przekształcenia państwa zakonnego w lenno świeckie pod dziedzicznym panowaniem. Albrecht przechodząc na luteranizm tracił dotychczasowe oparcie w papieżu i cesarzu. W kwietniu 1525r. doszło do zawarcia traktatu między Zygmuntem I Starym a Albrechtem i uroczystego hołdu na rynku krakowskim. Albrecht jako lennik zobowiązany był do pomocy wojskowej. W traktacie przewidziano, że do dziedziczenia lenna mają prawo tylko potomkowie Albrechta w razie bezdzietności lenno miało wrócić do Królestwa Polskiego. Sekularyzacja Prus oznaczała ostateczną likwidację państwa krzyżackiego nad Bałtykiem. Większość zakonników przyjęła luteranizm, nieliczni, którzy pozostali przy katolicyzmie przenieśli się do Wiednia, tam Zakon Krzyżacki istnieje do czasów obecnych.
Nowe Księstwo Pruskie wydawało się mocno związane z Polską, jego powstanie
w dawnych czasach uważano za umocnienie Polski nad Bałtykiem i zdobycie niewielkim kosztem cennego lenna. Dopiero po stu latach okazało się, że powstał tu organizm państwowy równie niebezpieczny jak Krzyżacy. Zdrada lennika w czasie potopu szwedzkiego- układy welawsko - bydgoskie 1657r.- uniezależniające lenno od Polski, ogłoszenie suwerennego królestwa Prus w 1701r. i jego uczestnictwo w trzech rozbiorach Polski świadczą o tym,
że rozwiązania wobec Zakonu przyjęte przez polskich królów były niestety politycznym błędem.