Przepisy prawa o bezpieczeństwie i higienie pracy dotyczące pracy ze zwierzętami
Lekarze weterynarii - wykonywanie zawodu
Wykonywanie obowiązków lekarza weterynarii jest w Polsce poddane regulacjom kilku ustaw. Przede wszystkim należy odróżnić działania lekarza weterynarii powszechnego dostępu (leczenie zwierząt domowych, gospodarskich, wykorzystywanych w celach rozrywkowych, eksponowanych w zwierzyńcach i ogrodach zoologicznych itp.), od działania lekarzy weterynarii, którzy zajmują się ochroną bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego i urzędowej administracji weterynaryjnej.
Wykonywanie usług zdrowotnych dla zwierząt jest regulowane w następujących ustawach:
- z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 187, poz. 1567 z późn. zm.; dalej jako: z.l.w.);
- z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 z późn. zm.);
- z dnia 18 grudnia 2003 r. o zakładach leczniczych dla zwierząt (Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 95; dalej jako: u.z.l.).
Pierwszy akt prawny - ustawa o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych - powstał bezpośrednio po zmianie ustroju politycznego. Można uznać, że celem ustawy było wycofanie się państwa z regulacji rynku usług weterynaryjnych. Od dnia wejścia w życie ustawy lekarze weterynarii mogli prowadzić prywatne praktyki w zakresie leczenia zwierząt domowych i gospodarskich. Państwowe osoby prawne lub państwowe jednostki organizacyjne odpowiadały za leczenie zwierząt domowych i gospodarskich w zakresie, w jakim przewidywały to przepisy o chorobach zwalczanych z urzędu. W następstwie wprowadzenia tej ustawy samorząd zawodowy, w miejsce państwa, przejął uprawnienia do organizowania wykonywania praktyk przez lekarzy.
Następnie weszła w życie ustawa o ochronie zwierząt. Jest to jedyny akt prawny, który traktuje zwierzęta „podmiotowo” (jako podmioty czujące, podczas gdy w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 - Kodeks cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.; zwierzę jest rzeczą). Ustawa o ochronie zdrowia zwierząt nie tylko upodmiotowiła zwierzęta, ale przede wszystkim określiła minimalne standardy dobrostanu zwierząt, w tym m.in. zasady hodowli, transportu i opieki, zasady dotyczące warunków sanitarnych, humanitarnego uboju oraz sankcje karne wobec osób nieprzestrzegających norm ustawy.
Ustawa o zakładach leczniczych dla zwierząt wprowadziła reguły tworzenia i organizacji zakładów leczniczych dla zwierząt, ich ewidencjonowania oraz świadczenia usług weterynaryjnych. Zgodnie z jej treścią, usługi lekarza weterynarii w zakresie zachowania lub ratowania zdrowia zwierząt mogą być świadczone wyłącznie w ramach działalności zakładu leczniczego. Nakłada to obowiązek tworzenia należytej bazy technicznej gwarantującej jakość i efektywność usług. Lekarze uzyskali prawo do tworzenia i prowadzenia zakładów leczniczych na zasadzie samozatrudnienia, jako podstawowej formy działalności. Wykluczono możliwość tworzenia zakładów dla zwierząt przez osoby jednocześnie zajmujące się produkcją zwierzęcą. Zapobiega to konfliktowi interesów w okolicznościach związanych z obrotem zwierzętami i certyfikacją stanu zdrowia tych zwierząt w miejscu ich pochodzenia. Zasada ta gwarantuje również, że lekarze zajmujący się leczeniem i wydawaniem opinii lekarskich w zakresie stanu zdrowia zwierząt, nie podlegają żadnym naciskom, co mogłoby mieć miejsce w przypadku zatrudniania ich przez przedsiębiorcę zajmującego się np. hodowlą i ubojem zwierząt w ramach przyzakładowej lecznicy.
Ustawa o zakładach leczniczych dla zwierząt nakłada na samorząd lekarsko-weterynaryjny obowiązek merytorycznego nadzoru nad zawodową działalnością lekarzy weterynarii w zakładach leczniczych. Jest to zgodne z zasadą samokontroli w zawodach regulowanych wymagających zaufania publicznego. Jednocześnie przepisy nie naruszają i nie ograniczają funkcji kontrolnych Inspekcji Weterynaryjnej, zapisanych w odrębnych przepisach (np. ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej; tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 842; ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych; Dz. U. Nr 69, poz. 625 z późn. zm.). Ze względu na udział prywatnego sektora weterynaryjnego w ochronie zdrowia publicznego i zabezpieczenia przeciwepizootycznego oraz przeciwepidemicznego środowiska zwierząt i ludzi, wprowadzono obowiązek ewidencjonowania zakładów dla zwierząt i jawność tej ewidencji.
Samorząd lekarzy weterynarii
Samorząd lekarzy weterynarii jest samorządem zawodowym reprezentującym osoby wykonujące zawód zaufania publicznego. Głównym jego celem, zgodnie z art. 17 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) jest sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu, w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Zadania oraz zasady działalności i organizacji samorządu lekarzy weterynarii określa ustawa o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych. Zgodnie z art. 8 ust. 2 z.l.w. samorząd jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega tylko przepisom ustawy.
Organy samorządu
W myśl art. 8 ust. 3 z.l.w. jednostkami organizacyjnymi samorządu są: Krajowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna i okręgowe izby lekarsko-weterynaryjne. Jednostki te posiadają osobowość prawną. Artykuł 9 ust. 1 z.l.w. stanowi, że obszar działania poszczególnych okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych oraz ich siedziby ustala Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna, uwzględniając zasadniczy podział terytorialny państwa. Zadania i zasady działalności okręgowych izb lekarsko-weterynaryjnych określone zostały w Rozdziale 4 ustawy.
Organami izby okręgowej, zgodnie z art. 24 z.l.w. są:
- okręgowy zjazd lekarzy weterynarii;
- okręgowa rada lekarsko-weterynaryjna;
- okręgowa komisja rewizyjna;
- okręgowy sąd lekarsko-weterynaryjny;
- okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej.
Najwyższą władzą izby jest okręgowy zjazd lekarzy weterynarii, który odbywa się raz do roku. Działalnością izby w okresach pomiędzy zjazdami kieruje okręgowa rada (art. 25 i 29 z.l.w.). Zgodnie z art. 26a z.l.w. okręgowa rada może zwołać nadzwyczajny zjazd lekarzy weterynarii, który obraduje nad sprawami, dla których został zwołany. Zjazd zwoływany jest przez Radę z własnej inicjatywy, na wniosek Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, na wniosek okręgowej komisji rewizyjnej i na wniosek co najmniej 1/5 członków okręgowej izby lekarsko-weterynaryjnej. Nadzwyczajny okręgowy zjazd lekarzy weterynarii zwoływany jest w ciągu miesiąca od dnia wpływu wniosku w sprawie jego zwołania.
Zgodnie z art. 27 z.l.w. do zadań okręgowego zjazdu należy w szczególności:
- podejmowanie uchwał w sprawach objętych zakresem działania izby;
- ustalanie zasad gospodarki finansowej oraz uchwalanie budżetu izby;
- rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań okręgowej rady i innych organów izby;
- ustalanie organizacji organów izby i trybu ich działania;
- ustalanie liczby członków organów izby;
- dokonywanie wyboru prezesa i członków okręgowej rady oraz innych organów izby;
- dokonywanie wyboru delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy Weterynarii;
- ustalanie wysokości składki członkowskiej.
Okręgowa rada, na podstawie art. 29 z.l.w. kierując działalnością izby w okresach pomiędzy okręgowymi zjazdami, realizuje zadania i czynności określone w art. 10 z.l.w., wykonuje uchwały okręgowego zjazdu lekarzy weterynarii, składa przed okręgowym zjazdem sprawozdanie ze swojej działalności i wykonania budżetu, prowadzi sprawy bieżące oraz wykonuje zadania zlecone przez Krajową Radę Lekarsko-Weterynaryjną.
Przynależność do izby jest obligatoryjna i jest warunkiem wykonywania zawodu lekarza weterynarii na podlegającym jej terenie. Lekarz, który przez rok nie uiszcza składki członkowskiej traci prawo wykonywania zawodu.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 z.l.w. wszyscy lekarze weterynarii, którzy posiadają prawo wykonywania zawodu, przed podjęciem jego wykonywania na terenie okręgowej izby, są obowiązani uzyskać wpis do rejestru jej członków. Izba zrzesza zatem wszystkich uprawnionych do wykonywania zawodu lekarzy weterynarii, działających na danym terenie.
W myśl art. 4 z.l.w., lekarz weterynarii ma obowiązek wykonywać zawód ze szczególną starannością, w oparciu o zasady etyki i deontologii weterynaryjnej. Również art. 19 z.l.w. stanowi, że członkowie samorządu lekarzy weterynarii obowiązani są m.in. przestrzegać zasad etyki i deontologii weterynaryjnej oraz innych przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza weterynarii, a także uchwał władz i organów samorządu zawodowego.
3